Fakulteti Ekonomik Hasan Prishtina Punim Seminarik Departamenti Menaxhmet

Fakulteti Ekonomik ’’Hasan Prishtina’’ Punim Seminarik Departamenti: Menaxhmet dhe informatikë Tema: Sistemi ekonomik i përzier Punuan: Ismajl Sinani Bekrie Musa Mentro: Prof doc. dr. Nagip Skenderi Prishtinë, Mars 2014

Përmbajtja HYRJE. . . . . . . 3 SISTEMI I EKONOMISË SË PËRZIRË. . . . . 4 ÇFAR PARAQET SISTEMI EKONOMIKE PËRZIRË. . . 8 DALLIMI I SISTEMEVE EKONOMIKE. . . . 10 PËRFUNDIMI. . . . . . 1 1 LITEREATURA. . . . . . 1 4 2

Hyrje Sistemi ekonomik i përzirë dallon nga sistemet e tjera ekonomike nga se tiparet e sistemeve ekonomike janë të grubulluar a po te bashkuar ne sistemin e përzirë. Në ekonominë bashkohore gati se nuk egziston ekonomi e pastër e tregut ose ekonomi e pastër e planifikuar. Përkundrazi secila ekonomi ka përzierje të njërës dhe tjetrës formë të sistemit ekonomik. 3

SISTEMI I EKONOMISË SË PËRZIRË Ekonomia e tregut të pastër paraqet harmonizimin në mes ofertës dhe kërkesës i cili shpie gjerë te baraspesha, arrihet gjithmon nën supozimin e tregut plotësisht të lirë. Për të funksionuar mekanizmi I çmimeve të ekonomis së tregut të pastër duhet të eksistoj konkurenca e plotë perfekte. Në ekonominë bashkohore gati se nuk egziston ekonomi e pastër e tregut ose ekonomi e pastër e planifikuar. Përkundrazi secila ekonomi ka përzierje të njërës dhe tjetrës formë të sistemit ekonomik. 4

Në të vërte siqë e cekum më lart nuk egziston ekonomi krejtësihst e pastër të tregut, edhe pse është e qartë se tregjet ndikojnë në marrjen e shumcen së vendimeve ekonomike. Në shumë vende qeveritare luan një rol shumë të rëndëshishum në ekonomi. Shteti, po ashtu, është pronar i rëndësishumë i tokes, i parqeve kombëtare, i ndërtesave kombëtare, pajisjeve ushtarake, hekurudhave, postave, burimeve natyrore etj. Në disa vende, rreth 50% e miniraleve zotrohen nga Qeveria e atij vendi. Kjo përzirje e forcave të tregut me pjesëmarrjen e Qeverisë ka bërë qe ekonomistët ta përshkruajnë sistemin ekonomiktë shumë vendeve si ekonomi mikse 5

Një sistem i përzier ekonomik i lejon një nivel të lirisë ekonomike private në përdorimin e kapitalit, por edhe lejon qeveritë të ndërhyjnë në aktivitetet ekonomike në mënyrë që të arrihen qëllimet sociale Shumica e ekonomive moderne të shfaqë një sintezë të dy ose më shumë sistemeve ekonomike. Sektori publik punon së bashku me sektorin privat, por mund të konkurrojnë për të njëjtat burime të kufizuara. Sistemet e përziera ekonomike nuk e bllokojnë sektorin privat nga fitim kërkuarit, por të monitoruar nivelet e fitimit dhe të nacionalizuar kompanitë që janë të konsiderohen të shkojnë kundër të mirën publike. Sistemet e përziera ekonomike nuk janë sisteme të laissez-faire: qeveria është e përfshirë në planifikimin e përdorimit të burimeve dhe mund të ushtrojë kontroll mbi bizneset në sektorin privat 6

Qeveritë mund të kërkojë për të rishpërndarë pasurinë përmes tatimit në sektorin privat, dhe përdorimin e fondeve nga taksat për të promovuar objektivat sociale. Ndërsa kapitalizmi lejon çmimet të jenë të vendosur nga forcat e kërkesës dhe të ofertës dhe çmimet fikse, ndërkaq socializmi përmes planifikimit qendror, sistemet e përziera ekonomike të lejonë që çmimet të luhatet në disa sektorë. 7

ÇFAR PARAQET SISTEMI EKONOMIK I PËRZIRË ØEkonomia e përzier paraqet kombinimin e sistemit të ekonomisë centraliste dhe ekonomisë së tregut. Ø Kështu disa degë të ekonomisë së vendit zhvillohet sipas parimeve të ekonomisë së tregut Ø Ndërsa disa degë në bazë të parimeve të ekonomisë centraliste. Ø Në këtë sistem ekonomik pra kemi edhe pronën individuale si formë e pronës edhe pronën shtetrore. 8

DALLIMI I SISTEMEVE EKONOMIKE q. Shteti në EKONOMIN E LIRË është i shumëfishtë. Shteti në ekonominë e trgut paraqitet si: mbrojtës i popullatës nga keqëpërdorimet e mundshme, prodhues dhe dhënës i shërbimevetë ndryshme, konsumator gjithnjë e më i madhë, rregullator, etj. q Në ekonominë e KOMANDUES (CENTRALIST) shumë pak i kushtohet rëndësi zbatimit të shkencës dhe teknologjisë. Menaxherët dhe prodhuesit e firmave nuk janë të motivuar për inovacione dhe risitë. Madje ato të cilët janë të interesuar për ide të reja janë të margjinalizuar etj. Të gjithë këto faktorë dhe të ngjashëm si këto sollën gjendjen të vështirë ekonomike të vendeve socialiste dhe kolapsin e ekonomisë së tyre. q EKONOMIA E PËRZIRË siq e cekum edhe më lart në ekonominë bashkohore gati se nuk egziston ekonomi e pastër e tregut ose ekonomi e pastër e planifikuar. Pra me bashkimin e ekonomis së lirë dhe asaj komandue e përbëjn një sistem ekonomi të përzirë apo (mikse). 9

Një sistem i përzier ekonomik i lejon një nivel të lirisë ekonomike private në përdorimin e kapitalit, por edhe lejon qeveritë të ndërhyjnë në aktivitetet ekonomike në mënyrë që të arrihen qëllimet sociale. Ky lloj sistemi ekonomik është më pak efikase se kapitalizmit, por më të efektshme se socializmit. Një ekonomi e përzier është një ekonomi që përfshin një shumëllojshmëri të kontrollit private dhe të qeverisë ; . Reflektuar karakteristikat e të dy kapitalizmit dhe socializmit Nuk është një përkufizim të vetëm për një ekonomi të përzier , por përkufizimet gjithmonë të përfshijë një shkallë të lirisë private ekonomike të përzier me një shkallë të rregullimin e qeverisë së tregjeve 10

PËRFUNDIMI Me sistem ekonomik të përzirë mund të përfundojm se nuk egziston ekonomi e pastër e tregut ose ekonomi e pastër e planifikuar. Ekonomia e përzier paraqet kombinimin e sistemit të ekonomisë centraliste dhe ekonomisë së tregut 11

LITERATURA 1. Dr. Kristi Ilia , “Biznesi ndërkombtar” , Tiranë-2004. 2. Dr. Selelimi Naser , “Hyrje në ekonomi” , Tetovë-2007 3. WWW, google-sistemete-konomike 12

FALIMINDERIT PËR VËMENDJE Prishtinë Mars 2014 13