WIELKIE PROBLEMY GERIATRYCZNE dr n med Magorzata Stompr

WIELKIE PROBLEMY GERIATRYCZNE dr n. med. Małgorzata Stompór Uniwersytet Warmińsko – Mazurski Collegium Medicum

KARTA INFORMACYJNA Pacjentka Józefa Kwiatkowska lat 82 Zam. Kraków, ul. Jesienna 1 Przebywała na leczeniu w tut. Klinice w dniach 07. 10. 2016 do dnia 24. 10. 2016 ROZPOZNANIE: Lewostronne zapalenie płuc. POCh. P. Choroba niedokrwienna serca – dusznica bolesna stabilna. Stan po zawale mięśnia sercowego ściany przednio – bocznej w 2008 r. Przewlekła niewydolność serca – dekompensacja. Nadciśnienie tętnicze. Cukrzyca t. 2 w trakcie leczenia insuliną. Stopa cukrzycowa. Kamica pęcherzyka żółciowego. Przewlekłe żółciowe zapalenie błony śluzowej żołądka. Przepuklina rozworu przełykowego. Przewlekła choroba nerek. Torbiele nerek. Osteoporoza. Choroba zwyrodnieniowa stawów. Zespół lękowo – depresyjny. Otepienie bliżej nieokreślone.

Zalecenia postępowania w otępieniu Zalecenia postępowania w niewydolności serca Zalecenia postępowania w chorobie niedokrwiennej serca Zalecenia postępowania w nadciśnieniu tętniczym Zalecenia postępowania w cukrzycy Zalecenia postępowania w zakażeniu dróg moczowych Zalecenia postępowania w anemii Zalecenia postępowania w osteoporozie Zalecenia postępowania w niedoborze witaminy D …

Każdy starszy człowiek jest inny Ma inne choroby przewlekłe (wielochorobowość), odmienną sprawność narządów, inną tolerancję leków (niewydolność nerek, wątroby) Upośledzone mechanizmy adaptacyjne, wyczerpane rezerwy, „niewielki” bodziec może spowodować fatalne następstwa – Stare HOMEOSTENOZA, FRAILTY SYNDROME (zespół kruchości), sarkopenia, „maski chorobowe” „Drobny” błąd oceny potrzeb może mieć katastrofalne a drugiej szansy może już nie być Brak standardów opieki medycznej, brak wytycznych EBM - stary chory „nie pasuje” do standardów ogólnych i kruche skutki, Stare i trwałe

Różnorodność potrzeb: Wielospecjalistyczna Opieka opieka lekarska psychologiczna Rehabilitacja Opieka rodzinna i pielęgniarska Opieka środowiskowa CZY SĄ OBECNIE ZASPOKOJONE? DLACZEGO GERIATRIA? INDYWIDUALIZACJA PODEJŚCIA OPIEKUŃCZO - LECZNICZEGO

Dr hab. Anna Skalska

ZESPÓŁ OKRĄGŁEGO STOŁU KOMPLEKSOWA OPIEKA GERIATRYCZNA Dr n. med. A. Klich - Rączka

„Geriatryczne” podejście do pacjenta: 1. Wielokierunkowa ocena pacjenta z określeniem stanu zdrowia psychicznego, fizycznego, stanu funkcjonalnego i możliwości samodzielnej egzystencji Słuch i wzrok ADL/IADL – zdolność do samoobsługi Czynności poznawcze i nastrój (screening, MMSE, CDT, GDS) Stan odżywienia (MNA), ryzyko odleżyn (skala Norton) Chód i równowaga (TUG) Ocena polifarmakoterapii Stan socjalny, wsparcie opiekunów (COPE) Badania laboratoryjne: wit. D, wit. B 12, TSH Kompleksowa Ocena Geriatryczna (KOG, CGA) wstęp do USTALENIA PLANU LECZENIA I OPIEKI (GEM) – Geriatric Evaluation and Management)

„Geriatryczne” podejście do pacjenta: 2. Określenie we współudziale chorego i jego rodziny potrzeb / priorytetów Zdrowotnych Rehabilitacyjnych Opiekuńczo – pielęgnacyjnych Socjalnych i ekonomicznych 3. Określenie celów i czasu ich realizacji Odzyskanie zdrowia Optymalizacja stanu zdrowia, zatrzymanie chorego w domu Poprawa stanu funkcjonalnego Poprawa jakości życia (jakość życia vs długość życia) Często nie mamy komfortu wyboru pomiędzy tym co dobre, a co złe dla chorego i wybieramy tzw. mniejsze zło

WYMIAR Psychologiczny Społeczny Biologiczny Funkcjonalny HOLISTYCZNA OPIEKA ZDROWOTNA W STAROŚCI Opieka paliatywna Opieka długoterminowa Geriatria Rehabilitacja

‚Five I's of Geriatrics’ • Intellectual impairment (DDD) Problemy • Immobility (frailty, weight loss, pressure ulcers) Niedołęstwo • • • Instability (falls) Incontinence (fecal and urinary) Iatrogenic disorders (polypharmacy) GIANTS OF GERIATRICS psychiczne – Demencja, Delirium, Depresja – zespół słabości, utrata masy ciała, odleżyny Zaburzenia chodu – upadki Nietrzymanie moczu i stolca Problemy jatrogenne – polifarmakoterapia WIELKIE PROBLEMY GERIATRYCZNE

POLIPRAGMAZJA – epidemia XXI WIEKU Efekty niepożądane działania substancji leczniczych (ADR – adverse drug reaction) Interakcje lekowe (ADI – adverse drug interactions) efekt niepożądany to również brak efektu stosowanych leków

WIELOLEKOWOŚĆ WZROST RYZYKA HOSPITALIZACJI UPADKI (Mannesse CK i wsp. Ageing 2000 Jan; 29(1): 35 -9) Jatrogenny zespół geriatryczny ZŁAMANIA (gr. iatros - lekarz) zespół chorobowy będący następstwem leczenia WIELOCHOROBOWOŚĆ I ! NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ FUNKCJONALNA

CIĘŻKIE upadki, złamania, niesprawność NIE CIĘŻKIE Hipokaliemia funkcjonalna Wysypki skórne ostra niewydolność nerek Wymioty hiperkaliemia Kaszel zatrucie glikozydami nasercowymi migotanie przedsionków krwawienie z przewodu pokarmowego hipoglikemia Hiperglikemia Blok A-V I stopnia Bóle głowy zapalenie żołądka biegunka odwodnienie częstoskurcz nadkomorowy NAJCZĘSTSZE DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE BĘDĄCE PRZYCZYNĄ HOSPITALIZACJI PACJENTÓW W PODESZŁYM

Wprowadzenie do leczenia pierwszego leku Wystąpienie objawów ubocznych Wprowadzenie do leczenia drugiego leku KASKADA ZAPISYWANIA (ANG. „PRESCRIBING CASCADE”)

Pacjent ze stabilnym nadciśnieniem Dolegliwości bólowe Wzrost ciśnienia NLPZ KASKADA ZAPISYWANIA (ANG. „PRESCRIBING CASCADE”) ? Zmiana schematu leczenia hipotensyjnego Ustanie dolegliwości bólowych

Zawroty głowy Omdlenia (neurogenne, zespół zatoki t. szyjnej, padaczka) Hipotonia ortostatyczna / leczenie nadciśnienia w starszym wieku Zespół kruchości – frailty syndrome UPADKI

Lek Kliniczny wynik interakcji Winpocetyna, nicergolina Leki przeciwzakrzepowe i Wzrost ryzyka krwawień przeciwpłytkowe Winpocetyna, nicergolina Leki hipotensyjne Wzrost ryzyka hipotensji i hipotonii ortostatycznej Wyciągi z miłorzębu japońskiego Leki przeciwzakrzepowe, przeciwpłytkowe, NLPZ Wzrost ryzyka krwawień Piracetam SSRI, SNRI, winpocetyna, bezsenność nicergolina, wyciągi z miłorzębu japońskiego Dr hab. B. Gryglewska „Vademecum geriatrii” UPADKI ZAWROTY GŁOWY INTERAKCJE LEKOWE, SKUTKI UBOCZNE LEKÓW

Leczenie farmakologiczne należy zawsze wprowadzić jeśli chory ma SBP ≥ 160 mm. Hg Można rozważyć u osób w wieku 65 -80 lat przy wartościach >140 pod warunkiem że są w dobrym stanie klinicznym bez cech zespołu kruchości Docelowe wartości RR powinny wynosić 140 -150 mm. Hg Badanie SPRINT ? docelowe CTK <120 mm. Hg? U pacjentów po 80 roku życia zaleca się ostrożniejsze obniżanie SBP do wartości poniżej 150 mm Hg, co wynika bezpośrednio z ustalonego docelowego SBP w protokole badania HYVET Dążenie do osiągnięcia docelowego SBP nie powinno wiązać się z obniżeniem DBP do wartości bardzo niskich (< 65 mm Hg), szczególnie u chorych z chorobą niedokrwienną serca SKURCZOWE NADCIŚNIENIE TĘTNICZE

Niezamierzona utrata masy ciała „ syndrom fizjologiczny charakteryzujący się zmniejszeniem rezerw i odporności na czynniki stresogenne, wynikający ze skumulowania się obniżonej wydolności różnych systemów/ układów fizjologicznych, co w konsekwencji prowadzi do podatności na wystąpienie niekorzystnych następstw” Wyczerpanie – niski poziom energii Zmniejszona aktywność fizyczna Słabość mięśni, zmniejszona wytrzymałość podczas wykonywania ćwiczeń – obniżenie siły mięśniowej Spowolnienie psychoruchowe/mobilność szybkość Ludzie starsi którzy spełniają co najmniej 3 kryteria mogą być zakwalifikowani jako FRAIL, jeśli nie spełniają żadnego z kryteriów są określani jako ROBUST (krzepki, zdrowy silny) ZESPÓŁ KRUCHOŚCI/SŁABOŚCI - DEFINICJA LINDY FRIED

- Niezamierzona utrata masy ciała >4. 5 kg w czasie ostatniego roku - <20 -tego percentyla dla populacji (wiek, płeć, BMI) pod względem siły chwytu (używając dynamometru) - Subiektywne odczuwanie wyczerpania/zmęczenia (skala CES-D) - Niski poziom aktywności fizycznej – osoba z zespołem słabości rzadko podejmuje nawet krótkie spacery (np. Minnesota Leisure Time Activity Questionaire) - Zmniejszona szybkość chodu ZESPÓŁ SŁABOŚCI – OBIEKTYWNA OCENA 5 SKŁADOWYCH

Interwencje dietetyczne niewystarczająca podaż kalorii i białka badanie NHANES – 10% kobiet i 7% mężczyzn po 65 r. ż. ma sarkopenię ludzie otyli też mają sarkopenię Image From Microsoft Clip Art Interwencje wzmacniające siłę i masę mięśniową - kinezyterapia UPADKI – PREWENCJA SARKOPENII

The only bad Chodzenie na siłownię nie jest konieczne workout is the one 30 min. codziennie wysiłku fizycznego o średniej intensywności which didn’t happen Przerywany wysiłek jest tak samo efektywny jak długie sesje ćwiczeń np. 3 x 10 min. szybkiego spaceru Ćwiczyć może każdy!!! Trzeba tylko dostosować „dawkę” do stanu pacjenta „Start low go slow” Ćwiczenia siłowe i z oporem przedłużają życie UPADKI – PREWENCJA SARKOPENII

Suplementacja witaminy D – 800 – 2000 j. m. /dobę Wg AGS 1000 - 4000 j. m. Suplementacja wapnia - Najlepiej uzupełniać wapń w diecie i w podzielonych dawkach – najlepiej 500 mg jednorazowo - Posiłki ~3 szklanki produktów mlecznych na dobę =1, 200 mg wapnia

RESULTS: The mean prevalence of inadequacy was below 11% for zinc, iron, and vitamin B(12) (only in the elderly), and it was 11 -20% for copper in adults and the elderly and for vitamin B(12) in adults and vitamin C in the elderly. The prevalence was above 20% for vitamin D, folic acid, calcium, selenium, and iodine in adults and the elderly and for vitamin C in adults. CONCLUSIONS: Vitamin C, vitamin D, folic acid, calcium, selenium, and iodine were the nutrients showing a higher prevalence of inadequate intakes in Europe. BACKGROUND: The purpose of this study was to analyze the prevalence of nutrient intake inadequacy in Europe, applying the Nordic Nutritional Recommendations in the context of the EURRECA Network of Excellence.

Wielolekowość - zwiększenie ryzyka upadku • Benzodiazepiny • Antydepresanty • Neuroleptyki • Leki działające na układ sercowo – naczyniowy – głównie wazodilatatory, diuretyki, digoksyna • Leki hipoglikemizujące • Leki przeciwpadaczkowe • Leki antycholinergiczne -Ostatnio przeprowadzona modyfikacja dawkowania -Całkowita liczba przyjmowanych preparatów CZYNNIKI RYZYKA UPADKÓW

Złamanie niskoenergetyczne upoważnia nas do rozpoznania osteoporozy i włączenia leczenia Skala FRAX Densytometria UPADKI, ZŁAMANIA

DEMENCJA STARCZA – nie istnieje!!! Warunek rozpoznania: • Czas trwania >6 miesięcy • Zaburzenia poznawcze nie występują tylko w czasie majaczenia DLB 10 -15% AD 50 - 80% • Upośledzenie funkcjonowania chorego FTD 10 -25% VD VD + AD 5% 10 -15% PRZYCZYNY OTĘPIEŃ MCI AD – Choroba Alzheimera VD – Otępienie naczyniopochodne FTD – Otępienie czołowo-skroniowe DLB – Otępienie z ciałami Lewy’ego MCI – Łagodne zaburzenia poznawcze

ROZPOWSZECHNIENIE OTĘPIENIA (%) [JORM I WSP. , 1987] Otępienie jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu, zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym, w którym zaburzone są takie wyższe funkcje korowe (funkcje poznawcze), jak: pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność uczenia się, język i ocena. zaburzeniom funkcji poznawczych często towarzyszą lub je poprzedzają zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania i motywacji

Częstość występowania zaburzeń funkcji poznawczych w Polsce (MMSE) (po nałożeniu wagi)

Spełnione kryteria zespołu otępiennego oraz: podstępny początek ze stopniowym narastaniem objawów i pogarszaniem się stanu chorego brak dowodów klinicznych i wyników badań wskazujących na możliwość wystąpienia otępienia jako rezultatu innych chorób układowych lub chorób mózgu. brak nagłego (jak w udarze) początku oraz objawów uszkodzenia OUN Objawy trwające przynajmniej 6 miesięcy – charakterystyczny wywiad – podstawa rozpoznania KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE AD (WG ICD-10 - WHO, 1992) Choroba Parkinsona, wodogłowie normotensyjne, guz mózgu, krwiak podtwardówkowy niedoczynność tarczycy, niedobór witaminy B 12, depresja, schizofrenia

Podstawa to leki prokognitywne Inhibitory cholinesterazy - rywastygmina , donepezil – bradykardia, skurcze mięśni, bóle brzucha, pogorszenie apetytu, biegunki Memantyna antagonista receptora NMDA– redukcja dawki w niewydolności nerek, należy zachować ostrożność u chorych na padaczkę, z drgawkami w wywiadzie lub u pacjentów z czynnikami predysponującymi do padaczki Terapia łączona Ach. I + memenatyna LECZENIE CHOROBY ALZHEIMERA:

1. Wyeliminowanie czynników mogących wywoływać objawy, postępowanie behawioralne (plan dnia, wysiłek fizyczny, ból, wypróznienia) 2. Włączenie inhibitorów acetylocholinesterazy i/lub memantyny 3. Stosowanie neuroleptyków krótko i w małych dawkach, najlepiej II generacji (poprawa w zakresie agresji, objawów psychotycznych) 4. Przed zastosowaniem neuroleptyku należy ocenić ryzyko powikłań naczyniowych, monitorować stan funkcji poznawczych w trakcie terapii i redukować dawkę FARMAKOTERAPIA ZABURZEŃ ZACHOWANIA W OTĘPIENIU –REKOMENDACJE

5. W pobudzeniu rozważyć niskie dawki karbamazepiny (50300 mg/d) lub kwasu walproinowego (150 -600 mg/d) 6. Leki uspakajające i nasenne stosować ostrożnie i krótko (jako alternatywa – trazodon - antagonista receptorów serotoninowych 5 -HT 2 i inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny 25 -150 mg/d) 7. W depresji zalecane są SSRI (citalopram i sertralina) FARMAKOTERAPIA ZABURZEŃ ZACHOWANIA W OTĘPIENIU –REKOMENDACJE

Objawy co najmniej 2 tygodnie! 1. 2. 3. Co najmniej 2 z 3 objawów podstawowych: 4. 1. Obniżenie nastroju 2. Utrata zainteresowań lub zadowolenia (anhedonia) 3. Zmniejszona energia lub zwiększona męczliwość 5. 6. 7. Objawy dodatkowe – co najmniej 4 łącznie z podstawowymi: Spadek zaufania lub szacunku do siebie Nieracjonalne poczucie winy lub wyrzutów sumienia Nawracające myśli o śmierci lub samobójstwie, albo jakiekolwiek zachowania samobójcze Skargi na zmniejszona zdolność myślenia lub skupienia się, albo jej przejawy takie jak niezdecydowanie, wahanie się Zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej – pobudzenie lub zahamowanie Zaburzenia snu wszelkiego typu Zaburzenia łaknienia DEPRESJA - KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE WG ICD 10

GERIATRYCZNA SKALA OCENY DEPRESJI

• duża zmienność objawów • nasilone skargi na dolegliwości somatyczne, lęk, uczucie duszności, bóle w klatce piersiowej / współwystępowania depresji i chorób somatycznych • urojenia i zaburzenia świadomości (urojenia winy i grzechu) • zaburzenia pamięci- postać rzekomootępienna / współistnienie objawów otępienia i depresji • wzrost przypadków depresji subklinicznych (pojedyncze objawy depresji) SSRI – wzrost ryzyka krwawień SSRI – hiponatremia Leczenie bezsenności – antydepresanty ze skutkiem nasennym – mirtazapina, mianseryna, trazodon DEPRESJA W STAROŚCI - PROBLEMY

Przejściowe i odwracalne zaburzenie świadomości, funkcji poznawczych oraz uwagi F 05 Majaczenie niewywołane alkoholem i innymi substancjami psychoaktywnymi F 05. 0 Majaczenie bez otępienia F 05. 1 Majaczenie nałożone na otępienie F 05. 8 Inne typy majaczenia F 05. 9 Majaczenie, nie określone FENOTYP MAJACZENIA hiperaktywny - pacjent pobudzony, bezsenny, często prezentujący objawy wytwórcze hipoaktywny - pacjent senny, spowolniały psychoruchowo, niechętnie reagujący na bodźce mieszany (hiper-hipoaktywny) MAJACZENIE – DEFINICJA

Intern Med. J 2013 Mar; 43(3): 262 -9 • 497 pacjentów powyżej 70 r. ż. , 2008 -2010 Queensland • prawie 30% miało zaburzenia funkcji poznawczych, prawie 50% spośród pacjentów najstarszych (>90 lat) • 9. 7% miało majaczenie przyjęciu (23. 5% w grupie z otępieniem), 7. 6 % w czasie hospitalizacji (14. 7% w grupie z otępieniem)

SKALA CAM do oceny jakościowych zaburzeń świadomości: splątanie/ majaczenie (The Confusion Assessment Method: Inouye S. et al. Annals of Internal Medicine 1990, 113 (12) 941 -948) 1. Ostry początek i fluktuujący przebieg zaburzeń świadomości oraz 2. Brak koncentracji uwagi (rozproszenie) oraz 3. Zdezorganizowane niespójne myślenie LUB zmieniony poziom świadomości (nadmierne pobudzenie, czujność/ letarg/ ospałość/ stupor) Interpretacja: Muszą być spełnione wszystkie trzy warunki do rozpoznania splątania/majaczenia

Siła i masa mięśniowa FIZJOLOGICZNE STARZENIE Zab. Gęstości Regulacji kości wazomotorycznej wentylacji Narządy Zmysłów, zwieracze uczucie Głodu I pragnienia Kruchość Skóra Nietrzymanie moczu + + + + RYZYKO POWIKŁAŃ U CHORYCH LEŻĄCYCH I HOSPITALIZOWANYCH Unieruchomienie Objętości Wysokie łóżka osocza barierki Izolacja Zwiększona Brak Objętość Utrata Okularów zalegająca Masy Aparatu kostnej słuchowego Dieta Unieruchomienie Bariery Szpitalna Siły architektoniczne głodzenie ścierające Odwodnie omdlenie p. O 2 Funkcjonalne Nietrzymanie moczu Niedożywie nie Delirium zgłębnik cewnik zachłyśnięcie Leżenie Zmniejszenie sprawności upadek złamanie Przymus farmaceutyczny Przymus bezpośredni Fałszywa „metka” otępienia DOM OPIEKI Creditor, M. C. Ann Intern Med 1993; 118: 219 -223 odleżyny Póżne dyskinezy Infekcja Odrzucenie Przez rodzinę

D – delirium I - infection eg. UTI A- atrophic vaginitis P – pharmaceuticals (hypnotic/sedatives, diuretics, anticholinergics, adrenergic agents, calcium channels blockers!!!!) P- psychological E- excess urine output R- restricted mobility S- stool impaction NIETRZYMANIE MOCZU – PRZYCZYNY ODWRACALNE

Rehabilitacja, ćwiczenia mięśni dna miednicy, biofeedback Infekcje dróg moczowych - nitrofurantoina – polineuropatia skurcze Żurawina wielkoowocowa – nie chodzi o zakwaszanie moczu tylko cykliczne proantocyjanidyny, zwłaszcza typ A (c. PAC) – działanie antyadhezyjne wobec urzęsionych form bakterii E. coli; najlepiej duża dawka PAC – 36 mg Leki stosowane w nietrzymaniu moczu są antycholinergiczne – oxybutynina, tolterodyna, solifenacyna – zaburzenia poznawcze! Różnicować rodzaj nietrzymania moczu Nietrzymanie stolca – najczęstsza przyczyna zwłaszcza u niedołężnych – zaparcie!!!!!!!, biegunka z przelewania NIETRZYMANIE MOCZU I STOLCA

� Są bardzo częstymi zakażeniami bakteryjnymi u osób w starszym wieku oraz przewlekle chorych i unieruchomionych � Rozpoznanie zakażenia dróg moczowych wymaga obecności objawów oraz powinno być poprzedzone dodatnim wynikiem posiewu moczu � Najczęstsza przyczyna obecności bakterii i leukocytów w badaniu ogólnym moczu jest niewłaściwe pobranie próbki moczu � W przypadku cewnika założonego na długi okres należy usunąć stary cewnik, wprowadzić nowy i pobrać próbkę moczu przez nowy cewnik Bakteriomocz bezobjawowy należy leczyć: - U osób ze zwężeniem dróg moczowych - Ze źle kontrolowaną cukrzycą (ale nie u większości chorych z cukrzycą) - U leczonych immunosupresyjnie - U osób ze sztucznymi zastawkami serca � Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania występowania bakteriomoczu jest unikanie cewników oraz zapewnienie przyjmowania odpowiedniej ilości płynów. Zakwaszanie moczu odgrywa mniejszą rolę � INFEKCJE UKŁADU

Postępowanie dotyczące działań prewencyjnych powinno opierać się na ocenie przewidywanej długości życia u pacjentów i ich wpływu na ich zdrowie lub jakość życia Stany kliniczne: Krzepki (≥ 5 lat oczekiwanej długości życia) Kruchy (<5 lat oczekiwanej długości życia) Umiarkowane otępienie (2‒ 10 lat) Schyłek życia (<2 lata) PREWENCJA I PROMOCJA ZDROWIA W GERIATRII Przeciętne dalsze trwanie życia GUS 2015 wiek Przeciętne dalsze trwanie życia 65 70 75 76 77 78 79 80 85 90 95 100 15, 71 12, 73 10, 00 9, 49 9, 00 8, 53 8, 07 7, 63 5, 73 4, 25 3, 12 2, 29

Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego ( z dnia 31 października 2013 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2014 (Dz. Urzęd. Min. Zdr. z dnia 31 października 2013 r. , poz. 43) u osób dorosłych zalecana jest immunoprofilaktyka przeciw zakażeniom: grypie dwoince zapalenia płuc, tężcowi, WZW typu A i B odrze, śwince i różyczce ospie SZCZEPIENIA Im bardziej chory jest chory, tym bardziej powinien się zaszczepić Profilaktyka w sytuacjach szczególnych • kleszczowemu zapaleniu mózgu, • żółtej febrze, • wściekliźnie, • dwoince zapalenia opon mózgowordzeniowych-

wszystkie osoby: powyżej 65 roku życia dorosłych niezależnie od wieku chorujących na przewlekłe choroby serca, płuc, wątroby, cukrzycę, chorobę alkoholową, przewlekłą niewydolność nerek, nabyte zaburzenia odporności (osoby zakażone HIV, z procesami rozrostowymi układu chłonnego, uogólnioną choroba nowotworową) po przebytym zabiegu splenektomii poddawani leczeniu immunosupresyjnemu – chemioterapii lub kortykoterapii ZAPOBIEGANIE ZAKAŻENIU PNEUMOKOKI

www. mp. pl

www. mp. pl

Ciśnienie tętnicze krwi – pomiar na obu ramionach, próba ortostatyczna Cukrzyca t. 2 – pomiar glikemii na czczo 1 x /rok Dyslipidemia - nie włączamy statyn po 80 r. ż. u wcześniej nie leczonych jako profilaktyki pierwotnej. Profilaktyka wtórna jak u młodszych Tętniak aorty brzusznej – wszyscy mężczyźni 65 -75 r. ż. Którzy kiedykolwiek palili papierosy Mała dawka aspiryny – profilaktyka wtórna Rak sutka – mammografia 50 -74 lata co 2 lata (wg WHO)i potem co 2 lata u kobiet które rokują przeżycie >10 lat Rak szyjki macicy – cytologia co 3 lata od 21 roku życia, badania można zakończyć >65 lat, jeżeli 3 kolejne badania cytologiczne dały wynik ujemny, co roku badanie ginekologiczne Rak jelita grubego - kolonoskopia nie powinna być wykonywana u osób z przeciętnym ryzykiem zachorowania przed 50 i po 74 roku życia. Należy ja wykonywać nie częściej niż co 10 lat ; badanie stolca na krew utajoną zaleca się przeprowadzać corocznie - nie ma ograniczeń wiekowych do stosowania testu Rak prostaty – podejście zindywidualizowane – po przeprowadzeniu wywiadu, jeśli rak w rodzinie, największe korzyści u mężczyzn w wieku 50 -69 lat, zaprzestać screeningu jeśli oczekiwany czas życia <10 lat Osteoporoza – DEXA po 65 r. ż. lub po 60 r. jeśli wysokie ryzyko złamania, wykonywanie skali FRAX TSH – rozważ co 1 -2 lata – mała siła zaleceń SCREENING

Dieta – nie stosować diet Ø Ocena ryzyka upadków wykluczających, niskosodowych Ø Używanie wykrywaczy dymu, CO Nadużywanie alkoholu – picie Ø Nauka pierwszej pomocy u ‚eleganckie” opiekunów Alkohol, papierosy, ważenie chorego Ø Opieka stomatologiczna na każdej wizycie Ø Protezy zębowe, leczenie Nietrzymanie moczu stomatologiczne Ø Aparaty słuchowe Depresja Ocena czynności poznawczych – jeśliØ Okulary są obecne objawy Aktywność fizyczna niesprawni, leżący – porady dot. opieki długoterminowej, zapobiegania odleżynom PORADNICTWO

OPIEKA DOMOWA Uniknięcie hospitalizacji/rehospitalizacji poprzez wykorzystywanie wczesnych interwencji dzięki wykorzystaniu telemonitoringu i teleopieki zwłaszcza u pacjentów z chorobami przewlekłymi jak cukrzyca, niewydolność serca, POCh. P, zaburzenia chodu i upadki, otępienie Telekonsultacje lekarskie w domu łącznie z diagnostyką czynności poznawczych Najlepiej udowodnione efekty w dermatologii, psychiatrii, leczeniu ran przewlekłych, redukcji polifarmakoterapii TELEMEDYCYNA W GERIATRII – POZIOMY OPIEKI ZDROWOTNEJ https: //www. telehealth. va. gov/sft/index. asp

OPIEKA DOMOWA Sensory ruchu, odpowiednie oświetlenie, kamery, inteligentny dom, kontrola upadków, zaburzeń snu, geolokalizacja, strefa bezpieczna Regularny przegląd leków, kontrola/przypominanie o regularnym stosowaniu leków Prewencja niedożywienia i odwodnienia - monitoring odżywiania (sensory na lodówce), systemy przypominania, teleopieka w formacie video – np. opiekun rodzinny przypomina plan dnia na odległość Bransoletka życia, opaski z sensorami ruchu, upadku, powiadamianie o zgubieniu sensora Kamizelki do wczesnego wykrywania migotania przedsionków np. NOMED-AF TELEMEDYCYNA W GERIATRII – POZIOMY OPIEKI ZDROWOTNEJ

Centrum badawczo rozwojowe przy Szpitalu Geriatrycznym im. Jana Pawła II w Katowicach – projektowanie i wdrażanie rozwiązań telemedycznych w geriatrii Wczesna diagnostyka niedoboru dopaminy i pogarszania stanu psychofizycznego seniora - Test MOCA i test z L-dopą i wpływ na objawy neurologiczne – ocena stepowania; okazuje się że takich samych danych dostarcza pukanie palcami ręki w tablet Derejczyk J, Hanusiak A, Stępień Wyrobiec O. Test Mo. CA i test z L-Dopą jako nowe narzędzia Całościowej Oceny Geriatrycznej GERIATRIA 2011; 5: 281 -291 Louis ED, Bennett DA. Mild Parkinsonian signs: An overview of an emerging concept. Mov Disord. 2007 Sep 15; 22(12): 1681 -8.

Mini COG : 3 słowa, test zegara oraz odroczonego przypominania 3 słów https: //www. mp. pl/geriatria/wyklady/1783 73, geriatryczna-platformatelediagnostyczna-jak-wspieracprofilaktyke-zdrowego-starzenia

- Aktywność fizyczna, unikanie czynników ryzyka chorób sercowo – naczyniowych, zapobieganie sarkopenii - Aktywność umysłowa i zaangażowanie życiowe – uniwersytety III wieku, koła seniora - Prawidłowe odżywianie , zapobieganie niedożywieniu, sarkopenii (białko w diecie) - Modyfikacja środowiska domowego – profilaktyka upadków, likwidacja barier architektonicznych - Szczepienia ochronne (grypa, pneumokoki, WZW t. B) - Profilaktyka upadków i złamań – witamina D Aktywność fizyczna Pomyślne starzenie - Unikanie polifarmakoterapii PROSTE INTERWENCJE !!!! Aktywność umysłowa Brak chorób Zaangażowani e życiowe

http: //getgenerations. com/optimismin-aging-vs-silver-tsunami/

ATUL GAWANDE ‚„Śmiertelni. Medycyna i to co najważniejsze” NANCY L. MACE ‚ 36 godzin na dobę - poradnik dla opiekunów osób z chorobą Alzheimera oraz innymi chorobami otępiennymi i zaburzeniami pamięci w późnym okresie życia DAVID DOSA ‚Oskar. Kot, który przeczuwa śmierć Vademecum geriatrii dla lekarza praktyka Barbara Gryglewska Geriatria w przypadkach klinicznych Barbara Gryglewska Reakcje i Interakcje w gabinecie lekarza praktyka Jarosław Woroń KSIĄŻKI DO CZYTANIA