ONDOKUZ MAYIS NVERSTES KADIN SALII HEM 403 Halk

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ KADIN SAĞLIĞI HEM 403 Halk Sağlığı Hemşireliği Doç. Dr. BİRSEN ALTAY

KADIN SAĞLIĞI Hafta-3

SUNU PLANI Ø Ø Ø Ø Kadın Sağlığı Ana Sağlığının önemi Ana Sağlığı göstergeleri Doğum öncesi bakım hizmetleri Doğum öncesi bakımın amaçları Gebe izlemi Gebelikte bakım Doğum sonrası bakım hizmetleri

ANA SAĞLIĞI Tanım: Doğurganlık dönemi içinde olan 15 -49 yaş grubundaki kadınların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyi olması. Kadın sağlığı içinde ele alınan önemli konulardan biridir.

ANA SAĞLIĞI NEDEN ÖNEMLİDİR Doğum öncesi, doğum sonu dönem ve biyolojik olaylardan kaynaklanan farklı özellikler nedeniyle annelerin hastalanma ve ölüm riski artmaktadır. Bu nedenle anneler sağlıklı olduklarında bile sağlık hizmetlerinde risk grubu olarak ele alınmaktadır. Ana sağlığı özelde çocuk sağlığını, genelde toplum sağlığını ilgilendirmektedir. Anne ve çocuklar toplam nüfusun yarısından fazlasını oluşturmaktadır.

ANA SAĞLIĞI GÖSTERGELERİ Ana sağlığı düzeyini gösteren; • doğum öncesi ve doğum sonrası bakım alma oranı, • toplam doğurganlık hızı, • toplam düşük oranı, • isteyerek düşük yapma oranı • Ana Ölüm Hızı ve • Perinatal Ölüm Hızı ana sağlığının düzeyini gösteren en önemli ölçütler olduğu için sadece bu ölçütlerden söz edilecektir.

ANA ÖLÜM HIZI • Bir toplumda bir yıl içinde gebelik, doğum ve lohusalık ile ilgili nedenlerle ölen anne sayısının, aynı yıl meydana gelen canlı doğum sayısına oranı olarak tanımlanmakta • ve yüz binle çarpılarak yüz bin canlı doğumda olarak ifade edilmektedir.

ANA ÖLÜM HIZI • Doğum öncesi, doğum ve doğum sonu dönemde doğurganlıkla ilgili nedenlerle meydana gelen ölümler olarak tanımlanmaktadır. • Süre olarak gebeliğin birinci gününden, doğumdan sonraki 42 günü kapsamaktadır. Ø Doğrudan anne ölümleri, Ø Dolaylı anne ölümleri, Ø Geç anne ölümleri, Ø Tesadüfi anne ölümleri

Doğrudan Anne Ölümü • Doğum öncesi, doğum ve doğumdan sonraki 42 gün içinde yapılan müdahaleler, ihmaller, yanlış verilen bakım hizmeti ya da bu olaylardan sonra meydana gelen obstetrik komplikasyonlardan kaynaklanan ölümlerdir.

Dolaylı Anne Ölümü • Gebelikten önce annede var olan veya gebelik sırasında gelişen bir hastalık veya hastalıklar nedeniyle obstetrik kaynaklı olmayan (kalp hastalığı vb. ) ancak gebeliğin fizyolojik etkisi ile şiddetlenmesi sonucu meydana gelen ölümlerdir.

Geç Anne Ölümü • Doğum ya da düşüklerden (isteyerek ve kendiliğinden düşüklerden) sonra 42. gün ile bir yıla kadar olan zaman diliminde doğrudan veya dolaylı nedenlerle meydana gelen ölümlerdir.

Tesadüfi Ölümler • Doğum öncesi, doğum ve doğum sonu dönemde 42 gün içinde meydana gelen ancak doğrudan obstetrik nedenlere bağlı olmayan kaza, yanık, cinayet, zehirlenme ve intihar gibi nedenlerle meydana gelen ölümlerdir.

ANA ÖLÜM HIZI • Türkiye’de anne ölümlerinin, kadın ölüm nedenleri arasında beşinci sırada olduğu belirtilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü 2017 verilerine göre dünyada anne ölüm hızı yüz bin canlı doğumda 211’dir.

ANA ÖLÜM NEDENLERİ Dünyada ve Türkiye’de ana ölümlerinin nedenleri Kanama Toksemi Enfeksiyon

ANA ÖLÜM NEDENLERİ • Aşırı doğurganlık, • İki gebelik arasındaki sürenin kısa olması, Bu durumu • Erken ve ileri yaştaki gebelikler, hazırlayan • Beslenme yetersizliği, faktörler • Doğum öncesi ve doğum sonu dönemde yeterli bakım almama • Düşük sosyoekonomik faktörler

Aşırı Doğurganlık • Doğum sayısı dörtten fazla olan kadınlarda, doğum öncesi, doğum ve doğum sonu dönemlerinde hastalık ve ölüm hızlar artmaktadır. • Birinci doğumda binde 17 olan bebek ölüm hızı, 4 -6. doğumdan sonra binde 22’ye yükselmektedir. • TUİK 2018 verilerine göre Türkiye’de toplam doğurganlık hızı 2. 07 olmuştur.

İki Gebelik Arasındaki Süre • Gebelik aralığının iki yıldan az olması annelerde hastalık ve ölüm hızlarını artırmaktadır. • • • Sık doğumlar; pre-eklemsi, kanama, anemi, spontan düşük, enfeksiyon, prematüre doğum, ölü doğum ve bebek ölümlerine neden olmaktadır.

Anne Yaşı • Ana- çocuk sağlığı açısından en ideal çocuk doğurma yaşı 20 -30 yaş aralığıdır. 20 yaşından önceki gebeliklerde; • pre-eklemsi, • zor doğum, • yetersiz beslenme sonucu; perinatal mortalite, • prematüre ve • düşük doğum ağırlıklı bebek riskleri yüksektir. • TUİK 2018 verilerine göre Türkiye’de annelerin doğumdaki ortalama yaşı 28, 7’dir

Doğum Öncesi Bakım Alma • Yeterli doğum öncesi bakım hizmeti alma ile anne ölümlerinin tamamına yakını önlenebilmektedir. • TNSA 2018 verilerine göre Türkiye’de annelerin yüzde 96’sı en son doğumlarında en az bir kere doğum öncesi bakım almaktadır. • Yeterli Sayıda (4+) doğum öncesi bakım alan kadınlar %90 • Yeterli doğum öncesi bakım almanın kriteri, kadının gebeliği boyunca en az dört kez izlenmesidir.

Annenin Sosyo- ekonomik Konumu • Ana ölümlerini etkileyen önemli nedenlerden bir diğeri; kadının toplumsal konumunun düşük olmasıdır. • Kadının sosyal konumunu belirleyen temel faktörler; eğitimi, para getiren bir işte çalışması ve yaptığı işin özelliğidir. • Genellikle anne ölümlerinin yüksek olduğu bölgelerde kadının toplumsal konumu da düşüktür.

Perinatal Ölümler • Gebeliğin 28. haftasından sonraki süreyi, doğumu ve doğumdan sonraki ilk yedi günü kapsayan dönemdir. • Perinatal Ölüm Hızı (PNÖH): Bir toplumda bir yılda, 28. gebelik haftasından sonra ölü doğan ya da canlı doğup ilk yedi gün içinde ölen bebek sayısının, aynı yıl toplam canlı ve ölü doğum sayısına oranın binle çarpılmasıyla hesaplanmaktadır

Perinatal Ölüm Nedenleri Ø Ölü Doğumlar, Ø Prematürelik, Ø Konjenital malformasyonlar, Ø Perinatal asfiski. • Riskli gebeliklerin erken tanısı, doğumların uygun şartlarda yapılması ve uygun resüsitasyon girişim uygulamaları asfiksiye bağlı ölümleri azaltmaya katkıda bulunacaktır.

DOĞUM ÖNCESİ BAKIM HİZMETLERİ

DOĞUM ÖNCESİ BAKIM HİZMETLERİ • Gebeliğin başlangıcından doğuma kadar geçen sürede fetüs ve annenin düzenli aralıklarla, gerekli muayene ve önerilerde bulunularak, eğitimli bir sağlık profesyoneli tarafından izlenmesidir. • Doğum öncesi bakımın ana amacı annelerin sağlıklı gebelikler geçirmeleri ve sağlıklı bebeklerin doğmasını sağlamaktır.

Doğum Öncesi Bakımın Amaçları ØGebeliğe bağlı olarak çıkabilecek olumsuz durumların (toksemi, anemi, Rh uyuşmazlığı vb. ) zamanında tanı ve tedavisini sağlamak ØGebeliğe yönelik yüksek risk faktörlerini taramak ve gerekli müdahalelerde bulunmak, ØAnneyi gebeliğe ve doğuma bedenen (hijyen, beslenme) ve psikolojik olarak hazırlamak, ØYeni doğacak bebeğin bakımı konusunda anneyi eğitmek ve emzirme sürecine hazırlamaktır.

Doğum Öncesi Bakımın Amaçları ØFetüsün uterus içinde gelişmesini yakından izleyerek, gerekli önlemleri zamanında almak, ØDoğumdan sonra kullanacağı aile planlaması yöntemi hakkında bilgi vermek, ØDoğumun nerede, nasıl ve kimin tarafından yaptırılacağına karar vermek, ØAnneyi tetanoza karşı bağışıklamak.

Doğum Öncesi Bakımın Önemi • Toplum sağlığının en önemli göstergelerinden biri, anne ve çocuk sağlığıdır. • Gebelik, doğum eylemi ve lohusalıkta gelişen komplikasyonlar, gelişmekte olan ülkelerin üreme çağındaki kadınlarında en önemli mortalite ve morbidite nedenidir. • Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre her gün yaklaşık 810 kadın, gebelik ve doğum ile ilgili önlenebilir nedenlerden dolayı ölmekte ve tüm ölümlerin %94’ü gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmektedir.

Doğum Öncesi Bakımın Önemi • Anne ölüm oranı 2002 yılında yüz bin canlı doğumda 64 iken, • 2005 yılında yapılan Ulusal Anne Ölümleri Çalışmasında 28, 5’e, 2018 yılında 13, 6’ye düşürülmüştür • Bebek ölüm hızı ise 2002 yılında binde 31, 5 iken • 2018 yılında binde 9, 3’e düşürülmüştür. Sağlık Bakanlığı 2018, TNSA 2018

• Doğum öncesi bakım alanların oranı %96 • Yeterli Sayıda (4+) doğum öncesi bakım alan kadınlar %90 • Sağlık personelinin yardımcı olduğu doğumlar %99 • Sağlık kuruluşunda doğum %99 olarak bulunmuştur. TNSA 2018

Doğum Öncesi Bakımın Önemi • Doğum öncesi bakım hizmetleri, anne ve bebeğin sağlığının korunması ve geliştirilmesi, önceden var olan veya bu süreçte oluşabilecek sağlık sorunlarının erken tanı ve tedavisinin sağlanmasıyla maternal, fetal, neonatal hastalık ve ölümleri en aza indirmektedir.

DOĞUM ÖNCESİ BAKIM HİZMETLERİ • Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından tavsiye edilen ziyaret programı

GEBE İZLEMİ

Gebe İzlemesinde Yapılacak İşlemler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Gebeliği doğrulamak Gebeliğin süresini belirlemek Gebenin öyküsünü almak ve muayenesini yapmak Fizik muayene Diğer muayene ve kontroller Laboratuvar muayenesi Bağışıklama ve ilaç desteği

1. Gebeliği Doğrulamak • • • Adetin gecikmesi, mide bulantısı, kusma, aşerme, göğüslerde dolgunluk belirtileridir. gebeliğin kesin olmayan • Gebelik kesin tanısı; idrar ve kanda B-HCG (Human chorionic gonadotropin) tayini yapılarak ya da ultrasonografik inceleme sonucu koyulmaktadır.

2. Gebeliğin süresini belirlemek • Pratikte normal bir gebelik süresinin, son adet tarihinden (SAT) itibaren 40 hafta (280 gün) sürdüğü bilinmektedir. • SAT her zaman için son adetin ilk günüdür. • Negale yöntemine göre; son adet tarihinin birinci gününe yedi gün eklenip, üç ay geri gidilince tahmini doğum tarihi belirlenmektedir.

2. Gebeliğin Süresini Belirlemek • ÖRNEK: Son adet tarihi 15. 10. 2020 olan kadın’ın beklenen doğum tarihini Negale Yöntemine göre belirleyelim. Beklenen Doğum Tarihi • 15+7=22 • Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim

3. Gebenin Öyküsünü Almak Gebeliğin erken döneminde iyi bir öykü almak hastalıkların erken tanısı ve tedavisi için önemlidir. • Şimdiki gebelik • Önceki gebelikler • Tıbbi hikaye • Eşlerin bireysel hikayesi Gebelik öyküsünde genetik bozukluğa işaret • çiftlere genetik danışmanlık eden aile hikayesi varsa hizmeti almaları ya da gebelik 35 yaşın önerilmelidir. üzerindeyse

4. Fizik Muayene Gözle Muayene Abdominal Muayene/Elle Muayene • • Anemi bulguları Dişler Pelvis özelliği Varis kontrolü • Leopold manevraları ile gebelik ayı, çocuğun duruşu, gelişi ve pelvise göre durumu saptanır.

1. Gözle Muayene: Ø Gebenin gözle muayenesinde solunumun rahat olup olmadığı gözlenir. Ø Solunum sıkıntısı, kalpte çarpıntı, göz konjuktivaları ve ağız mukozasının soluk olması anemiyi düşündürmektedir. Ø Kalça kemiklerini ilgilendiren sakatlık olup olmadığı saptanır.

Gözle Muayene: Ø Karında ve vücudun herhangi bir yerinde ameliyat izi, vulvada ya da bacaklarda varis varsa dikkate alınır. Ø Dişlerde çürüklük varsa, Ø gebe çok kısa boylu ise gebe obez ya da kaşektik ise değerlendirilir.

2. Elle Muayene/Abdominal muayene • Leopold manevraları ile gebelik ayı, çocuğun duruşu, gelişi ve pelvise göre durumu saptanır. • Bebek hareketleri genellikle gebeliğin 16 ile 22. haftaları arası hissedilir. • Fetus kalp atımları fetal steteskop ile 16 -20. hafta, El Doppleri ile 10 -12. haftalardan itibaren duyulabilir

1. Leopold Manevrası: Fundus yüksekliğinin kontrolü yapılır ve gebeliğin ortalama kaç haftalık olduğu değerlendirilebilir. 12. Haftadan itibaren (3. gebelik ayından sonra) fundus uteri yükselmeye ve dış muayenede ele gelmeye başlar. 20. Hafta göbeğin iki parmak altında 24. Hafta göbek hizasında

2. Leopold Manevrası: Fetusun duruşunun anne eksenine göre durumu araştırılır, fetusun sırtının hangi tarafta olduğu saptanır. Bebeğin sırtı palpasyonda düz olarak hissedilir, ÇKS buradan dinlenir.

3. Leopold Manevrası: § Fetusun prezentasyonu araştırılır. Pelvise doğru bebeğin hangi kısmının yerleştiği saptanır. • Bu manevra ile önde gelen kısmın başmı yoksa makatmı olduğuna bakıyoruz. • Bir el ile fundus tesbit edilirken diğer elin baş parmağı ve diğer 4 parmağı arasında, simfizis pubisin hemen üzerinde fetusun presente olan kısmı aranır.

4. Leopold Manevrası: • Önde gelen kısmın pelvise yerleşip yerleşmediğine bakılır. • Gelen kısım pelvise girmemişse hareketlidir (mobil) • Baş pelvise girmiş fakat yerleşmemişse fikse olmuş denir. • Gelen kısım pelvise yerleşmiş, baş hiç hareket etmiyorsa angaje olmuş denir

5. Diğer Muayene ve Kontroller • • • Kan basıncı ve nabız ölçümü Ağırlık-boy ölçümü Ödem kontrolü Varis kontrolü Çocuk kalp seslerinin dinlenmesi • Memelerin kontrolü

Ağırlık-boy ölçümü : Gebelik süresince kadının 9 -13 kilo alması normaldir. (İlk 3 ay: 0, 5 - 1 kg Sonraki aylarda: 1, 5 - 2 kg) • Bu değerlerin altında ya da üstündeki kilolar değerlendirilerek gerekli önlemler alınmalıdır. • Boyu 1. 50 metreden kısa olan gebelerin doğumları hastaneye yönlendirilmelidir.

6. Laboratuvar Muayenesi Ø Kan grubu tayini Ø Kanda hemoglobilin Ø İdrarda protein tayini Ø Glukoz tolerans testi Ø Enfeksiyon tarama testleri Ø Ultrason

Kan grubu tayini: • Annenin Rh negatif, fetüsün Rh pozitif olduğu durumlarda Rh uyuşmazlığı oluşur. • Rh uyuşmazlığı birinci bebekte etkisini göstermezken ikinci bebekte eritroblastozis fetalise neden olarak fetusta kalp yetmezliği ve anemi sonucu ölüme neden olur.

Kan grubu tayini: • Rh negatif annelerde, önleyici olarak Anti-D antikorlarını içeren ve bir Gamma globilin olan Rho. Gam kullanılmaktadır. • Rho. Gam’ın etkili olabilmesi için gebeliğin 28. Haftasında veya doğum ve düşükten sonra 72 saat içinde yapılması gerekir.

Kanda hemoglobilin: • Gebelikte anemi anne ve fetüsün sağlığını ciddi şekilde tehlikeye sokan bir durumdur. • Hemoglobin ölçülerek gebenin anemi olup olmadığı saptanır. • Normalde kandaki düzeyi 12 -16 gr/dl olan hemoglobinin 11 gr/dl’den düşük olması, gebelikte anemi olarak tanımlanmaktadır.

İdrarda protein tayini: • Gebe kadınların idrarında çok az miktarda protein bulunabilir. • Protein için idrar testi, gebe nullipar veya daha önceki gebeliklerinde hipertansiyon, pre-eklempsi, eklempsi geçirmişse veya • şuanki gebeliğinde hipertansiyonu var ise her izlemde tekrarlanmalıdır.

Glukoz tolerans testi : • Gebelik, diyabet oluşma riskini artıran bir durumdur. Gebeliğin 24 -28. haftaları arasında gestasyonel diyabet yönünden kan şekeri kontrol edilmelidir.

Enfeksiyon tarama testleri: • Toksoplazma, Rubella (kızamıkçık) ve Sifiliz (frengi) tarama testleri tercihen gebelik planlandığı dönemde yapılır. • Bu üç enfeksiyon erken gebelik döneminde geçirildiğinde bebekte anomali yaratabilen enfeksiyonların başında gelir ve gebelik öncesi dönemde belirlenmeleri bu yüzden daha uygundur

Ultrason: • Son adet tarihi bilmeyen anne adaylarında gebelik haftasını belirlemek, • Dış gebelik gibi durumları erken dönemde saptamak, • Gebelik üzerinde olumsuz etki yaratması muhtemel, miyom ya da over kisti gibi kitlesel lezyonları saptamak amaçlı yapılır.

6. İlaç Desteği ve Bağışıklama • D Vitamini: Gebeliğin 12. haftasından itibaren 1200 IU (9 damla) günlük tek doz D Vitamini Preparatı başlanmalıdır. • Demir: 16. gebelik haftasından itibaren günde 40 -60 mg/gün demir preparatı desteğine başlanmalı • Folikasit: Gebelik planlayan her kadının (Nöral tüp defektinin önlenmesi amacıyla) gebelik öncesi 12 haftadan başlanan folik asit kullanımına gebeliğin 12. haftasına kadar devam edilir.

6. İlaç Desteği ve Bağışıklama • Gebeye gebeliğinin 2. veya 3. trimestrinde grip sezonunda grip aşısı yaptırmasını önerilebilir. • Hepatit B enfeksiyonuna karşı bağışık değilse bağışıklanması önerilir. • Tetanoz bağışıklaması sorgulanır gerekiyorsa tetanoz toksoid aşısını yaptırılmalıdır. • Tetanoz bağışıklaması 12. haftadan itibaren yapılabilir.

• Hiç aşılanmamış gebelerin en az iki doz Td aşısı almaları sağlanmalıdır. İkinci doz doğumdan en az iki hafta önce tamamlanmalıdır (Sağlık Bakanlığı 2018).

Gebeye Verilecek Danışmanlık Konuları Ø Beslenme ve diyet Ø Fiziksel aktivite Ø Gebelikte cinsel yaşam Ø Hijyen ve genel vücut bakımı Ø Ağız ve diş sağlığı Ø Sigara alışkanlığı Ø Alkol alışkanlığı ve madde bağımlılığı Ø İlaç kullanımı Ø Gebelikte tehlike işaretleri Ø Vajinal kanama

Tehlike İşaretleri • Vajinal kanama • Konvülsiyon • Baş ağrısı + görme bozukluğu • Yüksek ateş + ciddi güçsüzlük • Ciddi karın ağrısı • Solunum güçlüğü • Suyun gelmesi • El, yüz, bacaklarda şişlik

Bilgilendirme ve Danışmanlık Gebeliğe Bağlı Yakınmalar Bulantı ve kusma Mide yanması Sık idrara çıkma Bacaklarda kramplar Baş dönmesi Nefes darlığı Varis Ciltteki değişiklikler Hemoroid Memelerde hassasiyet Kabızlık Vajinal akıntı v. b

GEBELİKTE BAKIM Gebelikte göğüslerde dolgunluk ve duyarlılık gözlenebileceğinden gebe kadının göğüslerini sağlıklı bir sütyenle desteklemesi, artan gerginliğin önlenmesi açısından son derece önemlidir. Gebelik sırasında oluşan vajinal akıntı ve terlemenin vücutta oluşturacağı rahatsızlığı önlemek, vücuda canlılık ve rahatlık kazandırmak için mümkünse her gün banyo yapılması önerilmelidir.

GEBELİKTE BAKIM • Dinlenme, rahat bir gece uykusuyla sağlanır. • Mümkünse sabah ve öğleden sonra 30 dakika uyku önerilmektedir. • Dişler öğünlerden sonra ve yatmadan önce fırçalanmalıdır. • Gebe kadın, gebeliğin erken dönemlerinde dişlerini kontrol ettirmeye teşvik edilmelidir.

GEBELİKTE BESLENME • Gebelikte kilo alımının; ilk üç ayda 1 -2 kg, sonraki aylarda haftada yarım kilo şeklinde olması tavsiye edilir (bu hesaplama normal kiloda olan gebeler için geçerlidir. )

GEBELİKTE BESLENME • Gebelikte temel besin öğelerinin alımı yeterli ve dengeli beslenmenin temelini oluşturur. • Bu temel besin öğeleri; proteinler, karbonhidratlar, yağlar, vitaminler, mineraller ve sudur

GEBELİKTE EGZERSİZ Ø Gebelik boyunca uygun beden hareketlerinin yapılması, doğumu kolaylaştırıcı etkenlerden biridir. Ø Açık havada yapılan yürüyüşler ve hafif beden hareketleri, karın kaslarının kuvvetlenmesini ve gebenin solunum kapasitesini arttırır. Ø Vücudu fazla yoran spor hareketlerinden kaçınılmalıdır. Ø Oturarak veya ayakta basit jimnastik hareketleri yapılabilir.

GEBELİKTE EGZERSİZ • Gebelikte yapılabilecek egzersizler; Ø ısınma egzersizleri, Ø kegel egzersizleri, Ø pelvisi hareket ettiren egzersizler, Ø germe egzersizleri, Ø sırt, göğüs ve boyun egzersizleri, Ø karın kas gücünü artırıcı egzersizler, Ø bacak ve ayak egzersizleridir

MEME KANSERİ FARKINDALIK HAFTASI

MEME KANSERİ FARKINDALIK HAFTASI

1985'ten itibaren tüm dünyada 1 -31 ekim Meme Kanseri Farkındalık Ayı, 15 Ekim ise Meme Kanseri Farkındalık Günü olarak kutlanmaktadır.

Meme kanseri • Gerek dünyada gerekse ülkemizde en sık izlenen ilk on kanser arasında ilk sırada yer almaktadır. Ülkemizde meme kanseri her 4 kadın kanserinden birisi olmayı sürdürmektedir. • Erken evrelerde tespit edilen meme kanserlerinin hem tedavileri daha başarılı olmakta hem de yaşam kalitesi önemli ölçüde artmaktadır.

Meme kanseri erken teşhis edildiğinde yüzde 100 oranında tedavi edilebiliyor.

Meme Kanseri Ülkemizde toplum tabanlı kanser taramalarına tüm illerimizde • Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) kurularak başlanmış, • bu tarama programlarına Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) ve • Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) dahil edilmiştir.

Meme Kanseri • Bu merkezlerimizde mamografi cihazları ile halkımıza ücretsiz olarak hizmet verilmektedir. • Yine bu merkezlerimizde halk eğitimleri, KKMM (Kendine Meme Muayenesi Eğitimi) ve ücretsiz broşür dağıtımı da yapılmaktadır.

Meme Kanseri Kadınlar • meme kanserinin risk faktörlerini, • belirtilerini, • tanı ve tedavi yöntemlerini bilmeli, • kanserden korunacak sağlıklı yaşam koşullarına yönelmelidirler.

Erken Tanı • Kendine Meme Muayenesi (KKMM) Kadınlarımıza 20 yaşından sonra her ay kendine meme muayenesi yapmayı önerilmektedir. • Klinik Meme Muayenesi 40 -69 yaş arası yılda bir kez de doktora meme muayenesi için gitmelidir. • Mamografi Çekilmesi 40 -69 yaş aralığında; yakınması olmayan kadınlarda meme kanserinin erken tanısı için yapılır. 2 yılda bir çekilir.

Meme Kanseri Ebe ve hemşirelerin, çağdaş rolleri arasında yer alan eğitim rolü, kadınların meme sağlığının korunmasında oldukça önemlidir.

Meme Kanseri Sağlık ekibi içerisinde önemli yeri olan ebe ve hemşireler, • hastane gibi tedavi edici kurumlarda, • okullar, sağlık ocakları gibi koruyucu sağlık hizmeti veren birimlerde, • kanser dernekleri gibi rehabilitasyon hizmeti veren merkezlerde ve • evlerde kadınlarla sürekli iletişim halinde olduklarından dolayı eğitim konusunda önemli rol oynamaktadırlar

Meme Kanseri Farkındalık Ayı: Farkında ol, geç kalma!

Unutmayın…. . ERKEN TANI HAYAT KURTARIR

DOĞUM SONRASI BAKIM HİZMETLERİ

DOĞUM SONRASI BAKIM HİZMETLERİ • Doğum sonu dönem, bütün sistemlerin, özellikle üreme organlarının gebelik öncesi duruma döndüğü bir zaman periyodudur. • Bu peritotta annenin; bebeğine, postpartum problemlere, vücut imgesindeki değişikliklere uyum sağlamaları oldukça zordur ve bakıma ihtiyacı vardır. • Anne ölümlerinin en fazla olduğu dönemlerden biri doğum sonrası ilk 48 saattir.

Doğum Sonrası Bakım Hizmetlerinin Amaçları • Doğuma fiziksel ve emosyonel uyumun sağlanması için annenin dinlenmesini sağlamak, • Bebekte olabilecek konjenital anomalileri zamanında saptamak ve müdahale etmek, • Puerparal kanama, atoni ve enfeksiyon gibi komplikasyonlara karşı dikkatli olmak,

Doğum Sonrası Bakım Hizmetlerinin Amaçları • Zedelenmiş dokuların iyileşmesini baskılayan enfeksiyon, anemi ve kötü hijyeni önlemek, • Yeterli süt salgılanmasını (laktasyon) sağlamak, • Bebeğin sağlıklı gelişimi için; anneye bebeği tutmayı, emzirmeyi ve beslemeyi öğretmek.

**DOĞUM SONRASI BAKIM HİZMETLERİ

Doğum Sonrası İzlemlerde Yapılması Gereken İşlemler • Doğum sonu döneminde değerlendirme ve eğitim, ailenin ihtiyaçlarını karşılamak ve olası komplikasyonları belirlemek amacıyla yapılmaktadır. • Bu dönemde laktasyon ve eğitilmelidir. anne, loşia, involüsyon, perine bakımı hakkında

Akıntı Kontrolü (Loşia) • Uterusta biriken kan ve sıvılar doğum sonrası akıntı ile atılır, • Akıntı 10 -15 gün devam eder, • İlk 3 gün kanlıdır, aksi durumlar dikkate alınmalıdır.

Akıntı Kontrolü (Loşia) • Miktar, renk ve özellikle eşlik eden kötü koku varlığı Kontrol edilmelidir. • Doğum sonrası ilk 2 gün kırmızı vişne çürüğü renkte bir akıntı olağandır. (Loşia Rubra) • 2 -10 günler arası renk pembe-kahverengi hale döner. (Loişa Seroza) • Lekelenme tarzında kanama doğumdan sonra özellikle emziren annelerde 10 günden 6. haftaya kadar devam edebilir. (Loşia alba)

Kanama • Kanama miktarı ve niteliğini değerlendirilmeli: • 20 -30 dakika içerisinde 2 -3'ten fazla peti kirletecek kanaması olması, sürekli kan gelişi, pıhtı çıkışı veya renginin açık/ parlak kırmızıya dönmesi normal olmayan fazla miktardaki kanamaya işaret eder. • Anne hipotansiyon, taşikardi ve genel durum bozukluğu durumlarında karın içi kanama yönünden değerlendirimelidir.

Uterus muayenesi (İnvolüsyon) • Doğum sonrası ilk bir saat içinde uterin fundusu genellikle umbilikus seviyesinde veya hemen üzerindedir ve serttir. • Daha sonraki günlerde küçülür. • 6 hafta sonra tamamen normale döner, bu durum dikkatle takip edilmelidir.

Uterus muayenesi (İnvolüsyon) • • Uterus tonus kontrolünü; postpartum ilk yarım saat 5 -10 dakikada bir, sonraki yarım saat 15 dakikada bir, iki saat dolana kadar da yarım saatte bir fundus masajı yapılmalıdır. Uterus sert/kontrakte değil ise yumuşak hareketler ile fundus masajı yapılması uterusun kontrakte olmasını ve kanamanın azalmasını sağlayacaktır (Atoni kanaması)

Laktasyon • Meme uçlarında duyu sinirleri vardır. Bebeklerin anne memesini emmeleri ile buraya yaptıkları uyarılar sinirler aracılığıyla beyne kadar ulaşır. • Beyinde bulunan özel bir bölgeden bu uyarılar sonunda bir hormon (prolaktin) salgılanır. • Görevi süt üretimini sağlamaktır. Bu nedenle doğumdan sonra en kısa sürede emzirilme gereği çok önemlidir. • Anne bebeği ne kadar erken emzirirse, süt salgılatan hormon o kadar erken sağlanacaktır.

Laktasyon • Bebeğin annesini emmesi ile memede yapılan sütün süt kanalları boyunca meme ucuna ulaştırılması ile görevli diğer bir hormon (oksitosin) tarafından gerçekleştirilir. • Böylece sütün depolandığı geniş kanallar boşaldıkça yukarıdan gelen sütle sürekli olarak doldurulur. • Bebek emdikçe süt depoları tekrar dolar. • Bu hormonun bir diğer etkisi de uterus üzerindedir. • Oksitosin uterusu (rahim) kasarak kanamanın daha az olması ve rahmin kendisini toplamasına katkıda bulunur.

Perine Bakımı • • • Cinsel bölge antiseptik solüsyonlarla yıkanmalı, Temiz bir bezle ya da petle kapatılmalı, Bez kullanılıyorsa ütülenmeli, Bez en geç 6 saatte bir değiştirilmelidir, Tuvalet sonrası cinsel bölge önden arkaya doğru yıkanmalıdır. • Dış üreme organları temiz ve kuru tutulmalı,

Doğum Sonu Dönemde Anneden Görülebilecek Riskli Durumlar Ø Doğum sonrası kanamalar Ø Doğum sonu enfeksiyonlar Ø Doğum sonrası bacaklarda damar tıkanıklığı Ø Meme hastalıkları

Doğum Sonrası Kanamalar • Bebek doğduktan sonra hazneden iki bardaktan fazla kan gelmesi, • Annenin kan basıncında düşme ya da nabızda yükselme, • Uterusun yumuşak olması ve elle hissedilememesi, • Hazneden taze, kırmızı, sürekli ve çok kan gelmesi patolojik bir durumdur ve müdahale gerektirir.

Doğum Sonu Enfeksiyonlar • İlk 21 gün içerisinde: Ø 24 saatten uzun süren 38 derecenin üzerinde ateş, Ø Alt karın bölgesinde ağrı, Ø Kötü kokulu akıntı, Ø Titreme, çarpıntı ve halsizlik doğum sonu enfeksiyonu düşündürür ve müdahale gerektirir.

Bacaklarda Damar Tıkanıklığı Ø Bacaklarda tek taraflı kramp, Ø Bacaklarda şişme ve kızarma, Ø Vücutta genel ateş, Ø Bacaklarda bölgesel ısı artışı, Ø Baldırda sertlik ve ağrı damar düşündürür ve müdahale gerektirir. tıkanıklığını

Meme Hastalıkları • • Meme başının çatlaması, Memelerin aşırı dolgunlaşıp dertleşmesi, Meme iltihabı, Meme apsesi ciddi bir durumlardır ve müdahale gerektirir.

DOĞUM SONU DÖNEMDE ANNEYE YÖNELİK SAĞLIK EĞİTİMİ • • Emzirme Sosyal destek Aile planlaması Beslenme Egzersiz Beden imajı Dinlenme ve uyku

Emzirme • Yenidoğan annesinin memesinin kahverengi bölümünün tamamına yakın kısmını ağzına alır, yanaklar dolgun, çene memeye temas ederek aktif emme hareketi görülür. • Emzirmenin başlangıcında annenin biraz ağrı hissetmesi normaldir ancak bu durumun sonradan geçmesi gerekmektedir.

Sosyal Destek • Postpartum süreçte sağlık profesyonelleri tarafından sağlanan sosyal destek yeterli ve memnun edici ise kadınların sağlığı üzerinde pozitif etkileri olduğu bildirilmiştir. • Kadınlar, postpartum süreçte pek çok psikolojik stresörlere maruz kalmaktadırlar. • Bu dönemde sosyal desteğin, kadınların bu stresörlerle baş etmesinde yardımcı olabileceği gösterilmiştir.

Aile Planlaması (AP) • Doğum sonrası dönemdeki kadınlarda karşılanmamış aile planlaması gereksinimi tüm evli kadınlara göre daha yüksektir. • Kadınlar AP yöntemi kullanma konusunda istekli olmalarına rağmen hangi yöntemi kullanacağı konusunda bilinçli olmadıkları için AP yöntemi seçemeyebilir. • Bu nedenle doğum sonu dönemde; yeni bir gebeliğin bilinçli bir şekilde planlanabilmesi için, AP hizmeti verilmelidir.

Beslenme • Doğum sonu dönemde yeterli sıvı alımının sağlanması, karbonhidrat, protein ve vitamin yönünden zengin bir diyet önemlidir. • Artan demir ihtiyacını karşılayabilmek için de doğumdan sonra en az üç ay demir preparatı kullanılması gibi önlemler ile yetersiz beslenmenin neden olabileceği sorunlar önlenebilmektedir.

Beslenme • Bu dönemde doğru beslenilmediği takdirde anemi, yorgunluk, halsizlik, dişlerde çürüme, saç dökülmesi gibi sağlık sorunları gelişebilmekte anne sütü de azalabilmektedir. • Bu nedenle annenin beslenme alışkanlıklarının değerlendirilerek bir beslenme planının oluşturulması ve bu plana uyup uymadığının denetlenmesi hem anne hem de bebek sağlığı için son derece önemlidir.

Egzersiz • Doğum sonu dönemde planlanan egzersiz programının • gebelik boyunca oluşan bel ağrısını azalttığı, • doğum sonu pelvik taban kaslarının disfonksiyonunu önlediği, • sezaryen operasyonu sonunda gastrik ve bağırsak hareketlerinin daha hızlı normale dönmesini, • ve doğum sonu depresyonunun önlemesinde olumlu etkileri olduğu bilinmektedir. • Yürüyüş, aerobik egzersizler, döneme özel plates, yoga…

Beden İmajı • Doğum sonu dönemde kadınların pek çoğu beden imajı ile ilgili kaygılar yaşamaktadır. • Bu kaygı daha çok kadınların gebelik öncesi kilosuna dönememe kaygısıdır.

Beden İmajı • Gebelik öncesine dönememe kaygısı sadece lohusa kadınları değil annenin bebeğini emzirme isteğini azaltır ve hatta bebeğini emzirmeyi bırakmasına neden olabilmektedir. • Hemşire, beden imajında meydana gelen değişiklikleri anlayabilmek için hastalardan veri toplamalı ve hastaları gözlemlenmelidir.

Dinlenme ve Uyku • Postpartum dönem değerlendirilirken annenin dinlenme ve uyku süresi değerlendirilmeli, uykusuzluk ve yorgunluğun nedenleri belirlenmeli ve duruma özgü eğitimler yapılmalıdır. • Sıcak içecekler, • rahatlatıcı masajlar, • gün içinde kafeinin kısıtlanması, • odanın loş ışıkla aydınlatılması, • yatak odasında televizyon bulundurulmaması, • bebeğin uyku saatlerine göre uyku saatlerinin ayarlanması önerilebilir

TEŞEKKÜRLER…