Porady dla nauczycieli rezultat wzajemnego oddziaywania na siebie

Porady dla nauczycieli

Ørezultat wzajemnego oddziaływania na siebie kilku czynników: • rozwój dziecka, • dynamika procesów rodzinnych, • genetyka, • neurofizjologia.

üJąkanie częściej dotyczy chłopców niż dziewcząt. üokoło 5% wszystkich dzieci przechodzi przez okres jąkania, który trwa około 6 miesięcy lub dłużej. üJeśli dziecko jąka się od ponad 3 lat, to istnieje małe prawdopodobieństwo, że z tego wyrośnie. üNie istnieje cudowny lek na jąkanie, nie wyłączając terapii jąkania. üJąkanie jest spowodowane różnicami psychologicznymi. üNie istnieje różnica w poziomie inteligencji pomiędzy dziećmi jąkającymi się a tymi, które się nie jąkają. üLiczba zająknięć w mowie dziecka zależy od sytuacji i rozmówców. üJąkanie może być cykliczne – może przychodzić i odchodzić üJąkające się dzieci mogą być świadome swojego jąkania i mogę nie chcieć brać aktywnego udziału w życiu klasy

üWielu sławnych i cieszących się uznaniem ludzi jąka się lub jąkało się w przeszłości.

1. Powtarzanie dźwięków i sylab * m-m-m-mogę iść do łazienki? * Po-po-po-potrafię na to odpowiedzieć! 2. Przedłużanie (prolongacje) dźwięków * Chchchchemia jest interesująca. * Iiiiii choć to była trudna książka, to podobała mi się. 3. Blokady – dziecko blokuje się na dźwięku

występują zazwyczaj wtedy, kiedy dziecko próbuje wydusić z siebie słowo *dziecko używa dźwięków takich jak „yyy” i „eee”, *zmienia ton i natężenie głosu, *dziecko przymyka oczy, *usta, policzki, żuchwa są bardzo napięte, *niektóre dzieci dodatkowo bębnią palcami, tupią nogami lub poruszają ciałem

*żadne negatywne uczucia związane z mówieniem, *sfrustrowanie, *nie zaznanie spokoju, *zakłopotanie, *zawstydzenie UWAGA! Musimy mieć świadomość, że uczucia dziecka dotyczące jego mowy mogą być nieadekwatne do nasilenia objawów jąkania

a dowiesz się czy: vsą zaniepokojeni, vdziecko kiedykolwiek było konsultowane przez logopedę, vdziecko uczęszczało na terapię.

1. Czy zauważyliście, że dziecko częściej powtarza fragmenty słów niż całe słowa lub frazy (np. „ja-ja-ja-jabłko”)? 2. Czy słyszeliście, że powtórzenia w mowie Waszego dziecka są częstsze niż jedno na każde 8 -10 wypowiedzianych przez nie zdań? 3. Czy Wasze dziecko, gdy powtarza np. fragment słowa, czyni to więcej niż dwa razy (np. raczej „j-j-j-jabłko” niż „j-j-jabłko”)? 4. Czy Wasze dziecko wydaje się sfrustrowane lub zakłopotane, kiedy ma problem z wypowiedzeniem jakiegoś słowa? 5. Czy problemy z płynnością są obecne w mowie Waszego dziecka dłużej niż rok?

6. Czy kiedykolwiek zauważyliście, że Wasze dziecko podnosi natężenie głosu, mruga, patrzy w inną stronę lub napina twarz, kiedy się jąka? 7. Czy Wasze dziecko używa dodatkowych słów lub dźwięków, np. „eee”, „yyy”, „hm”, aby wypowiedzieć słowo? 8. Czy Wasze dziecko blokuje się czasami tak mocno, że z jego ust nie wydobywa się żaden dźwięk? 9. Czy kiedykolwiek zauważyliście, że dziecko używa dodatkowych ruchów ciała, takich jak bębnienie palcami, aby rozpocząć wypowiedź? 10. Czy myślicie, że Wasze dziecko unika mówienia, zastępuje słowa lub rezygnuje z mówienia w połowie zdania, ponieważ obawia się, że może się zająknąć? Pytania te zostały uszeregowane według nasilenia problemu jąkania. Jeśli rodzic odpowie TAK na którekolwiek z nich poza pierwszym pytaniem, sugeruje to możliwość występowania i dziecka jąkania, a nie normalnej niepłynności.

1. Co powinienem zrobić, kiedy dziecko w mojej klasie się jąka? 2. Czy powinienem przypominać dziecku , aby używało w klasie technik, których nauczyło się podczas terapii? 3. Co powinienem robić, kiedy dziecko ma gorszy dzień i jąka się bardziej intensywnie? 4. Co powinienem robić, kiedy jąkające się dziecko przeszkadza innemu dziecku? 5. Jak mogę sprawić, by wypowiedzi ustne były łatwiejsze dla jąkającego się dziecka? 6. Czy powinienem porozmawiać z całą klasą o jąkaniu? 7. Jak powinienem reagować na dokuczanie jąkającemu się uczniowi?

*Utrzymuj kontakt wzrokowy z dzieckiem – nie kończ słów lub wypowiedzi za ucznia jąkającego się, czekaj cierpliwie, wymagaj tego od innych *Okaż dziecku zainteresowanie tym co mówi, a nie tym jak mówi- bądź wyrozumiałym słuchaczem *Modeluj czas oczekiwania – poczekaj dwie sekundy, zanim odpowiesz na pytanie dziecka, *Bądź dla niego wsparciem *Unikaj komunikatów typu : „zwolnij”, „ weź głęboki oddech”, „ uspokój się” – takie zalecenia wprawiają rozmówcę w zakłopotanie, *Bądź wzorem w zwolnieniu tempa mowy podczas wypowiedzi na forum grupy

*Techniki terapeutyczne są ważne – ale jeżeli dziecko lub logopeda nie poproszą Cię o przypominanie, to lepiej abyś tego nie robił. Dlaczego? – każdej techniki należy się wyuczyć - to zajmuje dużo czasu, i wiele ćwiczeń, żadne dziecko nie jest w stanie kontrolować swojej mowy w określonych sytuacjach – tzn. nie będzie skupiało się na technice jaką ma zastosować tylko na treści przekazu

*Zapytaj dziecko o jego potrzeby, daj szansę wyboru 4. Co powinienem robić, kiedy jąkające się dziecko przeszkadza innemu dziecku? *Traktuj je tak samo, jak dziecko nie jąkające się *Zwróć uwagę na reguły, które mają dotyczyć wszystkich dzieci- bez wyjątku

*Opracuj plan, w których będą ujęte następujące kwestie: - kolejność – kiedy dziecko jąkające się chce wystąpić na forum - możliwość wcześniejszego przećwiczenia prezentacji – dziecko może poćwiczyć w domu, wtedy będzie czuło się wygodniej, - wielkość audytorium- ustal przed kim ma być wygłoszony referat: przed nauczycielem, w małej grupie czy przed całą klasą, - inne czynniki- np. czy zastosować ograniczenie czasowe, jak ocenić prezentację- według jakich kryteriów ( czy ma być zmodyfikowany z powodu jąkania)

Porozmawiaj z dzieckiem jąkającym się- niech zadecyduje czy temat jąkania ma być przedyskutowany w obecności kolegów czy też nie. Niektóre dzieci jąkające nie chcą aby było to omawiane, ponieważ uważają to za coś prywatnego. Inni natomiast mogą wyrazić taką chęć , a nawet wystąpić i opowiedzieć o swoim jąkaniu.

Na każde dokuczanie nauczyciel powinien zareagować w taki sposób jak w przypadku innych przejawów dokuczania. Dobrym sposobem więc na zredukowanie takich przejawów powinna być przeprowadzona pogadanka z uczniami na temat jąkania.

*udziel mu wsparcia, *rozmawiaj z dzieckiem o rozwiązywaniu problemów i strategiach radzenia sobie z jąkaniem, *ucz innych – większa świadomość zmniejszy zjawisko dokuczania, *rozmawiaj z klasą na temat dokuczania, znęcania się, *rozmawiaj z rodzicami, logopedą – ustalcie wspólny kierunek działań w sytuacji dokuczania

Najskuteczniejsze sposoby, które warto zapamiętać i wykorzystać to: *chwal dziecko za dzielenie się pomysłami, *powiedz mu , że jąkanie Ci wcale nie przeszkadza, *umożliwiaj mu mówienie- pytaj go o wyrażenie opinii, *pokazuj mu, że można się jąkać i nie jest to problemem

*nauczenie swobodniejszej i płynniejszej mowy, *rozwijanie korzystniejszej postawy wobec jąkania.

*uczenie dziecka różnych technik terapeutycznych *rozwijanie zdrowej postawy uczuć wobec mówienia *przezwyciężenie negatywnych postaw i uczuć Ważne jest uświadomienie dziecku, że nie powinno wstydzić się swojego jąkania

Możliwe powody , dla których dziecko może nie być w stanie lub może nie chcieć używać tych technik, to sytuacje, kiedy: *jest podekscytowane lub ponaglane *źle się czuje lub jest zmęczone, *ma problem ze sprostaniem wymaganiom językowym sytuacji , w której się znalazło, na przykład kiedy musi udzielić długiej lub kompleksowej odpowiedzi, *jest niepewne, jak zastosować swoje techniki terapeutyczne.

*mowa staje się płynniejsza *jąka się z mniejszym napięciem, *częściej używa kontaktu wzrokowego, * częściej zgłasza się samo, aby odpowiedzieć na pytania, mówi nie tylko wtedy, kiedy jest pytane, *bierze udział w burzy mózgów, *częściej rozmawia z rówieśnikami, * nastąpiły inne zmiany dotyczące sposobu i okoliczności, w jakich się wypowiada.

1. Twoje obserwacje na temat tego , w jaki sposób dziecko najlepiej przyswaja wiedzę. 2. Szkolne osiągniecia dziecka. Czy jąkanie ma na nie wpływ? 3. Relacje dziecka z innymi osobami. Czy jąkanie ma na nie wpływ? 4. Wszelkie pytania , które chcesz zadać, dotyczące na przykład:

Rodzice mogą mieć wiele pytań do nauczyciela związanych z ich dzieckiem i dotyczących tego, jak jąkanie wpływa na jego funkcjonowanie w klasie: *Czy ich dziecko jest aktywne na lekcji? *Czy jego rówieśnicy dokuczają mu? *Pytania ogólne związane ze zjawiskiem jąkania. *Gdzie szukać pomocy , by uporać się z jego jąkaniem?

1. Nie udzielaj rad typu: "zwolnij", "weź głęboki oddech" lub "zrelaksuj się " 2. Nie dopowiadaj słów za dziecko, nie wypowiadaj się za nie. 3. Pomóż wszystkim uczniom w klasie opanować sztukę wypowiadania się po kolei i słuchania się na wzajem. Wszystkie dzieci- zwłaszcza te, które się jąkają wypowiadają się łatwiej , gdy słucha się ich z uwagą i gdy rzadko się im przerywa. 4. Wymagaj tego samego zarówno od ucznia jąkającego się , jak i od pozostałych uczniów.

5. Rozmawiaj z uczniem, który się jąka, w sposób spokojny, rób często pauzy. 6. Okazuj jąkającemu się uczniowi, że słuchasz tego, co mówi, a nie tego , jak mówi. 7. Zaaranżuj rozmowę w cztery oczy z jąkającym się uczniem na temat jego potrzeb w klasie. Respektuj te potrzeby, ale bez dawania uczniowi specjalnych przywilejów. 8. Nie pozwól, by jąkanie było traktowane jak coś , czego należy się wstydzić. Rozmawiaj z uczniami otwarcie o jąkaniu, tak jak rozmawiacie o innych sprawach. Bibliografia: • K. Węsierska (red. ): Jak mówić w szkole o jąkaniu? Podręcznik dla nauczycieli i logopedów. Centrum Logopedyczne, Katowice 2012.

* * Dziękuję za uwagę Krystyna Dajka