Mae miasta w zrwnowaonym rozwoju obszarw wiejskich Marcin
Małe miasta w zrównoważonym rozwoju obszarów wiejskich Marcin Bogdański Katedra Makroekonomii Wydział Nauk Ekonomicznych UWM Mail: marcin. bogdanski@uwm. edu. pl
Syntetyczna miara poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego wg MROW 2018 Źródło: Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap III Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika, Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2018.
Typy obszarów wiejskich wg MROW 2018 Źródło: Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap III Struktury społeczno-gospodarcze, ich przestrzenne zróżnicowanie i dynamika, Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa 2018.
Które „wsie” się rozwijają?
Funkcje obszarów wiejskich wg. mieszkańców wsi Odsetek pierwszego wskazania Odsetek dwóch kolejnych wskazań Razem Produkcja żywności 70 13 83 Ochrona środowiska 8 36 44 Wieś jako miejsce zamieszkania 4 34 38 Pełnienie funkcji turystycznej 4 31 35 Funkcje kulturowe (w tym zachowanie dziedzictwa kulturowego) 3 21 24 Wskazana funkcja
Paradygmaty rozwoju rolnictwa Rozwój industrialny - vs. Wysoka produktywność (duże wyspecjalizowane gospodarstwa); Duża presja na środowisko naturalne; Relatywnie niewielkie zatrudnienie (automatyzacja pracy); Sprzedaż produktów poprzez duże sieci handlowe; Atomizacja rolnictwa (zerwanie więzów z zapleczem lokalnym, zanik żywotności ekonomicznej i kulturowej wsi) Rozwój ekologiczny (wielofunkcyjny) Mniejsza produktywność; Mniejsze zanieczyszczenie środowiska naturalnego; Wielofunkcyjność gospodarstw, produkcja w mniejszej skali i przy większym zatrudnieniu; Sprzedaż w oparciu o lokalne łańcuchy dystrybucji; Silne związki z lokalnym zapleczem (małe miasta).
Funkcje małych miast wobec obszarów wiejskich • Zaplecze dla rolnictwa; • Tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem; • Centra usług, głównie podstawowych, ale również i wyspecjalizowanych; • Lokalizacja instytucji z zakresu szkolnictwa, kultury, zdrowia, pomocy społecznej.
Co się dzieje z małymi miastami? • Wg prognoz GUS do roku 2050 populacja Polski zmniejszy się o ok. 4, 5 mln osób do 34 mln; • Pomimo dodatniego przyrostu naturalnego liczba mieszkańców małych i średnich miast wciąż maleje; • Największą skłonnością do zmiany miejsca zamieszkania charakteryzują się osoby zamieszkujące małe i średnie ośrodki miejskie; • 41% z nich to ludzie młodzi (w wieku 18 -24 lat); • Większość z nich, jako preferowane miejsca zamieszkania wskazuje miasta duże (30%) oraz średnie (24%)
Dynamika zmian liczby szkół podstawowych w latach 2009 -2018 Jednostka teryt. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Średnia Małe miasta -1, 42 -1, 08 -2, 50 -2, 64 -1, 69 -0, 61 -0, 80 -0, 95 1, 43 -0, 93 -1, 12 Gminy miejsko -wiejskie -0, 25 0, 56 -0, 33 -1, 75 -0, 93 1, 00 0, 42 -0, 20 7, 28 0, 34 0, 61 Miasta powiat. 0, 05 0, 59 1, 21 0, 80 1, 93 2, 54 2, 61 0, 82 18, 69 1, 37 3, 06
Dynamika zmian liczby nauczycieli (w przeliczeniu na pełne etaty) w latach 2012 -2018 Jednostka teryt. 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 Średnia Małe miasta -2, 94 -1, 45 4, 45 3, 01 -4, 11 18, 29 14, 94 4, 60 Gminy miejskowiejskie -2, 44 -1, 05 5, 88 5, 31 -3, 70 20, 37 15, 65 5, 72 Miasta powiat. 0, 149 1, 610 8, 397 8, 659 -1, 477 21, 200 14, 188 7, 53
Dynamika zmian liczby punktów ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w latach 2008 -2018 Jednostka teryt. 2008 2010 2012 2014 2016 2018 Średnia Małe miasta 3, 20 1, 71 -0, 66 1, 43 2, 31 -0, 55 2, 39 Gminy miejskowiejskie 5, 20 2, 61 1, 49 3, 06 4, 46 1, 32 4, 07 Miasta powiat. 5, 84 2, 02 1, 97 2, 95 5, 00 1, 69 5, 05
Dynamika zmian liczby przedszkoli w latach 2008 -2018 Jednostka teryt. 2008 2010 2012 2014 2016 2018 Średnia Małe miasta 2, 92 1, 99 5, 12 4, 52 2, 59 2, 81 4, 02 Gminy miejskowiejskie 2, 73 4, 14 4, 39 4, 83 3, 38 2, 46 4, 29 Miasta powiat. 2, 42 5, 60 4, 85 4, 23 4, 00 3, 74 4, 32
Dynamika zmian liczby klubów sportowych w latach 2010 -2018 Jednostka teryt. 2010 2012 2014 2016 2018 Średnia Małe miasta -5, 99 6, 40 -3, 14 1, 14 -2, 98 -0, 91 Gminy miejskowiejskie 4, 63 8, 10 -3, 02 5, 56 -1, 05 2, 84 Miasta powiat. 1, 03 9, 74 -1, 83 12, 61 1, 37 4, 58
Lokalizacja sklepów sieci Biedronka i Lidl w 2017
Co Pana(i) zdaniem należy poprawić na obszarach wiejskich w pierwszej kolejności? Pierwsze dwa wskazania Kolejne dwa wskazania Razem Dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej 40 7 47 Dostęp do pozarolniczych miejsc pracy 20 12 32 Dostęp do specjalistycznej opieki zdrowotnej 20 9 29 Dostęp do opieki nad dziećmi do lat 3 13 6 19 Dostęp do kultury na wsi 10 9 19 Poziom konkurencyjności i innowacyjności gospodarstw rolnych 7 9 16 Dostęp do obiektów sportowych i rekreacyjnych 6 10 16
Wnioski • Żywotność i zrównoważony (ekologiczny) rozwój obszarów wiejskich opiera się na trzech filarach: społecznym, ekonomicznym i środowiskowym; • Rozwój rolnictwa w oparciu o paradygmat industrialny obniża żywotność społeczną i środowiskową;
Wnioski • Rolnictwo ekologiczne (wielofunkcyjne) wymaga silnego zaplecza lokalnego w postaci rozwiniętych małych i średnich miast; • Małe miasta w Polsce w ostatnich latach tracą swoje funkcje związane z obsługą obszarów wiejskich; Kontynuacja tego trendu oznaczać będzie dalszą polaryzację poziomu wzrostu gospodarczego – ekonomicznie efektywną ale ograniczającą społeczną i środowiskową żywotność obszarów wiejskich.
- Slides: 19