DLA MIASTA KRAKOWA POWIATU GRODZKIEGO TARNOWSKIEGO POWIATU TATRZASKIEGO

DLA MIASTA KRAKOWA, POWIATU GRODZKIEGO TARNOWSKIEGO, POWIATU TATRZAŃSKIEGO Przedmiot opracowania finansowany jest ze środków: WOJEWODY MAŁOPOLSKIEGO Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

Prawo ochrony środowiska (art. 91) nakłada na Wojewodę obowiązek określenia w drodze rozporządzenia Programu ochrony powietrza dla strefy (powiatu lub aglomeracji), jeśli na podstawie corocznej oceny poziomu substancji w powietrzu na obszarze strefy występuje przekroczenie poziomu dopuszczalnego (powiększonego o margines tolerancji) choćby jednej substancji.

Na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu dla roku 2002 i 2003 stwierdzono przekroczenia substancji m. in. dla 3 stref: miasta Kraków powiatu grodzkiego tarnowskiego powiatu tatrzańskiego Dla tych stref wykonano Programy ochrony powietrza

Na obszarze aglomeracji Kraków na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu dla roku 2002 i 2003 stwierdzono przekroczenia 2 substancji: – pyłu zawieszonego PM 10; – dwutlenku azotu NO 2; Dodatkowo na obszarze uzdrowiska Swoszowice będącego dzielnicą Krakowa stwierdzono przekroczenia: – dwutlenku siarki SO 2; – dwutlenku azotu NO 2; Link do ocen jakości powietrza 2002 r. 2003 r.

Zmierzone przekroczenia na stacjach pomiarowych w Krakowie Stacja ul. Prądnicka PM 10 Stacja ul. Bulwarowa PM 10 Stacja al. Krasińskiego PM 10 NO 2 Stacja Rynek Główny PM 10 Stacja manualna Swoszowice SO 2 NO 2

Zmierzone przekroczenia na stacjach pomiarowych w Krakowie [μg/m 3]

Zmierzone przekroczenia na stacjach pomiarowych w Krakowie [μg/m 3]

Zmierzone przekroczenia na stacjach pomiarowych w Krakowie [μg/m 3]

Zmierzone przekroczenia na stacjach pomiarowych w Krakowie [μg/m 3]

Pierwszym bardzo ważnym etapem pracy było zebranie danych o emisji substancji do powietrza: – danych o emisji z obszaru miasta Krakowa, – danych o emisji z dużych źródeł emisji spoza Krakowa, mających wpływ na stan jakości powietrza w Krakowie, – danych o emisji napływającej spoza województwa;

Inwentaryzacja emisji substancji do powietrza z obszaru miasta Krakowa obejmowała 3 substancje: pył, dwutlenek siarki oraz dwutlenek azotu. Dane podzielono na 3 kategorie: – emisję z zakładów (źródła spalania energetycznego i źródła technologiczne) – inwentaryzacją objęto wszystkie najważniejsze zakłady (jednostki organizacyjne); dane wprowadzano głównie jako emitory punktowe (np. kominy); – emisję niską z małych rozproszonych źródeł (źródła powierzchniowe) – czyli przede wszystkim z palenisk domowych oraz emisję z komunikacji z małych ulic Krakowa; dane wprowadzono jako emitory powierzchniowe; – emisję ze środków komunikacji (źródła liniowe) – ujęto wszystkie duże ulice i drogi na terenie Krakowa; Emisja obliczona została w podziale na 4 podstawowe rodzaje pojazdów: samochody osobowe, dostawcze, autobusy i samochody ciężarowe; uwzględniono emisję pyłu wynikającą z tarcia i zdzierania opon, hamulców i nawierzchni oraz emisję wtórną powstającą w wyniku wtórnego unosu pyłu; dane wprowadzono jako emitory liniowe;

Wynik inwentaryzacji: – emisja z zakładów emitory punktowe • uwzględniono dane z ok. 80 zakładów (jednostek organizacyjnych), • do bazy danych wprowadzono 745 emitorów; emitory powierzchniowe – emisja niska • do bazy danych wprowadzono ok. 2600 emitorów powierzchniowych w formie kwadratu o boku: 500 m × 500 m (siatka emitorów pokrywa cały obszar Krakowa); – emisja ze środków komunikacji emitory liniowe • uwzględniono 450 ulic (długie ulice przebiegające przez kilka dzielnic traktowane były jako jedna ulica w obrębie dzielnicy); • do bazy danych wprowadzono 971 emitorów liniowych;

*uwzględniono emisję z tarcia i emisję wtórną

* uwzględniono emisję z tarcia i emisję wtórną

Położenie na obszarze objętym Programem ochrony powietrza i w jego najbliższym otoczeniu instalacji, z których emitowane są substancje objęte programem (emitory punktowe)

Położenie na obszarze objętym Programem ochrony powietrza emitorów powierzchniowych

Rozkład na obszarze objętym Programem ochrony powietrza głównych ulic, ujętych w obliczeniach jako emitory liniowe

Rozkład emisji pyłu na obszarze Krakowa

Rozkład emisji dwutlenku azotu* na obszarze Krakowa *NOx wyrażone jako NO 2

Rozkład emisji dwutlenku siarki na obszarze Krakowa

W ramach Programu utworzono bazę danych zwaną Wojewódzkim katastrem emisji

W drugim etapie pracy w celu określenia jakości powietrza na terenie całego Krakowa przeprowadzono modelowanie rozprzestrzeniania się substancji w powietrzu za pomocą modelu ADMS-Urban jest systemem modelowania jakości powietrza atmosferycznego rozwijanym od początku lat 90 -tych przez firmę CERC Ltd. z Cambridge. System oparty jest na gaussowskim modelu dyspersji zanieczyszczeń w powietrzu (II generacji) wykorzystującym procedury numeryczne w zakresie obliczeń wyniesienia smugi. System jest stosowany do przygotowywania programów ochrony powietrza i oceny jakości powietrza w Wielkiej Brytanii i innych krajach UE (Włochy, Węgry). W wytycznych EEA i w wytycznych Ministerstwa Środowiska ADMS-Urban jest wymieniany jako jeden z przykładowych systemów modelowania przeznaczonych do określania jakości powietrza w strefach.

Modelowanie: – wykonano transfer danych z Wojewódzkiego katastru emisji do modelu ADMS-Urban, – wprowadzono dane meteorologiczne, – wprowadzono dane topograficzne, – wprowadzono dane o zmienności emisji w czasie, – przeprowadzono weryfikację modelu (porównano wyniki obliczeń z wartościami zmierzonymi), – przeprowadzono modelowanie jakości powietrza w 2003 r.

Wyniki modelowania: stężenie średnioroczne pyłu PM 10 w 2003 r. Poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji

Wyniki modelowania: ilości przekroczeń stężenia 24 -godz. pyłu PM 10 w 2003 r. dopuszczalna ilość przekroczeń

Wyniki modelowania - pył zawieszony PM 10 : • stężenia średnioroczne: występują przekroczenia stężenia średniorocznego powiększonego o margines tolerancji (43, 2 μg/m 3 dla roku 2003) w centrum miasta oraz wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych, • stężenia 24 -godz. : przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24 -godz. powiększonego o margines tolerancji (60 μg/m 3 dla roku 2003) występują na dużym obszarze w centrum Krakowa oraz wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych Wniosek: Obszary przekroczeń dopuszczalnego stężenia średniorocznego (43. 2 μg/m 3) oraz dopuszczalnego poziomu stężenia 24 -godz. podlegają prognozie dotrzymywania dopuszczalnych poziomów stężeń dla roku 2010

Wyniki modelowania - pył zawieszony PM 10: • największy wpływ na jakość powietrza w Krakowie ze względu na pył zawieszony ma emisja z komunikacji (szczególnie emisja wtórna). Na obszarze, gdzie występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów, duży wpływ ma także emisja niska z palenisk domowych (obszarowa). Zakłady przemysłowe w mniejszym stopniu przyczyniają się do występowania przekroczeń dopuszczalnych poziomów.

Wyniki modelowania: stężenie średnioroczne NO 2 w 2003 r. Poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji w przeliczeniu na NOx

Wyniki modelowania: • dwutlenek azotu NO 2: stężenia średnioroczne: występują przekroczenia stężenia średniorocznego powiększonego o margines tolerancji (54 μg/m 3 dla roku 2003) w wzdłuż ciągów komunikacyjnych, zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu jest ściśle związane z ciągami komunikacyjnymi Wniosek: Obszary przekroczeń dopuszczalnego stężenia średniorocznego (54 μg/m 3) podlegają prognozie dotrzymywania dopuszczalnych poziomów stężeń dla roku 2010

Wyniki modelowania - dwutlenek azotu NO 2: • największy wpływ na jakość powietrza w Krakowie ze względu na dwutlenek azotu ma emisja z komunikacji. Pozostałe źródła emisji w niewielkim stopniu przyczyniają się do występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych.

Wyniki modelowania: ilości przekroczeń stężenia 24 -godz. SO 2 w Swoszowicach w 2003 r. dopuszczalna ilość przekroczeń

Wyniki modelowania: • dwutlenek siarki SO 2: stężenia 24 -godz. : przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24 -godz. dla obszaru uzdrowiska Swoszowice (125 μg/m 3 dla roku 2003) nie wystąpiły, Wniosek: Na obszarze uzdrowiska zostały zmierzone przypadki występowania przekroczeń wartości dopuszczalnej (125 μg/m 3) w 2002 r. i w 2003 r. W wyniku obliczeń przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24 -godz. dla obszaru uzdrowiska Swoszowice nie wystąpiły w żadnym punkcie obliczeniowym. Można przypuszczać, że zmierzone przekroczenia były spowodowane oddziaływaniem: pobliskich źródeł emisji niskiej, elektrowni Skawina, pobliskiego skrzyżowania ul. Zakopiańskiej z obwodnicą A 4 i szczególnie niekorzystnych warunków meteorologicznych. Na obszarze tym w ostatnich latach zaobserwowano wśród indywidualnych domów tendencje powrotu do ogrzewania domów za pomocą palenisk opalanych paliwem stałym i rezygnację z ogrzewania gazowego, co może być przyczyną występowania przekroczeń na tym terenie. Wg raportu Ocena jakości powietrza województwa małopolskiego w 2003 roku uzdrowisko Swoszowice zostało zakwalifikowane do strefy wymagającej wzmocnienia systemów oceny według kryterium ochrony zdrowia m. in. dla dwutlenku siarki, co potwierdzają wyniki modelowania. Obszar ten wymaga przeprowadzenia dalszego monitorowania jakości powietrza w zakresie stężeń dwutlenku siarki

Wyniki modelowania - dwutlenek siarki SO 2 : • w dzielnicy Krakowa Swoszowice dominuje wpływ emisji niskiej (obszarowa)- z palenisk domowych i emisji punktowej czyli z zakładów. Oddziaływanie źródeł komunikacyjnych na stan jakości powietrza jest niewielkie.

W ostatnim etapie pracy: • wykonano prognozy dotrzymywania dopuszczalnych poziomów, • zdefiniowano działania naprawcze, • wybrano scenariusz działań naprawczych;

Prognozy dotrzymywania dopuszczalnych poziomów: • za rok prognozy przyjęto rok 2010, • określono prognozę zmiany emisji z obszaru Krakowa jak i napływającej spoza Krakowa i spoza województwa małopolskiego, • prognozy zmian emisji oparto głownie na: • planowanych działaniach określonych w planach, programach i strategiach miasta (m. in. . : projekt Strategii rozwoju Krakowa, projekt Programu ochrony środowiska dla miasta Krakowa, projekt Założeń do planu zaopatrzenia gminy miejskiej Kraków w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, polityka transportowa Krakowa) • prognozach zmian dotyczących transportu (np. zmiany natężenia ruchu); • istniejących trendach zmian (np. roczna ilość wymienianych pieców węglowych na gazowe lub elektryczne lub likwidowanych pieców), • innych prognozowanych zmianach; • wykonano obliczenia prognozy jakości powietrza w roku 2010;

Zdefiniowano działania naprawcze: Wyniki modelowania jakości powietrza na rok 2010 wykazały występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego PM 10 i dla dwutlenku azotu. Dlatego też niezbędne okazało się zdefiniowanie działań naprawczych, które mają na celu poprawę jakości powietrza na terenie Krakowa i zlikwidowanie występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych: • określono kilka działań naprawczych zgrupowanych w 2 scenariuszach, • główny nacisk położono na działania mające na celu likwidację niskiej emisji (z palenisk domowych) oraz emisji z komunikacji, • wykonano obliczenia jakości powietrza dla scenariuszy na rok 2010; • określono efekt ekologiczny dla każdego scenariusza działań, • określono szacunkowe koszty realizacji poszczególnych działań naprawczych, • określono terminy realizacji poszczególnych działań naprawczych;

Wybór scenariusza działań: Przy wyborze scenariusza działań brano pod uwagę przede wszystkim efekt ekologiczny. Uwzględniano również koszty realizacji działań oraz bariery, jakie może realizacja działań napotkać.

Wybrany scenariusz działań: • w zakresie ograniczania niskiej emisji (z palenisk domowych): założono intensywną wymianę pieców domowych i kotłowni mieszkaniowych opalanych paliwami stałymi w samym centrum miasta, gdzie występują przekroczenia emisji pyłu zawieszonego PM 10 Ilość opalanych węglem w 2003 r. [szt. ] Ilość opalanych węglem w 2010 r. [szt. ] Ilość wymieniona [szt. ] % wymienionych Stare Miasto, część Łobzowa i Grzegórzek Piece domowe 31552 5032 26520 84 Kotły mieszkaniowe 348 62 286 82 Centrum poza II obwodnicą (część Łobzowa, Grzegórzek, Podgórza, Dębników i Zwierzyńca): Piece domowe 11635 2332 9303 80 Kotły mieszkaniowe 147 29 118 80 Pozostały teren: Piece domowe 27630 24790 2840 10 Kotły mieszkaniowe 2505 2365 140 6

Wybrany scenariusz działań: • w zakresie ograniczania emisji z komunikacji: założono zakończenie wszystkich planowanych inwestycji drogowych z wyjątkiem trasy Zwierzynieckiej (tunel) oraz trasy Pychowickiej. Do inwestycji tych zalicza się: • Regionalny Dworzec Autobusowy i Układ Komunikacyjny KCK z przebudową ul Pawiej; Lubicz – Rakowicka - przebudowa pasa tramwajowego; ul. Wita Stwosza oraz połączenie al. 29 Listopada z ul. dr Twardego; budowę parkingu w okolicy układu komunikacyjnego KCK; Krakowski Szybki Tramwaj – linia N-S, odcinek Kurdwanów – Kamienna – Krowodrza Górka – przebudowę Ronda Mogilskiego i Grzegórzeckiego, trasę Igołomską, trasę Nowohucką, trasę Skotnicką, trasę Nowopłaszowską, trasę Balicką, szybki tramwaj N-S II etap – Wielicka-most kotlarski Rondo Grzegórzeckie, węzeł Radzikowskiego, • trasę Płaszowską (od Lipskiej do trasy Nowohuckiej), • trasę Ciepłowniczą, • przedłużenie Meissnera do Al. Pokoju/ul Nowohuckiej,

Wybrany scenariusz działań: • w zakresie ograniczania emisji z komunikacji - c. d. : • trasę Łagiewnicką, • rozbudowę linii tramwajowej północnej, • rozbudowę i modernizację transportu publicznego: m. in. linie tramwajowe: Kamienna, pl. Inwalidów i Salwator- trasa Zwierzyniecka, poprawę jakości transportu publicznego: punktualność, gęstość linii obsługiwanych, nowoczesny tabor, • budowę parkingów P+R (Park and Ride) wokół centrów handlowych w okolicach III obwodnicy, skorelowanych z transportem publicznym. • budowę ścieżek rowerowych, • utworzenie transportu miejskiego kolejowego skorelowanego z transportem tramwajowym i autobusowym: dostosowanie istniejących linii kolejowych do transportu podmiejskiego, budowa nowych stacji; zakup taboru (m. in. : trasa kolejowa – Prądnik Czerwony, Płaszów);

Wybrany scenariusz działań: • w zakresie redukcji wtórnej emisji pyłu: czyszczenie ulic – redukcja emisji wtórnej na obszarze przekroczeń: czyszczenie ulic metodą mokrą w obrębie II obwodnicy, głównych ulic Pogórza, Łobzowa, Grzegórzek, na Kazimierzu i Podgórzu oraz na ulicach: Opolskiej, Balickiej, Zakopiańskiej, Wielickiej, Prądnickiej, 29 Listopada (do Opolskiej).

Wybrany scenariusz działań: • w zakresie źródeł punktowych (emisja z zakładów): ze względu na stosunkowo niski tych źródeł udział w zanieczyszczeniu powietrza (31 % dla pyłu PM 10, 13 % dla NO 2 na terenie całego miasta Krakowa i 43 % SO 2 na terenie uzdrowiska Swoszowice) proponuje się tylko działania związane z obowiązkami wynikającymi z istniejących aktów prawnych, a w szczególności z rozporządzeniem MŚ w sprawie standardów emisji z instalacji (Dz. U. Nr 163/2003, poz. 1584)

Wybrany scenariusz działań: Efekt ekologiczny Źródło emisji Źródła powierzch niowe ogrzewani e Wymiana ok. 38 700 piecyków i 540 kotłów mieszkani owych wg wariantu W 1 Rodzaj działania naprawczego Zanieczyszczenie Spadek emisji [t/rok] Spadek wartości [µg/m 3] Parametr (w tym czas uśredniania) Termin realizacji działania naprawczeg o Koszt realizacji [tys. PLN] Wymiana piecyków węglowych domowych na piece elektryczne 55 000 Wymiana piecyków węglowych domowych na piece gazowe 360 000 Usunięcie piecyków węglowych domowych i podłączenie do sieci MPEC Wymiana kotłowni węglowych domowych na ogrzewanie elektryczne pył PM 10 191, 9 NO 2 40, 9 195 Wymiana kotłowni węglowych domowych na ogrzewanie gazowe Modernizacja układu komunikacyjnego wg wariantu W 2 Czyszczenie ulic metodą mokrą 31, 9 stężenie średnioroczne pyłu PM 10 11 600 Źródło finansowania NFOŚi. GW lub WFOŚi. GW (pożyczka – max 80%, dofinansowanie – max 50%) + projekty JI (CO 2) 2020 rok Ilość przekroczeń stężenia dop. 24 godz dla pyłu PM 10 1 100 6 300 Usunięcie kotłowni węglowych domowych i podłączenie do sieci MPEC Drogi (emisja liniowa) Spadek stężeń 39, 2 pył PM 10 70, 9 NO 2 610, 8 stężenie średnioroczne NO 2 NFOŚi. GW lub WFOŚi. GW (pożyczka – max 80%, dofinansowanie – max 50%) lub SPO-WKP + projekty JI (CO 2) 190 2020 rok od 2005 roku 800 000 540 tys. PLN/rok EFRR: ZPORR lub SPO-Transport środki własne WFOŚi. GW

Efekt ekologiczny scenariusza działań naprawczych pył PM 10: Poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji Redukcja emisji o 42 % stężeń o 54 % Poziom dopuszczalny

Efekt ekologiczny scenariusza działań naprawczych – pył PM 10: dopuszczalna ilość przekroczeń poziom dopuszczalny

Efekt ekologiczny scenariusza działań naprawczych – NO 2: Poziom dopuszczalny z marginesem tolerancji w przeliczeniu na NOx Redukcja emisji o 23 % stężeń o 47 % Poziom dopuszczalny w przeliczeniu na NOx

Na obszarze powiatu grodzkiego tarnowskiego, na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu dla roku 2003, stwierdzono przekroczenia pyłu zawieszonego PM 10 Link do ocen jakości powietrza 2002 r. 2003 r.

Zmierzone przekroczenia na stacji pomiarowej WIOS – Kraków, Delegatura w Tarnowie, Al. Solidarności PM 10 Al. . Solidarności

Zmierzone przekroczenia na stacji pomiarowej WIOS – Kraków, Delegatura w Tarnowie, Al. Solidarności Dla zobrazowania stopnia zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym PM 10 na rysunku przedstawiono wartości maksymalne 24 -godzinowe dla zwykłych obszarów: 36 max. – trzydzieste szóste maksymalne stężenie 24 godz. (35 dopuszczalnych przekroczeń w ciągu roku).

Pierwszym bardzo ważnym etapem pracy było zebranie danych o emisji substancji do powietrza: – danych o emisji z obszaru miasta Tarnowa, – danych o emisji napływającej spoza powiatu grodzkiego Tarnowskiego;

Inwentaryzacja emisji pyłu do powietrza z obszaru miasta Tarnowa podzielona została na 3 kategorie: – emisję z zakładów (źródła spalania energetycznego i źródła technologiczne) – inwentaryzacją objęto wszystkie najważniejsze zakłady (jednostki organizacyjne); dane wprowadzano jako emitory punktowe (np. kominy); – emisję niską z małych rozproszonych źródeł – czyli przede wszystkim z palenisk domowych oraz emisję z komunikacji z małych ulic Tarnowa; dane wprowadzono jako emitory powierzchniowe; – emisję ze środków komunikacji (źródła liniowe) – ujęto wszystkie duże ulice i drogi na terenie Tarnowa; Emisja obliczona została w podziale na 4 podstawowe rodzaje pojazdów: samochody osobowe, dostawcze, autobusy i samochody ciężarowe; uwzględniono emisję pyłu wynikającą z tarcia i zdzierania opon, hamulców i nawierzchni oraz emisję wtórną powstającą w wyniku wtórnego unosu pyłu; dane wprowadzono jako emitory liniowe;

Wynik inwentaryzacji: W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji źródeł emisji punktowej należących do podmiotów prowadzących działalność na terenie miasta Tarnowa wybrano 6 zakładów stanowiących największe źródła wprowadzania zanieczyszczeń pyłowych do powietrza, są to: • Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mościcach S. A. • Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej • Zakłady Mechaniczne „Tarnów” S. A. • Huta Szkła Gospodarczego Tarnów S. A. Grupa Kapitałowa Krosno • Fabryka silników elektrycznych TAMEL S. A.

Wynik inwentaryzacji: Dla potrzeb inwentaryzacji źródeł emisji powierzchniowej emisja niska z ogrzewania, uwzględniono: • dane o emisji ze źródeł powierzchniowych ujęto w podziale na źródła przyporządkowane aktualnym dzielnicom Tarnowa – w sumie 8 dzielnic, • siatka obliczeniowa założona została w rozdzielczości 500 m x 500 m, • zapotrzebowanie na energię c. o. na 1 m 2 powierzchni mieszkalnej i c. w. u. na 1 mieszkańca przyjęto na podstawie danych wyliczonych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej.

Wynik inwentaryzacji: Dla potrzeb inwentaryzacji źródeł emisji powierzchniowej komunikacja lokalna, uwzględniono: • drogi osiedlowe o niskiej wartości emisji zostały zakwalifikowane do grupy emitorów powierzchniowych • siatka obliczeniowa emisji z dróg została przyjęta spójnie z emisją ze źródeł powierzchniowych z ogrzewania • przy obliczaniu emisji powierzchniowej z komunikacji brano pod uwagę specyfikę zmienności czasowej ruchu w analizowanych kwadratach siatki obliczeniowej w układzie dobowym

Wynik inwentaryzacji: Przy inwentaryzacji emisji liniowej uwzględniono: • podział emisji liniowej na najważniejsze trakty komunikacyjne miasta Tarnowa, które wprowadzano w formie źródeł emisji; źródłem emisji zawsze była ulica o konkretnej nazwie, należąca do danego typu drogi, • drogi podzielono na typy: -droga tranzytowa -droga o charakterze lokalnym, • natężenie ruchu na danej ulicy uwzględnia maksymalne natężenie ruchu w godzinie szczytu pochodzące z kompleksowych badań ruchu przeprowadzonych w Tarnowie w 2004 r.

Wynik inwentaryzacji: Zestawienie ilości emitorów pyłu wg rodzaju emisji ilość emitorów [szt. ] Rodzaj emisji emisja powierzchniowa 334 (niska emisja 112, małe drogi 222) emisja punktowa 64 emisja liniowa 504 łączna ilość emitorów 902 Wielkości poszczególnych rodzajów emisji [tony/rok] Wielkość emisji tony/rok Rodzaj emisji pył ogółem pył zawieszony PM 10 1598, 28 647, 11 36, 45 emisja punktowa 2659, 18 2114, 27 SUMA 4293, 91 2797, 83 emisja powierzchniowa emisja liniowa

tony/rok * uwzględniono emisję z tarcia i emisję wtórną

tony/rok

W ramach Programu utworzono bazę danych zwaną Wojewódzkim katastrem emisji

W drugim etapie pracy w celu określenia jakości powietrza na terenie powiatu grodzkiego tarnowskiego przeprowadzono modelowanie rozprzestrzeniania się substancji w powietrzu za pomocą modelu ADMS-Urban jest systemem modelowania jakości powietrza atmosferycznego rozwijanym od początku lat 90 -tych przez firmę CERC Ltd. z Cambridge. System oparty jest na gaussowskim modelu dyspersji zanieczyszczeń w powietrzu (II generacji) wykorzystującym procedury numeryczne w zakresie obliczeń wyniesienia smugi. System jest stosowany do przygotowywania programów ochrony powietrza i oceny jakości powietrza w Wielkiej Brytanii i innych krajach UE (Włochy, Węgry). W wytycznych EEA i w wytycznych Ministerstwa Środowiska ADMS-Urban jest wymieniany jako jeden z przykładowych systemów modelowania przeznaczonych do określania jakości powietrza w strefach.

Modelowanie: – wykonano transfer danych z Wojewódzkiego katastru emisji do modelu ADMS-Urban, – wprowadzono dane meteorologiczne, – wprowadzono dane topograficzne, – wprowadzono dane o zmienności emisji w czasie, – przeprowadzono weryfikację modelu (porównano wyniki obliczeń z wartościami zmierzonymi), – przeprowadzono modelowanie jakości powietrza w 2003 r.

Wyniki modelowania: stężenie średnioroczne pyłu PM 10 w 2003 r. Poziom dopuszczalny wraz z marginesem tolerancji = 43, 2 μg/m 3

Wyniki modelowania: ilości przekroczeń stężenia 24 -godz. pyłu PM 10 w 2003 r. Dopuszczalna ilość przekroczeń wynosi 35

Wyniki modelowania - pył zawieszony PM 10 : • stężenia średnioroczne: występują przekroczenia stężenia średniorocznego powiększonego o margines tolerancji (43, 2 μg/m 3 dla roku 2003) w centrum miasta oraz wzdłuż ulicy Krakowskiej, • stężenia 24 -godz. : przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24 -godz. powiększonego o margines tolerancji (60 μg/m 3 dla roku 2003) występują w centrum oraz wzdłuż ulicy Krakowskiej. Wniosek: Obszary przekroczeń dopuszczalnego stężenia średniorocznego (43. 2 μg/m 3) oraz dopuszczalnego poziomu stężenia 24 -godz. podlegają prognozie dotrzymywania dopuszczalnych poziomów stężeń dla roku 2010

Wyniki modelowania - pył zawieszony PM 10 : • rozkład udziałów procentowych silnie zależy od lokalizacji punktów obliczeniowych: w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych udział źródeł liniowych jest przeważający (do 79, 4%), natomiast na pozostałych obszarach dominuje wpływ emisji powierzchniowej (do 89, 6%) Zestawienie parametrów statystycznych przestrzennego rozkładu udziałów grup źródeł emisji w stężeniach średniorocznych pyłu PM 10 Wartość maksymalna Wartość minimalna Źródła liniowe 79, 4% 2, 6% Źródła punktowe 60, 4% 4, 1% Źródła powierzchniowe 89, 6% 14, 5%

W ostatnim etapie pracy: • wykonano prognozę dotrzymywania dopuszczalnych poziomów, • zdefiniowano działania naprawcze, • wybrano scenariusz działań naprawczych;

Prognoza dotrzymywania dopuszczalnych poziomów: • za rok prognozy przyjęto rok 2010, • określono prognozę zmiany emisji z obszaru powiatu grodzkiego tarnowskiego jak i napływającej spoza Tarnowa, • prognozy zmian emisji oparto głownie na: • planowanych działaniach określonych w planach, programach i strategiach miasta (m. in. : Program Ochrony Środowiska Miasta Tarnowa na lata 2001 -2015, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Tarnowa) • prognozach zmian dotyczących transportu (np. zmiany natężenia ruchu); • istniejących trendach zmian (np. roczna ilość wymienianych pieców węglowych na gazowe lub elektryczne lub likwidowanych pieców), • innych prognozowanych zmianach; • wykonano obliczenia prognozy jakości powietrza w roku 2010;

Zdefiniowano działania naprawcze: Wyniki modelowania jakości powietrza na rok 2003 wykazały występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego PM 10, dlatego też niezbędne okazało się zdefiniowanie działań naprawczych, które mają na celu poprawę jakości powietrza na terenie powiatu grodzkiego tarnowskiego i zlikwidowanie występowania przekroczeń poziomu dopuszczalnego: • określono 3 działania naprawcze zgrupowane w scenariuszu, • główny nacisk położono na działania mające na celu likwidację niskiej emisji (z palenisk domowych) oraz emisji z komunikacji, • wykonano obliczenia jakości powietrza dla scenariusza na rok 2010; • określono efekt ekologiczny dla przyjętych działań, • określono szacunkowe koszty realizacji poszczególnych działań naprawczych, • określono terminy realizacji poszczególnych działań naprawczych;

Scenariusz działań: • redukcja niskiej emisji w obszarze A (likwidacja kotłów opalanych paliwami stałymi poprzez podłączenie do sieci ciepłowniczej, przejście na gaz/olej lub ogrzewanie elektryczne) będzie przebiegać w latach 2005 -2010 w tempie 4, 5% rocznie; • w 2004 r. przyjmuje się redukcję niskiej emisji w obszarze A na poziomie 2%; • wspomaganie z budżetu gminnego na niskim poziomie (500 zł za każdy zlikwidowany piec węglowy); • założono zwiększenie natężenia ruchu na trasach komunikacyjnych Tarnowa na poziomie 10% do 2010 r. ; • czyszczenie ulic – redukcja emisji wtórnej na obszarze przekroczeń: czyszczenie ulic w obrębie centrum – ulica Krakowska i Lwowska. Założono, że codzienne czyszczenie ulic spowoduje redukcję emisji wtórnej pyłu o ok. 30%

Scenariusz działań: • uwzględniono zmiany w układzie drogowym jakie mają nastąpić do roku 2010. • Do inwestycji, które mają być ukończone do tego roku, zalicza się: –autostrada A 4, –odcinek drogi łączący węzeł na A 4 z ulicą Jana Pawła II, –odcinek drogi łączący ul. Ks. Stefana Wyszyńskiego z ul. Józefa Szujskiego wraz z rondem. • Przewiduje się następujące zmiany w natężeniach ruchu z powodu nowo powstałych traktów komunikacyjnych:

Scenariusz działań: Autostrada A 4 przejmie około 50% natężenia z południowe obwodnicy Odcinek od węzła na A 4 do ulicy Jana Pawła II przejmie około 50% Nowodąbrowskiej Odcinek łączący ul. Ks. Stefana Wyszyńskiego z ul. Józefa Szujskiego przejmie około Krasińskiego Obwodnica południowa natężenie zmaleje o około 50% ulica Nowodąbrowska (od ulicy Spokojnej w kierunku Brzozówka) natężenie zmaleje o około 50% , które przejmie odcinek łączący autostradę z ulicą Jana Pawła II Ulice Klikowska i Krasińskiego natężenie zmaleje o około 30% natężenia z ulicy Klikowska i

Scenariusz działań: zmiany emisji ze źródeł punktowych bazują na likwidacji lokalnych kotłowni i włączaniu poszczególnych systemów ciepłowniczych do systemu ciepłowniczego Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej. I tak do roku 2010 planuje się likwidację kotłowni na terenie Zakładów Mechanicznych i na terenie PKP.

Scenariusz działań: Efekt ekologiczny Źródło emisji Rodzaj działania naprawczego Zanieczyszc zenie Spadek emisji [t/rok] Spadek stężeń Spadek wartości Zanieczyszcz enie i czas uśredniania Termin realizacji działania naprawczego Koszt realizacji [tys. PLN] Źródło finansowania Niska emisja Źródła powierzchniowe ogrzewanie na obszarze Centrum opisanym jako obszar A ok. 1250 pieców węglowych domowych do likwidacji 3) Wymiana pieców węglowych domowych na piece elektryczne 4) Wymiana pieców węglowych domowych na piece gazowe 4) Usunięcie pieców węglowych domowych i podłączenie do sieci MPEC 4) cena jednostkowa od 5 000 do 15 000 PLN 1) 2) 18750 pył PM 10 130 (w roku docelowy m) 6, 3 µg/m 3 stężenie średnioroczne pyłu PM 10 2010 r. cena jednostkowa od 10 000 do 25 000 PLN 1) 2) 31250 cena jednostkowa od 5000 PLN do 20 000 PLN 1) 2) 25000 środki własne + NFOŚi. GW lub WFOŚi. GW

Scenariusz działań: Efekt ekologiczny Źródło emisji Rodzaj działania naprawczego Spadek stężeń Zanieczys zczenie Spadek emisji [t/rok] Spadek wartości Zanieczyszcz enie i czas uśredniania Termin realizacji działania naprawczego Koszt realizacji [tys. PLN] od 2005 roku 270 Źródło finansowania Emisja liniowa Drogi (emisja liniowa) Czyszczenie ulic pył PM 10 10, 5 (w roku docelowym) - - środki własne Modernizacja układu komunikacyjnego Droga łącząca ul. Wyszyńskiego z Szujskiego wraz z rondem ok. 1, 2 km Drogi (emisja liniowa) Odcinek łączący węzeł na A 4 z al. Jana Pawła II (przedłużenie Jana Pawła II) ok. 2, 18 km Autostrada A 4 ok. 13, 08 km pył PM 10 Do modelowania, dla roku prognozy 2010, uwzględniono wzrost natężenia ruchu komunikacyjnego na poziomie 10%, dlatego pomimo przeprowadzenia modernizacji układu komunikacyjnego nie wykazano efektu ekologicznego w postaci spadku stężeń pyłu PM 10. cena jednostkowa Drogi „miejskie” 2 – 6 mln PLN/km 2)5) 7, 2 mln PLN 2010 r. cena jednostkowa Obwodnica dwupasmowa 8 – 20 mln PLN/km 2)5) 43, 6 mln PLN cena jednostkowa Autostrada 20 – 30 mln PLN/km 2)5) 392, 4 mln PLN EFRR: ZPORR lub SPOTransport

Scenariusz działań: 1) Koszty zależą od: –kubatury mieszkania bądź domu, –istnienia właściwej instalacji c. o. , , –istnienia sieci elektrycznej zdolnej do udźwignięcia obciążeń grzejników elektrycznych, –odległości od węzła cieplnego. 2) Do założeń programu przyjęto wartości maksymalne. 3) Aktualne dofinansowanie przez Urząd Miasta wynosi 500 PLN za każdy likwidowany piec węglowy. 4) Rodzaje działań naprawczych przedstawione zostały wariantowo, a ich wybór zależy od rachunku ekonomicznego i lokalnych czynników (dostęp do sieci gazowej, odległość od węzła cieplnego i istnienia sieci elektrycznej zdolnej do udźwignięcia obciążeń grzejników elektrycznych. 5) Przedział kwot w przetargach i planach rozwoju jest tak duży, że w zasadzie nie da się określić żadnych średnich – koszt zależy od lokalnych czynników (czyli gdzie będzie budowana droga), źródeł finansowania.

Efekt ekologiczny scenariusza działań naprawczych pył PM 10: Poziom dopuszczalny 50 μg/m 3 nie jest przekroczony w powiecie grodzkim tarnowskim Redukcja emisji o 5 % stężenia średniorocznego o 10 %

Na obszarze powiatu tatrzańskiego na podstawie oceny poziomów substancji w powietrzu dla roku 2002 i 2003 stwierdzono przekroczenia dla: – pyłu zawieszonego PM 10 Link do ocen jakości powietrza 2002 r. 2003 r.

Lokalizacja stacji pomiarowej w Zakopanem PM 10

Zmierzone przekroczenia na stacji pomiarowej w Zakopanem (rok 2003)

Pierwszym bardzo ważnym etapem pracy było zebranie danych o emisji substancji do powietrza: – danych o emisji z obszaru miasta Zakopanego, – danych o emisji z pozostałych czterech gmin powiatu tatrzańskiego.

Inwentaryzacja emisji substancji do powietrza z obszaru powiatu tatrzańskiego obejmowała pył ogółem. Dane podzielono na 3 kategorie: – emisję z jednostek organizacyjnych (głównie źródła punktowe) - dane wprowadzano jako emitory punktowe; – emisję niską z małych rozproszonych źródeł (źródła powierzchniowe)– czyli przede wszystkim z palenisk domowych oraz emisję z komunikacji z małych ulic i dróg; dane wprowadzono jako emitory powierzchniowe; – emisję ze środków komunikacji (źródła liniowe)– ujęto wszystkie duże ulice i drogi na terenie powiatu tatrzańskiego; emisja obliczona została w podziale na 4 podstawowe rodzaje pojazdów: samochody osobowe, dostawcze, autobusy i samochody ciężarowe; uwzględniono emisję pyłu wynikającą z tarcia i zdzierania opon, hamulców i nawierzchni oraz emisję wtórną powstającą w wyniku wtórnego unosu pyłu; dane wprowadzono jako emitory liniowe;

Wynik inwentaryzacji: – emisja punktowa emitory punktowe • uwzględniono dane z ok. 90 jednostek organizacyjnych, • do bazy danych wprowadzono 183 emitory; – emisja niska emitory powierzchniowe • do bazy danych wprowadzono 3425 emitorów powierzchniowych w formie kwadratu o boku: 500 m × 500 m (siatka emitorów pokrywa cały obszar powiatu); – emisja ze środków komunikacji emitory liniowe • do bazy danych wprowadzono 1411 emitorów liniowych, będących odcinkami dróg i ulic;

* Dla źródeł liniowych uwzględniono emisję z tarcia i emisję wtórną

Położenie na obszarze objętym Programem ochrony powietrza i w jego najbliższym otoczeniu instalacji, z których emitowany jest pył (emitory punktowe)

Położenie na obszarze objętym Programem ochrony powietrza emitorów powierzchniowych

Rozkład na obszarze objętym Programem ochrony powietrza głównych ulic i dróg, ujętych w obliczeniach jako emitory liniowe

Rozkład emisji pyłu na obszarze powiatu tatrzańskiego

W ramach Programu utworzono bazę danych zwaną Wojewódzkim katastrem emisji

W drugim etapie pracy w celu określenia jakości powietrza na terenie całego powiatu przeprowadzono modelowanie rozprzestrzeniania się substancji w powietrzu za pomocą modelu ADMS-Urban jest systemem modelowania jakości powietrza atmosferycznego rozwijanym od początku lat 90 -tych przez firmę CERC Ltd. z Cambridge. System oparty jest na gaussowskim modelu dyspersji zanieczyszczeń w powietrzu (II generacji) wykorzystującym procedury numeryczne w zakresie obliczeń wyniesienia smugi. System jest stosowany do przygotowywania programów ochrony powietrza i oceny jakości powietrza w Wielkiej Brytanii i innych krajach UE (Włochy, Węgry). W wytycznych EEA i w wytycznych Ministerstwa Środowiska ADMS-Urban jest wymieniany jako jeden z przykładowych systemów modelowania przeznaczonych do określania jakości powietrza w strefach.

Modelowanie: – wykonano transfer danych z Wojewódzkiego katastru emisji do modelu ADMS-Urban, – wprowadzono dane meteorologiczne, – wprowadzono dane topograficzne, – wprowadzono dane o zmienności emisji w czasie, – przeprowadzono weryfikację modelu (porównano wyniki obliczeń z wartościami zmierzonymi), – przeprowadzono modelowanie jakości powietrza w 2003 r.

Wyniki modelowania: stężenie średnioroczne pyłu PM 10 w 2003 r. Poziom dopuszczalny

Wyniki modelowania: procentowy udział emitorów liniowych w stężeniu średniorocznym PM 10

Wyniki modelowania: procentowy udział emitorów punktowych w stężeniu średniorocznym PM 10

Wyniki modelowania: procentowy udział emitorów powierzchniowych w stężeniu średniorocznym PM 10

Wyniki modelowania: ilości przekroczeń stężenia 24 -godz. pyłu PM 10 w 2003 r. – centrum Zakopanego Dopuszczalna ilość przekroczeń

Wyniki modelowania: • pył zawieszony PM 10: stężenia średnioroczne: występują przekroczenia stężenia średniorocznego powiększonego o margines tolerancji (43, 2 μg/m 3 dla roku 2003) w centrum Zakopanego stężenia 24 -godz. : przekroczenia dopuszczalnego stężenia 24 -godz. powiększonego o margines tolerancji (60 μg/m 3 dla roku 2003) występują w centrum Zakopanego w ilości wyższej niż dopuszczalna Wniosek: Obszary przekroczeń dopuszczalnego stężenia średniorocznego (43. 2 μg/m 3) oraz dopuszczalnego poziomu stężenia 24 -godz. podlegają prognozie dotrzymywania dopuszczalnych poziomów stężeń dla roku 2010

W ostatnim etapie pracy: – wykonano prognozy dotrzymywania dopuszczalnych poziomów, – zdefiniowano działania naprawcze, – wybrano scenariusz działań naprawczych;

Prognozy dotrzymywania dopuszczalnych poziomów: • • • za rok prognozy przyjęto rok 2010; prognozy zmian emisji oparto głownie na: • planowanych działaniach określonych w planach, programach i strategiach miasta Zakopane oraz pozostałych gmin powiatu tatrzańskiego, • istniejących i planowanych trendach w zakresie ilości pieców węglowych wymienianych na gazowe lub elektryczne lub podłączanych do sieci cieplnej, • innych prognozowanych zmianach; wykonano obliczenia prognozy jakości powietrza w roku 2010.

Zdefiniowano działania naprawcze: Wyniki modelowania jakości powietrza na rok 2010 (scenariusz bazowy) wykazały występowanie przekroczeń poziomów dopuszczalnych dla pyłu zawieszonego PM 10. Dlatego też niezbędne okazało się zdefiniowanie działań naprawczych, które mają na celu poprawę jakości powietrza na terenie powiatu tatrzańskiego i zlikwidowanie występowania przekroczeń poziomów dopuszczalnych w mieście Zakopanem: – główny nacisk położono na działania mające na celu redukcję niskiej emisji (z palenisk domowych) oraz emisji z komunikacji, – wykonano obliczenia jakości powietrza dla scenariuszy na rok 2010, – określono szacunkowe koszty oraz terminy realizacji poszczególnych działań naprawczych.

Wybrany scenariusz działań naprawczych: • w zakresie ograniczania niskiej emisji (z palenisk domowych): - założono intensywną wymianę pieców domowych i kotłowni mieszkaniowych opalanych paliwami stałymi w mieście Zakopane, gdzie występują przekroczenia emisji pyłu zawieszonego PM 10; - zgodnie z powyższym założeniem całkowita redukcja emisji niskiej w Zakopanem do roku 2010 ma wynieść 60% w porównaniu do roku 2003 - dla pozostałych gmin powiatu tatrzańskiego zakłada się w latach 2003 -2010 przeciętną redukcje emisji niskiej na poziomie 25% - w zależności od lokalizacji zakłada się przejście na gaz/olej, ogrzewanie elektryczne lub podłączanie do sieci cieplnej Geotermii Podhalańskiej

Wybrany scenariusz działań naprawczych: • w zakresie ograniczania emisji z komunikacji: - założono, że budowa drogi obejściowej Kasprowicza – Powstańców Śląskich spowoduje rozładowanie ruchu na głównych ciągach komunikacyjnych w centrum Zakopanego - założono zamknięcie dla powszechnego ruchu samochodowego fragmentu ul. Kościuszki od Al. 3 -Maja do budynku poczty - dla pozostałych dróg i ulic założono utrzymanie natężenia ruchu na poziomie roku 2003; - założono wprowadzenie strefy ograniczonej emisji w ścisłym centrum Zakopanego – od roku 2010 wjazd do strefy ograniczonej emisji byłby możliwy wyłącznie dla pojazdów spełniających normy emisji spalin EURO 3

Wybrany scenariusz działań naprawczych: • w zakresie redukcji wtórnej emisji pyłu: - założono czyszczenie głównych ciągów komunikacyjnych Zakopanego metodą mokrą, ze szczególnym uwzględnieniem rejonu prognozowanych przekroczeń tj. ul. Chramcówki i Al. 3 -Maja, - dla ww. ulic zakłada się redukcję emisji wtórnej na poziomie 60% w porównaniu do roku bazowego

Efekt ekologiczny scenariusza działań naprawczych – prognoza stężeń 24 -godz. pyłu PM 10 na rok 2010 Poziom dopuszczalny 50 μg/m 3 nie jest przekroczony w centrum Zakopanego

KATASTER EMISJI Założenia katastru emisji: • • • baza danych o emisji punktowej, powierzchniowej i liniowej. baza dla Miasta Krakowa, powiatu grodzkiego Tarnowskiego, powiatu tatrzańskiego zintegrowany z wojewódzką bazą danych o opłatach za korzystanie ze środowiska baza danych o pozwoleniach zintegrowanych oraz na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza baza danych niezbędnych do prowadzenia modelowania i symulowania rozkładu stężeń. nadzór nad realizacją zadań wynikających z programów

KATASTER EMISJI Jednostki objęte katastrem emisji: • • • Urząd Wojewódzki Urząd Marszałkowski Urząd Miasta Krakowa Urząd Miasta Tarnowa Starostwo Powiatowe w Zakopanem Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

KATASTER EMISJI Kataster emisji - moduły: • do zarządzania danymi odnośnie emisji • do zarządzania zadaniami programu ochrony powietrza • do prognozowania emisji

KATASTER EMISJI Kataster emisji – zawartość Dane ogólne: • lista jednostek organizacyjnych objętych inwentaryzacją emisji, • lista jednostek organizacyjnych które składają kwartalną ewidencję do Urzędu Marszałkowskiego, • struktura organizacyjna jednostek organizacyjnych uwzględniająca obiekty leżące w różnych gminach, • lista wydanych pozwoleń na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza oraz pozwoleń zintegrowanych.

KATASTER EMISJI Kataster emisji – zawartość Dane szczegółowe: • dane emitorów należących do zinwentaryzowanych jednostek organizacyjnych, • dane o źródłach emisji – źródła energetyczne oraz źródła technologiczne • dane o emitorach powierzchniowych oraz liniowych • dane o źródłach powierzchniowych/obszarowych (obszar, wskaźniki emisji, zużywane paliwa, natężenia ruchu dla małych dróg wg struktury pojazdów) • dane o źródłach liniowych (długości dróg, lokalizacja, natężenia ruchu wg struktury pojazdów) • dane o parametrach służących wyliczeniu emisji rzeczywistej: parametry używanych paliw, roczne, kwartalne lub miesięczne zużycie paliw, zużycie surowców i materiałów, wskaźniki emisji i unosu (źródła punktowe) • ładunki poszczególnych zanieczyszczeń emitowanych do powietrza • dane o emitorach niezbędne do modelowania rozprzestrzeniania zanieczyszczeń (współrzędne, wysokość, średnica, prędkości), • wielkości limitów poszczególnych zanieczyszczeń według wydanych pozwoleń w rozbiciu na emitory, źródła lub obiekty. • dane o urządzeniach oczyszczających

KATASTER EMISJI Kataster emisji – raporty: Przykładowe raporty jakie będą możliwe do generowania z bazy katastru emisji: • wielkość emisji sumarycznej w rozbiciu na województwo, powiat, gminę, jednostkę organizacyjną lub obiekt, • porównanie limitów emisji dopuszczalnej do emisji rzeczywistej, • parametry pozwoleń zintegrowanych oraz na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, • parametry emitorów wykorzystywane do modelowania emisji, • porównanie emisji prognozowanej – scenariusze emisji, • raport z realizacji zadań i celów programu ochrony powietrza, • raporty graficzne rozkładu emisji;