Instytut Ksztacenia EKO TUR Niepubliczna Placwka Doskonalenia Nauczycieli

Instytut Kształcenia EKO – TUR Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE SZANSĄ NA EFEKTYWNE UCZENIE SIĘ Julian Ochenduszko

1/4 OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE (FORMATIVE ASSESSMENT, ASSESSMENT FOR LEARNING) Paul Black, Christine Haririson, Clare Lee, Bethan Marshall, Dylan Wiliam (2006) Assessment for Learning. Putting it into practice. Tytuł polski: Jak oceniać, aby uczyć? Dlaczego ocenianie kształtujące trzeba brać na serio?

2/4 Jest wiele dowodów na to , że w wyniku takich zmian uczniowie osiągają lepsze wyniki na zwykłych sprawdzianach. Zostało udowodnione, że zmiany takie da się przeprowadzić – są nauczyciele, którzy z dużym powodzeniem wprowadzili je w swojej normalnej pracy z uczniami.

3/4 Okazuje się, że wymagana praca polega na innym rozłożeniu wysiłku: nie chodzi o to, by pracować ciężej, ale by pracować mądrzej. Zmian można dokonywać krok po kroku - „wielki skok w nieznane” nie jest konieczny.

4/4 Nauczyciele zaczynają czerpać coraz więcej przyjemności ze swojej pracy i odczuwają większą satysfakcję , ponieważ ta praca odpowiada ich systemowi wartości zawodowych. Nauczyciele widzą, jak nauka zaczyna sprawiać uczniom przyjemność, jak w wyniku tych innowacji lepiej ją rozumieją i cenią.

CZYM JEST OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE? 1/3 Ocenianie kształtujące (Formative assessment) zwane w Anglii „Ocenianiem służącym uczeniu się” (Assessment for learning) definiuje się: Definicja. 1. (Janet Looney, OECD) OK – to sposób oceniania polegający na aktywnej współpracy ucznia i nauczyciela, mający na celu ocenianie postępów i poziomu zrozumienia zdobywanej przez uczniów wiedzy oraz dostosowanie nauczania do rozpoznanych potrzeb ucznia. Opracowanie Julian Ochenduszko

2/3 Definicja 2. (W. Turewicz, J. Ochenduszko, Eko-Tur) OK – polega na interaktywnej pomocy uczniom w wyzwalaniu satysfakcji z samodzielnego uczenia się zapewniającego im sukcesy edukacyjne na miarę ich możliwości. Opracowanie Julian Ochenduszko

3/3 Definicja 3. (J. Ochenduszko) OK – polega na wspieraniu aktywnego i świadomego uczenia się uczniów za pomocą informacji z ciągłego rozpoznawania jego przebiegu i wyników. Ocenianie kształtujące różni się od podsumowującego tym, że informacje zgromadzone w ocenianiu kształtującym mają służyć przede wszystkim poprawie procesu uczenia się, a nie jedynie podsumowaniu pracy ucznia. (OECD, 2005) Opracowanie Julian Ochenduszko

PODSTAWOWE OBSZARY ZMIAN DYDAKTYCZNO – WYCHOWAWCZYCH W OCENIANIU KSZTAŁTUJĄCYM Projekt badawczy King`s College nad ocenianiem kształtującym w Anglii (Black, Wiliam i in. ), 1999 -2001. 1. Uświadomienie uczniom celów lekcji, wymagań i kryteriów oceniania. 2. Zadawanie pytań (zadań) 3. Informacja zwrotna w toku uczenia się - komentarz 4. Ocena koleżeńska i samoocena uczniów 5. Kształtujące wykorzystanie sprawdzania sumującego Opracowanie Julian Ochenduszko

„Ocenianie kształtujące, ważniejsze dla ucznia, dostarcza jemu oraz jego nauczycielowi danych do indywidualizacji dalszego uczenia się i kształcenia. Im wcześniej jest rozpoczęte i bardziej systematycznie prowadzone, tym jego rola jest większa. Większość psychologów i pedagogów opowiada się obecnie jednoznacznie za ocenianiem kształtującym, umożliwiającym sprzężenie zwrotne uzyskanej informacji z uczeniem się. Podnosi ono rangę uczenia się, B. Niemierko (2007) Kształcenie szkolne. jako procesu podstawowego Podręcznik skutecznej dla rozwoju ucznia i nie stawia dydaktyki. nauczyciela w roli sądu ostatecznego. Opracowanie Julian Ochenduszko

ŹRÓDŁA POSZUKIWANIA SKUTECZNEGO OCENIANIA Trudności w ocenianiu tradycyjnym Badania dydaktyczne nad ocenianiem szkolnym Inicjatywy administracji oświatowej (np. MEN) Rozporządzenie o ocenianiu 1999 - WSO O C E N I A N I E K S Z T A Ł T U J Ą C E Opracowanie Julian Ochenduszko Poszukiwania efektywnych (jakość) systemów kształcenia Trudności dydaktyczno-wychowawcze w szkole Rozwój zawodowy nauczycieli Wsparcie organizacji społeczno-gospodarczych (np. OECD, 2004)

HISTORIA OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO 1990 Program APPLE (Assessment, Progresion and Purposeful Learning in Europe) opisanie obiecujących inicjatyw w zakresie oceniania. 1998 Raport P. Black`a i D. Wiliama Assessment and Classroom Learning dla Brytyjskiego Towarzystwa Edukacyjnego - szeroki przegląd badań (1988 -1997) i dowody na to, że ocenianie kształtujące podnosi jakość nauczania. 1999/ 2000 2005 Projekt badawczy King`s College nad ocenianiem kształtującym w Medway i Oxford (KMOFAP) – potwierdzenie czterech głównych obszarów postępu dzięki wprowadzeniu oceniania kształtującego. Raport OECD Formative Assessment; improving learning in secondary classrooms (z 8 krajów) - zalecenie wprowadzenia oceniania kształtującego w krajach członkowskich OECD. 2005 Konferencja w MEN nt. „Ocenianie kształtujące – znaczenie dla uczenia i nauczania” - zachęta ministra M. Sawickiego do wprowadzania oceniania kształtującego w naszych szkołach. 2005/6 Pilotaż oceniania kształtującego w Polsce kierowany przez CEO i CODN – potwierdzenie korzyści edukacyjnych z oceniania kształtującego w naszych warunkach. Opracowanie Julian Ochenduszko

Prace angielskiego Zespołu Reformy Oceniania (2001) pozwoliły ustalić 10 zasad oceniania wspomagającego uczenie się – OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO 1. Ocenianie kształtujące powinno być powiązane z dobrym planowaniem nauczania i uczenia się. 2. Ocenianie kształtujące koncentruje się na tym, w jaki sposób uczniowie się uczą. 3. Ocenianie kształtujące jest istotne podczas realizacji całego procesu dydaktycznego. 4. Ocenianie kształtujące należy traktować jako kluczową umiejętność dydaktyczną nauczyciela. 5. Ocenianie kształtujące powinno być konstruktywne i przeprowadzane z dużym wyczuciem, bowiem jak każde ocenianie jest nieobojętne emocjonalnie. Opracowanie Julian Ochenduszko

6. Ocenianie kształtujące musi służyć motywowaniu uczniów do nauki. 7. Ocenianie kształtujące kieruje uwagę na kryteria sukcesu („Na co będę zwracał uwagę”) już na etapie planowania. 8. Uczniowie otrzymują konstruktywne wskazówki, jak mogą poprawić swoje wyniki i jak mają się rozwijać. 9. Ocenianie kształtujące powinno rozwijać uczniowską zdolność do samooceny tak, by służyło refleksji i samodzielnemu decydowaniu o własnej nauce. 10. Ocenianie kształtujące odnosi się do wszystkich kategorii osiągnięć uczniów. Opracowanie Julian Ochenduszko

KLUCZOWE ELEMENTY OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO z raportu OECD, 2005 1. Tworzenie kultury klasy szkolnej, zachęcającej do współdziałania i wykorzystywania narzędzi oceniania. 2. Jasne określenie celów uczenia się, śledzenie postępów każdego ucznia w osiąganiu tych celów. 3. Stosowanie zróżnicowanych (zindywidualizowanych) metod nauczania, tak aby spełnić różne potrzeby uczniów. 4. Stosowanie różnych sposobów sprawdzania rozumienia zdobywanej przez uczniów wiedzy. 5. Przekazywanie uczniom informacji zwrotnych i dostosowanie nauczania do zidentyfikowanych potrzeb (np. trudności) uczniów. 6. Aktywny udział uczniów w uczeniu się. Opracowanie Julian Ochenduszko

OCENA SZKOLNA 1/2 INFORMACJA OCENA O WYNIKU + KOMENTARZ = SZKOLNA UCZENIA SIĘ stopień, opis, liczba pkt. , … OCENIANIE SZKOLNE słowny, pisemny, pozawerbalny USTALANIE I KOMUNIKOWANIE OCENY SZKOLNEJ Opracowanie Julian Ochenduszko

2/2 STOPIEŃ SZKOLNY SYMBOL (SŁOWNY, CYFROWY, LITEROWY, GRAFICZNY) SPEŁNIANIA OKREŚLONYCH WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH SKALA STOPNI SZKOLNYCH UPORZĄDKOWANY ZBIÓR SYMBOLI (STOPNI) STOSOWANYCH W OCENIANIU Stawianie stopni szkolnych jest przeceniane, a udzielanie użytecznych rad i uczenie się są niedoceniane. (P. Black, D. Wiliam, 1998, Inside the black box. ) Opracowanie Julian Ochenduszko

EKSPERYMENTY RUTH BUTLER, 1987 -88 (według P. Knighta) Wpływ stopni i komentarzy na osiągnięcia i zachowania uczniów Grupa Stopień Komentarz A 0 0 B 0 TAK C TAK 0 D TAK E Przyrost motywacji Pochwała Opracowanie Julian Ochenduszko Przyrost osiągnięć Zachowanie uczniów

EKSPERYMENTY RUTH BUTLER, 1987 -88 (według P. Knighta) Wpływ stopni i komentarzy na osiągnięcia i zachowania uczniów Grupa Stopień Komentarz Przyrost motywacji Przyrost osiągnięć A 0 0 Obojętność B 0 TAK Orientacja na zadanie C D E TAK 0 TAK Pochwała TAK +/+/TAK Opracowanie Julian Ochenduszko Zachowanie uczniów 0 Orientacja tylko na sukces

STOPNIE JAKO NFORMACJA ZWROTNA 1/2 O C E N I A N I E R Ó Ż N I C U J Ą C E (STOPNIAMI) …ponieważ zwykle ci sami uczniowie odnoszą sukcesy raz za razem, taki system informacji zwrotnej szybko wyłania „zwycięzców”, utwierdzonych w swoich sukcesach i „przegranych”, utwierdzonych w swoich porażkach. ” (P. Black) DLA WIĘKSZOŚCI UCZNIÓW WZMACNIANIE POGLĄDU, ŻE ZDOLNOŚCI SĄ TRWAŁE A NIE NARASTAJĄCE WIARA, ŻE NIE MOGĘ ODNIEŚĆ SUKCESU („wyuczona bezradność”) WYŁĄCZENIE SIĘ Z PROCESU UCZENIA Opracowanie Julian Ochenduszko

STOPNIE JAKO INFORMACJA ZWROTNA … niebezpieczeństwo grozi również tym, którzy mają WYSOKIE STOPNIE WIARA W SIŁĘ ZDOLNOŚCI PRACA UCZNIÓW ZORIENTOWANA NA UTRZYMANIE POZYCJI W KLASIE UCZENIE SIĘ DLA STOPNI Nauczyciele (OK) starali się zminimalizować rywalizację między uczniami ponieważ prowadzi ona do samozadowolenia uczniów zdolnych oraz zniechęcenia tych, którzy z trudem się uczą. Minimalizację rywalizacji wzmacnia też współpraca między uczniami. (P. Black i in. . s. 111) Opracowanie Julian Ochenduszko 2/2

czwórka 51% wspaniale! „stać cię na więcej” niedostateczny dobry + C Stanin 4 WSZYSTKIE TEGO TYPU NAUCZYCIELSKIE REAKCJE NIE MAJĄ WPŁYWU NA ULEPSZANIE UCZNIOWSKIEGO UCZENIA SIĘ prof. . J. Potworowski, 2005, Konferencja w MEN Opracowanie Julian Ochenduszko

SUKCES 6 5 4 3 2 1 TAK ROZUMIANE SUKCESY (WYSOKIE STOPNIE) SĄ DOBREM RZADKIM, SĄ DEFICYTOWE W NASZYCH SZKOŁACH …. , DLA WIĘKSZOŚCI UCZNIÓW SĄ NIEDOSTĘPNE. (J. O. ) Opracowanie Julian Ochenduszko

STOPIEŃ W OCENIE 1/3 OCENA SZKOLNA = + INFORMACJA O WYNIKU UCZENIA SIĘ CZ. SUMUJĄCA KOMENTARZ CZ. KSZTAŁTUJĄCA Opracowanie Julian Ochenduszko

Wady stopni szkolnych (M. Covington i in. , 2004, Motywacja do nauki) - Zdobycie dobrych stopni może stać się istotniejsze od samego uczenia się. Stopnie często są przyczyną konfliktów, nieufności i podejrzliwości. Presja w rywalizacji może zachęcać do oszukiwania i pozorowania. Stopnie wystawiane są z dużym subiektywizmem nauczyciela. Motywują tych, którzy najmniej tego potrzebują – uczniów z sukcesami. Odstraszają i przerażają uczniów, którzy najbardziej potrzebują wsparcia. Opracowanie Julian Ochenduszko 2/3

Stopnie są faktem – sposobem na życie szkolne. Dyrekcja szkoły wymaga, by je stosować, rodzice ich oczekują, a społeczeństwo na podstawie stopni dzieli uczniów do konkretnych zawodów i wyznacza ścieżki ich kariery (…) Krótko mówiąc stopnie i ocenianie stały się elementem naszego życia instytucjonalnego. … często są celem samym w sobie, mimo iż mało kto wie, co rzeczywiście one znaczą. Opracowanie Julian Ochenduszko 3/3 (P. Black i in, 2006) J. Ochenduszko

KOMENTARZ W OCENIANIU KSZTAŁTUJĄCYM 1/2 4 ELEMENTY DOBREJ INFORMACJI DLA UCZNIA: KOMENTARZ 1. Informacja o walorach pracy (+) 2. Informacja o brakach (-) 3. Wskazówki jak poprawić pracę ( ) 4. Wskazówki jak pracować dalej ( ) Opracowanie Julian Ochenduszko

KOMENTARZ = INFORMACJA O WYNIKACH UCZENIA SIĘ (1 + 2) 2/2 + INSTRUKTAŻ DYDAKTYCZNY (3 + 4) „Stopniowo zarówno nauczyciele, jak i uczniowie oswajali się z ocenianiem za pomocą komentarzy i lepiej sobie z nimi radzili, w wyniku czego zaczęła się zmieniać tzw. kultura szkoły. Wszyscy z czasem zrozumieli, że warto włożyć wysiłek w pracę z wykorzystaniem informacji zwrotnej w postaci komentarzy, bo czuli, że dzięki temu uczniowie lepiej się uczą. (P. Black, 2006, s. 60) Opracowanie Julian Ochenduszko

INFORMACJA OD UCZNIÓW Zrozumienie tego, czego się uczniowie uczą. O wynikach uczenia się. O swojej (uczniów) pracy. O wspólnej (z nauczycielem) pracy na lekcji. Opracowanie Julian Ochenduszko

„Korzystam z pomysłu Merrilla Harmina (Duch klasy. Jak motywować uczniów do nauki. ) i pytam wprost: Czy ja Wam to dobrze wytłumaczyłam? Czy możemy przejść do …? – dają mi informacje ręką (kciuk w dół – nie rozumiem, ręka w górze -dobrze rozumiem, ręka podniesiona oparta łokciem na ławce – tak sobie). A. Staszak, j. niemiecki, Gimnazjum w Ostrowie Wlkp. Danuta Sterna (2006) Ocenianie kształtujące w praktyce. CEO.

„Lubię również na koniec lekcji porozmawiać z uczniami o tym, czego się dowiedzieli, co im się podobało, a co nie. Taka rozmowa zajmuje 2 – 3 minuty. Danuta Sterna (2006) Ocenianie kształtujące w praktyce. CEO. B. Październiak , n. informatyki, SP Włodawice.

„Na kartkach zamieszczam różne pytania lub niedokończone zdania …, np. „najciekawszym ćwiczeniem było …”; „zapamiętałam/zapamiętałem …”; „czego dowiedziałeś się na dzisiejszej lekcji? ”; „najlepiej czułem się, gdy pani …” Pod koniec lekcji piszą swoje opinie. Poza tym, często na tychże kartkach uczniowie oceniają swoja pracę na lekcji. Wtedy oceniają również moją pracę. Innym sposobem, ale dającym mało informacji, jest termometr albo skala, na której uczniowie tylko kropką lub krzyżykiem zaznaczają swoje zadowolenie z lekcji. E. Borgosz, n. j. niemieckiego, Sp SP nr 11 Warszawa Danuta Sterna (2006) Ocenianie kształtujące w praktyce. CEO.

Oceniamy naszą współpracę 1/3 Wypełnij poniższą ankietę, zaznaczając cyfrę, która według Ciebie najlepiej odzwierciedla to, co się dzisiaj wydarzyło w klasie. +3 - jeżeli zgadzasz się z wypowiedzią po lewej stronie tabeli -3 - jeżeli zgadzasz się z wypowiedzią po prawej stronie tabeli 0 - jeżeli uważasz, że jest trochę tak, a trochę tak Opracowanie Julian Ochenduszko

2/3 Jesteśmy dla siebie uprzejmi, lubimy się w klasie. Jesteśmy dla siebie nieuprzejmi, nie lubimy + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 się w klasie. Pomysły każdego ucznia brane są po uwagę. Liczą się tylko pomysły + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 wybranych osób. Pomagamy sobie wzajemnie. + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 Każdy dba tylko o siebie. Słucham, gdy inni Nie interesuje mnie to, mają coś do + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 co mówią inni. powiedzenia. Opracowanie Julian Ochenduszko

3/3 Inni słuchają, gdy ja coś mówię. + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 Nikt nie słucha, gdy ja mówię. W klasie nie decyduje o wszystkim jedna osoba. W klasie są przywódcy i to oni zawsze mają + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 ostatnie słowo. Sprawiedliwie dzielimy się obowiązkami. Są tacy, którzy mają + 3 +2 +1 0 - 1 - 2 - 3 dużo pracy i tacy, którzy nic nie robią. Opracowanie Julian Ochenduszko

„Metoda kosza i walizki jest świetna na zakończenie zajęć. Polega na tym, że na tablicy rysujesz kształt kosza na śmieci i obok walizkę. Następnie prosisz uczniów, aby na karteczkach samoprzylepnych wypisali: na pierwszej, co ich zdaniem z tych zajęć wynieśli, co im się przyda; na drugiej to, co im się nie podobało. Potem każdy przykleja swoją kartkę odpowiednio na rysunku kosza lub walizki. Jeśli nie widzą wad lub zalet po prostu nie wpisują niczego. Zwykle zostawiam te kartki na tablicy, aby w trakcie wychodzenia z klasy każdy mógł je przeczytać. Danuta Sterna (2006) Potem zbieram kartki i analizuję… Ocenianie kształtujące M. Motyka, n. j. polskiego, Gimnazjum nr 6 w Rybniku. w praktyce. CEO.

Ankieta dla ucznia (fragment). Jak Ci się podobały dzisiejsze zajęcia? W każdym punkcie zaznacz jedno z wymienionych zdań. Zaangażowanie q Cały czas czułem się pełen energii i zajęty. q Przez większość czasu czułem się pełen energii i zajęty. q Nie potrafię tego ocenić. q. Nie wkładałem zbyt wiele energii w pracę. q Czułem się bezsilny i ospały albo niespokojny i napięty. Ankieta Merrilla Harmina Duch klasy. Jak motywować uczniów do nauki.

NASZA BIOLOGIA JEST … Zbędna -3 -2 --11 0 1 22 3 Przydatna Daleka -3 -2 -1 0 11 2 3 Bliska Nudna -3 -2 -1 00 1 2 33 Zajmująca Pamięciowa -3 -2 --11 0 1 22 3 Twórcza Zimna -3 -2 --11 0 1 22 3 Ciepła Wroga -3 -2 --11 0 1 2 3 Przyjazna Trudna -3 -2 --11 0 11 2 3 Łatwa Diagnoza wstępna („wejście”) Diagnoza końcowa („wyjście”)

ŚWIADOMOŚĆ CELÓW LEKCJI I ŚWIADOMOŚĆ WYMAGAŃ - KRYTERIÓW OCENIANIA Nim wejdziesz na drogę, powinieneś ją zobaczyć. „Uczniom bardzo trudno jest osiągnąć cel uczenia się dopóki nie zrozumieją tego celu oraz nie ocenią, czego potrzebują, by ten cel osiągnąć. Opracowanie Julian Ochenduszko przysłowie chińskie R. Adler 1989 1/2

2/2 Ukierunkowuje uczenie się. Pomaga w doborze środków i sposobów uczenia się. Motywuje do pracy. Upewnia w osiągnięciu celu – świadomość sukcesu. Uświadamia braki („odległość od celu”). Umożliwia dobór zadań „na miarę możliwości” ucznia. Daje poczucie obiektywizmu i sprawiedliwości w ocenianiu. Nadaje treść ocenom szkolnym. Opracowanie Julian Ochenduszko

JAWNOŚĆ KRYTERIÓW OCENIANIA - WYMAGAŃ („Na co będę zwracał uwagę – „nacobezu”, ang. „wilf” –what I am looking for) UCZEŃ: czuje się bezpiecznie (nie jest zaskakiwany). koncentruje uwagę na wymaganiach. wie, co powinien wykonać. jest zainteresowany komentarzem w ocenie. umacnia wiarę w siebie. Opracowanie Julian Ochenduszko 1/2

NAUCZYCIEL: analizuje zadania zadawane uczniom. dostosowuje zadania sprawdzające do wymagań lekcyjnych. ocenia prace ucznia (np. klucz punktowania) do podanych wymagań. ma mniej skarg uczniów dotyczących oceny. ułatwia współpracę z uczniami. Podstawowym kryterium nauczania-uczenia się i oceniania są jasno i realistycznie określone wymagania programowe. (J. Ochenduszko) Opracowanie Julian Ochenduszko 2/2

ZADAWANIE PYTAŃ (ZADAŃ) UCZNIOM – CZAS 1/2 M. B. Rowe (1974) Wait time and rewards as instructional variables, their influence on language, logic And fate control. wyniki badań stwierdzają bardzo krótki czas oczekiwania na odpowiedź (0, 9 sekundy- od pytania do interwencji nauczyciela, gdy nie padła odpowiedź ucznia) uniemożliwia większości uczniów uczestniczenie w dyskusji (brak czasu na zebranie myśli i sformułowanie odpowiedzi) nauczyciel często zadaje pamięciowe pytania „ratunkowe” spłycony dialog. Opracowanie Julian Ochenduszko

Skutki wydłużenia czasu oczekiwania 2/2 według M. Rowe (1974): odpowiedzi były dłuższe, mniej przypadków braku odpowiedzi, większa pewność odpowiadających uczniów, uczniowie korygowali lub uzupełniali odpowiedzi kolegów, większe zróżnicowanie wyjaśnień. „W trakcie wszystkich lekcji stosuję teraz wydłużenie czasu oczekiwania (liczę w myśli do 5). Czasami ta cisza w dalszym ciągu mi przeszkadza, ale wiem jak bardzo jest potrzebna. Jeśli po odliczeniu do 5 nie słyszę odpowiedzi, proponuję uczniom rozmowę w parach albo zmieniam pytania. (A. Arkusińska, WOS, historia, Zgierz) Opracowanie Julian Ochenduszko

ZADAWANIE PYTAŃ – TREŚCI 1/2 Pytania mogą mieć różne poziomy złożoności: (taksonomia B. Niemierki, 1975) WIADOMOŚCI A –dotyczące zapamiętania wiadomości B –sprawdzające zrozumienie , wyjaśnianie C –wymagające stosowania wiadomości UMIEw sytuacjach typowych JĘTNOŚCI D –wymagające stosowania wiadomości POZNAWCZE w sytuacjach problemowych Opracowanie Julian Ochenduszko

Stosowanie zadań pamięciowych w nadmiarze (encyklopedyzm) ma poważne skutki w kształceniu: 2/2 ogranicza rozwój myślenia uczniów, powoduje sztywność i małą elastyczność myślenia uczniów, hamuje aktywność i zainteresowanie uczniów w uczeniu się – bierność, utrudnia wykorzystanie wiedzy w praktyce, zniewala emocjonalnie (moralnie), …………………… Opracowanie Julian Ochenduszko

OCENA KOLEŻEŃSKA Ocenianie koleżeńskie wspomaga uczniów w uczeniu się i przygotowuje do obiektywnej samooceny. + naturalność rówieśnicza (bez bariery, np. pokoleniowej) motywuje do lepszej pracy uczciwości i odpowiedzialności za słowo zmniejsza lęk przed błędami Opracowanie Julian Ochenduszko 1/3

2/3 + pewniejsze przyjmowanie uwag krytycznych od kolegów (niż nauczyciela) natychmiastowa informacja zwrotna i poprawa wzmacnia głos uczniów i poprawia komunikacje między U a N forma uczenia się oraz rozumienia jak się uczyć uczy słuchania się wzajemnie i prowadzenia dialogu uczy współpracy (!) oszczędność czasu w sprawdzaniu zmniejszenie rywalizacji o stopnie Opracowanie Julian Ochenduszko

3/3 „Informacja zwrotna od kolegów jest mniej „naładowana emocjonalnie” niż informacja zwrotna od osób mających władzę, jest też łatwiejszą P. Black do zaakceptowania. ” 2006, s. 92 Opracowanie Julian Ochenduszko

OCENA KOLEŻEŃSKA WYPOWIEDZI Opracowanie Julian Ochenduszko

- Podoba mi się ocenianie innych, bo wiem, że muszę to zrobić porządnie i bardzo się koncentruję. - Wolę, gdy ocenia mnie kolega, bo mam odwagę z nim porozmawiać. - Nie do końca wierzę w to, że kolega mnie sprawiedliwie oceni. Opracowanie Julian Ochenduszko Wypowiedzi uczniów Anny Staszak, nauczycielki języka niemieckiego w Publicznym Gimnazjum w Ostrowie Wlkp.

- Nie lubię oceniać swojego najlepszego kolegi, bo on później się gniewa, jak go źle ocenię. Wolę, jak pan ocenia. - Żeby oceniać kogoś, to trzeba dużo umieć i się uczyć. - Mogę sprawdzić, czy dobrze umiem robić to, co sprawdzam. Opracowanie Julian Ochenduszko Wypowiedzi uczniów Mirosława Jadrycha, nauczyciela matematyki, informatyki w Gimnazjum w Drążnej.

- Nie sądziłem, że Hubert zmobilizuje mnie do wysiłku, a stało się zupełnie inaczej. Świetnie wytłumaczył mi moje błędy. Sądzę, że dzięki pracy z nim dużo się nauczyłem. - Ocena przez kolegę z ławki bardzo mi się podobała. Czułam się mniej zestresowana i miałam możliwość naprawienia swoich błędów. Ćwiczyliśmy aż do skutku i teraz mogę powiedzieć, że dobrze umiem rozwiązywać równania. - Przy okazji poprawiania pracy mojego kolegi sam się „podszkoliłem”. Wystąpienie w roli nauczyciela sprawiło, że musiałem lepiej przygotować się Wypowiedzi uczniów Joanny Klupsch, do tematu. Po prostu musiałem nauczycielki matematyki w ZS nr 3 w Kościanie. sam stać się „fachowcem”. Nie mogłem „dać plamy” i nie mogłem zawieść kolegi.

OCENA KOLEŻEŃSKA Uczniowie od początku lekcji pisali sprawdzian z budowy zdania, a następnie wymienili się kartkami i sprawdzali go. Kryteria oceniania przedstawiłam uczniom po wymienieniu się przez nich pracami i wyjaśniłam , że nie będziemy ustalać liczby punktów za poszczególne zadania, tylko uczniowie napiszą krótki komentarz do pracy sąsiada z ławki, posługując się kryteriami, np. „Umiesz wskazać podmiot i orzeczenie” lub „Masz problemy ze wskazaniem orzeczenia”. Opracowanie Julian Ochenduszko 1/2

2/2 Kryteria oceniania 1. Wskazanie podmiotu i orzeczenia. 2. Poprawność wykresu (dopuszczalny jeden błąd). 3. Zaznaczenie grupy podmiotu i orzeczenia. 4. Wypisywanie związków wyrazów. 5. Zaznaczenie wyrazów nadrzędnych. Barbara Andrzejczyk, nauczycielka języka polskiego w Gminnym Zespole Szkół w Piszu Opracowanie Julian Ochenduszko

UCZNIOWSKA SAMOOCENA Ocena koleżeńska i samoocena uczniowska pozwala uczniom odczuć jak bardzo oni sami są odpowiedzialni za proces uczenia się. (A. Majewska, j. niem. , Zsz. Nr 3 Kościan + kształtowanie samodzielności ucznia poczucie odpowiedzialności za swoją naukę poczucie własnej wartości chętniej poszukują pomocy i poprawiają swoje prace rozumienie tego czego się uczą i po co oraz czego trzeba się uczyć Opracowanie Julian Ochenduszko 1/2

+ trwalsze zrozumienie braków (bardziej tkwią w pamięci) uczenie staje się bardziej interesujące nauczyciel otrzymuje rzetelną informacje o brakach, postępach i zamiarach ucznia oszczędzanie czasu w ocenianiu trafne wyjaśnienie sobie przyczyn sukcesów i braków ogranicza oszukiwanie – nauka sprawiedliwego oceniania Podstawą samooceny uczniowskiej powinny być podane uczniom wymagania programowe lub inne kryteria oceniania. (J. O) Opracowanie Julian Ochenduszko 2/2

UCZNIOWSKA SAMOOCENA WYPOWIEDZI Opracowanie Julian Ochenduszko

Umiem już bardzo dobrze stosować rzeczowniki w zdaniach , potrafię określić większość form części mowy, niestety, nie pamiętam wszystkich zasad stosowania zaimków osobowych w zdaniu (zwłaszcza na początku zdania). Muszę popracować nad określaniem formy czasownika w zdaniu, mylę rodzaje, mam kłopoty z zamianą zdań ze strony czynnej na bierną. Wiem, że nie ćwiczyłam w domu zbyt dużo, myślałam, że zapamiętam przykłady z lekcji. Wypowiedzi uczennicy Ewy Następnym razem włożę z SP nr 4 w Andrychowie więcej wysiłku w powtórzenie. Opracowanie Julian Ochenduszko

- Jak sam musiałem poszukać swoich błędów, to bardziej utkwiły mi one w pamięci i może dzięki temu nie będę już takich samych popełniał. - Jak pani sprawdzała, to patrzyłem, co zrobiłem źle, ale szybko o tym zapomniałem i wiele się nad tym nie zastanawiałem. Błędy Wypowiedzi uczniów Beaty Woźniak, wyszukane samodzielnie nauczycielki matematyki w Gimnazjum w Drążnej. będę pamiętał dłużej. Opracowanie Julian Ochenduszko

Bardzo podoba mi się taki sposób poprawy, bo można się nawzajem uczyć. Chociaż nie otrzymujemy ocen, ale staramy się wypaść jak najlepiej. Dodatkowo ważne jest, że uczymy się rozmawiać ze sobą. Podoba mi się taki sposób oceny. Na pewno teraz lekcja jest ciekawsza, a my zdobywamy nowe doświadczenia i … zaczynamy doceniać pracę nauczyciela. Jednak żeby samoocena coś dawała , przede wszystkim musimy się nauczyć uczciwości i wyrobić Opinia Marty sobie przekonanie, z ZS Ponadgimn. że nie wszystko umiemy. w Krośnie. Myślę, że taki sposób oceniania (…) ma dużą zaletę – nie uczy ściągania , bo chyba nikt nie chciałby oszukiwać samego siebie. Opracowanie Julian Ochenduszko

KSZTAŁTUJĄCE WYKORZYSTANIE OCENIANIA SUMUJĄCEGO P PP X pkt. 0 + + - 9 7 6 4 3 1 67 33 % % PP Zad. 1 2 4 6 7 3 5 8 9 U 1 1 1 1 1 U 2 U 5 1 1 1 1 0 1 0 1 0 1 1 1 0 0 0 0 U 6 1 0 0 0 0 Z% 100 83 33 50 50 67 50 50 U 3 U 4 W% 67 % 42 % ANALIZA WYNIKÓW ZADAŃ/UMIEJĘTNOŚCI Analiza Me=5 X=5 δx=2, 6 ANALIZA SPEŁNIANIA WYNIKÓW WYMAGAŃ TESTU zbiorowa - N STAN OSIĄGNIĘĆ KLASY SUKCESY BRAKI WNIOSKI ULEPSZAJĄCE KSZTAŁCENIE ANALIZY INDYWIDUALNE - U P ZAL. WYM. PROGRAM 17 WYMAGANIA PROGRAMOWE STAN OSIĄGNIĘĆ SUKCESY BRAKI WNIOSKI DO UCZENIA SIĘ STAN POCZĄTKOWY KONTEKST

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO Poprawa wyników nauczania. Zapewnia aktywne i świadome uczenie się. Zwiększa motywację i inicjatywę w uczeniu się. Zwiększa świadomość uczniów o ich wiedzy, sukcesach i brakach. Przygotowuje uczniów do kształcenia ustawicznego. Kształtuje samodzielność, odpowiedzialność i uczciwość uczniów. Sprzyja pełniejszemu poznawaniu i wykorzystaniu możliwości i potrzeb uczniów. Wzbogaca relacje nauczyciel - uczeń. Opracowanie Julian Ochenduszko 1/2

KORZYŚCI ZE STOSOWANIA OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO 2/2 Wyzwala wzajemny szacunek i zaufanie (N - U) – partnerstwo. Sprzyja demokratyzacji życia szkolnego i kształtowaniu postaw społecznych. Sprzyja rozwojowi nauczyciela jako refleksyjnego praktyka. Indywidualizuje nauczanie-uczenie się. Wzmacnia kulturę oceniania w szkole. Pogłębia rozumienie procesów nauczania-uczenia się. Promuje w szkole kulturę sukcesu i wiary w siebie. Stymuluje reformę edukacji „od dołu”. Opracowanie Julian Ochenduszko

1/2 BARIERY UTRUDNIAJACE STOSOWANIE OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO Brak zrozumienia i wsparcia ze strony dyrekcji szkoły. Brak zainteresowania rodziców osiągnięciami swoich dzieci. Autokratyczny styl nauczania i wychowania. Komunikacja obronna w klasie i szkole – niskie zaufanie i niski poziom współpracy uczniów z nauczycielem. Małe ambicje uczniów i brak wiary w siebie. Opracowanie Julian Ochenduszko

2/2 BARIERY UTRUDNIAJACE STOSOWANIE OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO Złe relacje społeczne w klasie, brak współpracy między uczniami. Słabe umiejętności diagnostyczne nauczycieli (obserwowania pracy uczniów). Przeładowane programy nauczania. „Uzależnienie” od stopni szkolnych. Niechęć nauczycieli do zmian. Opracowanie Julian Ochenduszko

SPOSOBY ROZPOCZĘCIA OCENIANIA KSZTAŁTUJĄCEGO W SZKOLE według P. Black`a i in. , 2006 0. 1. 1/2 Sesja doskonalenia zawodowego dla całej szkoły o ocenianiu kształtującym. Wybór dwóch przedmiotów w szkole i roczne wprowadzenie projektu w szkole. Po okresie rozwijania oceniania kształtującego w przedmiocie sprawozdanie realizacja zaproponowanego oceniania kształtującego w przedmiocie + wprowadzenie nowych przedmiotów w nowym roku szkolnym. Opracowanie Julian Ochenduszko

2. Mała grupa nauczycieli z różnych przedmiotów okres próbny (roczny) w nowym roku: okres zaawansowanego oceniania kształtującego w tych przedmiotach + poszerzenie próby w nowych przedmiotach. 2/2 3. Zmiany dla wszystkich uczniów i nauczycieli jednego rocznika (klasy), rok próbny + okres zaawansowanego oceniania kształtującego. 4. Posiadanie własnych lub zewnętrznych osób wspierających, np. „krytyczny przyjaciel”. Opracowanie Julian Ochenduszko

OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE SZANSĄ NA AKTYWNE I SKUTECZNE UCZENIE SIĘ „Ocenianie kształtujące, to część szerszych starań, by skłonić zarówno uczniów jak nauczycieli do pogłębienia refleksji nad nauką: uczniów nad uczeniem się, nauczycieli nad nauczaniem. Czy stanie się to elementem szkolnej codzienności w Polsce? Nie mam wątpliwości, że tak się stanie i to nie dlatego przede wszystkim, że o rywalizację ekonomiczną idzie, ale że jako naród dobrze rozumiemy konieczność myślenia. ” Prof. Jan Potworowski, 2005, na Konferencji w MEN Opracowanie Julian Ochenduszko

ŚWIADOME WYBORY WIARA W SIEBIE ROZWÓJ EMOCJONALNY ROZWÓJ UCZNIA ROZWÓJ INTELEKTUALNY ROZWÓJ SPOŁECZNY CIEKAWOŚĆ ŚWIATA INFORMACJA ZWROTNA N-U ŚWIADOMOŚĆ CELÓW I WYMAGAŃ WSPÓŁPRACA KOLEŻEŃSKA WSPÓŁPRACA Z NAUCZYCIELEM SAMOOCENA NAUCZYCIELSKA UCZENIE SIĘ Opracowanie Julian Ochenduszko

Wprowadzając zmiany w rutynę życia, pozwalasz by narodził się w tobie nowy człowiek. Paulo Coelho Życie. Myśli zebrane. Opracowanie Julian Ochenduszko

Wprowadzając zmiany w ocenianiu, pozwalasz by narodził się w tobie nowy nauczyciel. Opracowanie Julian Ochenduszko