KOMPETENCJE KREATYWNE NA LEKCJI KSZTACENIE SAMODZIELNOCI I INNOWACYJNOCI

KOMPETENCJE KREATYWNE NA LEKCJI KSZTAŁCENIE SAMODZIELNOŚCI I INNOWACYJNOŚCI W Dr Beata Krokocka

Innowacyjność i kreatywność to dwa słowa-klucze współczesnego świata. Wymaga się tych cech również od edukacji. W pedagogice innowacji, metody uczenia się i nauczania są twórczo powiązane w taki sposób, aby uczniowie brali odpowiedzialność za proces przyswajania nowej wiedzy i umiejętności oraz osiągania swoich indywidualnych celów. Samodzielność (w naukach o człowieku) postrzegana jest jako: cecha osobowości, jako proces, jako cel oraz czynnik, element czy też podstawa takich procesów jak samokształcenie, samowychowanie, samorozwój, samodoskonalenie się, samourzeczywistnianie, samorealizacja, kształtowanie się tożsamości, stawanie się sobą, praca nad sobą, samokształtowanie. W ten sposób jawi się ona jako uniwersalna zdolność poznania, myślenia, działania i rozwoju człowieka.

NOWY MODEL NAUCZANIA Od nauczania do uczenia się Od nastawienia na pojedynczego ucznia do orientacji na grupę Od nauczyciela – jako osoby nauczającej do tworzącej warunki i wspomagającej uczenie się Od uczniów – biernych adresatów wiedzy przekazywanej do wyuczenia się w domu do uczniów aktywnych, otwartych i twórczych

DLA UCZNIA:

WZROKOWIEC, SŁUCHOWIEC CZY CZUCIOWIEC Musisz sobie uświadomić, na co zwracasz największą uwagę: -to mi wygląda na fajny pomysł - WZROKOWIEC -to brzmi fajnie - SŁUCHOWIEC -mam złe przeczucia - CZUCIOWIEC WZROKOWCOM pomaga w uczeniu się np. sporządzanie wykresów i map myślowych. SŁUCHOWCY powinni na głos czytać to, co chcą zapamiętać, nagrywać swoje wypowiedzi, a potem je odsłuchiwać. Dobrze, jeśli uczą się z kimś, najlepiej zapamiętują w trakcie dyskusji. Ich nauce sprzyja cicha muzyka. Dla CZUCIOWCÓW istotna jest przestrzeń, w której się uczą.

DLA NAUCZYCIELA

TEST MODALNOŚCI Która półkula dominuje w Twoim mózgu? Oto prosty test: Złóż ręce zaplatając palce. Jeśli zaplatasz palce tak, że Twój prawy kciuk jest na górze, oznacza to, że Twoją dominującą półkulą jest lewa. Jeśli zaplatasz palce tak, że Twój lewy kciuk jest na górze, oznacza to, że Twoją dominującą półkulą jest prawa. W procesie zapamiętywania posługujemy się wszystkimi swoimi zmysłami. Najlepsze rezultaty tego działania są jednak wtedy, gdy głównie wykorzystujemy zmysł dominujący. Dzięki temu efektywność uczenia się wyraźnie wzrasta.

WZROKOWCY Najłatwiej uczą się czytając, patrząc na wykresy, tabele, schematy. Lubią rysować, a jeżeli chcą skorzystać z wykładu, to robią notatki. Cenią porządek, przeszkadza im bałagan i ruch. Łatwo zapamiętują twarze, gorzej imiona i nazwiska. Obraz telewizyjny jest dla nich ważnym źródłem nie tylko wrażeń, ale i informacji. Malarstwo, rzeźba, grafika to dziedziny sztuki, które przemawiają do nich najmocniej. Dobrze przyswajają materiał, gdy mają właściwie skonstruowane notatki. Sposób sporządzania notatek jest dla nich kluczowy. Pomocne mogą być tabele, wykresy, schematy, zastosowanie wielobarwnych podkreśleń i wyróżnień, hasła lub słowa kluczowe umieszczone na różnych karteczkach zawieszonych w widocznych miejscach na wysokości wzroku. Wzrokowcy ucząc się, lubią korzystać z nośników wizualnych, tablic interaktywnych czy zdjęć. 29% ludzi posiada preferencje wizualne, lubią się uczyć poprzez patrzenie lub obserwację pokazu, potrafią "zobaczyć" swój cel oraz przedstawić go sobie za pomocą ruchomych i nieruchomych obrazów. Są ekspresyjni: łatwo płaczą lub "zabijają wzrokiem", nie lubią dużo mówić, lubią porządek i schludność.

SŁUCHOWCY Chętnie uczą się słuchając innych. Lubią rozmawiać, dyskutować, a także wygłaszać monologi. Często ucząc się, powtarzają głośno zapamiętywane teksty, hałas ich dekoncentruje. Nie lubią długich opisów, nie zauważają ilustracji, "głośno myślą", sami chętnie przemawiają. Pamiętają imiona i nazwiska, ale mylą im się twarze. Muzyka jest ich ulubionym rodzajem sztuki. Dla słuchowców najlepsze jest powtarzanie na głos informacji. Dobrze uczy im się z innymi osobami. Ogromne znaczenie ma odpowiednia intonacja głosu. Właściwą metodą nauki jest nagrywanie wymaganych do egzaminu informacji na dyktafon, a następnie ich odsłuchiwanie. 34% ludzi preferuje system audytywny. Dla nich liczy się tylko to, co zostało powiedziane, przez kogo i w jaki sposób. Słuchowiec łatwo uczy się poprzez słuchanie i głośne powtarzanie, dlatego w czasie pracy z nim należy pamiętać o tym, że: uczy się łatwo z dyskusji i wykładów, lepiej rozumie to co czyta, jeśli może czytać półgłosem, rozwiązując problem „głośno myśli” lub rozmawia z innymi. Uczeniu się natomiast nie sprzyjają: hałas, zbyt długie i szczegółowe teksty pisane, konieczność opowiadania o tym co widzi, co czuje, zmuszanie do kontaktu wzrokowego.

KINESTETYCY Najłatwiej uczą się, gdy sami coś wykonują. Są świetnymi "asystentami" nauczycieli. Lubią ruch, prace manualne, angażują się emocjonalnie w to, co robią. Niezbyt chętnie czytają, chyba że tekst ma żywą fabułę. Ortografia sprawia im kłopoty. Czuciowcy najczęściej nie są szczególnie cenieni w szkole, warto jednak pamiętać, że wiedza i umiejętności zdobyte przez działanie przyswajane są w znacznie większym stopniu niż przez bodźce wzrokowe czy słuchowe. Najlepiej uczą się poprzez wykonywanie różnych czynności, w które bardzo się angażują. Ich wyobraźnia pracuje w ruchu. Lubią czuć emocje, zapachy i smaki. 37% ludzi preferuje system kinestetyczny, lubią uczyć się poprzez wykonywanie i bezpośrednie zaangażowanie, lubią coś trzymać, manipulować, gestykulować itp. W uczeniu się kinestetykowi pomagają: konkretne działania, odgrywanie i przedstawianie tego, czego się uczy w sposób materialny, możliwość ruszania się trakcie słuchania, korzystanie z modeli, obiektów, które można dotknąć, poczuć i zobaczyć, jak to się ma do opisu, możliwość samodzielnego eksperymentowania. W nauce kinestetykowi przeszkadza: konieczność słuchania długich wyjaśnień, mówienie o tym, co widzi lub słyszy, komentarz słowny w toku pokazu, zmuszanie do długiego pozostawania w bezruchu.

SUKCESY W SZKOLNYCH KONKURENCJACH Uczeń : wzrokowiec słuchowiec kinestetyk Ładne pisanie, ładne zeszyty + +/- - pisanie bez błędów ortograficznych + - +/- sprawne korzystanie z map + - +/- aktywny udział w lekcji –wypowiedzi - + - grzeczność, czyli „niegadanie na lekcjach”i spokojne zachowanie + - - Koncentracja uwagi na nauczycielu + - -

LEJEK DLA NAUCZYCIELA

NAUKA POPRZEZ PRAKTYKĘ Uczniowie prowadzą własną firmę w szkole Człowiek najlepiej uczy się w grupie. Świadomy tego faktu nauczyciel tak organizuje proces uczenia się, aby uczniowie pracowali w parach lub w zespołach. Dzięki pracy grupowej uczniowie uczą się od siebie nawzajem, a przede wszystkim uczą się współpracy, tak potrzebnej w dorosłym życiu.

WYBRANE METODY PEDAGOGIKI INNOWACJI

WYBRANE METODY PEDAGOGIKI INNOWACJI Kodowanie

SZTAFETA ZADANIOWA Na początku gry ustalamy porządek (sztafetę), czyli kierunek przepływu zadań. Każdy gracz musi wiedzieć od kogo otrzymuje zadanie i komu ma przekazać swoje. Kolejna seria wygląda podobnie, z tym, że tym razem gracze otrzymują zadanie, które może zawierać dwie wersje rozwiązań. Później gracze otrzymują zadania, każdy inne, i przechodzą do ich rozwiązywania. Mają na to z góry ustalony czas. Za każdym razem rządzi tutaj zasada, aby sprawdzić to co jest na kartce i albo się zgodzić (na przykład z którąś wersją) albo zapisać własną. Po upływie tego czasu, każdy z graczy przekazuje swoje zadanie dalej w sztafecie, według porządku i otrzymuje od innego gracza zadanie już z rozwiązaniem. Kartka, którą otrzymujemy na początku, oraz kartki z zadaniami do sprawdzenia podpisujemy, aby było wiadomo komu przyznać punkty. Te otrzymujemy według następującego klucza: Teraz każdy z graczy ma sprawdzić otrzymane zadanie i albo uznać je za prawidłowo rozwiązane albo sporządzić własną wersję. Wszystko oczywiście odbywa się w ustalonym czasie. Jeśli dane zadanie rozwiązaliśmy na kartce jako pierwsi, otrzymujemy 3 pkt. Jeśli zadanie dane nam do sprawdzenia już jest rozwiązane, a my się z nim zgadzamy, otrzymujemy 1 pkt.

Kawiarnia nauki Metoda World Cafe w edukacji Z powodzeniem można ją wykorzystywać podczas następujących zajęć: lekcji języka polskiego (przy analizie tekstów literackich); lekcji języków obcych (jako trening konwersacji); lekcji historii (przy analizie zjawisk historycznych oraz ocenie decyzji podejmowanych przez postaci historyczne); zajęć pozalekcyjnych.

SCENORYS Scenorys umożliwia wizualizację procesu lub wydarzenia. Pomaga w zrozumieniu szerokiego kontekstu całości zadania oraz jego poszczególnych faz. Opowieść o Psotniku

MYŚLENIE WIZUALNE

Odwrócona lekcja Pomysł-Para-Współpraca Metoda ta została zaprojektowana, aby pobudzić i pogłębić dyskusję na wybrany temat.

PEDAGOGIKA INNOWACJI – PRACA W GRUPIE

HTTP: //PISTACJA. TV/

HTTP: //WWW. MATZOO. PL/

HTTP: //WWW. KLUBNAUKOWC A. PL/

TELEWIZJA EDUKACYJNA HTTP: //EDU. TVP. PL/

HTTP: //WWW. SZARAKOMORK A. PL/

ROLA SAMOMOTYWOWANIA Motywacja – co mnie motywuje?

MOTYWACJA Motywacji nie wywoła mówienie o niej – niezbędne jest stworzenie odpowiednich warunków, by wyzwolić naturalny impuls ciekawości i chęci. Jak to robić? Neurodydaktycy: twierdzą, że tak naprawdę wystarczy przestać demotywować uczniów! Bo jak to się dzieje, że małe dzieci z radością eksplorują świat wokół siebie, tymczasem, gdy trafią do szkoły, cała pozytywnie nakierowana energia gdzieś znika?

MECHANIZMY UCZENIA SIĘ Ludzki umysł wyspecjalizował się w poznawaniu otaczającego go świata. Zaczynamy uczyć się jeszcze w łonie matki, po narodzinach ten proces nabiera tempa. Natura wyposażyła nas w niesłabnącą ciekawość. Każda nowa przydatna informacja, każdy krok naprzód w rozwijaniu kolejnej umiejętności, każda pochwała lub zainteresowanie ze strony innych uruchamiają w mózgu produkcję dopaminy, która uaktywnia ośrodek nagrody. Inaczej mówiąc, nauka sprawia nam radość.

SPONTANICZNA NAUKA Małe dziecko nie uczęszcza do szkoły na lekcje chodzenia czy mówienia w ojczystym języku. Ono obserwuje dorosłych i naśladuje ich. Jedyne, co mu potrzeba, to poczucie wsparcia i przyjazne środowisko. Nie prowadzi notatek, nie dostaje prac domowych, tylko próbuje, próbuje aż do skutku. Czasem trwa to krócej, czasem dłużej, ale w końcu osiąga zamierzony efekt. Motywuje je ciekawość poznawcza. Jeśli wstanę, pójdę do drugiego pokoju, gdy poznam język, dowiem się, czego ten drugi ode mnie chce. Radosne, nieskrępowane poznawanie świata trwa dopóki dziecko nie pójdzie do szkoły.

SZKOLNY RYGOR I ZANIK WEWNĘTRZNEJ MOTYWACJI „MOTYWACJA W SZKOLE” TOMASZ MULARSKI – Szkoła nie dba o to, co interesuje małego człowieka. W planach na każdy rok zapisana jest lista celów, które musi on osiągnąć. Nauczyciel przygotowuje konspekt, w którym zaznacza, czego ma nauczyć na konkretnej lekcji i jak ma ona przebiegać. Miejsce na fascynacje i własne odkrycia? Gdzież tam! Trzeba jeszcze przygotować się do egzaminu. Umieszczając dzieci w szkole pozbawiliśmy je motywacji wewnętrznej. Już nie mogą uczyć się tego, co je pasjonuje. Dlatego w miejsce amputowanej ciekawości trzeba było przygotować protezę. Motywacja zewnętrzna zastępuje uczniom naturalny pęd do wiedzy. Przygotowujemy testy, stawiamy oceny, zachęcamy do rywalizacji. Obiecujemy nagrody, karierę awans. Nauka posuwa się naprzód. Niestety nie widzimy, że motywacja, jaką w ten sposób się rozbudza, to już nie jest motywacja do rozwijania się. My motywujemy do zdobycia wyższej lokaty, do zaliczenia roku, dostania się na studia. Ocena, nie wiedza, staje się celem. Dlatego aby osiągnąć zamierzony efekt, uczniowie stosują cały szereg wybiegów: spisują, ściągają, symulują pracę. A po wszystkim zapominają, czego się nauczyli. Wiedza była tylko środkiem do sukcesu, nie sukcesem samym w sobie. Teraz jest już zbędna. Znamy to: strategia trzy razy zet. Motywacja zewnętrzna to motywacja oparta między innymi na stresie. Manfred Spitzer – neurobiolog – twierdzi wbrew powszechnym opiniom, że stres nawet w małych dawkach nie sprzyja nauczaniu. Stres blokuje działanie mózgu, sprawia, że uczenie staje się trudniejsze, a efekty bardziej krótkotrwałe. Strach przed porażką staje się realną przeszkodą. Dla porównania, wyobraźmy sobie roczne dziecko, które zrażone całą serią porażek rezygnuje z próby pokonania kilku kroków. Przecież to się nie zdarza! upadek nie oznacza, jak w szkolnej rzeczywistości, że maluch zostanie za swoją porażkę napiętnowany.

DRUGI CZŁOWIEK – MÓJ WIELKI MOTYWATOR Uczymy się wśród ludzi i wobec ludzi. Jeśli coś może być pozytywną motywacją zewnętrzną do nauki, to będzie to drugi człowiek. Gdy widzimy zainteresowanie innych, pochwałę czy przyzwalający gest, nasz mózg zalewany jest kolejną porcją dopaminy. Na tym właśnie opiera się „metoda babci”. Drugi człowiek, choćby nic nie rozumiał z tego, co robisz, gdy zacznie się dopytywać: co to? po co? jak to? co dalej? – potrafi wyzwolić w tobie ukryte pokłady energii.

dr Beata Krokocka beatakrokocka@wp. pl