ktisat Politikas Politik Konjonktr Hareketleri Teorisi 1 POLTK

İktisat Politikası Politik Konjonktür Hareketleri Teorisi 1

POLİTİK KONJONKTÜR HAREKETLERİ TEORİSİ �Politik Konjonktür Hareketleri Teorisinin Genel Çerçevesi �Geleneksel Yaklaşım �Modern Yaklaşım �Politik Konjonktür Hareketlerinin Göstergeleri �Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri 2

politik konjonktür hareketleri teorisinin genel çerçevesi �Yeni politik iktisat literatürü ◦ Fırsatçı ya da partizan eğilimlerden kaynaklanan politik konjonktür dalgaları ◦ Zaman tutarsızlığı problemi ◦ Para politikalarının uluslar arası düzeyde koordinasyonu ◦ Rant arama ve rant kollama faaliyetleri 3

politik konjonktür hareketleri teorisinin genel çerçevesi �Politik konjonktür hareketleri teorisi, makro ekonomik dalgalanmaların politik sebeplerini araştırmaya çalışan bir akımdır ◦ makro ekonomi teorisi, ◦ sosyal tercih teorisi ◦ oyun teorisinin karşılıklı etkileşimi 4

politik konjonktür hareketleri teorisinin genel çerçevesi �Politik konjonktür hareketleri teorisi kapsamında değerlendirilen çalışmalar, politik faktörlerin, ◦ ◦ ◦ işsizlik, enflasyon, büyüme ve bütçe açıkları üzerindeki etkilerinin yanısıra, stabilizasyon politikalarının yönetim ve uygulama süreçlerindeki belirleyiciliği üzerinde yoğunlaşmaktadır. 5

Politik konjonktür hareketleri literatürü �Fırsatçı Modeller �Partizan Modeller Gerek fırsatçı gerekse partizan eğilimlerden kaynaklanan dalgalanmaları analiz eden modellere yönelik katkılar, sadece adaptif beklentiler görüşünün kabul gördüğü dönemde değil, rasyonel beklentiler hipotezi popüler olduktan sonra da devam etmiştir 6

Politik konjonktür dalgalarını analiz eden modellerin esas aldıkları davranışsal etkileşimler �Seçmenlerin siyasal iktidarı belirleme sürecinde sergiledikleri oy verme davranışı, makro ekonomik politikalar tarafından yönlendirilen genel ekonomik koşullar tarafından belirlenir. �Makroekonomik politikalar, büyük ölçüde seçmen tercihlerinden etkilenir. �Makroekonomik göstergeler, politika yapıcıların seçmen tabanlarını etkilemek üzere gerçekleştirdikleri politik müdahalelere duyarlılık gösterir. 7

Politik konjonktür hareketleri teorisini meydana getiren fırsatçı ve partizan modeller ◦ Geleneksel yaklaşım ◦ Modern yaklaşım 8

Politik konjonktür hareketleri teorisini meydana getiren fırsatçı ve partizan modeller: Geleneksel yaklaşım � 1970'li yılların ortalarında Nordhaus ve Hibbs iki farklı bakış açısı ile konjonktür tanımlaması yapmışlardır � Nordhaus, tek endişesi yeniden seçilebilme olan "fırsatçı" politikacıların yol açtığı konjonktür ile ilgilenmiştir. � Hibbs ise, göreve geldiklerinde sistematik olarak farklı politikalar güden "partizan" partilerin belirlediği konjonktürü tanımlama girişiminde bulunmuştur. � Hibbs'e göre ◦ sol partiler, artan enflasyon maliyetine karşın işsizlik sorununa öncelik verirken; ◦ sağ partiler yüksek işsizlik oranı pahasına enflasyonla mücadele politikalarını uygularlar 9

Politik konjonktür hareketleri teorisini meydana getiren fırsatçı ve partizan modeller: Geleneksel yaklaşım �Geleneksel Fırsatçı Model : Geleneksel fırsatçı modelin temel varsayımı, makroekonomik politikaların siyasal iktidarlar tarafından yeniden seçilebilme kaygısıyla manipüle edildiği iddiasıdır 10

Politik konjonktür hareketleri teorisini meydana getiren fırsatçı ve partizan modeller: Geleneksel yaklaşım �Geleneksel Partizan Model : siyasal partiler nominal ve reel ekonomik performansa verdikleri önem açısından farklı bakış açılarına sahiplerdir. �Buna göre, sol eğilimli partilerin iktidarında, sağ partilerin iktidarına göre büyüme ve enflasyonun sürekli olarak daha yüksek ve işsizliğin daha düşük düzeylerde seyrettiği varsayılmaktadır 11

Makroekonomik Politikaların Partizan Teorisi � Objektif Ekonomik Koşullar: Ekonomide genel olarak enflasyon ya da işsizlik oranı yüksektir. � Subjektif Değerlendirmeler: Yüksek gelir grupları enflasyon, çalışanlar ise işsizlik ile mücadele edilmesini tercih ederler. � Siyasal Partilerin Tercihleri: Demokratik sistemlerde siyasal partiler farklı seçmen tercihlerine hitap ederler. � Makroekonomik Politikalar: Siyasal partiler uygulayacakları makroekonomik politikaları, objektif ekonomik koşulların yanısıra seçmenlerin subjektif önceliklerini esas alarak belirler. 12

Partizan teorinin temel varsayımları �Bütün politikacıların davranışlarını aynı güdü belirlemez. �Siyasal partiler, benimsedikleri hedefler doğrultusunda, seçmen tabanlarının taleplerini karşılamaya çalışırlar. �Sol partilerin seçmen tabanları orta ve düşük gelir guruplarından, sağ partilerinki ise yüksek gelir guruplarından meydana gelmektedir. (Bu varsayım, partizan modeller ile fırsatçı modeller arasındaki temel 13

Partizan teorinin temel varsayımları �Farklı ideolojilere mensup siyasal partiler Phillips eğrisi üzerinde farklı noktaları tercih ederler. Bu eğilim, gelir dağılımını etkiler. �Enflasyonist beklentiler adaptiftir. �Düşük gelir gurupları işsizlik sorunundan, yüksek gelir gurupları ise enflasyon sorunundan olumsuz yönde etkilenir. �Seçim zamanlanması dışsal olarak sabittir. 14

İleri Sanayi Toplumlarında Siyasal Partilerin İktisadi Hedeflere İlişkin Öncelikleri 15

Politik konjonktür hareketleri teorisine modern yaklaşım Rasyonel beklentiler hipotezinin geçerli olması halinde bile, fırsatçı yada partizan eğilimlerin gözlenebileceğini kanıtlamaya çalışan modelleri kapsamaktadır ◦ Rasyonel Fırsatçı Modeller ◦ Rasyonel Partizan Modeller 16

Rasyonel Fırsatçı Modeller �Politikacı ile Seçmen Arasındaki Asimetrik Enformasyon �Rasyonel İhmalkarlık �Seçmen Tercihlerinde Zamanlararası Kutuplaşma 17

Politikacı ile Seçmen Arasındaki Asimetrik Enformasyon �Hükümetlerin asimetrik enformasyon avantajını kullanarak kamusal hizmetleri düşük düzeyde kamu geliri ile karşılamaya çalışması, vergi oranlarının düşük düzeyde tutulması anlamına gelir. �Belirtmek gerekir ki, seçim öncesi dönemlerde farklı maliye politikası uygulamaları da tercih edilebilir �Siyasal iktidarlar enformasyonel avantajlarını kullanarak seçim öncesi dönemde, düşük enflasyon oranı hedeflerini, daha ziyade borç (özellikle dış borç) stokunun artmasına göz yumarak gerçekleştirirler. 18

Politikacı ile Seçmen Arasındaki Asimetrik Enformasyon �Fiyat artışlarını seçim öncesi dönemde frenlemek amacıyla, devalüasyonunun seçim sonrasına ertelenmesi, çoğu gelişmekte olan ülkede gözlenen ödemeler dengesi krizlerine yol açan önemli bir faktördür. �Asimetrik enformasyon avantajını kullanarak yeterli görünmeye çalışan politikacılar, ahlaki risk (moral hazard) ve kötü seçim (adverse selection) problemlerinin ortaya çıkmasına yol açarlar. " 19

Rasyonel İhmalkarlık �Tek bireyin seçim sonuçlarını etkileme olasılığının oldukça zayıf olması nedeniyle, politika uygulamalarına ilişkin enformasyon maliyetlerini üstlenmenin gereksiz olması halinde ortaya çıkar. �Seçmen. Ierin politika uygulamaları hakkında enformasyon toplama girişiminde bulunmaması fırsatçı eğilimleri kolaylaştırır 20

Seçmen Tercihlerinde Zamanlararası Kutuplaşma �Tabellini ve Alesina tarafından gündeme getirilen bu görüş, seçmen tercihlerindeki değişikliklere dikkatleri çekmiştir. �Cari ve gelecek dönem seçmenleri arasında, kamu harcamalarının bileşimine ilişkin ortaya çıkan uyuşmaz. Iık, kamu borçlarının optimal bir seyir izlememesine yol açar. �Kamu borçları, cari dönemdeki çoğunluğun geleceğe aktardığı bir mirastır. �Cari dönemde yaşayan seçmenler, gelirin gelecek nesillerin aleyhine olacak şekilde yeniden dağılımına yol açacak geniş bütçe 21

Seçmen Tercihlerinde Zamanlararası Kutuplaşma � Bu gerçeği gözönüne alan politikacılar, cari dönemdeki seçmenlerin tercihlerini esas alan politikalar uygular. �Borçlanma politikasının yanısıra, para politikası da gelecek nesilleri yük altına sokmak amacıyla kullanılabilir. 22

Seçmen Tercihlerinde Zamanlararası Kutuplaşma �Hükümetler cari dönemdeki kamu harcamalarını, en kolay finansman yöntemi olan para arzı artışı ile finanse edebilirler. �Enflasyonist eğilimleri tetikleyen bu uygulama süreklilik kazandığında, kalıcı iktisadi sorunlara yol açarak ciddi maliyetler doğurabilir. 23

Rasyonel Partizan Modeller �Rasyonel Partizan Modelin Temel Varsayımları �Rasyonel Partizan Modelin Gelişiminde Etkili Görüşler 24

Rasyonel partizan modellerin temel varsayımları �Beklentileri esas alan Phillips eğrisi analizi geçerlidir. �Enflasyonist beklentiler rasyoneldir. �Politika yapıcılar para ve maliye politikası uygulamaları ile toplam talebi etkileyip enflasyonu doğrudan kontrol edebilirler �Politikacılar farklı ideolojik tercihlere sahip olup, söz konusu tercihlerine uygun politikalar uygularlar. Buna göre, sol eğilimli partiler sağ partilerin aksine enflasyon ile mücadele yerine, istihdam ve büyüme hedeflerine oncelık verir. 25

Rasyonel partizan modellerin temel varsayımları �Seçmenler ideolojik farklılıkların bilincinde olup, kendi tercihlerine uygun partileri desteklerler. �Hem Phillips eğrisi analizinin hem de enflasyona ilişkin rasyonel beklentilerin eşanlı olarak geçerliliği çelişki olarak görülebilir. Ancak rasyonel partizan teoriye göre İşsizlik, enflasyon ve hasıla değişkenlerinin doğal düzeylerinden sapması, sadece geçici bir süre için geçerlidir. Soz konusu değişkenlerin doğal düzeyinden geçici olarak sapması, seçim sonuçlarının belirsizliğine, başka bir ifade ile 26

Rasyonel Partizan Modelin Gelişiminde Etkili Görüşler �Gerçek enflasyon oranı, seçim sonuçları tarafından belirlenir �Alesina ve Sachs ABD'de cumhuriyetçilerin iktidara gelmesi ile birlikte resesyonist eğilimlerin; demokratların iş başına gelmesi ile birlikte ise, genişletici eğilimlerin ortaya çıkacağını iddia etmiştir. �Rasyonel partizan modellere göre, enflasyon ve büyüme oranının doğal düzeyinden sapması, seçim sonuçlarının belirsizliğinden kaynaklanmaktadır. 27

Rasyonel Partizan Modelin Gelişiminde Etkili Görüşler �Sağ bir partinin iktidarından sonra seçimi kazanan sol eğilimli bir parti, kendinden önceki iktidarın uyguladığı politikalar nedeniyle daralan ekonomiyi, genişletici politikalar ile uyararak enflasyondaki artış pahasına hasıla büyüme oranının artmasına yol açabilir. �Benzer şekilde iktidara gelen sağ eğilimli bir parti, kendinden önceki iktidarın aksine, durgunluk eğilimlerine yol açma pahasına daraltıcı politikalar uygulayıp enflasyonu kontrol altına almaya çalışır. 28

Rasyonel Partizan Modelin Gelişiminde Etkili Görüşler �Siyasal iktidarların enflasyon ya da hasıla büyüme oranını ne ölçüde doğal düzeyinden uzaklaştıracağını belirsizlik düzeyi belirler. �Belirsizlik düzeyi arttıkça, enflasyon ve hasıla büyüme oranının doğal düzeyinden sapma olasılığı artar 29

Rasyonel partizan modellerin getirilen eleştiriler �Ücret ve fiyat sözleşmeleri her zaman seçimlerden önce bağıtlanmayıp, iktisadi birimler kendilerine çok yüksek maliyet yüklemediği sürece çoğu kez seçimlerden hemen sonraki tarihi tercih eder �Seçimler, bütün demokratik ülkelerde belirli sabit bir tarihte gerçekleşmez. Parlamenter demokrasinin söz konusu olduğu bir çok ülkede erken seçim uygulaması sık gözlenen bir uygulamadır 30

Rasyonel partizan modellerin getirilen eleştiriler �Parasal ve mali araçların ayrı otoritelerin elinde olmaması, sol partiler döneminde hasıla düzeyinin göreli olarak yüksek olmasını güçleştirir. Çünkü sol partilerin iktidarında artan kamu harcamaları vergiler ile finanse edilmeye çalışıldığında firmaların yatırımlara aktaracağı fonlarında azalma ortaya çıkacağından hasıla düzeyi gerileyebilir. �Seçmenler, sadece rasyonel beklentilere sahip olmayıp, aynı zamanda oylama eylemlerinde de rasyonel davranabilirler. makro ekonomik koşullar seçmen davranışlarının belirlenmesi açısından son derece önemlidir. Rasyonel seçmenler, mevcut iktidara ilişkin eğilimlerini belirlerken, cari ekonomik koşulları esas alırlar. 31

Rasyonel partizan modellerin getirilen eleştiriler �Refah dönemlerinde düşük enflasyona öncelik veren partileri, resesyon (negatif arz şoku) dönemlerinde ise, yüksek enflasyon taraftarı partileri tercih ederler. 32

Rasyonel partizan modellerin getirilen eleştiriler �Seçmenlerin düşük enflasyon taraftarı partiyi tercih etmeleri halinde örtük olarak negatif sürpriz enflasyonu, yüksek enflasyon taraftarı partiyi tercih etmeleri halinde ise örtük olarak pozitif sürpriz enflasyonu uygun gördükleri sonucuna ulaşılır. �Rasyonel partizan modeller, ABD ekonomisine ilişkin veriler esas alınarak geliştirilmiştir 33

Politik Konjonktür Hareketlerinin Göstergeleri �Uygulamada fırsatçı eğilimleri saptamak görece kolay olsa da, partizan eğilimleri saptamak oldukça güçtür �Partizan eğilimlerin saptanmasını engelleyen önemli neden, koalisyon hükümetleridir 34

Politik Konjonktür Hareketlerinin Göstergeleri �Temel Ekonomik Değişkenlerdeki Hareketlikler ◦ Enflasyon Oranı ◦ İşsizlik Oranı ◦ Hasıla Büyüme Oranı �Mali ve Parasal Araçlardaki Değişiklikler 35

Temel Ekonomik Değişkenlerdeki Hareketlikler �Enflasyon Oranı: Fiyat düzeyindeki değişiklikler, iktisadi faaliyet hacminin fırsatçı ya da partizan eğilimlerle manipüle edildiğinin en önemli göstergesidir �İşsizlik Oranı: Siyasal iktidarların özellikle seçim öncesi dönemlerde kamu kesiminde geçici ya da süreli istihdamı artırmaları, işsizlik oranlarını etkileyen en önemli uygulamalardan biridir 36

Temel Ekonomik Değişkenlerdeki Hareketlikler �Hasıla Büyüme Oranı: Seçim öncesi ve sonrası dönemlerde büyüme oranındaki değişiklikler, fırsatçı ya da partizan eğilimlerin saptanması açısından önemli bir göstergedir. Çünkü seçimlerden önce uygulanan genişletici politikaların en çok etkilediği değişkenlerın başında büyüme oranı gelir 37

Mali ve Parasal Araçlardaki Değişiklikler �Bütçe açıklarının oluşumunda kamu harcamaları artışı ya da vergi indirimi politikalarından hangisinin etkili olduğu hususunda ülkelerin gelişmişlik düzeyi önemli rol oynamaktadır. Seçim öncesi dönemlerde, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, kamu harcamaları politikası, gelişmiş ülkelerde ise, vergi indirimleri tercih edilmektedir. 38

Mali ve Parasal Araçlardaki Değişiklikler q. Bütçe açıklarının oluşumunda kamu harcamaları artışı ya da vergi indirimi politikalarından hangisinin etkili olduğu hususunda ülkelerin gelişmişlik düzeyi önemli rol oynamaktadır. q. Seçim öncesi dönemlerde, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, kamu harcamaları politikası, gelişmiş ülkelerde ise, vergi indirimleri tercih edilmektedir. q. Bütün parasal araçların "net sonucu", ya da "net etkisi"nin değerlendirilmesinde kısa vadeli faiz oranları önemli bir göstergedir. 39

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri �Kanada ekonomisinin Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla, tüketim harcamaları, işsizlik oranı, kamu harcamaları, vergiler ve parasal taban gibi değişkenlerine ilişkin 1926 - 1994 dönemine ait yıllık verileri test eden Serletis ve Afxentiou'a göre, bu ülkede politik konjonktür hareketlerinin varlığını gösteren kanıtlar elde edilememiştir 40

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri �Fırsatçı modeller, iktisat politikası uygulamaları ile hedeflenen sonuçların uzun ve değişken bir süreden sonra gözlenebileceği gerçeğini göz ardı etmektedir. �Partizan modeller ise, bireysel tercihlerin zaman içerisinde değişmediğini varsaymaktadır. Bireysel tercihlerin durağan kabul edilmesi, çoğu kez sağlıklı analizlerin yapılmasını güçleştirir 41

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri � 91 gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin verilerini analiz eden Shi ve Svensson, bütün ülkelerde seçim öncesi dönemlerde kamu harcamalarının artırılıp vergi gelirlerinin düşürülmesi suretiyle maliye politikasının manipüle edildiğini kanıtlayan bulgular elde etmiştir. �Çalışmadan elde edilen temel sonuç, manipülatif maliye politikası uygulamalarının dünya ölçeğinde gözlenen bir olgu olduğu ve daha da önemlisi bu tür uygulamaların gelişmekte olan ülkelerde çok daha şiddetli bir görüntü sergilemesidir 42

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri �Schuknecht, 24 gelişmekte olan ülkede 1973 -1992 döneminde uygulanan maliye politikası araçları içerisinde kamu harcamalarının öncelikli olarak tercih edildiğini ampirik düzeyde kanıtlamıştır. 43

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri �Block, gelişmekte olan ülkelerde seçim öncesi dönemlerde kamu harcamalarının bileşiminin sistematik olarak manipüle edildiğini kanıtlayan bulgular elde etmiştir. �Bu bulgulara göre, gelişmekte olan ülkelerde seçim öncesi dönemde yatırım harcamaları yerine cari harcamaların arttırılması tercih edilir 44

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri �İsrail'de 1980 -1999 yılları arasında yapılan altı genel seçim döneminde kamu tüketim harcamalarındaki değişiklikleri test eden Klein, seçimlerden önce genişletici politikalar uygulandığını kanıtlayan bulgular elde etmiştir 45

Uygulamada Politik Konjonktür Hareketleri �Türkiye ekonomisinde hemen her seçim öncesi dönemde genişletici iktisat politikalarının uygulanması, fırsatçı eğilimlerin varlığını kanıtlamaktadır. �Ancak fırsatçı modellerin öngördüğünün aksine seçim sonrası-dönemde daraltıcı politikaları devreye sokmakta güçlük çekilmektedir 46

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: GELENEKSEL MODELLER Geleneksel Fırsatçı Modeller �Seçimlerden bir ya da iki yıl öncesi dönemde gözlenen genişletici eğilimlerin sonucu olarak büyüme ve işsizlik oranı doğal düzeyinden sapma gösterir. �Başka bir ifade ile, GSMH büyüme oranı normal düzeyinin üzerinde işsizlik oranı ise, normal düzeyinin altında seyreder. �Enflasyon oranı seçimlerden hemen sonra artış eğilimi sergiler. 47

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: GELENEKSEL MODELLER Geleneksel Fırsatçı Modeller �Değişik hükümetler tarafından uygulanan politikalar arasında herhangi bir farklılık söz konusu değildir. �Seçim yıllarında yüksek büyüme oranı ve düşük işsizlik düzeyi, siyasal iktidarların yeniden atanmasına olanak sağlar. �Seçimlerden önceki bir ya da iki yıl önceki dönem içerisinde genişletici para ve maliye politikası uygulamalarına gidilirken, seçimlerden sonraki aynı dönem içerisinde daraltıcı politikalar tercih edilir. 48

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: GELENEKSEL MODELLER Geleneksel Partizan Modeller �Sol eğilimli partilerin iktidarında işsizlik oranı sürekli düşük düzeylerde, büyüme ve enflasyon oranları ise yüksek düzeylerde seyreder. �Bu eğilim, sağ partilerin iktidarında tamamen aksi yöndedir. 49

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: RASYONEL MODELLER Rasyonel Fırsatçı Modeller �Seçimlerden hemen önceki dönemde politika enstrümanlarında yapılan kısa vadeli manipülasyonlar, bütçe açıkları ve parasal büyüme oranında artışa yol açar. �Bu eğilim hemen her seçimden önceki altı ya da dokuz aylık dönem içinde gözlenir �Seçimlerden sonra daraltıcı para ve maliye politikalarına başvurulur. 50

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: RASYONEL MODELLER Rasyonel Fırsatçı Modeller �iktisadi büyüme ve işsizlik gibi değişkenlerdeki haraket. Iilikler, seçimlerden hemen önceki dönemde küçük değişikliklerle sınırlı olup, birkaç yıl boyunca sistematik bir görüntü sergilemez. �Seçim yıllarında yüksek büyüme oranı ve düşük işsizlik düzeyi, siyasal iktidarların yeniden atanmasına olanak sağlar. 51

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: RASYONEL MODELLER Rasyonel Partizan Modeller �iktisadi büyüme ve işsizlik gibi değişkenlerde kısa vadeli partizan etkiler gözlemlemek olasıdır. �Buna göre, sol partilerin iktidara gelmesi ile birlikte seçimlerden sonraki yaklaşık iki yıllık dönemde normal düzeylerine kıyasla işsizlik oranı düşük, büyüme oranı ise yüksek düzeyde seyreder. 52

Politik Konjonktür Modellerinin Ampirik implikasyonları: RASYONEL MODELLER Rasyonel Partizan Modeller �Geçici bir süre için geçerli olan bu tür değişiklikler, sağ partilerin iktidarında tamamen aksi yöndedir. �Sol partilerin iktidarında (sağ partilerin iktidar dönemi ile karşılaştırıldığında) enflasyon oranı göreli olarak sürekli yüksektir. 53