Fakulteti EKONOMIK DREJTIMET MENAXHEMENT DHE INFORMATIK Lnda MENAXHIM

Fakulteti EKONOMIK DREJTIMET: MENAXHEMENT DHE INFORMATIKË Lënda: MENAXHIM I BURIMEVE NJERËZORE ushtrime BAKI REXHEPI Ferizaj, 2015/16

MOTIVIMI bakirexhepi@universitetiaab. com 2

Motivimi Koncepti mbi motivimin Pritja Sjellja, Motivimi dhe motivatoret, Demotivimi Teorite e motivimit bakirexhepi@universitetiaab. com 3

Motivimi Pse njerëzit punojnë? , Pse angazhohen? , Çka i nxitë ata? etj. , janë disa pyetjet në të cilat psikolog, sociolog , ekonomist, ndërmarrës etj. , janë përpjekur që për to të japin shpjegime. Lidhur me angazhimet e tyre, njerëzit na ka rënë shpesh t'i dëgjojmë të thonë: se janë të detyruar të punojnë, se angazhohen në punë për realizimin e qëllimeve të tyre, se ndjejnë kënaqësi për punën që e bëjnë bakirexhepi@universitetiaab. com 4

Motivimi Lidhur me angazhimin e tyre do të jenë të ndryshme dhe do të marrim këto përgjigje: se njerëzit punojnë për shkak se ushqejnë vetveten dhe familjet e tyre, disa të tjerë thonë se angazhimi i tyre mbështetet në qëllimet që ata i kanë për ndërtimin e karrierës , dhe se e çmojnë dhe e duan punën që e punojnë për shkak se nëpërmjet sajë ata i realizojnë interesat e tyre individuale. bakirexhepi@universitetiaab. com 5

Motivimi Nëse i shtrojmë një pyetje studentëve, punëtorëve pse ata studiojnë- punojnë ? Në mesin e shumë përgjigjjeve që do të marrim do të jenë : se janë të «detyruar- nuk kanë ndonjë zgjidhje tjetër» , një pjesë tjetër e tyre do të përgjigjet se janë të shtyrë nga prindërit të studiojnë ose punëtorët duhet të punojnë për ta ushqyer familjen. Mirëpo, kemi edhe një grup tjetër që do të përgjigjen se atë studiojnë ose punojnë për shkak të ngritjes në karrierë dhe se për ta mësimi është kënaqësi, dhe se atyre u intereson lëmia e studimet ose puna e zgjedhur. bakirexhepi@universitetiaab. com 6

Motivet Angazhimet e njerëzve (punëtorëve, studentëve, sportistëve etj. ) kanë arsyet- motivet e veta. Në dy rastet që i përmendëm më lartë ( punëtorët dhe studentët) angazhimet dhe aktiviteti i tyre në punë mund të klasifikohen: Detyrimi, Përparimi në profesion, dhe Profesioni ( titulli). Në këtë rast detyrimin në punë nuk identifikohet si formë e presionit të dikujt ndaj punëtorëve por nënkupton detyrimin e punëtorëve ndaj vetës dhe familjes për t'i plotësuar nevojat e tyre është i lidhur me: ndonjë interes me dicka që e nxitë për të plotësuar nevojat, ose për shkak se ka ndonjë preferencë bakirexhepi@universitetiaab. com 7

Pritjet Pavarësisht profesionin e njerëzve gjithmonë ekziston një lidhshmëri në mes të punës dhe asaj se çka njerëzit presin nga puna. Se çka dëshirojmë, çka synojmë, çka presim nga angazhimi ynë në vend të caktuar të punës varet nga motivet tona. Varësisht nga këto motive njerëzit në mënyrë të kjartë i definojnë pritjet (synimet) e tyre nga vendi i punës. Pritja është forcë që motivon ta zëmë studentin për angazhim. bakirexhepi@universitetiaab. com 8

Sjellja Duke i plotësuar nevojat e veta, njerëzit (punëtorët, studentët, sportistët, etj. ), manifestojnë sjellje të ndryshme. Nëse e vështrojmë sjelljen e njerëzve në punë, atëherë do të shohim një pasqyrë të raportit në mes të punëtorit dhe ndërmarrjes. Këto raporte menaxhmenti i ndërmarrjes duhet t'i ketë parasysh dhe asnjëherë nuk bënë t'i neglizhojë Në marrdhëniet e ndërsjella në mes të punëtorit dhe ndërmarrjes krijohet një lidhshmëri e cila e pasqyron ndjenjën e përkatësisë ose shpesh kemi ndjenjën e një rivaliteti apo një «lufte» të mshefur e cila për menaxherët duhet të jetë shqetësuese. Natyra njerëzore është shumë komplekse, që dmth. se njerëz të ndryshëm në situata të njëjta mund të reagojnë në mënyra të ndryshme. Ky fakt e bënë shumë të vështirë detyrën e menaxherit për të motivuar punëtorët/vartësit e tij, ashtu që të punojnë dhe bëjnë përpjekje për ti realizuar qëllimet e organizatës. bakirexhepi@universitetiaab. com 9

Motivi - Përcakton sjlljen e njerëzve, venë në lëvizje fuqitë e tijë, nxitë atë që të ndërmarr aktivitete nga motivi për plotësimin e këtyre nevojave të cilat munden me qenë individuale dhe grupore. nëse motivi është një arsye për të bërë një gjë, atëherë motivimi si proces mirret me faktorët që ndikojnë tek njerëzit për tu sjellë në mënyrë të caktuar. bakirexhepi@universitetiaab. com 10

Motivimi Ekzistojnë tri komponentë të motivimit të cilat janë paraqitur më poshtë: Drejtimi – çfarë mund ti orientojë njerëzit? Përpjekja – me sa zell mundohet ta arrijë atë-? Këmbëngulja – sa gjatë mundohet të arrijë atë - angazhimi? Sipas Amstrongut, për të motivuar të tjerët – punëtorët, duhet të dimë që ata ti drejtojmë në mënyrë që të arrihen rezultatet e dëshiruara. Motivimi i referohet forcave individuale që marrin parasysh drejtimin, nivelin (apo përpjekjen) dhe këmbënguljen. Bruce &Pepitone (1999, f 1) thekson se duhet të mirret parasysh një pikë shumë të rëndësishme : Ju nuk mund t’i motivoni njerëzit tjerë. Ju mund të ndikoni në atë, çfarë ata janë të motivuar të bëjnë”. bakirexhepi@universitetiaab. com 11

Motivimi Për ti motivuar të tjerët rëndësi kanë: Nevojat për gjërat që na mungojnë ( të cilat mundë të jenë të karakterit: psikologjik; (statusi, vlerësimi, ndenja, të arriturat ) fizik ( ushqimi, pija), për siguri ( siguria fizike, medicinale etj), shoqërore ( shokët, ). Modeli i plotësimit të nevojave shërben për të pasqyruar kuptimin psikologjik dhe fizik të motivimit, nëpërmjet të cilit njerëzit përpiqen që duke i përmbushur këto nevoja vihen në lëvizje ( movies). Motiv duhet të nënkuptojmë faktorët e brendshëm psiqik, të cilët nxisin , orientojnë, ruajnë dhe i pengojnë aktivitetet e njerëzve. bakirexhepi@universitetiaab. com 12

Motivimi Menaxherët janë interesuar dhe hulumtojnë që të dinë se çka i nxitë njerëzit të ndërmarrin aktivitete-të angazhohen. Gjithherë përgjigjja mbetet e padefinuar deri në fund se çka i nxitë dëshirat e njeriut. Të gjitha sjelljet njerëzore janë rezultat i nevojave të motivuara të cilat e lëvizin ( moove) njeriun për të ndërmarr aktivitete sipas interesit të tij. Çka i orienton këto aktivitete - përgjigjjen duhet ta kërkojmë në sferën e motiveve biologjike. Çka e ruan aktivitetin e njerëzve – nëse nisemi nga shembulli i mësipërm, plotësimi i nevojave për ushqim dhe ujë i motivon njerëzit në drejtim të Ruajtjes së aktivteteve për kryerjen e punëve jo vetëm të atyre që kërkojnë ushqim dhe ujë, Çka e ndërpret këtë aktivitet – Këtë aktivitet e ndërpret kur nevojat e motivuara të njerëzve janë të plotësuara bakirexhepi@universitetiaab. com 13

Motivatoret Motivator janë mjetet nëpërmjet të cilave nxitën aktivitetet e ndryshme shpejtohen, ndërpriten, frenohen, zvogëlohen ose rritën. Motivatorët janë mjete që e orientojnë energjinë e njerëzve në drejtim të caktuar – të dëshiruar me qëllim të realizimit të qëllimeve të parashtruara. Motivet dhe motivatorë nuk mund të barazohen, ata në mes vedi ndryshojnë. Motivet siç kemi thënë edhe më lartë janë: nevojat e njeriut, ndërkaq motivatorët janë mjete të cilat plotësojnë kërkesa të caktuara të njerëzve të cilët ne dëshirojmë t’i motivojmë. Psh: uria nxitë motivin për ushqim. Mjet përmbushjen e motivit ( urisë) është ushqimi. Për ta blerë ushqimin nevoiten para ( mjet i motivimit - motivator) për ta përmbushur atë motiv. bakirexhepi@universitetiaab. com 14

Motivimi Përveç parasë si motivoator në procesin e punës mund të numrohen edhe një mori motivatorësh të të karkterit organizativ që kanë të bëjnë me punën dhe vendin e punës: Motivatorët sipas hirarkisë Paga më e lartë kushtet e mira të punës bashkëpunëtorët e mirë menaxheri I mire mundësia e përparimit ndërmarrja e mire inforimi I mire pjesmarrja në qeverisje mundësia për t'I menaxhuar të tjerët mundësia e mbrojtjes së të drejtave bakirexhepi@universitetiaab. com 15

Motivimi Vlera motivues janë edhe dhuratat e ndryshme, pastaj denimet. Mirëpo për nga aspekti motivues egziston dallim thelbësor në mes të shpërblimeve dhe dënimeve të cilat i ka në politikëne e vetë të pagesës sejcila ndërmarrje si mjet i motivimit. bakirexhepi@universitetiaab. com 16

Motivimi Duhet të themi edhe faktin tjetër shumë të rëndësihëm rrethinën në të cilën vepron ndërmarrja ; rrethinën e brendshme dhe të jashtme. Vlera motivues janë edhe dhuratat e ndryshme, pastaj denimet. Mirëpo për nga aspekti motivues egziston dallim thelbësor në mes të shpërblimeve dhe dënimeve të cilat i ka në politikëne e vetë të pagesës sejcila ndërmarrje si mjet i motivimit. Sigurisht se shpërblimet, falenderimet, kanë efekt shumë më të madhë se sa denimet. Rezultatet e punëtorëve në % Nxitësit Rangimi Më të mirë Të njejtë Më të kqinjë Falenderimi publik 1 87, 5 12, 0 0, 5 Qortimi intern 2 66, 3 23, 0 10, 5 Qortimi publik 3 34, 7 26, 7 38, 7 Përqeshja interne (kur është vetëm punëtori) 4 32, 5 33, 0 34, 5 Përqeshja publike 5 17, 0 35, 7 47, 3 Sarkazmi intern 6 27, 9 27, 5 44, 7 Sarkazma publike 7 11, 9 23, 0 65, 1 bakirexhepi@universitetiaab. com 17

Motivimi është njëri prej faktorëve i cili drejtëpërsdrejti ndikon në produktivitetin e ndërmarrjes. Për këtë menaxherët ( mbikqyrsi ) duhet të jenë të vemendshëm dhe të kenë paraftyrimin se çka i motivon vartësit e tyre, . Motivimi nuk është detyrë e cila mund të bëhet lehtë dhe vetëm nje herë por është një aktivitet i cili nga menaxherët kërkon aftësi dhe njohuri të caktuara për të nxitur dhe për t’i motivuar vartësit e tij ne menyre te vazhdueshme. Menaxheri si motivator duhet të ketë ndikim në faktorët të cilët i motivojnë vartësit e tij me qëllim që të realizojë qëllimet e ndërmarjes dhe të rritë produktivitetin nëpërmjet tyre. “Faktorët të cilët e nxisin motivimin në punë përfshijnë: Dallimet në mes të individëve, - vlerat qe I dallojnë njerëzit; aftësitë shkathtësitë, njohuritë, përvoja, Karakteristikat e punës, janë aspekte të pozitës të cilat i determinojnë vendin e punës ose ndryshimet në kuptim të përparimit në profesion. Përvoja- janë shkathësi dhe njohuri të fituara gjatë kryerjes së punëve praktike në ndërmarrje. bakirexhepi@universitetiaab. com 18

Motivimi dhe manipulimi Për ta kuptuar më mire motivimin duhet të njohim dy kategori të cilat thelbësisht ndryshojnë mes veti : manipulimi dhe motivimi. Manipulimi do t’ishte përpjekja që ta bindësh dikend që të punojë, të bëjë një punë për shkak se ne dëshirojmë ( menaxhmenti dëshiron) që ai ta bëjë atë punë. Kjo formë e motivimit nuk krijon kushte që menaxhmenti dhe punëtorët e ndërmarjes të shkojnë në të njejtin drejtim në realizimin e qëllimeve të përbashkëta. Motivimi do t’ishte ta bindësh dikend të bëjë një punë për shkak se ai dëshiron ta bëjë atë punë, ndjenë knaqësi në atë punë. Është nxitje që I venë në veprim menaxhmentin dhe punëtorët për t’I bërë gjërat ashtu si duhet dhe si janë planifikuar. bakirexhepi@universitetiaab. com 19

Motivimi Shumica e njerëzve konsiderojnë se motivimi faktor I brendshëm. Këto aktivitete burimin e kanë në brendinë e ndjenjave tona. Mirëpo gjithherë nuk mjaftojnë vetëm faktorët e brendshëm të motivimit për shkak se ne nuk jetojmë të izoluar, jetojmë në një rrethinë nga e cila faktorë të ndryshëm ndikojnë në ne. Me fjalë të tjera , motivimi i ynë derivon edhe prej faktorëve të jashtëm. Këta faktorë përfshijnë: Shpërblimin, Njohjen ( identifikimin), pranimin Benificionet, Promovimin, bakirexhepi@universitetiaab. com 20

Motivimi Hulumtuesi I quajtur Alfie Kohn, në librin e tij Problemet me yjet e arta 1993 u sygjeron menaxherëve që tu kushtojnë kujdesë si vijon: bashkëpunimi përmbajtja dhe Zgjedhja bashkëpunimimi. Njerëzit e ndjejnë veten të motivuar për të punuar më shumë dhe të inspiruar të bashkëpunojnë kur për këtë kanë mundësi ti ndihmojnë njëri tjetrit. Nëse ju eleminoni pengesat për sukses ose dështimin e ndonjë projekti, ju keni krijuar një rrethinë e cila e inkurajon motivimin natyral dhe shpirtin ekipor. Përmbajtja. Njerëzit ndjehen të motivuar më shumë kur e kuptojnë se angazhimi I tyre ka bërë që ndërmarrja të jetë më e sukseshme, vlerat e sajë të ngriten, nëse ju ju ndihmoni punëtorëve tuaj që edhe ata të kenë interes dhe të ndjejejnë knaqësi në punën ku janë të punësuar, ju këtu keni një investim I cili do të jetë rezultat I motivimit. Zgjedhja. Njerëzit do ta ndjejnë veten më mire dhe më të motivuar nëse participojnë dhe u jipet fuqia për marrjen e vendimeve rreth ( në) punës së tyre. Zgjedh rrugët dhe inkurajo punëtorët tuaj që të marrin vendime, mbështeti ata në këtë aktivitet në punën e tyre. 21 bakirexhepi@universitetiaab. com

Motivimi Ka disa mënyra të cilat duhet t’i përdor menaxhmenti i ndërmarrjes për t’i përvetsuar punëtorët në bashkëpunim ose për t’i motivuar ata. Ato janë: Falenderimi për punën e bërë Kujdesi ndaj tyre, Kërko imputet nga ata, Leri punëtorët të ndajnë përgjegjësinë me qëllim të përmirësimit të procesit të punës dhe trajnoni ata që ta bëjnë këtë. Vlerësojë punëtorët e hapur dhe të shpejtë. Prezentonu vizionin tuaj para punëtorëve dhe kërko ide nga ata. Mësojë se si t’I bëjnë gjërat vetë dhe inkurajoni që ta bëjnë ate në mënyrë të pavarur. Ikurajojë participimin e punëtorëve për zgjedhjen e problemeve Lidhi rezultatet me performansa , e jo sipas senioritetit. Lejo dhe inkurajo ndrrimet që vinë nga jashtë. Prezento se si punëtorët e rrisin fuqinë e ndërmarrjes duke e lidhur ate me punën e tyre si vlerë e madhe për ndërmarrjen. Bashkëpuno dhe komuniko me njerëz. Jepu diçka punëtorëve me të cilën kanë me qenë të knaqur/ ngazllyer bakirexhepi@universitetiaab. com 22

Pyet veten, “Çka ka për ta Njerëzit nuk do të motivohen thjesht për shkak të arsyes dhe qëllimeve tuja si menaxher. Ata e pyesin vetën: ” Çka ka këtu për mua? ” Zakonisht punëtorët pyesin “ Çka ka për ne ? ”. Prandaj menaxherët vartës të të cilët janë punëtorët, rritjen e angazhimit dhe motivimin e punëtorëve përpiqen ta bëjnë duke i plotësuar kërkesat e punëtorëve dhe ato t’i lidhë me qëllimet e ndërmarjes. Menaxherët shërbehen me mjete të ndryshme për t’i përmbushur rezultatet e ndërmarrjes dhe angazhimin që ata e presin nga vartësit e tyre, disa mjete dhe metoda motivues janë politikë e përhershem e shumë ndërmarrjeve, psh: Shërbehen me frikë- atëherë punëtorët angazhohen në punë vetëm aq sa të jenë të sigurt se e kanë larguar presionin për humbjen e vendit të punës. Shërbehen me stimulim, motivimin e punëtorëve është ofrimi i “karrotës”- Metoda e shpërblimeve Mundsinë e ngritjes personale në profesione-Synim I punëtorëve është përparimi në profesion dhe rritja e shpërblimit për punën e bërë. bakirexhepi@universitetiaab. com 23

Toritë e motivimit Maslovi nevojat i ka ndarë në disa nivele Nevoja për afirmim Nevoja për autoritet, Nevoja përkatësi Nevja për siguri Nevojat fiziologjike bakirexhepi@universitetiaab. com 24

Këshilla për menaxheri për hierarkinë e nevojave: Angazhimi I menaxherëve Fiziologjike – të sigurohet që punëtorët të kenë paga, të cilat së paku t’i plotësojnë nevojat bazike (ushqim, veshmbathje, strehim etj) Siguri – të sigurohet një ambient i mirë dhe i sigurtë për punë, sigurimi i pajisjeve të sigurta. Sociale – të inkurajoj punëtorët, që të jenë pjesë e grupeve dhe ekipeve duke: iu ofruar të punojnë së bashku, të mbajnë uniforma të njëjta, të bashkëveprojnë njëri me tjetërin gjatë punës; iu mundësuar grupeve që të dallojnë njëri me tjetrin, pasur takime të përbashkëta në mes të grupeve ashtu që të japin kontributin e tyre. Vlerësim – të inkurajoj individët dhe shpërblej kontributin dhe të arriturat e tyre personale duke: zgjedhur punëtorin e muajit, ofruar bonuse individuale dhe shpërblime për shërbimet speciale, ofruar të drejtën për të dekoruar hapësirën e tyre të punës. Vetë-aktualizim – të inkurajoj individët të afirmohen dhe paraqiten në mënyrën më të mirë duke : ofruar progres në punë përmbrenda skemave të organizatës, programe për vet-zhvillim, të jenë përgjegjës personalisht për kualitetin dhe për caktimin e normave të prodhimit. bakirexhepi@universitetiaab. com 25

Teoria e përforcimit/biheviouristike Kjo teori bazohet relacionin në mes të sjelljeve të njerëzve dhe rezultateve pozitive dhe/ose negative. Njerëzit tentojnë ti përsërisin sjelljet e tyre, të cilat sjellin rezultate të kënaqshme për ta Këto sjellje kushtëzohen përmes disa stimujve apo përforcueseve të cilët ndahen në katër tipe: Përforcuesit pozitiv mund të jenë pagat, bonuset, lavdërimet apo dhënja e mirënjohjeve. Përforcuesit negativ mund të jenë qortimi gojor dhe me shkrim, heqja e njëpërqindje nga paga, ndërrimi i pozitës së punëtorit. Shuarja shkaktohet si pasojë e mos mirënjohjes së individit për kontributin e dhënë, moskonisderimi i propozimit/mendimit të punëtorit. Dënimi ka të bëjë me shkaktimin e dhimbjeve fizike/emocionale të punëtorëve me qëllim që punëtori të përmirësoj sjelljen e tij bakirexhepi@universitetiaab. com 26

Cka duhet ete beje menaxheri nese mbeshtetet ne teorinë e përforcimit: Duhet të identifikoj sjelljet specifike dhe kriteret e performancës që kërkon nga individët e caktuar; të matë sa shpesh sjellja e tillë përsëritet si resultat i motivitmit; ofroj shpërblime apo dënime varësisht prej nevojës; asnjëherë nuk duhet shpërblyer të gjithë punëtorët njësoj, nëse nuk përpiqen/punojnë njësoj bakirexhepi@universitetiaab. com 27

Teoria e efektshmërisë teoria e efektshmërisë është një formë teorisë bihevioristike, sipas së cilës njerëzit tentojnë të maksimizojnë kënaqësinë dhe ta shmangin dhimbjen. Cka duhet te bejene menaxheret: Duhet: të shpërblej në mënyrë specifike kur punëtorët sillen në mënyrë korrekte; të siguroj që t’iu dhuroj punëtorëve kënaqësi kur është shfaqur një sjellje e caktuar; të mos merr parasysh sjelljet e papërshtatshme (vetëm nëse rrezikohet siguria); të vazhdoj të shpërblej për sjelljet deri ato të bëhen rutinë, pastaj me kohë mund ta ndal shpërblimin në mënyrë graduale. bakirexhepi@universitetiaab. com 28

Toria e qëllimeve Kjo teori thekson se vendosja e qëllimeve është një mënyrë efektive për rritjen e motivimit të individëve, mirëpo secili menaxher duhet të ketë parasysh që: qëllimet të vendosen në bashkëpunim me vartësit ashtu që ata të ndiejnë pronësinë ndaj atij qëllimi; qëllimet të jenë Specifike – Matshme – Arritshme – Reale – ne kohe të ofrojnë informacionin të vazhdueshëm për vartësit. Ekziston një llojshmëri e madhe e qëllimeve, që menaxheri I cakton për vartësit e tij, disa nga këto janë: Qëllimet subjektive - duke u kënaqur me jetën dhe duke qenë i suksesshëm. Qëllimet e përgjithshme – fitimi, të qenit më të mirë. Qëllimet specifike – sjelljet e drejtuar ne cak që mund të kuantifikohen. Qëllimet për rezultat – fokusimi në rezultate dhe standarde. Qëllimet ndaj performancës – thekson përmirësimet e individëve në krahasim me performacat e mëparshme. Qëllimet ndaj procesit – koncentrohen në atë se çfarë duhet të bëjë individi në mënyrë që të arrij qëllimin e caktuar. bakirexhepi@universitetiaab. com 29

Teoria e grupit (Hawthorne) është zbuluar/zhvilluar në fabrikën e Hawthorne-it. Kjo teori thekson se grupet kanë tendenca që të caktojnë normat e veta të produktivitetit dhe shfrytëzon ekanizma të ndryshëm shoqëror, që të siguroj që punëtorët e rinjë performojnë konformë normave të grupit dmth as mos të tejkalojnë normën, as mos të mbesin mbas normës. Ø Cka duhet te bejene menaxheret sipas kesaj teorie- teorise se grupit: Duhet: të lejoj krijimin e ekipeve; Ø të pranoj ekipet ekzistuese dhe ti bëje të ndihen si ekip special; të festojnë rregullisht për të arriturat e ekipit; Ø të inkurajoj ekipin duke vendosur qëllime të përshtatshme dhe sfiduese; të sigurohen që punëtorët e rinjë janë të trajnuar sipas standardeve të kompanisë, në vend ti lejojnë ekipet të vendosin standardet për punëtorët e rinjë. Ø bakirexhepi@universitetiaab. com 30

Teoria e dy faktorëve (Hertzberg-ut) bakirexhepi@universitetiaab. com 31

Teoria e Mc. Clelland-it Kjo teori sugjeron se punëtorët kanë tri nevoja kryesore dhe varësisht prej personalitetit do të dominoj njëra nga këto nevoja: Nevoja për arritje është atëherë kur personi merr përgjegjësinë për të zgjidhur problemin dhe përfunduar detyrën. Personat që kanë një nivel të lartë të nevojës për arritje kanë tendenca që ti caktojnë vet objektivat dhe ti realizojnë ato në mënyrë të suksesshme dhe presin të vlerësohen për performancën. Nevoja për fuqizim është dëshira për të kontrolluar dhe ndikuar në të tjerët, pa marrë parasysh situatën. Personat që kanë nivel të lartë të nevojës për fuqizim janë shumë të vështirë të menaxhohen. Nevoja për dashuri është dëshira për të qenë i respektuar, i pëlqyer, i njohur, dhe I dëshiruar nga të tjerët, për punën që bënë dhe për kontributin që jep. Cka duhet te bejne menaxheret sipas teorisë se vetëbesimit: Duhet: të caktojnë objektivat të cilat i tërheqin punëtorët; të inkurajoj punëtorët të besojnë në vet-vehte; të shpërblejnë punëtorin, i cili provon dhe arrin një performacë të suksesshme. bakirexhepi@universitetiaab. com 32

Teoria e drejtësisë Duke u nisur nga fakti se njerëzit janë qenjë shoqërore, si të tillë ata gjithmonë kanë tendenca të bëjnë krahasime në lidhje me atë se sa paguhen dhe sa përpjekje bëjnë ata në krahasim me të tjerët, duke synuar që ky relacion të jetë fer. Kur bëhen krahasime punëtorët nuk duhet ta kenë ndjenjen se kanë kaluar me keq se sa njëri tjetri. Pra mos të ndjehet se ka mungesë të drejtësisë dhe ndihemi të frustruar dhe të demotivuar. Sipas kësaj teorie thuhet se: “përpjekjet e mija”/“përpjekjet e juaja” = “pagesa ime”/ “pagesën tuaj” Cka duhet te bejene menaxheret sipas teorise se drejtësisë: Duhet: të kuptojnë që punëtorët bëjnë krahasime rreth punës dhe kompenzimit; të identifikojnë fushat ku punëtorët kanë njohuri për nivelet e pagesave; të siguroj që bonuset të jenë në harmoni me punën e bërë; të siguroj që pozitat e punës, spektri I kontrollit, autoriteti i bugjetit të jenë kompatibile me njëra tjetrën, ashtu që të jenë të ferr për të gjithë( bakirexhepi@universitetiaab. com 33

Teoria e vetëbesimit Kjo teori synon që të motivoj njerëzit duke inkurajuar që të mendojnë pozitivisht ashtu që ata të sfidohen për të arritur atë çfarë më parë kanë menduar që është e pamundur. Në rastet kur kërkojmë që punonjësit të jenë kreativ përdoret shprehja “think out of the box” (mendo jasht kornizave). Kjo formë e motivimit mund të jetë prezente më tepër tek kompanitë të cilat kanë strategji kreative. Cka duhet te e bejne menaxheret sipas teorisë së vetëbesimit: Duhet: të caktoj objektiva të cilat i tërheqin punëtorët; të inkurajoj punëtorët të besojnë në vet-vehte; të shpërblejnë punëtorin, i cili provon dhe arrinë një performacë të suksesshme. bakirexhepi@universitetiaab. com 34

Teoria X & Y (Mc Gregory-it) Menaxherët, që aplikojnë teorinë X – besojnë se punëtorët nuk dëshirojnë të punojnë; duhet të kontrollohen gjatë gjithë kohës; iu mungojnë ambiciet; iu mungon kreativiteti dhe aftësia; janë rezistent ndaj ndryshimeve; nuk janë të interesuar në qëllimet e ndërmarrjes; punojnë vetëm për para dhe nuk duhet t’iu besojmë. Menaxherët, që aplikojnë teorinë Y – besojnë që punëtorëve iu pëlqen puna (iu duket si lojë); dëshirojnë të kontribuojnë; kanë vet-kontroll dhe me dëshirë kërkojnë përgjegjësi; janë kreativ, kanë ide dhe të aftë ti zgjidhin problemet. Cka duhet te bejen menaxheret sipas teorisë Y: Duhet: të involvoj punëtorët aq sa është e mundur, në rastin e vendimeve të cilat I prekin ata; të ftoj, njohë dhe shpërblej sugjerimet dhe idetë e reja; të shpërblej iniciativat individuale dhe grupore; të lehtësoj diskutimet dhe vendimmarrjen në grup; të ndërtoj relacionet në baza të besueshmërisë dhe respectit; të inkurajoj punëtorët të zhvillojnë kapacitetet e veta ashtu që të arrijnë performancë të mirë. bakirexhepi@universitetiaab. com 35

Ju faleminderit për vëmendjen! Baki Rexhepi bakirexhepi@univeristetiaab. com