SOCIOLOGIJA SELA Prof dr Ivan ijakovi isijakovicyahoo com

SOCIOLOGIJA SELA Prof. dr Ivan Šijaković isijakovic@yahoo. com www. sijakovic. com

LITERATURA 1) Milovan Mitrović, Sociologija sela , Beograd, 1998. 2) Cvetko Kostić, Sociologija sela , Beograd, 1975. 3) Henri Mendras, Seljačka društva, Zagreb, 1986. 4) Krstan Malešević, Kuda ide naše selo? , Beograd, 2004.

Provera znanja – kriteriji Kriteriji Maks. bodova Potrebno za prolaz Pohađanje nastave 10 6 Angažman na nastavi 10 6 Testovi tokom semestra 30 (2 x 15) 18 Seminarski rad 20 11 Završni ispit 30 19 UKUPNO 100 60

Globalni odnos ruralno-urbano Polovina globalne populacije živeće do kraja 2008. godine u gradovima, prvi put u istoriji, procenjuje UN u najnovijem izveštaju. Do sredine XXI veka u gradovima će živeti 6, 4 milijarde ljudi u poređenju sa 3, 3 milijarde koliko ih je sada, a svetska populacija će do 2050. narasti na 9, 2 milijarde sa trenutno 6, 7 milijardi, prognozira se u izveštaju.

U najrazvijenijim regionima - Evropi, Severnoj Americi i Okeaniji, daleko više ljudi živeće u urbanim sredinama, kao i u Latinskoj Americi i na Karibima. Izuzetak u tom trendu su Afrika i Azija, ali na tim kontinentima živi najveći deo svetske populacije. Azija i Afrika još imaju veću ruralnu od urbane populacije. Sada na tim kontinentima u gradovima živi 40 odsto populacije.

Sa ubrzanom urbanizacijom, svetska ruralna populacija, očekuju u UN, počeće da opada za desetak godina i mogla bi da se spusti na 2, 8 milijardi ljudi u 2050. sa 3, 4 milijarde koliko je sada.

Pokazatelji za Republiku Srpsku RS BL 1996. 2001. 2006. 2011 2015 Grad 39, 0% 45, 0 47, 4 49, 2 53, 0 Selo 61, 0 55, 0 52, 6 50, 8 47, 0 Grad 42, 0 50, 0 52, 8 56, 3 59, 5 Selo 58, 0 50, 0 47, 2 43, 7 40, 1

Metafora Svet je globalno selo

Nastanak i razvoj sociologije sela Sociologija kao naučna disciplina Sociologija sela (Ruralna sociologija) kao posebna sociološka disciplina Mesto sociologije sela u sistemu socioloških disciplina Šta proučava sociologija sela? Ø Selo kao društvena grupa Ø Selo kao životna i radna zajednica Ø Seljaštvo kao klasa (sloj) društva

Ø Način života na selu Ø Društveni odnosi na selu Ø Društvene pojave, procesi i tvorevine na selu Ø Odnos selo - grad Ø Specifičnosti rada na selu Ø Poljoprivreda kao zanimanje Ø Promene u poljoprivredi i transformacija sela Ø Seoska ekonomija Ø Promene u društvu i njihov uticaj na selo

Ø Demografska kretanja na selu Ø Ekologija i selo Ø Seoska kultura Ø Sistem vrednosi na selu Ø Budućnost sela q. Sociologija sela je nauka koja se bavi proučavanjem nastanka i razvoja sela, društvenih odnosa, oblika rada i načina života na selu, te odnosa selo-grad i položaja sela u društvu.

Izvori sociologije sela Antička misao o selu (Ilijada i Odiseja, Platon, Aristotel) Stari Rim i selo Feudalizam i vezanost za zemlju Francuska revolucija i ubzanje prvobitne akumulacije kapitala Industrijalizacija i ruralni egzodus Ekonomska učenja i problemi sela Marksizam i seljačko pitanje

“. . . Razvitak kapitalističkog oblika proizvodnje presekao je životni nerv sitnog gazdinstva u poljoprivredi; ono neodoljivo nazaduje i propada. (F. Engels) Emil Dirkem i francuska sociologija Razvoj sociologije sela između dva Sv. Rata SSSR, Poljska, Italija, Rumunija, Čehoslovačka Vuk Karadžić, Jovan Cvijić, Valtazar Bogišić, Sreten Vukosavljević,

Odnos sociologije sela i srodnih naula Soc. sela i nauka o poljoprivredi Soc. sela i soc. grada Soc. sela i ekonomija Soc. sela i soc. rada Soc. sela, antropologija i etnologija Sociologija sela i socijalna psihologija

SOCIOLOŠKI METOD značaj metoda za nauku metod i metodologija pored naučnog, postoje i drugi oblici saznanja veza predmeta i metoda sociologije značaj analitičkog postupka (analiza, apstrakcija, specijalizacija, klasifikacija i dedukcija) i sintetičkog postupka u naučnom istraživanju (sinteza, generalizacija, konkretizacija, spajanje, indukcija)

Faze naučnog istraživanja izbor teme – formulisanje problema istraživanja određenje predmeta istraživanja (teorijsko, operacionalno) Ciljevi istraživanja: a)naučni (deskripcija, klasif. i tipologija‚ naučno otkriće, naučno objašnjenje i naučna prognoza b) praktični ciljevi (praktična primena, razvojno istraživanje, akciona osnova za izradu strategije) hipotetički okvir prikupljanje naučne građe

Naučni opis pojave koja se istražuje Naučno objašnjenje istražene pojave Uključenje dobijenih rezultata u naučnu teoriju i sistem nauke Instrumenti i tehnike sociološkog istraživanja posmatranje razgovor i upitnik klasifikacija i merenje statistička analiza

eksperiment uporedna analiza sadržaja studija slučaja (case study) Faze istraživačkog projekta uvodni deo formulisanje problema istraživanja određenje predmeta istraživanja (teorijsko, opertacionalno)

cilj istraživanja (naučni, praktični) postavljanje hipoteza varijable tehnike prikupljanja podataka uzorak analiza dobijenih rezultata zaključak literatura i izvori

Osnovni elementi projekta Naziv projekta Naručilac “izvođač” projekta Rezime projekta Osnovni podaci o organizaciji koja izvodi projekat

Pozadina, Okruženje (obrazloženje teme istraživanja) Cilj (evi) projekta Plan projekta (aktivnosti: radionice, okrugli stolovi, prezentacije, promocije) Metodi i instrumenti istraživanja Kalendar aktivnosti Implementacija projekta Vrednovanje projekta Projektni tim Budžet projekta

Elementi seminarskog rada ili eseja Obim: 4000 – 5000 reči Samostalni izbor ili zadata tema Izbor teme (oblast, interesovanje, namere, aktuelnost, mogućnosti istraživanja, primena svih faza metodološkog postupka) Skica rada A) uvod (šta se želi istraživati) B) okvir istraživanja (pojmovi, teme, kategorije koje treba objasniti) C) osnovni rezultati rada (šta je dokazano ovom analzom) D) dostupnost literature, izvora, podataka

PRIMER Uzroci depopulacije sela u RS A. Uvod: zašto je ova tema značajna B. Okvir istraživanja: pojam depopulacije, uzroci depopulacije: prirodni, ekonomski, socijalni, kulturni; položaj sela, strategija razvoja sela. . . C. Rezultati istraživanja: demografska slika sela u RS, natalitrt, prirodni priraštaj, napuštanje sela; istoriski uzroci i sistem vrednosti; socijalni uzroci, infrastruktura; ekonomsko stanje sela; zdravstvo; obrazovanje, kultura, uloga institucija. .

D. Zaključak E. Izbor literature (15 referenci)

Pojmovno – kategorijalni aparat Sociologije sela Selo Seljaštvo (zajednica, socijalni sloj-klasa) Seljačko društvo – sporna teorijska kategorija Seoski (seljački) način života: rad, izvori egzistencije, uticaj tržišta, stanovanje, komunikacija, uticaj prirodnih procesa, odnosi na selu, porodica, domaćinstvo, susedstvo. Naselja, transformacija poljoprivrede, seoska ekonomija, lokalni uticaji i organizacije, seoski identitet, tehnološki napredak, međuljudski odnosi.

Tradicija, kulturni obrasci, modernizacija sela, sterotipi o selu i seljaštvu. Ruralna struktura: prirodni uslovi, stanovništvo, svojinski odnosi, seljakov rad, tehnička sredstava, organizacija rada u poljoprivredi, državna agrarna politika.

Funkcije sela Proizvodna, ekonomska funkcija Demografska funkcija Socijalna funkcija Ekološka funkcija Antropološko-kulturna funkcija

Tipovi seoskih naselja Prema geografskom položaju: a) brtska, b)planinska, c)ravničarska sela, d)sela u dolinama Prema gustini naselja (J. Cvijić): a)sela razbijenog tipa, b) sela zbijenog tipa Prema veličini: a)mala sela-do 500 stanovnika, b) srednja sela-500 -1000, c)velika sela, sa pratećim objektima – preko 1000 stanovnika Prema tipu gazdinstva: a)poljoprivredna, b)mešovita, c)nepoljoprivredna, specijalizovana (rudarska, banjska)

Prema udaljenosti od saobraćajnica: a)sela blizu puteva, b) sela udaljena od glvnih komunikacija Prema blizini grdskog naselja: a) prigradska, b) manja udaljenost od grada, c)veća udaljenost o grada

Karakteristike agrarne i ruralne društvene strukture Agrarna struktura – skup elemenata poljoprivredne proizvodnje i njihov uticaj na seosku zajednicu i šire društvene delove 1. Prirodni uslovi 2. Stanovništvo 3. Svojinski odnosi i veličina poseda 4. Seljakov rad 5. Tehnička opremljenost 6. Organizacija rada i usmerenost proizvodnje 7. Državna agrarna politika

Ruralna društvena struktura 1. Karakter naselja, veličina, stanovništvo 2. Lokalna organizacija (grupe, ustanove) 3. Starosedeoci i imigranti (doseljenici) 4. Vezanost za seosku ekonomiju 5. Seoska kultura 6. Ukupan odnos moderno - tradicionalno

Poljoprivreda kao oslonac agrarne i ruralne strukture Istorijski razvoj poljoprivrede Karakteristike zemljišta : 1. Klima 2. Vlaga 3. Pedološki sastav 4. Stepen degradacije hemijskim sredstvima 5. Tipologija zemljišta (ravničarsko, brežuljkasto, brdsko-planinsko, planinsko) 6. Namena (oranice, voćnaci, vinogradi, livade, pašnjaci)

7. Arondacije, komasacije, melioracije 8. Ekologija (priroda, šume, reke, opšti ambijent, ekološka ravnoteža) 9. Održivi razvoj 10. Biotehnologija 11. Zdrava hrana

Seosko gazdinstvo Tradicionalno poimanje Problemi i mogućnosti u vreme socijalizma Veličina i struktura (poljoprivredno, mešovito, nepoljoprivredno Ulaganja u razvoj (napredakili stagnacija, nagli pad) Tempo i putevi transformacije Dopuna seoskom gazdinstvu Mogućnosti agrobiznisa

Agrarna politika Novi svojinski odnosi (nestanak PK i zadružne svojine) Tržište i otkup poljoprivrednih proizvoda Kapital i finansiranje (krediti) Mere podsticaja u poljoprivredi (stimulisanje , nagrade i fondovi) Cene i pariteti Porezi Zdravstvo, osiguranje, penzije