Universiteti i Prishtins Fakulteti Juridik Lnda Teoria dhe

Universiteti i Prishtinës Fakulteti Juridik Lënda: Teoria dhe praktika parlamentare Tema: Sistemi qeverisës i SHBA-ve Gr. Studentor: Dardan Berisha Durim Xhemajli

SHBA-at janë modeli më i mirë i zbatimit të sistemit presidencial që në vetvete përmban parimin e ndarjes së pushteteve të inicuar nga autori frances Monteskije në veprën e tij “Mbi frymën e ligjit”.

Sistemi qeverisës i SHBA-ve Përmbajtja : Fjala hyrëse ( proverba ) Elementet karakterizuese të sistemit qeverisës të SHBA-ve: ● Gjyqësori ● Kongresi ● Dhoma e përfaqësuesve ● Senati ● Presidenti ● Partitë Politike ● Përmbyllja

Gjyqësori i SHBA-ve ● I tërë pushteti gjyqësor i SHBA-ve i vishet një gjykate supreme, si dhe gjykatave tjera më të ulëta që mund t’i themelojë Kongresi kohë pas kohe. Gjykata e vetme e themeluar nga Kushtetuta ështe Gjykata Supreme e themeluar në vitin 1789 ku në fillim pati vetëm 5 gjyqtarë deri në ditët e sotme që i përmban 9 gjyqtarë, njëri prej të cilve është kryetari i gjykatës. Vendimet e Gjykatës Supreme nuk mund të apelohen në asnjë gjykatë tjetër. Gjykatësit janë të zgjedhur me mandat të përjetshëm për shkak të pavarësisë së gjyqësorit dhe vendimeve të tyre. ● Shumica e rasteve që trajtohen nga gjykata supreme kanë të bëjnë me mbrojtjen e kushtetueshmërisë me interpretimin e ligjeve të aprovuara nga kongeresi.

● Kongresi Në SHBA, Kongresi disponon plotësisht pushtetin legjislativ duke mos lejuar asnjë përjashtim në favor të ekzekutivit siç ndodh në vendet tjera. Kongresi i ka këto kompetenca: ● Të marrë kredi në llogari të SHBA-ve. ● Të caktojë rregullat për tregti me shtetet e huaja dhe mes shteteve të federatës. ● Të hartojë rregullat e shtetësisë. ● Të emetojë para dhe të caktojë vlerën e valutës së tyre. ● Të marrë masa për ndëshkimin e atyre që falsifikojnë monedha. ● Të vendosë zyrat dhe rrugët postare. ● Të nxisë përparimin e shkencës dhe artizanatit. ● Të themelojë gjykata më të ulëta sesa Gjykata e Lartë. ● Të shpallë luftë. ● Kongresi zgjedh presidentin dhe zv. presidentin. ● Kongresi mund të rrëzojë veton e presidentit.

● Komitetet e Kongresit: Komitetet e Kongresit klasifikohen në 4 grupe: Komitetet e përhershme; Komitetet e përbashkëta; Komitetet e zgjeruara dhe Komitetet speciale. Instrumentet e Kontrollit të Ekzekutivit nga Kongresi ● Impeachmenti. Një nga instrumentet më të rëndësishme me anë të cilit kongresi e kontrollon eksekutivin është procesi i Impeachment-it. Në nenin 2 paragrafi 4 të kushtetutës së SHBA-ve thuhet: Presidenti z. presidenti dhe të gjithë zyrtarët tjerë cilivl shkarkohen nga detyra ne çoftëse paditen dhe dënohen për tradhëti, ryshfet ose krime dhe kundërvajtje të tjera. Dhoma e Perfaqësuesve e ngreh padin kurse Senati nën drejtimin e kryetarit të gjykatës supreme e bën gjykimin e rasteve. Në rast të dënimit të zyrtarëve të lartë civil parashihet largimi i tyre nga detyra zyrtare.

Kongresi përbëhët nga : ● Dhoma e përfaqësuesve dhe ● Senati Dhoma e përfaqësuesve zgjedhet direkt nga populli me mandat dy vjeçar, me drejtë të pakufizuar të zgjedhjes. Secilit shtet i garantohet nga një përfaqësues i cili nuk duhet të jetë më i ri se 25 vjeç dhe duhet të ketë shtatë vjet statusin e shtetasit të Amerikës. Më 1929 u vendos nga Kongresi që Dhoma e Përfaqësuesve të kishte 435 përfaqësues. Zyrtari më i lartë është kryetari – spikeri i cili zgjidhet nga Dhoma e Përfaqësuesve Pas spikerit zyrtarët më të rëndësishëm janë udhëheqësi i shumicës (majority leader) dhe udhëheqësi i pakicës (minority leader)

Senati i SHBA-ve përbëhet nga dy senatorë për çdo shtet, zgjedhja bëhet nga populli dhe mandati i tyre është gjashtë vjeçar me të drejtë rizgjedhje. Senati është i ndarë në tri grupe dhe vetëm 1/3 e tyre i nënshtrohet zgjedhjeve çdo dy vite. Senator nuk mund të jesh nëse nuk ke mbushur 30 vjet ose që nuk ke qenë së paku 9 vite banor i SHBA-ve. Sipas kushtetutës së SHBA-ve zv. presidenti i shtetit është president i Senatit. Lider i Senatit është udhëheqësi i shumicës. Gjatë gjykimit të presidentit, Senatin e kryeson kryetari i Gjykatës Supreme. Në rast dënimi të presidentit postin e tij e merr zv. presidenti.

Presidenti: Presidenti i SHBA-ve nuk zgjedhet direkt nga votat e popullit, por zgjedhja e tij bëhet nëpërmjet kolegjiumit elektorat. Ky institucion është themeluar si kompromis në mes të delegatëve që preferonin zgjedhjen e presidentit nga Kongresi dhe mbështetësve të idesë për zgjedhjen e Presidentit me votat e përgjithshme. Presidenti i SHBA-ve është njëkohësisht kryetar i Qeverisë dhe njëkohësisht është kryetar i të gjitha departamenteve dhe agjensive ku për ushtrim detyre i lë sekretarët përkatës. Detyra kryesoree Presidentit është që ta mbrojë Kushtetutën dhe të zbatojë ligjet e bëra nga Kongresi. Një ndër instrumentet më të rëndësishme, me të cilin Dega Ekzekutive e kontrollon legjislativin, është vetoja e Presidentit mbi ligjet e Kongresit. Presidenti ka të drejtë të paraqitjes së mesazheve, emërtimin e zyrtarëve federalë, ka kompetencat në marrëdhëniet me jashtë, është komandant i forcave të armatosura dhe ka të drejtën për t’i falur personat e dënuar.

Partitë politike në SHBA Partitë kryesore në SHBA janë: Partia Demokratike dhe Partia Republikane Partia Demokratike: u themelua në vitin 1794, zakonisht qëndron në të majtë të partisë Republikane por nuk është ekstremisht e majtë. Nga 1932 -ta kjo parti është koalicion i liberalëve, të konservatorëve demokratë të pjesës jugore të vendit dhe të tjerëve për këtë arsye ajo sot e mban epitetin e një partie të majtë qëndrore, që gëzon mbështetjen e unioneve të punëtorëve, të intelektualëve dhe të shtresave të mesme të shoqërisë amerikane. Partia Republikane: e themeluar në vitin 1854 nga kundërshtarëte skllavërisë. Ajo mbahet si parti e djathtë dhe konservatore. Gjatë gjithë periudhës së pas luftës, republikanët kanë qenë më të suksesshëm në zgjedhjen e presidentëve por kanë qenë parti e pakicës në të dy Dhomat e Kongresit

Përmbyllje Qëllimi i punimit të këtij prezantimi është vetëdijësimi i studentëve për sistemin qeverisës të SHBA-ve dhe për elementet që e karakterizojnë pushtetin në SHBA. Në pika të shkurtëra i prekëm të gjitha ato elemente, të cilat ne menduam se janë më kruciale për tu përmendur. Literatura e shfrytëzuar: ● Dr. HALILI Zenun – Politika dhe qeverisja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës ● Kushtetuta e SHBA-ve.