Analiza moliwoci zastosowania zwrotnych mechanizmw finansowania inwestycji w

Analiza możliwości zastosowania zwrotnych mechanizmów finansowania inwestycji w perspektywie 2014 -2020 w województwie śląskim prezentacja raportu końcowego Julian Zawistowski Katowice, 11 grudnia 2012 r.

Wnioski z poddziałania 1. 1. 1. • Wsparcie jest oferowane na konkurencyjnych warunkach, co najprawdopodobniej pozwoli na wykorzystanie całości środków • Instrumenty cieszące się największym zainteresowaniem to: – Preferencyjna pożyczka inwestycyjna – Poręczenia • Część warunków stawianych przez IZ RPO WSL istotnie wpływa na możliwości funduszy pożyczkowych. Do takich ograniczeń należą: – Wymagane zabezpieczenie finansowania dla funduszu ubiegającego się o wsparcie – Sposób wynagradzania funduszy za zarządzanie

Ocena poddziałania 6. 2. 3. • W województwie śląskim jest relatywnie duże zainteresowanie inicjatywą JESSICA • Wynika to ze specyfiki województwa i preferencyjnego oprocentowania i porównywalnych do rynku innych warunków otrzymania pożyczki • Wnioskodawcami projektów miejskich są głównie przedsiębiorcy • Samorządy nie dysponują środkami na wkład własny • Brak podania do ogólnej wiadomości kryteriów oceny oraz wysoki poziom ogólności wymogów

Ocena poddziałania 6. 2. 3. • Problemy: – Opóźnienie we wdrażaniu programu w perspektywie 20072013 – Awersja JST do zwiększania zadłużenia – Uzyskanie wpisu do Lokalnego Programu Rewitalizacji – Długotrwała procedura oceny wniosków – Mała wiedza o możliwościach poddziałania 6. 2. 3. wśród potencjalnych beneficjentów

Firmy województwa a finansowanie zwrotne • Wyniki z badania CATI: Doświadczenia przedsiębiorców z finansowaniem zwrotnym:

Firmy województwa a finansowanie zwrotne • Wyniki z badania CATI: Plany firm odnośnie finansowania instrumentami zwrotnymi

Firmy województwa a finansowanie zwrotne • Wyniki z badania CATI: Przewidywany popyt przedsiębiorstw na instrumenty zwrotne

Propozycje rozwiązań – prezentacja koncepcji

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Główne obszary: Cel tematyczny III. Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw – w tym częściowo obszary z: Celu tematycznego I. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji Celu tematycznego II. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych Cel tematyczny IV. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach Rewitalizacja, w ramach celu tematycznego IX. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem. Dodatkowe obszary: Tabor transportu publicznego, rekultywacja na cele komercyjne (Cel tematyczny VI. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów) Tworzenie miejsc pracy i samozatrudnienie (Cel tematyczny VII. Promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności pracowników)

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny III. Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw wsparcie działalności inwestycyjnej MSP Instrument Pożyczki rynkowe Pożyczki preferencyjne Poręczenia Wejście kapitałowe Obszar zastosowania Ograniczone zastosowanie – w obszarach niekonkurencyjnych z bankami, a więc głównie w obszarach bardziej ryzykownych niż obecnie. Podstawowy instrument wpływania na decyzje inwestycyjne przedsiębiorców – promocja określonych sektorów, obszarów lub typów inwestycji. Podstawowy instrument zmniejszania niedoskonałości rynku kredytowego, skierowany do wszystkich branż, na wszystkie projekty inwestycyjne MSP. Pomocniczy instrument, dla relatywnie dużych inwestycji mikro i małych przedsiębiorstw. Odbiorcy MSP, zwłaszcza o ograniczonej zdolności kredytowej MSP, preferencje zależne od celów RPO WSL MSP, zwłaszcza mikro i małe MSP, mikro i małe

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny III. Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw wsparcie inwestycji polegających na wdrażaniu innowacji w MSP Instrument Pożyczki rynkowe Obszar zastosowania Ograniczone zastosowanie – przede wszystkim jako ew. uzupełnienie wsparcia dotacyjnego projektów ryzykownych. Pożyczki preferencyjne Podstawowe narzędzie wsparcia innowacyjnych projektów nieryzykowanych. Wejście kapitałowe Pomocniczy instrument, w szczególności dla ryzykownych, relatywnie dużych inwestycji mikro i małych przedsiębiorstw. Odbiorcy MSP, preferencje zależne od celów RPO WSL MSP

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny III. Podnoszenie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw wsparcie powstawania przedsiębiorstw Instrument Obszar zastosowania Odbiorcy Pożyczki rynkowe Istotne narzędzie wsparcia – stosowane samodzielnie lub jako uzupełnienie wsparcia kapitałowego. nowe przedsiębiorstwa Wejście kapitałowe Istotne narzędzie wsparcia – zwłaszcza w wypadku stosunkowo dużych i ryzykownych projektów. nowe przedsiębiorstwa

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny II. Zwiększenie dostępności, stopnia wykorzystania i jakości technologii informacyjno-komunikacyjnych e-usługi rynkowe Instrument Wejście kapitałowe Obszar zastosowania Wejścia kapitałowe dla projektów polegających na tworzeniu nowych e-usług rynkowych. Pozostałe instrumenty – w ramach ogólnego wsparcia celu III. Odbiorcy MSP, w tym powstające

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny I. Wspieranie badań naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji Innowacje w przedsiębiorstwach Instrument Obszar zastosowania Odbiorcy Pożyczki Wsparcie absorpcji technologii i innowacji MSP preferencyjne produktowych związanych z niewielkim ryzykiem Wejście Wsparcie innowacji produktowych o wysokim ryzyku, w MSP, w tym kapitałowe projektach dużych w stosunku do wielkości nowe przedsiębiorstwa

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny IV. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach produkcja energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych – źródła rozproszone Instrument Pożyczki rynkowe Pożyczki preferencyjne Obszar zastosowania Podstawowe narzędzie wsparcia – celem jest dostarczenie środków na inwestycje, przede wszystkim podmiotom na co dzień nie prowadzącym działalności gospodarczej. Alternatywny instrument – do rozważenia w zależności od decyzji w zakresie polityki społecznogospodarczej, zapewniający większe oddziaływanie wsparcia. Odbiorcy właściciele domów, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie, jst

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny IV. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach produkcja energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych – inne źródła Instrument Pożyczki preferencyjne Obszar zastosowania Podstawowe narzędzie wsparcia – celem jest zwiększenie skłonności przedsiębiorców do inwestycji w sprawdzone rozwiązania OZE. Odbiorcy MSP

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny IV. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach termomodernizacja Instrument Pożyczki rynkowe Pożyczki preferencyjne Obszar zastosowania Podstawowe narzędzie wsparcia – celem jest dostarczenie środków na inwestycje, przede wszystkim podmiotom na co dzień nie prowadzącym działalności gospodarczej. Alternatywny instrument – do rozważenia w zależności od decyzji w zakresie polityki społeczno-gospodarczej, zapewniający większe oddziaływanie wsparcia. Odbiorcy właściciele domów, wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnie, jst

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny VI. Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystania zasobów rekultywacji zdegradowanych obszarów/terenów na cele komercyjne Instrument Pożyczki preferencyjne Obszar zastosowania Pożyczki preferencyjne na rekultywację zdegradowanych obszarów/terenów na cele komercyjne Odbiorcy duże firmy zakup środków transportu publicznego Instrument Pożyczki rynkowe lub preferencyjne Obszar zastosowania Pożyczki (preferencyjne lub rynkowe, w zależności od wyboru publicznego) dla spółek JST na zakup środków transportu publicznego. Odbiorcy spółki JST

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny VIII. Promowanie zatrudnienia i wspieranie mobilności pracowników wsparcie tworzenia miejsc pracy w MSP Instrument Pożyczki preferencyjne Obszar zastosowania Pożyczki udzielane MSP na tworzenie nowych miejsc pracy za pośrednictwem projektów dotacyjnych dla PSZ Odbiorcy MSP, za pośrednictwem PSZ wsparcie dla rozpoczynających działalność gospodarczą Instrument Pożyczki rynkowe Obszar zastosowania Mikropożyczki udzielane bezrobotnym na rozpoczynanie działalności gospodarczej – zapewne za pośrednictwem projektów dotacyjnych dla PSZ Odbiorcy bezrobotni, za pośrednictwem PSZ

Zastosowanie instrumentów zwrotnych Cel tematyczny IX. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem. rewitalizacja Instrument Pożyczki preferencyjne Obszar zastosowania Pożyczki udzielane JST na projekty rewitalizacyjne w ramach modelu post-Jessica. Odbiorcy Głównie JST

Modele wdrażania Zwiększenie środków na wsparcie zwrotne i poszerzenie katalogu celów za jego pomocą realizowanych powoduje, że refleksja nad modelem wdrażania musi dotyczyć nie tylko wyboru instrumentów i rozwiązań instytucjonalnych (tj. tego, w jaki sposób ostatecznie środki będą trafiać do pośredników), ale także sposobu realizacji celów tematycznych w ramach poszczególnych instrumentów, a więc tego, czy podejście ma mieć charakter: • Wertykalny, tj. czy poszczególne cele mają być realizowane przez niezależne, dedykowane im fundusze; • Horyzontalny, tj. czy dopuszczamy realizację wielu celów w ramach jednego narzędzia w jednym funduszu.

Modele wdrażania

Modele wdrażania

Modele wdrażania W ramach RPO WSL 2014 -2020, proponujemy zblokowanie horyzontalne (tj. w ramach różnych modeli wdrażania) celów tematycznych w następujący sposób: • Menadżer funduszu odpowiedzialny za instrumenty kierowane do przedsiębiorców - połączenie interwencji z instrumentów zwrotnych w celu III. , II. oraz w IV. i VI. w obszarach skierowanych do przedsiębiorstw; • Menadżer funduszu odpowiedzialny za instrumenty skierowane na rewitalizację, koncentrujące się na JST (post-JESSICA, cel tematyczny IX. ); • Wyłonione w modelu bezpośrednim instytucje (lub instytucja, np. WFOŚi. GW), oferujące wsparcie w ramach celu IV. , skierowane do podmiotów nierynkowych (termomodernizacja, źródła rozproszone), ew. do dużych firm (w zakresie rekultywacji w celu VI. ); • Do rozważenia: w ramach celu VIII. pożyczki na tworzenie miejsc pracy/samozatrudnienie: w ramach projektów konkursowych dla PSZ; • Do rozważanie: pożyczki udzielane bezpośrednio przez IZ w ramach zakupów taboru transportu publicznego w celu VI.

Modele wdrażania – instrumenty dla przedsiębiorstw (cele I. -IV. )

Modele wdrażania - bezpośredni, podmioty nierynkowe (cel IV. )

Modele wdrażania - post JESSICA (cel IX. )

Modele wdrażania Menadżer funduszu odpowiedzialny za instrumenty kierowane do przedsiębiorców powinien różnicować ofertę poprzez: • Wybór pośredników finansowych ze względu na oferowany instrument i grupę docelową – dla tworzenia spójnej, czytelnej oferty poszczególnych pośredników finansowych; • Profilowanie (w porozumieniu z IZ) interwencji w ramach instrumentów, poprzez kryteria dostępu/preferencje w ramach poszczególnych instrumentów) – dla realizacji celów RPO WSL 2014 -2020

Modele wdrażania podsumowanie Menadżer funduszu odpowiedzialny za instrumenty kierowane do przedsiębiorców Cel I. , III. Wszystkie instrumenty zwrotne Cel IV. Instrumenty zwrotne kierowane do przedsiębiorców Model bezpośredni – wybór pośredników przez IZ Cel IV. Wsparcie do podmiotów nierynkowych. Cel VI. Wsparcie rekultywacji (projekty komercyjne dużych firm). Model bezpośredni – pożyczki udzielane bezpośrednio przez IZ Cel VI. Pożyczki na zakup taboru transportu publicznego Model bezpośredni – dotacje na instrumenty zwrotne dla PSZ Cel VIII. Pożyczki na tworzenie miejsc pracy/samozatrudnienie w ramach projektów konkursowych dla PSZ Menadżer funduszu odpowiedzialny za instrumenty skierowane na rewitalizację Cel IX. Zwrotne wsparcie rewitalizacji (głównie dla JST) w ramach modelu post -Jessica

Modele wdrażania podsumowanie Proponowany model wdrażania umożliwi: • Odciążenie IZ poprzez outsourcing do menadżera funduszu największych interwencji w tych obszarach, w których będzie najwięcej środków; • Specjalizację menadżerów funduszy wg obszarów i grup docelowych; • Optymalizację kosztów – wdrażanie bezpośrednie w tych obszarach, w których środki i złożoność interwencji są mniejsze.

Alokacja środków – założenia RPO WSL 2014 -2020 Cel Alokacja proc. alokacji (proc. programu) proc. na IIF całkowitej na IIF mln euro na IIF III. Podnoszenie konkurencyjności MSP 20, 0% 50, 0% 10, 0% 205, 8 IV. Niskoemisyjna gospodarka 15, 0% 10, 0% 1, 5% 30, 9 VI. Ochrona środowiska 7, 0% 2, 0% 0, 1% 2, 9 IX. (Rewitalizacja) 7, 0% 40, 0% 2, 8% 57, 6 49, 0% x 14, 4% 297, 1 RAZEM UWAGA: Wszystkie kwoty w euro dla przyszłego programu wyliczono przy założeniu, że całkowita alokacja w euro będzie identyczna z tą w RPO WSL 2007 -2013

Alokacja środków – założenia RPO WSL 2014 -2020 • Alokacja dla proponowanych przez nas do finansowania zwrotnego w perspektywie 2014 -2020 działań, wynosi ok. 500 mln euro (wsparcie zwrotne i bezzwrotne); • W obecnej perspektywie, na wsparcie zwrotne (przy mniejszym katalogu działań) przeznaczono w tych obszarach 316 mln zł (66 mln zł w ramach Poddziałania 1. 1. 1. i 250 mln zł w ramach Poddziałania 6. 2. 3); • Według założeń RPO WSL, na wsparcie zwrotne zostanie przeznaczone ok. 297 mln euro; • Oznacza to, że: • Środki na wsparcie zwrotne firm wzrosną wg założeń ok. 12 razy; • Środki na wsparcie rewitalizacji będą na zbliżonym do obecnego poziomie; • Ogółem środki na wsparcie zwrotne wzrosną trzykrotnie.

Alokacja środków – zdolności absorpcyjne Ocena zdolności absorpcyjnych jest o tyle utrudniona, że de facto nie jest znana wymienność między dotacjami a wsparciem zwrotnym. Niemniej należy zauważyć, że: • Kapitalizacja funduszy pożyczkowych i poręczeniowych (bez Jessici) wspartych w ramach RPO WSL stanowi zaledwie ok. 1/3 kapitalizacji instytucji świadczących takie usługi w województwie; • Ogółem, w relacji do PKB, kapitalizacja funduszy jest w województwie dość niska (na tle kraju); • Oznacza to, że potencjał zwiększenia środków we wsparciu zwrotnym jest wysoki, chociaż zadania tego nie podzielają wszyscy interesariusze.

Alokacja środków a wybór publiczny Alokacja środków pomiędzy cele tematyczne jest problematyczna, ze względu na to, że: • zależy od wyboru publicznego władz województwa (tj. np. na ile termomodernizacja jest ważniejsza od rewitalizacji); • zależy od precyzyjnych szacunków luki finansowej przedsiębiorstw, uwzględniającej tak cechy przedsiębiorstw, jak i ryzyko projektów. W związku z tym w propozycjach alokacji przyjęto: • środki programu ogółem na poziomie tych z lat 2007 -2014; • podział środków między cele tematyczne (ale nie IFF) zgodny z Założeniami.

Alokacja środków – wariant maksimum Cel I. Wsparcie B+R i innowacji II. E-usługi III. Podnoszenie konkurencyjności MSP IV. Niskoemisyjna gospodarka VI. Ochrona środowiska IX. (Rewitalizacja) RAZEM Alokacja (proc. na programu) IIF proc. alokacji całkowitej IIF w mln euro 15, 0% 1, 5% 30, 9 2, 0% 10% 0, 2% 4, 1 20, 0% 50, 0% 10, 0% 205, 8 15, 0% 10, 0% 1, 5% 30, 9 7, 0% 20, 0% 1, 4% 28, 8 7, 0% 40, 0% 2, 8% 57, 6 66, 0% x 17, 4% 358, 0

Alokacja środków – wariant maksimum • W celu I. część przewidzianych obszarów wsparcia potencjalnie nadaje się do wykorzystania instrumentów zwrotnych (w ramach de facto wsparcia przedsiębiorstw), w związku z tym zaproponowano 10 proc. udział IIF w alokacji; • W celu II. usługi rynkowe potencjalnie nadaje się do wykorzystania instrumentów zwrotnych, w związku z tym zaproponowano 10 proc. udział IIF w alokacji; • W celu III. i IV. pozostawiono propozycje Założeń bez zmian – oznacza ona bardzo istotny wzrost roli wsparcia zwrotnego; • W celu VI. proponuje się wykorzystanie wsparcia zwrotnego w obszarze rozwoju taboru transportu publicznego – propozycja zwiększenia odpowiada w przybliżeniu wydatkom RPO WSL na ten cel w obecnej perspektywie; • W celu IX. proponuje się pozostawienia alokacji na IIF wg propozycji założeń.

Alokacja środków – podział między instrumenty Cel I. Wsparcie B+R i innowacji II. E-usługi III. Podnoszenie konkurencyjności MSP IV. Niskoemisyjna gospodarka VI. Ochrona środowiska VIII. (Tworzenie miejsc pracy) IX. (Rewitalizacja) RAZEM Pożyczka rynkowa Pożyczka preferenc. Poręczenie 0% 0% 20% 40% 93% 50% 0% 25% 80% 0% 25% 60% 7% 50% 100% 41% Kapitał 0% 0% 50% 0% 0% 29% 20% 100% 5% 0% 0% 6% IIF w mln euro 30, 9 4, 1 205, 8 30, 9 28, 8 ? 57, 6 358, 0

Alokacja środków – podział między instrumenty Zaproponowany podział ma charakter kierunkowy – o ostatecznym podziale powinien zadecydować popyt, zdiagnozowany analizą luki finansowej. Dotyczy to przede wszystkim instrumentów kierowanych do przedsiębiorstw. Jednocześnie model wdrażania oparty na menadżerze funduszu w wariancie horyzontalnym umożliwi stosunkowo łatwe modyfikowanie założeń i dopasowywanie się do zmieniającej się sytuacji rynkowej.

Alokacja środków – podział między instrumenty • Zaproponowany podział wynika przede wszystkim z diagnozy użyteczności instrumentów w poszczególnych obszarach oraz dostępnych środków. • W celu I. podstawowym środkiem powinny być pożyczki preferencyjne (ze względu na efekt zachęty), uzupełnione o instrumenty kapitałowe, rezygnuje się z pożyczek rynkowych (dostępnych w celu III). • W celu II. można rozważyć przede wszystkim dedykowane instrumenty kapitałowe, pozostałe wsparcie zwrotne podlega w tym obszarze pod cel I lub III. • W celu III. proponuje się zmianę akcentów w stosunku do obecnej perspektywy, z najszerszym wykorzystaniem poręczeń (w różnych formach) oraz pożyczek preferencyjnych. • W celu IV. pożyczki rynkowe kierowane są przede wszystkim dla podmiotów nierynkowych, preferencyjne – do podmiotów rynkowych (dla stworzenia efektu zachęty).

Alokacja środków – podział między instrumenty • W celu VI. podział wynika z przyjęcia, że rozwój taboru transportu publicznego będzie finansowany pożyczkami rynkowymi; • W celu VII. De facto podział zależy całkowicie od podjętego wyboru publicznego i nieznanego zapotrzebowania – przyjmuje się, że pożyczki rynkowe będą udzielane na rozpoczęcie działalności, a preferencyjne – na tworzenie nowych miejsc pracy; • W celu IX. proponuje się koncentrację na dotychczasowej formie pomocy w ramach instrumentu post-Jessica.

Podsumowanie propozycji • Znaczne zwiększenie wsparcia zwrotnego dla przedsiębiorstw będzie wymagać (jeśli ma ono realizować cele RPO WSL 2014 -2020) akceptacji istotnie wyższego poziomu ryzyka niż obecnie; • Realizacja zaproponowanego modelu stawia wysokie wymagania instytucjonalne przed IZ i pośrednikami finansowymi, co implikuje wykorzystanie modelu wdrażania z menadżerami funduszów, optymalnie w modelu horyzontalnym; • Alokacje między priorytetami są domeną wyboru publicznego i analizy luki finansowej – zaproponowane podziały mają wstępny, ekspercki charakter i muszą zostać zweryfikowane analizą ilościową i dyskusją z interesariuszami; • Nie we wszystkich analizowanych wypadkach wsparcie za pomocą instrumentów zwrotnych jest jedyną drogą – w szczególności przy wsparciu dla podmiotów nierynkowych dotacje będą mieć większy efekt zachęty, przy braku negatywnych efektów towarzyszących dotacyjnemu wsparciu firm – jednak będą pozbawione innych korzyści związanych z stosowaniem wsparcia zwrotnego.

Dziękuję za uwagę julian. zawistowski@ibs. org. pl www. ibs. org. pl