11 Kimya 1 FASKL Modern Atom Teorisi 464

11 Kimya 1. FASİKÜL Modern. Atom. Teorisi ➤ 464 soru nolojileri Uyarlamaları ıkmış ➤ ÖSYMÇ rı Sınav Sorula ümler ➤ Video Çöz ➤ Bilgi Tek

Teşekkürler… Değerli öğretmenlerimiz Bülent ERTEN, Burhan ACARSOY, Sevim AKGÜNLÜ ve Bülent AKGÜNLÜ'ye katkılarından dolayı teşekkür ederiz. Bu kitap MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU BAŞKANLIĞI’nın 19. 01. 2018 tarih ve 30 sayılı kararı ile belirlenen ORTAÖĞRETİM KİMYA DERS PROGRAMINA GÖRE HAZIRLANMIŞTIR. GENEL YAYIN YÖNETMENİ İLETİŞİM Oğuz GÜMÜŞ Bu kitabın her hakkı Çap Yayınlarına aittir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası’na göre EDİTÖR ÇAP YAYINLARI“ Gülten YILDIRIM - Hazal ÖZNAR Ostim Mah. 1207 Sokak Çap Yayınları’nın yazılı izni No: 3/C–D Ostim / Ankara olmaksızın, kitabın tamamı veya SAYFA TASARIM - KAPAK bir kısmı herhangi bir yöntemle F. Özgür OFLAZ Tel: 0312 395 13 36 Fax: 0312 394 10 04 basılamaz, yayınlanamaz, bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz. www. capyayinlari. com. tr 1. BASKI Ağustos 2018 bilgi@capyayinlari. com. tr twitter. com/capyayinlari facebook. com/capyayinlari instagram. com/capyayinlari

Gelec ek için ha zıra l nan vta n evlâtlarına, h içb irgüçlük karşısında yılmayarak t m bir sabır metanetle çalışmalarını ve öğrenim gören ço cu larm zıınanavbeabalarına da yavrul a ı nıöğreni nni tm amln a masıçi hiçbir fedakârlıktan çekinmemelerini tavsiye ederim.

Ö n Söz Değerli Öğrenciler, Çap Yayınları olarak konuları en iyi şekilde kavrayabilmeniz için yeni bir anlayışla elinizdeki fasikülleri oluşturduk. Fasiküllerimiz aşağıdaki içeriklere sahiptir: Kazanım Sayfası: Bir konunun hangi sırayla ve toplam kaç kazanımda anlatılacağını gösterir. Bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımı başlığı altında derslerde kullanılabilecek internet sitesi tavsiye edilmiştir. Bilgi Sayfası: Her alt konu ile ilgili gerekli bilgilerin ve kısa örneklerin yer aldığı sayfalardan oluşmuştur. Uygulama Alanı: Konu içinde öğrenilen kavramların pekiştirilmesi amacıyla hazırlanan etkinliklerden oluşturulmuştur. Konu Kavrama Sayfaları: Her alt konuyu ilgilendiren bütün soru türleri ‘kazanım’ başlığı altında kolaydan zora doğru ve sizi her soruda bir basamak yukarıya taşıyacak şekilde titizlikle oluşturulmuştur. Bu sorular duruma göre açık uçlu ya da çoktan seçmeli olarak planlanmıştır. Pekiştirme Testi: Anlatılan konuların sizler tarafından iyice pekiştirilmesini sağlamak için biraz da farklı sorulara yer verilerek oluşturulmuştur. Tam Tur: Karma testlere geçmeden önce ünitede öğrendiğiniz tüm bilgileri toplu halde bulabilmeniz ve konu tekrarlarında sizlere yardımcı olması amacıyla hazırlanan bölümdür. Acemi, Amatör, Uzman ve Şampiyon Testleri: Ünite bitiminde dört ayrı zorluk seviyesine göre oluşturulmuş TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ olan karma sorulardan oluşmaktadır. Sizi acemi seviyesinden alıp şampiyon seviyesine taşımak hedeflenmiştir. ÖSYM Soruları: Üniversite giriş sınavlarıdda sorulmuş sorular, en son yapılan sınavdan geriye doğru ve yine TAMAMI VİDEO ÇÖZÜMLÜ bir şekilde sunuldu. Bu videolara yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulaması ile (c. App) ulaşılabilmektedir. Sağlıklı ve başarılı bir öğretim yılı geçireceğinize inanarak hepinize başarılar diliyoruz. Hakan GÜLER Sırrı POLAT hguler@capyayinlari. com. tr spolat@capyayinlari. com. tr Ali GÜVEN Fatih BAYSAL aguven@capyayinlari. com. tr fbaysal@capyayinlari. com. tr

İÇİNDEKİLER MODERN ATOM TEORİSİ VE PERİYODİK SİSTEM (26 DERS SAATİ) TAM TUR. . . . . . . . . . 81 Acemi Testleri 1, 2, 3, 4. . . . . . . . 83 Amatör Testleri 1, 2, 3, 4, 5. . . . . . . . 91 Uzman Testleri 1, 2, 3. . . . . . . . 101 Şampiyon Testleri 1, 2. . . . . . . . 107 ÖSYM Soruları. . . . . . . . . 111 İÇİNDEKİLER Ünite Kazanımları. . . . . . . . . 6 Bohr Atom Modeli. . . . . . . . . 7 Modern Atom Teorisi. . . . . . . . . 8 Kuantum Sayıları. . . . . . . . . 8 Uygulama Alanı 1. . . . . . . . . 14 Konu Kavrama (Kazanım 1). . . . . . . . 15 Pekiştirme Testi 1. . . . . . . . . 17 Nötr Atomlarda Elektron Dizilimleri. . . . . . . 19 İyonların Elektron Dizilişi. . . . . . . . 22 Uygulama Alanı 2. . . . . . . . . 24 Konu Kavrama (Kazanım 2). . . . . . . . 27 Pekiştirme Testi 2, 3. . . . . . . . 29 Periyodik Cetvel. . . . . . . . . 33 Periyodik Cetvelde Periyot ve Grup Bulma. . . . . . 35 Uygulama Alanı 3. . . . . . . . . 37 Konu Kavrama (Kazanım 3). . . . . . . . 39 Pekiştirme Testi 4. . . . . . . . . 41 Periyodik Özelliklerin Değişimi. . . . . . . 43 Atom Yarıçapı. . . . . . . . . 43 Uygulama Alanı 4. . . . . . . . . 46 Konu Kavrama (Kazanım 4). . . . . . . . 48 İyonlaşma Enerjisi. . . . . . . . . 50 Uygulama Alanı 5. . . . . . . . . 52 Konu Kavrama (Kazanım 5). . . . . . . . 54 Pekiştirme Testi 5. . . . . . . . . 56 Elektron İlgisi ve Elektronegatiflik. . . . . . . 58 Metalik-Ametalik Özellik. . . . . . . . 59 Asitlik-Bazlık Eğilimleri. . . . . . . . 60 Uygulama Alanı 6. . . . . . . . . 62 Konu Kavrama (Kazanım 6). . . . . . . . 63 Pekiştirme Testi 6. . . . . . . . . 65 Yükseltgenme Basamakları. . . . . . . . 67 Konu Kavrama (Kazanım 7). . . . . . . . 69 Pekiştirme Testi 7. . . . . . . . . 71 Elementleri Tanıyalım. . . . . . . . 73 Konu Kavrama (Kazanım 8). . . . . . . . 77 Pekiştirme Testi 8. . . . . . . . . 79 5

KAZANIMLAR Kazanım 1 : Atomu kuantum modeliyle açıklar. Tek elektronlu atomlar / iyonlar için orbital kavramını elektronların bulunma olasılığı ile ilişkilendirir. Kuantum sayılarıyla orbitaller arasında ilişki kurar. Kazanım 2 : Yörünge ve orbital kavramlarını karşılaştırır. Nötr atomların elektron dağılımlarını yazar. İyonların elektron dizilimlerini yazar. Hund kuralı, Pauli ilkesi ve Aufbau ilkelerini yorumlar ve kullanır. Kazanım 3 : Periyodik cetveli tanır. Periyodik cetvelde atomların yerlerini bulur. Kazanım 4 : Atom yarıçapını bilir. Kovalent yarıçap, Van der Waals ve iyonik yarıçapların farklarını yorumlar. Kazanım 5 : İyonlaşma enerjisinin tanımını ve periyodik cetveldeki eğilimini anlar. Kazanım 6 : Elektron ilgisi, elektronegatiflik, metalik ve ametalik özellik, asitlik ve bazlık eğilimlerini anlar ve değişimlerini periyodik cetvel üzerinde yorumlar. Kazanım 7 : Yükseltgenme basamakları ile elektron dizilimleri arasındaki ilişkiyi açıklar. d-blok elementlerinin birden çok yükseltgenme basamağında bulunabilmelerini elektron dizilimleriyle ilişkilendirir. Kazanım 8 : Elementlerin periyodik sistemdeki konumu ile özellikleri arasındaki ilişkileri açıklar. Anahtar Kelimeler Atom Modeli Aufbau Prensibi Değerlik elektronu Değerlik orbitali Elektron Dizilimi Elektron İlgisi Elektronegatiflik Enerji Düzeyi Hund Kuralı İyonlaşma Enerjisi Kuantum Sayıları Küresel simetri Orbital Pauli İlkesi Periyodik Sistem Teori Yükseltgenme Basamağı Atom Çapı Yörünge Bilgi ve İletişim Teknolojisi Kullanımı KAZANIMLAR Bilgisayar, tablet, cep telefonu vb. cihazlarınızdan 6 https: //phet. colorado. edu/tr sitelerine girerek atomun yapısı ve periyodik cetvel konusu ile ilgili daha detaylı ve görsel bilgilere ulaşabilirsiniz.

Bohr Atom Modeli BİLGİ 1913 yılında Niels Bohr hidrojen atomu için bir atom modeli önermiştir. Bohr, hidrojen atomu için çekirdeğin çevresinde belirli yörüngelerde hareket eden elektrondan oluşan basit bir model tasarlamıştır. • • Bu atom modeline göre, Elektronlar, çekirdeğin çevresindeki dairesel yörüngelerde hareket ederler. Her yörünge belirli bir enerjiye sahiptir. Bu yörüngelere enerji düzeyi de denir. Enerji düzeyi yani yörüngeler harflerle (K, L, M, N, P, Q) veya rakamlarla (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) gösterilebilirler. Bir atomun elektronları en düşük enerji düzeyinde bulunmak ister. Bu düzeye temel hâl denir. Temel hâl en kararlı durumdur. Elektronlar kararlı hâlde iken ışıma yapmazlar. Atom dışarıdan enerji aldığında elektronlar daha yüksek enerjili enerji düzeyine çıkar. Bu durumdaki atomlar uyarılmış hâldedir. Elektron tamamen koparılabilir. Bu durumda iyon oluşur. Uyarılmış hâldeki elektronlar kararsızdır. Kararlı hâle yani temel hâle geçerken ışın yayarlar. Bir atomda elektronun alt enerji seviyesinden üst enerji seviyesine çıkması için dışarıdan enerji alması gerekir, yani olay endotermiktir. Üst enerji seviyesinden alt enerji seviyesine geçen elektron dışarıya enerji verir, yani olay ekzotermiktir. Enerji soğurulması Işıma Çekirdek n =1 Bohr atom modeli sadece tek elektronlu (1 H, 2 He+, 3 Li 2+) sistemler için uygundur. • • Bohr Atom Modelinin Yetersizlikleri (Sınırlılıkları) Bohr atom modeli hidrojen atomu (1 H), 2 He+, 3 Li 2+ gibi tek elektronlu sistemler için geçerli olmasına rağmen, çok elektronu olan sistemler için yetersizdir. Bohr atom modelinde yer alan dairesel yörünge kavramı yanlıştır. Yani, elektron çekirdeğin etrafında tek boyutlu sabit bir yörüngede hareket etmez. BİLGİ • n=2 n=3 7

UYGULAMA ALANI - 1 AÇIK UÇLU SORULAR 1. Aşağıda verilen kuantum sayılarından (sırasıy- ronları temsil etmektedir. la n, , , ms) hangileri yanlıştır, neden? a) 2, 1, 0, 0 b) 2, 0, 1, 1 c) 2, – 1, 0, – 1 2 d) 2, 1, 0, – 1 2 e) 2, 2, 1, 1 f) 3, 2, – 1 2 2 1 1 2 Kuantum sayılarından X ile gösterilenler için uygun değerler ne olabilir? 2 2 1 1 4. Aşağıda verilen kuantum sayıları atomdaki elekt- a) n= 2 l =x m l = +1 ms = + 1 2 b) n= x l =2 m l = – 1 ms = – 1 2 c) n= 4 l =3 ml = x ms = + 1 2 2 2 1 2 5. Bir atomdaki temel enerji seviyesi, alt enerji 2. Aşağıda bir elektronu tanımlamak için bir dizi seviyesi ve orbital kavramları göz önüne alın- kuantum sayıları verilmiştir. dığında, aşağıdaki kuantum sayılarına uygun Bunlardan hangilerinin bir elektronu tanımlamak için kullanılabileceğini, hangilerinin kullanılamayacağını açıklayarak belirtiniz. a) n = 1, l = 1, m l = 0, ms = b) n = 3, l = 1, ml= – 2, ms= – c) n = 2, l = 1, m l = 0, ms = + 1 2 d) n = 2, l = 0, ms = 1 +1 1 2 2 en çok kaç tane elektron vardır? a) n = 3 l=2 l=1 l=0 b) n= 4 c) n = 2 d) n = 2 ml = 0 ms = + 1 2 6. Bir atomun 4. enerji düzeyinde açısal kuantum UYGULAMA ALANI 1 2 sayısı 2 olan en çok kaç elektron bulunabilir? 3. Bir atomun 3. enerji düzeyinde spin kuantum sayısı +1/2 olan en çok kaç elektron bulunabilir? 1. 5. 14 a, b, c, e yanlıştır. 3. 9 2. 4. a) 1 b) n ≥ 3 a) 18 b) 2 c) 6 a, b, d hatalıdır. c) – 3. . . + 3 d) 1 6. 10

KAZANIM 1 KAVRAMA 1. Bohr atom modeline göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Elektronlar belirli enerji seviyelerinde yer alır. B) Her yörüngenin belirli bir enerjisi vardır. 4. Bohr atom modeli ile ilgili, I. Elektronlar sadece belirli enerji düzeylerinde bulunabilirler. C) Çekirdeğe en yakın yörüngedeki elektronun enerjisi en büyüktür. II. Uyarılmış elektronlar enerji vererek temel hale D) En dış yörüngedeki elektronları koparmak daha kolaydır. E) Elektronların yörüngeler arasındaki geçişlerinde enerji alınır ya da verilir. geçme eğilimindedirler. III. Elektron temel haldeyken ışıma yapmaz. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) I ve II C) Yalnız III E) I, II ve III 5. Aşağıda verilen kuantum sayıları ve orbital 2. Elektronun bulunma olasılığının yüksek oldu- türlerinden hangisi yanlış eşleştirilmiştir? n l orbital türü A) 2 1 2 p B) 4 2 4 d C) 3 0 3 s D) 3 1 3 d E) 1 0 1 s ğu hacim bölgeleri hangi seçenekte doğru adlandırılmıştır? B) Katman D) Yörünge C) Orbital E) Enerji düzeyi 3. Modern atom teorisinde temel enerji düzeyleri ile ilgili; I. n = 2 düzeyinde s ve p orbitalleri vardır. II. 3. enerji düzeyinin potansiyel enerjisi 2. enerji düzeyinden azdır. III. 4. enerji düzeyinde en fazla 32 elektron bulunabilir. ilgili, I. d orbitalleri 3. enerji katmanından başlar. II. 3. enerji katmanında en çok 18 elektron bulunur. III. 2. enerji katmanında eş enerjili 2 tane s orbitali vardır. yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur? A) Yalnız II 6. Atomdaki enerji katmanları ve orbitaller ile B) Yalnız III D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I D) I ve II B) Yalnız II C) I ve III E) I, II ve III KAVRAMA A) Kabuk 15

Atom Teorileri ve Kuantum Sayıları 1 PEKİŞTİRME TESTİ 1. Aşağıda verilen kuantum sayılarından oluşan 4. 3. enerji düzeyine ilişkin aşağıdakilerden han- dizilerden hangisinin bulunma olasılığı yok- gisi yanlıştır? tur? A) Toplam orbital sayısı 9 dur. B) Elektron kapasitesi 18 dir. n l ml ms A) 2 3 – 2 +1/2 C) Üç tür orbital içerir. B) 2 1 – 1/2 D) s nin enerjisi p ninkinden düşüktür. C) 1 0 0 +1/2 E) İçerdiği tüm orbitaller eş enerjilidir. D) 3 2 +1 – 1/2 E) 2 1 +1 +1/2 2. Modern atom modeli ile ilgili aşağıdakilerden 5. Bir enerji düzeyinin taşıyabileceği en çok hangisi yanlıştır? elektron sayısı hangi formül ile bulunur? A) 3. enerji düzeyindeki (n = 3) orbital türleri s, p, (n = enerji düzeyinin numarası) d dir. B) 3 px, 3 py, 3 pz orbitallerinin enerji değerleri ay- B) 2 n 2 A) n 2 D) 2 n 2 – 1 nıdır. C) n 2 – 1 E) (2 n – 1)2 C) 2. enerji düzeyindeki (n = 2) orbital sayısı 2'dir. D) 4. enerji düzeyindeki (n = 4) toplam elektron sayısı 32 dir. E) 4 f orbitallerine en çok 14 elektron girebilir. 6. Baş kuantum sayısı (n) olan enerji seviyesi 3 için; I. Orbital kuantum sayıları (l) 0, 1 ve 2 değerlerini alabilir. II. En çok 9 orbital bulunur. III. En çok 18 elektron bulunabilir. 3. n = 4 ve l = 3 yargılarından hangileri doğrudur? kuantum sayılarına sahip en fazla kaç elektron A) 5 B) 7 C) 10 D) 14 E) 32 B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III PEKİŞTİRM E A) Yalnız I bulunabilir? 17

Atomun Yapısı ve Periyodik Cetvel TAMTUR • Bohr atom modeli tek elektronlu sistemler için doğrudur. • Uyarılmış hâlden temel hâle geçen elektronlar dışarıya enerji verirler, olay ekzotermiktir. • Modern atom teorisine göre elektronların bulunma olasılıklarının en yüksek olduğu uzay bölgelerine orbital denir. KUANTUM SAYILARI 1) Baş kuantum sayısı (n): Elektronun çekirdeğe uzaklığını gösterir. n = 1, 2, 3, … 2) Açısal momentum kuantum sayısı (l): Orbital şekillerini açıklar. l = 0, 1, 2, 3, … (n – 1) e kadar ↓ ↓ s p d f 3) Manyetik kuantum sayısı (ml): Orbitalin uzaydaki yönlenmesini gösterir. m l = –l, . . . 0, . . . +l arasındaki değerleri alır. m l = 2 l + 1 eşitliği ile l değeri için kaç tane m l değeri olduğu bulunur. 4) Spin kuantum sayısı (ms): Elektronların hareket yönünü gösterir. • Bir orbitalde en çok 2 elektron bulunur. Aufbau İlkesi: Elektronlar, çekirdeğe en yakın olan ve en düşük enerjili orbitalden başlanarak yüksek enerjili orbitallere doğru yerleştirilir. Madelung – Kletchkowski ilkesine göre, (n + l ) değeri arttıkça orbitalin enerjisi artar. (n + l ) değeri eşit ise n değeri büyük olan orbitalin enerjisi yüksektir. Hund Kuralı: Elektronlar eş enerjili orbitallere öncellikle tek yerleştirilir. Sonraki ikinci elektronlar ise orbitallere zıt spinli olacak şekilde yerleştirilir. Pauli İlkesi: Bütün kuantum sayıları aynı olan 2 elektron olamaz. Küresel Simetri: Elektron dizilimi s 1, s 2, p 3, p 6, d 5, d 10, f 7 ya da f 14 ile biterse o element küresel simetrik yapıdadır. Değerlik Elektron Sayısı: En dış temel enerji seviyesinde bulunan ve kimyasal özelliği belirleyen elektronlardır. TAM TUR Değerlik Orbitalleri: Değerlik elektronlarının bulunduğu orbitallerdir. 81

İyi bir başlangıç, yarıya başarı demektir. Andre Gıde 1 1. ACEMİ İyonlaşma enerjisi (kkal/mol) 4. II Z X V I Y Atom numarası Aynı periyotta bulunan ardışık atom numaralarına sahip V, X, Y ve Z elementlerinin birinci iyonlaşma enerjileri grafikte verilmiştir. X elementi 3. periyot 2 A grubunda bulunduğuna göre, V, Y, Z elementlerinin atom numaraları nedir? I. Atom numarası II. Elektrik iletkenliği III. Atom çapı IV. İyonlaşma enerjisi Yukarıdakilerden hangileri hem I hem de II Y Z yönünde artar? A) 11 13 15 A) Yalnız I B) 11 13 14 C) 10 13 14 D) 13 14 15 E) 13 15 16 V B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III E) II, III ve IV 5. IIA grubu metallerinin erime noktaları aşağıdaki tabloda verilmiştir. 2. Atomla ilgili, I. Temel enerji seviyesinde en kararlı haldedir. Erime 4 Be 12 Mg 20 Ca 38 Sr 56 Ba 88 Ra 1287 650 842 777 727 700 II. Proton ve nötronlar çekirdekte yer alırlar. noktası (°C) III. Uyarılmış atom yüksek enerjili ve kararsızdır. Buna göre, IIA grubu metalleri ile ilgili, verilen bilgilerden hangileri doğrudur? I. A) Yalnız I II. İyonlaşma enerjisi arttıkça erime noktası ar- B) Yalnız II D) II ve III C) I ve II Metalik özellik arttıkça erime noktası azalır. tar. E) I, II ve III. Atom yarıçapı arttıkça erime noktası azalır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve III D) I ve II C) II ve III E) I, II ve III 3. X atomunun nötr haldeki temel hal elektron dağılımı 1 s 2 2 p 6 3 s 2 3 p 3 tür. A) 0 B) 1 C) 2 D) 4 E) 6 6. Açısal kuantum sayısı l = 1 olan orbital aşağıdakilerden hangisidir? A) s B) p C) d D) f E) g ACEMİ Buna göre, X in tam dolu değerlik orbitalinin açısal kuantum sayısı kaçtır? 83

Yapmakta ısrar ettiğimiz şey giderek kolaylaşır. İşin doğası değiştiğinden değil, bizim yapma yeteneğimiz geliştiğinden. Ralph Waldo Emerson 1 AMATÖR 1. X(g) + 250 kkal → X+ + (g) e- 4. 13 Al atomunun tam dolu değerlik orbitalindeki elektronların kuantum sayıları aşağıdakilerden Y(g) + 425 kkal → Y+ (g) + e- hangisi olamaz? Z(g) + 180 kkal → Z+ (g) + e- B) – 1 2 A) 3 Yukarıdaki tepkimelere göre X, Y ve Z halojen- D) + 1 2 C) 0 E) 2 lerinin elektronegatiflikleri aşağıdakilerden hangisinde doğru karşılaştırılmıştır? A) Z > X > Y B) Y > X > Z C) Y > Z > X D) X > Z > Y + 1 2 – 1 2 E) Z > Y > X 5. Toprak alkali metal oldukları bilinen X, Y ve Z elementleri için şu bilgiler veriliyor: Her l değeri için m l = 2 l +1 kadar değer alır. 2. I. • X in metalik aktifliği Y ninkinden büyüktür. • Yarıçapı en küçük olan Z dir. Buna göre; X, Y, Z elementlerinin atom numaralarının küçükten büyüğe doğru sıralanışı nasıldır? II. Orbital kuantum sayısının (l)'nin alabileceği değerler sıfır ile (n– 1) arasındadır. III. m kuantum sayısı – 1/2 ve +1/2 olmak üzere s A) Z, X, Y iki farklı değer alabilir. B) Y, Z, X D) Y, X, Z Kuantum sayıları ile ilgili yukarıdaki ifadeler- C) Z, Y, X E) X, Y, Z den hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III D) II ve III 1 2 1 C) I ve II E) I, II ve III 2 6. Element E 1 E 2 E 3 E 4 E 5 E 6 X 124 1754 2850 – – – Y 334 682 1093 1786 2257 10721 Z 118 1093 1786 2257 3198 5275 Yukarıda X, Y ve Z elementlerinin iyonlaşma ener 23 X 1+ ile 7 Y 3– iyonlarının elektron sayıları eşit jileri (kkal/mol) verilmiştir. olduğuna göre, Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? I. A) X ile Z periyodik cetvelde aynı gruptadır. X 3 Y bileşiğindeki toplam elektron sayısı B) Y bir ametal olabilir. II. X in nötron sayısı C) Z nin atom numarası X in atom numarasından III. Y nin kütle numarası değerlerinden hangileri hesaplanabilir? A) Yalnız I B) I ve II D) II ve III C) I ve III E) I, II ve III küçüktür. D) X ile Y elementleri X 3 Y bileşiğini oluşturabilir. E) Y nin elektron dizilimi küresel simetriktir. AMATÖR 3. 91

Bir şeyi gerçekten yapmak isteyen bir yol bulur; istemeyen mazeret bulur. E. C. Mc. Kenzie 1 UZMAN 1. X bir halojen olup, YX 2 nin sulu çözeltisi elektrik 4. İlk dört orbitali tam dolu olan ve çekirdeğinde akımını iletmektedir. 10 nötronu bulunan atom ile ilgili aşağıdaki Buna göre, yargılardan hangisi yanlıştır? I. A) Atom numarası 9’dur. Y nin katı hali elektriği iletir. II. X in değerlik elektron sayısı aynı periyottaki soygazınkinden 1 azdır. yargılarından hangisi kesinlikle doğrudur? B) Yalnız II D) II ve III C) Açısal momentum kuantum sayısı sıfır olan 4 elektronu bulunur. III. Y bir toprak alkali metaldir. A) Yalnız I B) İzotopunun kütle numarası 20 olabilir. C) I ve II E) I, II ve III D) Spin kuantum sayısı – 1/2 ve +1/2 olan elektron sayıları birbirine eşittir. E) En yüksek enerjili orbitalin baş kuantum sayısı 2’dir. 19 X 9 1 2 +7 iyonu ile ilgili, 2. 80 X 35 5. I. Soygaz elektron dizilişine sahiptir. lin enerjisi, diğer orbitallerinkinden yüksektir. II. 3 d orbitalleri tam doludur. III. 31 Y +3 iyonu II. 2 s orbitalinin hacim büyüklüğü 1 s orbitalinkin- ile izoelektroniktir. den daha fazladır. III. Temel enerji düzeyi aynı olan tüm orbitallerin yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II B) Yalnız III D) II ve III Çekirdeğe en yakın enerji düzeyindeki orbita- enerjileri birbirine eşittir. C) I ve II E) I, II ve III yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız III D) I ve III 3. I. C) I ve II E) II ve III SO 3 II. Cr O – 2 III. Cl. O 3 IV. Mn. O 4 6. I. 2 7 – II. n = 3 deki px orbitali – III. n = 3 deki py orbitali Yukarıda verilen taneciklerde altı çizilen elementlerden hangilerinin yükseltgenme basamakları birbirine eşittir? A) S ve Mn n = 2 deki s orbitali B) S, Cr ve Cl D) Cl ve Mn C) S ve Cr E) Cr ve Mn IV. n = 3 deki s orbitali Yukarıdaki orbitallerin enerjilerine görebüyükten küçüğe doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisindeki gibidir? A) III > IV > I C) II = III > IV > I B) III = II > IV D) II = III > I = IV E) I > IV > III UZMAN I. 1 2 101

Zorlukları karşılamanın iki yolu vardır; ya zorlukları değistirirsiniz ya da zorlukları çözmek için kendinizi. Phyllis Bottome 1 ŞAMPİYON 3. Periyodik tablo ile ilgili aşağıdaki ifadelerden 1. hangisi doğrudur? A) Metallerin iyonlaşma enerjileri genelde ametallere göre yüksektir. B) Moseley elementleri periyodik tabloda atom numaralarına göre sıralamıştır. Yukarıdaki periyodik cetvelde I ve II yönlerinde C) s bloğu elementlerinin tamamı metaldir. özelliklerin değişimi için aşağıdakilerden han- D) Aynı gruptaki elementlerin baş kuantum sayıları aynıdır. gisi doğrudur? E) Tüm toprak alkali metallerden sonra toprak A) II yönünde kimyasal özellikler benzerdir. metalleri yer alır. B) I yönünde atom çapı azalır. C) I ve II yönünde atom numarası artar. D) Elektron verme eğilimi I ve II yönünde artar. E) İyonlaşma enerjisi II yönünde azalır, I yönünde genellikle artar. 4. 4. enerji düzeyinde (n=4) toplam 5 elektron bulunduran bir element atomunun nötron sayısı 45 dir. Bu atomun izotopu aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 2. XOn iyon kökünde toplam 42 elektron bulunmak 3 tadır. 77 X 32 5. B) C) 1 s 2 X: 1 s 2 78 X 33 2 s 2 78 X 32 2 s 2 2 p 4 D) 77 X 33 2 p 3 E) 65 X 31 Y: Z: 1 s 2 2 p 5 nin yükseltgenme basamağı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (16 X, 8 O) n X'in yükseltgenme basamağı A) – 2 +2 B) +2 – 4 C) +2 +2 D) – 2 +4 E) +2 +4 Yukarıda elektron dağılımları verilen elementlerin 20 Ca ile oluşturdukları bileşiklerin formülleri aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak gösterilmiştir? A) Ca 2 X 3, Ca. Y, Ca. Z 2 B) Ca 2 X 3, Ca. Y 2, Ca. Z C) Ca 3 X 2, Ca. Y, Ca. Z 2 D) Ca. X 5, Ca. Y 2, Ca. Z E) Ca 3 X 2, Ca. Y 3, Ca. Z 2 ŞAMPİYON Bu iyondaki kökün değerliği (n) ve X elementi- 107

ÇIKMIŞ SORULAR 1. 8 O 2–, 9 F– ve 11 Na + iyonlarının yarıçaplarının 5. Fe 2 O 3, Mg. O ve H 2 O bileşikleriyle ilgili, küçükten büyüğe doğru sıralanışı aşağıdaki- I. lerden hangisidir? A) B) C) II. Fe 2 O 3 te demirin yükseltgenme basamağı + – 2– 11 Na < 9 F < 8 O 9 F– < 8 8 O 2– < 11 +3’tür. Na+ III. H 2 O’da oksijenin yükseltgenme basamağı – 2’dir. + F– 11 Na < 9 D) 8 O 2– < 9 F– < 11 Na+ E) 9 F– < 11 Na+ < 8 yargılarından hangileri doğrudur? (1 H, 8 O, 12 Mg, 26 Fe) O 2– A) Yalnız I 2018 / AYT 2. 21 Sc I. Hepsi iyoniktir. B) I ve II D) II ve III elementiyle ilgili, C) I ve III E) I, II ve III 2017 / LYS Elektron dizilimi 4 s 23 d 1 ile sonlanır. II. 4. periyot 3. grup (IIIB) elementidir. III. p orbitallerindeki toplam elektron sayısı 6. 7 N element atomunun elektron dizilimi ve elekt- 10’dur. ronların orbitallere dağılımıyla ilgili, yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II D) II ve III I. C) I ve II 1 s ve 2 s orbitallerinde ikişer elektron bulunur. II. 2 px , 2 py ve 2 pz orbitallerinde birer elektron bulunur. E) I, II ve III. 2 s ve 2 p orbitallerinin enerji düzeyleri aynıdır. 2017 / LYS IV. Enerji düzeyi en düşük olan orbital 1 s orbitali- 3. Bir atomda baş kuantum sayısı (n) 3 ve açısal dir. momentum kuantum sayısı ( l ) 2 olan orbital- yargılarından hangileri doğrudur? lerde en çok kaç tane elektron bulunabilir? A) 10 B) 8 C) 6 D) 4 A) I ve III E) 2 B) II ve III D) I, II ve III C) III ve IV E) I, II ve IV 2017 / LYS 2016 / LYS 4. Aşağıdaki bileşiklerde altı çizili element atomlarından hangisinin yükseltgenme basamağı, karşısında yanlış verilmiştir? (1 H, 7 N, 8 O, 11 Na, 12 Mg, 13 Al, 15 P, 17 Cl, Yükseltgenme Basamağı A) Na 3 PO 4 +5 B) HNO 3 +5 C) Ca. O – 2 D) Mg. Cl 2 – 1 E) Al 2 O 3 +2 7. 4 Be, 12 Mg ve 20 Ca elementleriyle ilgili aşağıda- ki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Birinci iyonlaşma enerjisi en küçük olan Ca’dır. B) Elektron ilgisi en büyük olan Mg’dir. C) Elektron dizilimleri ns 2 ile biter. D) Periyodik sistemde aynı grubun farklı periyotlarında bulunurlar. E) Metalik özelliği en az olan Be’dir. 2017 / LYS ÖSYM Bileşik 20 Ca) 2016 / LYS 111