VETERNER HALK SALII Faydalanlan Kaynaklar 1 Veteriner Halk

VETERİNER HALK SAĞLIĞI

Faydalanılan Kaynaklar 1. Veteriner Halk Sağlığı kitabı, Yazarlar; Prof. Dr. M. Tayyar, Prof. Dr. E. Yarsan, Dora Yayınevi, Bursa, 2014 2. Veteriner Hekimlik, Veteriner Halk Sağlığı, Prof. Dr. B. Dinçer, Prof. Dr. B. Sarımehmetoğlu, Şafak Matbaacılık, Ankara, 2011 3. Veteriner Halk Sağlığı, Prof. Dr. Y. Doğruer, Konya, 2004 4. Integrated Food Safety and Veterinary Public Health, S. Buncic, University of Bristol, UK, 2006. 5. Omurtag KBİ, Doğruer Y, , Veteriner Halk Sağlığına Genel Bakış. Ed: Ceylan ZG, Veteriner Halk Sağlığı 1. Baskı, Ankara, Türkiye Klinikleri, 2019. p. 1 -7. 6. Hızlısoy H, Onmaz NE, Yıldırım Y, Gönülalan Z, Karadal F, Al S. Veteriner Halk Sağlığı ve Gıda Güvenliği, Türkiye Klinikleri J. Food Hyg Technol-Special Topics 2016, 2(3): 7 -10. 2

Veteriner Halk Sağlığı, WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından; “ insan sağlığını korumaya ve geliştirmeye yönelik halk aktivitelerinde kullanılan veterinerlik yeteneklerinin bir bileşimi” olarak tanımlanmıştır. Veteriner Halk Sağlığı sadece gıda güvenliğini kapsamadığı gibi insan, çevre ve hayvan üçgeniyle birlikte yaptığı çalışmalar ile halk sağlığına katkıda bulunmaktadır. VHS’nin faaliyet alanında doktorlar, hemşireler, mikrobiyologlar yer almaktadır 3

• 1999 yılında İtalya’nın Teramo kentinde düzenlenen “ Veteriner Halk Sağlığı’nın gelecekteki Trendleri ’’ konulu bir seminerde ve ayrıca WHO ‘de düzenlenen toplantılarda; Veteriner Halk Sağlığı kavramının veterinerlik biliminin insanın mantıksal, fiziksel ve sosyal yapısına olan katkılarının tümü olarak tanımlanmıştır. • İnsan sağlığı; hayvan üretimi ve hayvan sağlığı ile yakından ilgilenir. • Hayvanlardan ulaşım, et, süt, yumurta, yün, deri vs. (Fayda) • Zoonoz (zarar) 4

Tek tıp tek sağlık • Beşeri ve veteriner tıp uygulamaları ile hayvan refahı ve çevre sağlığı konularının bir bütünlük içinde sağlık kavramı çatısı altında ele alınmasıdır.

• • • Veteriner Hekimlik Mesleğinin faaliyetleri ve hizmetleri; İnsan sağlığını geliştirmeye yönelik çalışmalarda bulunmuş bir tarihe sahiptir. Veterinerlik bilimi, hayvan sağlığı ve üretiminin yanında halk sağlığıyla ilgili temel fonksiyonları gerçekleştirebilen ve halk sağlığına çeşitli alanlardaki faaliyetleriyle doğrudan etki eden bir bilim dalıdır. insanoğlunda ortaya çıkan hastalıkların %75’i hayvandan ya da hayvansal üründen bulaşan patojenlerden kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Bunun yanında gelişmekte olan dünyamızda Kuduz, Brusellozis gibi hayvandan insana bulaşan hastalıklar yer yıl binlerce kişinin ölümü ve hastalanması Tüm bu gelişmeler önümüzdeki yıllar içerisinde hayvan ve insan hekimliği arasındaki ilişkiyi daha da güçlendirmeye yönelik bir ihtiyaç olarak ortaya çıkacaktır. 6

• VHS, hayvansal ürünlerden kaynaklanabilecek hastalıklara yakalanma riskini azaltarak insan sağlığına doğrudan katkıda bulunur. • Hayvan sağlığının geliştirilmesi, hayvansal ürünlerin kalitesi ve miktarını da arttırır. • Hayvan Sağlığı alanındaki gelişmeler, bütün ülkelerde hem ulusal hem de yerel gıda güvenliğine katkıda bulunur. 7

VHS’ nin asıl faaliyet alanları • Teşhis, müşahade de tutma, kontrol, korunma, gıdaların korunması, laboratuarların denetlenmesi, biyomedikal araştırmalar, sağlık eğitimi ve yaygınlaştırılması, tıbbi buluşlar ve biyomedikal ürünlerin üretimi ve kontrolüdür. • Bunun yanı sıra VHS’ nin faaliyet alanları evcil ve vahşi hayvanların neslini, içme sularını, çevreyi korumaya çalışan yönetimleri ve halk sağlığı birimlerini de içine alabilmektedir. 8

VHS’ nin halk sağlığına bulunacağı katkıları şöyle sıralayabiliriz: • Tetkik, epidemiyoloji ve hayvan kaynaklı bulaşıcı hastalıkların kontrol altına alınması. • Hayvan terapilerini içinde barındıran, sosyal, mantıksal ve davranışsal yönden insan-hayvan ilişkilerine • Sağlık standartlarını yükseltmeyi de içine alarak epidemiyolojik ve bulaşıcı olmayan hastalıklardan korunma çalışmaları • Akademik, özel sektör ve devlet enstitü yönetimlerine katılım • Halk sağlığı programları ve sağlık hizmetlerini geliştirmeye yönelik kullanılacak risk analizi, sağlık ekonomisi gibi yöntemlerin maliyetlerinin hesaplanması 9

• VHS hizmetlerini geliştirmenin sosyal amacı; • özellikle veterinerlik hizmetlerinden mahrum kalmış, ancak bunun yanında hayvanlardan kaynaklanan veya kaynaklanabilecek hastalıkları engellemede büyük bir potansiyele sahip kırsal kesimde yaşayan kadınlara yönelik faaliyetlerdir. 10

Gelecekte VHS aktiviteleri: • Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde çevre kirliliğinden kaynaklanan sorunlar artacaktır. • Küresel ısınma artmaya ve doğal değişikliklere neden olamaya devam edecektir. • Zoonotik hastalıkların seyri değişecektir. • Geçtiğimiz yıllarda bu hastalıkların bir kısmı yeni tanımlanmış, bir kısmı ise normal seyrini izlemiştir. • Hayvan hastalıklarının artmasında çevrenin değişmesini, hayvan üretiminin artmasını sayılabilir. 11

Veteriner Halk Sağlığı • Toplumda sağlık problemlerini engellemek, sağlık ve sağlığı desteklemeyi geliştirmek, tüm sağlık problemlerini çözümlemek için topluluğun organizasyonel çabasını içerir. • Halk sağlığı bireylerle değil toplumla ilişkilidir. • Hastalıların önlenmesi, sağlığın iyileştirilmesi, hastalıkların erdikasyonu, rehabilitasyon ve bakım için organize bir sistemdir. • Veteriner halk sağlığı halk, sağlığının bir belli başlı bölümüdür. • Sadece insanın fiziksel sağılığı değil aynı zamanda insanın mental ve sosyal esenliğinin sağlanmasında hayvanların rolünü de kapsar. 12

Veteriner Halk Sağlığı Halk sağlığı kapsamında yer alan görevleri : • Toplumun yeterli ve dengeli beslenmesi • Hastalık etkenleri ve sağlığa zararlı diğer etkenlerde erken tanı, tedavi ve korunma • Temizlik ve dezenfeksiyon • Çevrenin temiz ve verimli kılınması • Veteriner halk sağlığının gelişimi • Veteriner halk sağlığı insanın verimliliğini ve yaşam kalitesini sağlayan, hayatı koruyan, hastalıkları önleyen, • Veteriner hekimlik sanatı ve uygulama çabalarını içermektedir. 13

• Veteriner halk sağlığı kamu sağlığının bir bileşenidir, profesyonel veteriner beceri ve bilginin uygulaması insan sağlığının korunması ve yaşam kalitesinin arttırılması için kaynaktır. • Halk sağlığı; organize edilmiş toplum çalışmaları sonunda çevre sağlığı koşullarını düzelterek, bireylere sağlık bilgisi vererek, bulaşıcı hastalıkları önleyerek , hastalıların erken tanı ve koruyucu tedavisini sağlayacak sağlık örgütlerini kurarak, toplumsal çalışmaları her bireyin sağlığını sürdürecek bir yaşam düzeyini sağlayacak biçimde geliştirerek, hastalıklardan korunmayı, yaşamın uzatılmasını, beden ve ruh sağlığı ile çalışma gücünün arttırılmasını sağlayan bir bilim ve sanat dalıdır. • Özetle halk sağlığı; toplumun hastalıklardan korunarak sağlıklı, yetenekli, üretken ve mutlu bir şekilde uzun yaşam sürmesini amaçlayan bir bilim ve sanat dalıdır. 14

• Veteriner halk sağlığının kapsamı • Veteriner halk sağlığı kapsamında doğrudan hekimlik ile ilgili yürütülen başlıca hizmetler; • Ø Zoonozların niteliklerini saptamak, tanı ve sağaltımlarını yapmak ve bunlara karşı gerekli kontrol önlemleri almak • Ø Hayvansal gıda üretiminde kalite kontrolünü sağlamak (Çiftlikten sofraya güvenli gıda) • Ø Halk sağlığı açısından tehlike yaratabilecek hayvan ısırmaları, zehirlenmeler ve diğer hayvansal kökenli tehlikeler • Ø Artık ve atıkları değerlendirerek bunlardan kaynaklanabilecek sağlık sorunlarını önlemek • Veteriner hekimliğin halk sağlığındaki görev ve sorumluluklarının artma nedenleri; • Ø İntensiv yetiştiricilik • Ø Hayvansal üretimin artması • Ø Uluslararası ticaretin artması • Ø Pet hayvanların çoğalması 15

• Veteriner Hekimlik çok yönlü bir meslek olup; başta hayvan sağlığı olmak üzere, yetiştirme, ıslah, besleme, hayvansal orijinli gıdalar yönüyle halk sağlığı, çevre sağlığı, yem maddeleri üretimi, biyolojik maddeler üretimi uygulanması ve daha pek çok yönde bilgi ve beceri kazanılması gereken bir meslektir. • Veteriner hekim kısaca; hayvan sağlığının korunması için önlemler alan, hastalıklara tanı koyan, tıbbi ve cerrahi girişimlerde bulunarak hastalığın tedavisini sağlayan kişidir. • Hayvan popülasyonlarının sağlıklarının korunması, büyük ve küçükbaş hayvanlar, arı, su canlıları, egzotik hayvanlar ile kümes hayvanlarının beslenmesi, üretimi, ıslahı, yetiştirilmesi ve verimliliklerinin arttırılması, hayvan hastalıklarının teşhis ve tedavisi, salgın hastalıkların önlenmesi, hayvansal ürünlerin üretim teknolojisi ve insan tüketimine uygunluğunun her aşamadaki sağlık kontrolü, hayvansal ürünlerde kirlenme, hayvansal atık ve atıkların yönetimi ile çevre kirliliği konuları veteriner hekimlerin sorumluluk alanındadır. • Veteriner hekimliğin görev alanını sadece hayvan sağlığı ile sınırlamak yanlış ve toplum zararına olacak kısır bir düşüncedir. • Veteriner hekimliğin görev alanı doğrudan doğruya insan sağlığı ile de ilgilidir. Zira, hayvan sağlığı ile insan sağlığını birbirinden kesin olarak ayırmak mümkün değildir. • Hayvanlardan insanlara direkt veya hayvansal ürünler üzerinden dolaylı olarak geçen hastalıklardan (zoonoz) insanların korunması ancak veteriner hekimlerin sorumluluğundaki çalışmalar ile mümkündür. 16

Türkiye'de Hayvan sağlığı • Hayvan Sağlığı ile ilgili hizmetlerin temel dayanağını 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkarılan yönetmelik, talimat ve tebliğler oluşturmaktadır. • Tarım ve Orman Bakanlığı’nca bu hastalıkların kontrolü, mücadelesi ve izlenmesine yönelik çalışmalar her yıl hazırlanan Hayvan Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele Programı kapsamında yürütülmektedir. • Program kapsamında programlı veya stratejik aşılama, karantina, test uygulaması, dezenfeksiyon, kesim veya imha, hayvan hareketlerinin kontrolü, izleme ve takip yöntemleri uygulanmaktadır. • Önceleri büyük problemlere neden olan kaçak hayvan hareketlerinin kontrolü, Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitülerindeki bünyesindeki laboratuarların alt yapılarında iyileştirmeler, personel eğitiminin yoğunlaştırılması ve bütçe imkanlarının bir miktar iyileştirilmesi, programlanan çalışmaların etkin bir şekilde yürütülmesi sonucu son yıllardaki mücadele çalışmalarında ilerlemeler kaydedilmiştir. 17

• Türkiye'de hayvan sağlığı ile ilgili hizmetlerin yürütülmesinden Bakanlığın Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü sorumludur. • Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü'nde doğrudan veteriner hizmetleri ile ilgili • Hayvan Sağlığı ve Karantina Daire Başkanlığı • Gıda İşletmeleri ve Kodeks Daire Başkanlığı • Veteriner Sağlık Ürünleri ve Halk Sağlığı Daire Başkanlığı • Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Daire Başkanlığı • Hayvan ve Hayvansal Ürünler Sınır Kontrol Daire Başkanlığı • Risk Değerlendirme Daire Başkanlığı gibi Daire Başkanlıkları bulunmaktadır. 18

Teşekkürler…