Ocenianie ksztatujce w praktyce szkolnej Cele prezentacji 1

„Ocenianie kształtujące w praktyce szkolnej”

Cele prezentacji 1. Słuchacze poznają: qetapy wdrażania oceniania kształtującego w Gimnazjum w Wasilkowie qpraktyczne wskazówki i rozwiązania dla dyrektorów, jak zaplanować wdrażanie OK. w szkole qopinie i wskazówki nauczycieli stosujących OK. qkorzyści dla szkoły z wdrażania oceniania kształtującego 2. Słuchacze zostaną zachęceni do q wprowadzania oceniania kształtującego w swoich szkołach

Na co będziemy zwracać uwagę? Proszę porozmawiać w parach przez 2 minuty z osobą najbliżej siedzącą na temat: Jakich informacji oczekuję od dyrektora i nauczyciela szkoły, która wdraża ocenianie kształtujące?

3 lata wdrażania OK. w Gimnazjum w Wasilkowie Współpraca z Centrum Edukacji Obywatelskiej – CEO www. ceo. org. pl Praca nauczycieli nad doskonaleniem efektywnych metod pracy na lekcji Kształtowanie kultury szkoły, podmiotowości uczniów, współodpowiedzialności uczniów za wyniki w nauce Nowatorstwo pedagogiczne Budowanie zespołu nauczycielskiego

sobota - 12 maja 2007 „Ocenianie kształtujące w pracy nauczyciela”

Dlaczego OK. ? Głównym zadaniem szkoły jest nauczanie, a liczne badania i poważne raporty pokazują, że ocenianie kształtujące jest bardzo skutecznym sposobem podnoszenia osiągnięć uczniów. W wielu krajach jest uważane za najbardziej obiecujący kierunek reformowania oświaty. Inną przyczyną zainteresowania tym sposobem oceniania jest fakt, ze ocenianie kształtujące przygotowuje uczniów do uczenia się przez całe życie.

Dlaczego OK. ? To ocenianie, które pomaga uczyć się. Badania wykazują również, ze ocenianie kształtujące jest pomocne w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych. Ocenianie które kształtuje kulturę szkoły i dobre relacje nauczyciel - uczeń Ocenianie kształtujące wzbudza wiele emocji wśród nauczycieli. Wymaga dużych nakładów pracy i bywa czasochłonne.

Ocenianie kształtujące a sumujące q Podstawą oceny kształtującej jest informacja zwrotna uwzględniająca to, co uczeń zrobił dobrze, jak też to, co powinien wykonać inaczej. Ma ona formę komentarza do pracy ucznia. q Ocena sumująca podsumowuje pracę ucznia, czyli określa na ile opanował on dane zagadnienie. Nie daje mu pełnej informacji, gdyż nie określa co uczeń zrobił dobrze, z czym ma jeszcze problemy i w jaki kierunku powinien pracować dalej. q Ocenianie kształtujące nie likwiduje ocen – stopni, jedynie ogranicza częstość ich wystawiania.

Etapy wdrażania OK. Przystąpienie do wdrażania OK. – decyzja wyjaśniona i uzasadniona przez dyrektora na RP Wybór liderów OK. w szkole - decyzja uzgodniona z nauczycielami (zgłosili się sami do szkolenia e-learningowego) Informacja dla całej Rady Pedagogicznej o etapach wdrażania OK. i zadaniach dla nauczycieli. Decyzja o przystąpieniu do programu „Szkoła Ucząca się” - SUS

I rok SUS-a Szkolenie dla dyrektora i 3 nauczycieli Trzech nauczycieli przez 1 rok szkolny (2007/2008) uczestniczyło w e-learningowym szkoleniu: „Lider oceniania kształtującego w szkole” ü Kurs obejmował 7 modułów, kolejnych etapów OK. ü Po każdym module przeprowadzane były spotkania z nauczycielami (w ramach spotkań RP), którzy próbowali wprowadzać kolejne elementy OK na swoje lekcje. ü Nauczyciele uczyli się stosować elementy OK. i dzielili się doświadczeniami z liderami OK. ü Efekty pracy były prezentowane nauczycielom. Szkolenie podsumowujące: „Podsumowanie szkolnych doświadczeń z OK” (ewaluacja) Dodatkowe szkolenie dla RP: do nauki? ” „Jak motywować uczniów

II rok SUS-a Szkolenie dla dyrektora i 3 nauczycieli Profil szkoły (ewaluacja wewnętrzna) przeprowadzona przez nauczycieli – ocena wewnętrzna sytuacji w szkole w opinii nauczycieli, rodziców, uczniów i pracowników niepedagogicznych Debata szkolna zakończona wyborem najważniejszych problemów szkolnych wymagających poprawy i rozwiązania Nauczyciele poprzez stosowanie elementów OK pomagają uczniom osiągać coraz wyższe oceny semestralne i końcoworoczne Uczniowie systematycznie odrabiają pracę domową

II rok SUS-a Powołanie zespołów zadaniowych ds. zdefiniowanych problemów. ü Opracowanie narzędzi badawczych ü Przeprowadzenie badań ü Ustalenie kierunków i sposobów planowanych zmian ü Wdrażanie zmian i monitorowanie wdrażania ü Ponowne przeprowadzenie badań na zakończenie wdrożenia zmian ü Opracowanie raportu z badań Kurs e-learningowy dla 2 nauczycieli „Jak motywować uczniów do nauki? ” Dodatkowe szkolenie dla nauczycieli „Jak skutecznie współpracować z rodzicami? ”

III rok SUS-a Szkolenie dla 3 nauczycieli przygotowujące do panelu koleżeńskiego Praca zespołów zadaniowych – prowadzenie badań, porównywanie założonych efektów z osiągniętymi, praca nad raportem Przygotowanie do przeprowadzenia PANELU -28 maja 2010 r. Otrzymanie certyfikatu SUS – Szkoła Ucząca się

Z praktyki OK. nauczyciela

Nauczyciel, który stosuje ocenianie kształtujące: określa cele lekcji i formułuje je w języku zrozumiałym dla ucznia q ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to, co będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia q rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej q buduje atmosferę uczenia się, pracując z uczniami i rodzicami q potrafi formułować pytania kluczowe q potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję q stosuje efektywną informację zwrotną q wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską q

Świadome planowanie celów lekcji Przystępując do planowania lekcji, zadajemy sobie w myślach pytanie: PO CO JA TEGO UCZĘ MOICH UCZNIÓW? Warto odpowiedzieć sobie na pytania: • Do czego to się im przyda? • Jak to wykorzystają w przyszłości? • Co będą umieć po mojej lekcji? • Co będą pamiętać z tej lekcji za kilka lat? • Co uczniowie już na ten temat wiedzą?

Przykłady sformułowanych celów lekcji (w języku zrozumiałym dla ucznia) Cele w języku zrozumiałym dla ucznia nie są łatwym zadaniem dla nauczycieli PRZYKŁADY formułowania celów: poprawnie niewłaściwie Będziesz umiał w tekście wskazać przykład apostrofy Poznasz pojęcie –apostrofa Będziesz umiał w zdaniu określić jego części Dokonasz rozbioru logicznego i gramatycznego zdania Będę umiał rozpoznawać i opisywać formy antagonistycznego współżycia organizmów Poznanie form antagonistycznego współżycia organizmów

W sposób zrozumiały i przystępny dla ucznia określam na co będę zwracała uwagę przy ocenianiu „nacobezu”

Przykłady nacobezu Punktacja do rozprawki (metoda zero – jedynkowa) realizacja tematu: üpraca we fragmentach zgodna z tematem üpostawienie tezy lub hipotezy üpodanie 2 trafnych argumentów üpodanie uzasadnienia do 1 argumentu üpodanie uzasadnienia do drugiego argumentu üwnioskowanie na podstawie podanych argumentów kompozycja wypowiedzi: ütrójdzielność tekstu üspójność wypowiedzi ülogika wypowiedzi

Nacobezu do sprawdzianów – biologia EKOLOGIA 1) Łańcuchy i sieci pokarmowe Zapis łańcucha pokarmowego: roślina roślinożerca mięsożerca Odczytywanie łańcuchów pokarmowych Umiejętność układania łańcuchów pokarmowych (3, 4, 5 - ogniwowych) – przygotuj po 5 przykładów łańcuchów z pola, lasu, łąki, jeziora wyjaśnianie pojęć: producent, konsument (I rzędu, II rzędu) reducent (przykłady, nazwy organizmów) Wyjaśnienie pojęć: produkcja pierwotna i produkcja wtórna. 1. Definicja pojęć ekologicznych i podanie przykładów: osobnik, populacja, biocenoza, biotop, ekosystem, Umiejętność wskazywania przykładów powyższych pojęć w różnych środowiskach przyrodniczych. Przepływ energii i krążenie materii. umiejętność wyjaśnienia zasad przepływu energii i krążenia materii, reducenci-rola ich w środowisku oraz umiejętność podania przykładów, z jakimi rodzajami energii mamy do czynienia w piramidzie (łańcuchu pokarmowym), znajomość konsekwencji przepływu energii i krążenia materii (podanie przykładów do czego się stosuje tę wiedzę) znajomość ogólna krążenia w przyrodzie C (węgla) i N (azotu) 1. Zależności między organizmami: Wyjaśnienie zależności nieantagonistycznych-symbiozy, mikoryzy, komensalizmu i mutualizmu, protokooperacji i umiejętność podania po 2 przykładów współżycia, znajomość zależności antagonistycznych-drapieżnictwa, konkurencji, pasożytnictwa – opisanie tych zależności na przykładzie (po 2 przykłady) 1. Potrzeby organizmu a zasoby środowiska Co oznacza pojęcie „czynnik ograniczający”, Co oznacza pojecie zakres tolerancji. Odczytywanie wykresów zakresu tolerancji i wskazywanie minimum, optimum i maximum

Nacobezu - geografia – „ 5 złotych pytań” NACOBEZU jest budowane przez uczniów. Uczniowie znają zasadę „ 5 złotych pytań”, które pomagają opracować dowolne zagadnienie. Co? Gdzie? Kiedy? Z jakiej przyczyny? Jakie skutki?

Nacobezu z geografii – wykonanie mapki Może służyć jako IZ – informacja zwrotna Do oceny koleżeńskiej Do samooceny ucznia

OGÓLNE Format A 4 0, 5 Właściwy kontynent 0, 5 NIE TAK liczba państw pokolorowanych 2 brak część wszystkie LEGENDA przedziały wartości 0 -2 nie ma jednostka zjawiska 0 -2 nie ma kolory błędne nie ma są błędne są TECHNIKA KOLOROWANIA brak jakość wypełnienia 0 -3 dokładność (utrzymanie koloru w granicach państw) 0 -2 rysunki przy linijce 0 -2 jakość pisma 0 -2 słaba dobra wyśmienita słaba dobra wyśmienita słabe dobre wyśmienita słaba dobra wyśmienita

Cd - geografia POPRAWNOŚĆ MERYTORYCZNA brak 0 zgodność z danymi niska 3 0 -10 duża 6 pełna 10 WYSTĘPOWANIE ELEMENTÓW PRACY podpisy tabeli 0 - 0, 5 tytuł 0 - 0, 5 nazwisko 0 - 0, 5 klasa 0 - 0, 5 data 0 - 0, 5 źródło danych 0 - 0, 5 rozmieszczenie elementów pracy 1 - 3. brak jest brak jest słaba dobra wyśmienita

Pytania kluczowe Opracowujemy pytania przed lekcją, wtedy gdy lekcję planujemy. Pytania kluczowe powinny: podkreślać cele uczenia i przyspieszać ich realizację, Ø wzbudzać chęć uzyskania odpowiedzi na pytanie, Ø angażować wszystkich uczniów, stawiać im wyzwanie, Ø zachęcać uczniów do samodzielnego myślenia i poszukiwania odpowiedzi, Ø zachęcać do uzasadniania poglądów i sposobu rozumowania Ø Zaczynają się od: Dlaczego. . . , W jaki sposób. . Ø

Przykłady pytań kluczowych Dobrym pomysłem jest stworzenie „Banku pytań kluczowych” 1) Czy to, co zdarzyło się (imię postaci lub miejsce zdarzenia) może przydarzyć się nam? 2) Dlaczego lubimy science fiction? 3) W jaki sposób to, jak mówimy, świadczy o nas? 4) Jak myślicie, dlaczego w naszych domach rośliny doniczkowe stoją na oknach? 5) Dlaczego nie możemy zapomnieć o zagładzie Żydów? 6) Jakie umiejętności językowe są konieczne, aby porozmawiać z kimś o planach wakacyjnych w języku…? 7) Czy wiesz, jak wygląda wnętrze Ziemi? 8) Co decyduje o szybkości w pływaniu? 9) Jak myślisz, w jakich sytuacjach matematycznych i życiowych może być przydatna umiejętność zamiany ułamków zwykłych na dziesiętne?

Techniki zadawania pytań czas oczekiwania na odpowiedź ucznia ustalanie odpowiedzi w parach niepodnoszenie rąk uczenie się na błędach >5 sekund

Przypomnienie dla nauczycieli na tablicy w pokoju nauczycielskim

Elementy informacji zwrotnej Prawidłowo skonstruowana i skuteczna informacja zwrotna zawiera cztery elementy: Ø wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia; Ø odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia; Ø wskazówki - w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę; Ø wskazówki - w jakim kierunku uczeń powinien pracować, by się rozwijać.

Przykłady informacji zwrotnej

Informacja zwrotna W tym roku szkolnym 2009/2010 wszyscy nauczyciele pracują nad wdrażaniem INFORMACJI ZWROTNEJ Przypomina o tym ogłoszenie na tablicy OK. w pokoju nauczycielskim

„Sprawdź swoją informację zwrotną” Czy napisałeś na początku jakąś pochwałę, komplement? Czy zwracałeś się do ucznia po imieniu? Czy twój komentarz dotyczył zawsze tylko pracy ucznia, a nie samego ucznia? Czy w twojej ocenie jest więcej uwag pozytywnych niż negatywnych? Czy do każdej krytycznej uwagi dodałeś sugestię – jak powinna wyglądać prawidłowa odpowiedź? Czy zrobiłeś ogólną uwagę pomagającą w przyszłości osiągnięcie lepszych wyników? Czy zadałeś uczniowi pytanie zachęcające do refleksji nad własną pracą. Czy w swoich komentarzach do pracy ucznia użyłeś języka zrozumiałego dla ucznia? Czy każdy twój komentarz został dostatecznie wyjaśniony? Czy zasugerowałeś uczniowi w jakim kierunku powinien podążać dalej? Czy zaoferowałeś uczniowi pomoc w pokonaniu trudności i poprawie jego pracy? Czy zaproponowałeś uczniowi przedyskutowanie twoich komentarzy? Czy zrobiłeś podsumowanie swoich uwag?

Opinia uczniów na temat skuteczności stosowania elementów OK w podnoszeniu wyników semestralnych i końcoworocznych Stan z lutego 2009 Stan z czerwca 2009 Stan z lutego 2010 nie 16 22 11 Czasami 46 44 29 tak 38 35 60 Czy informacja zwrotna od nauczyciela motywuje Cię do poprawy danej pracy?

Wyniki ankiety wśród nauczycieli dotyczącej wprowadzania elementów oceniania kształtującego Stan z lutego 2009 Stan z czerwca 2009 Stan z lutego 2010 cel lekcji w języku ucznia 35% 64% nacobezu do lekcji 13% 32% 39% nacobezu do sprawdzianu 77% 83% 97% informację zwrotną 54% 69% 91% Procent nauczycieli, którzy podają

Ocena koleżeńska i samoocena uczniowska Samoocena i ocena koleżeńska pozwala uczniom przygotować się do refleksji: Co już umiem? Ø Nad czym muszę jeszcze popracować? Ø Co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się? Ø Jakie powinienem przyjąć postanowienie na przyszłość? Ø

Stosujemy różne techniki samooceny uczniowskiej i oceny koleżeńskiej Ø Stosując ocenę koleżeńską i samoocenę oszczędzamy czas, który zwykle musimy poświęcić na sprawdzenie prac uczniowskich. Ø Jeśli uczniowie sprawdzą sobie nawzajem prace zgodnie z ustalonym schematem oceniania, to możemy zająć się tylko komentarzami budzącymi wątpliwości uczniów oraz najczęściej występującymi błędami.

Ocena koleżeńska - geografia

Podsumowanie lekcji Po każdej lekcji sprawdzamy, czy osiągnęliśmy założony cel (cele) Polecamy uczniom dokończenie zdania: • Dziś nauczyłem się. . . • Zrozumiałem, że. . . . • Zaskoczyło mnie, że. . • Dziś osiągnąłem założony cel, bo. .

Zdania podsumowujące wywieszone są w widocznym miejscu w salach lekcyjnych, naklejone na drzwiach, aby nauczyciel i uczniowie nie zapominali o tym ważnym elemencie lekcji OK.

Współpraca z rodzicami Rodzice są przyzwyczajeni do stopni. Tak było za ich czasów, tak jest wśród ich znajomych, o stopnie pytają też dziadkowie. CO DZISIAJ DOSTAŁEŚ? / ILE DZISIAJ ZAROBIŁEŚ? O co mają pytać rodzice swoje dzieci, gdy wracają ze szkoły? Chcielibyśmy, żeby rodzice pytali: è Czego się dzisiaj nauczyłaś? è Co nowego poznałeś? è Co udało ci się zrozumieć?

SPOTKANIA Z RODZICAMI ü Wprowadzając ocenianie kształtujące przeprowadziliśmy spotkania z rodzicami i wyjaśniliśmy, że nie rezygnujemy ze stopni, ale przede wszystkim chcemy uczniom pokazać, co już potrafią, bo w ten sposób możemy wspólnie budować w nich wiarę w siebie i pozytywną motywację. ü Spotkania trójstronne: uczeń – nauczyciel – rodzic

Prosty scenariusz lekcji OK

Pytanie kluczowe Który z elementów lekcji OK. (oceniania kształtującego) uważasz za najistotniejszy dla poprawy nauczania w Twojej szkole i dlaczego? Porozmawiaj przez 2 minuty z osobą siedząca obok Ciebie

Jak wspierać wdrażanie oceniania kształtującego w swojej szkole?

Jak wspierać wdrażanie OK. w szkole? Planować szkolenia tak, by uczestniczyli w nich wszyscy nauczyciele Razem z nauczycielami obowiązkowo uczestniczyć musi dyrektor. Rozmawiać z nauczycielami przy różnych okazjach, o tym jak im idzie praca nad OK.

Jak wspierać wdrażanie OK. w szkole? W widocznym miejscu eksponować informacje o OK. – oddzielny „kącik” na tablicy w pokoju nauczycielskim, plakaty. Przekazywać informację o OK. uczniom i rodzicom, by byli świadomi tego co się dzieje na lekcjach, jak z tego powinni korzystać Doceniać, chwalić, nagradzać i wspierać pracę nauczycieli i zespołów nauczycielskich (nagrody, wnioski o nagrody OP, KO, dodatek motywacyjny, dyplom, pochwała, dobry rozkład lekcji, mniej innych obowiązków)

Wizualna informacja o ocenianiu kształtującym

Jak wspierać wdrażanie OK. w szkole? Dyrektor liderem OK. (prowadzi lekcje wg zasad OK. oraz spotkania nauczycieli, RP) Elementy OK. w kontaktach zawodowych nauczycieli i dyrektora: zasady informacji zwrotnej (++, ? , ^), samoocena nauczyciela, Konsekwencja wdrażania – stały czas na Radach Pedagogicznych dla nauczycieli – liderów do prowadzenia szkolenia Nic na siłę, ale też nie rezygnować mimo chwilowych niepowodzeń. Bądź cierpliwy. Wzbudzaj refleksję.

Jak wspierać wdrażanie OK. w szkole? Nadzór pedagogiczny – elementów OK. na lekcjach” priorytet „Wdrażanie Dostosowanie (dyrektorskiego) arkusza obserwacji lekcji do wymogów lekcji OK. Upowszechniać arkusz scenariusza lekcji OK. i arkusz obserwacji lekcji (nacobezu dla nauczyciela)

przedmiot nauczyciel data Klasa liczba uczniów w klasie: liczba uczniów obecnych: Temat: Cel hospitacji (Na Co Bezu - ustalenia przedhospitacyjne): Przebieg lekcji: Kryteria oceny lekcji Czy jasno sformułowany był temat zajęć? Czy nauczyciel kontrolował i oceniał pracę domową? Czy zastosował Na Co Bezu? Czy uczniowie znali cel lekcji ? Czy cele lekcji były zrozumiałe dla ucznia? Czy zostało ustalone Na Co Bezu do lekcji? Czy nauczyciel zróżnicował tempo pracy na lekcji i stopień trudności zadań do możliwości ucznia? Czy na lekcji sformułowano pytanie kluczowe? Czy przygotowane materiały i pomoce sprzyjały w osiągnięciu celów lekcji? Czy dobór zadań służył uaktywnianiu uczniów? Czy nauczyciel zastosował nowoczesne metody i formy pracy uaktywniające uczniów? Czy był czas przeznaczony na samodzielną pracę uczniów? T/ N/ C* Spostrzeżenia hospitującego

Kryteria oceny lekcji T/ N/ C* Czy był czas na podsumowanie lekcji? Czy nauczyciel stosował różne formy oceniania ? (Jakie? ) Czy nauczyciel zastosował w ocenianiu informację zwrotną? Czy wystąpiła samoocena uczniowska lub ocena koleżeńska? Czy nauczyciel zadał i objaśnił pracę domową? Czy podał Na Co Bezu? Czy praca domowa jest zróżnicowana ? Czy poziom trudności i czasochłonność pracy domowej są właściwe? Czy poprawna była struktura lekcji, dostosowana do założonych celów? Czy temat i zakres zadań jest zgodny z planem wynikowym i podstawą programową? Czy lekcja przebiegała zgodnie z założeniami (zrealizowane zostały planowane cele i kształcone założone umiejętności)? INFORMACJA ZWROTNA DLA NAUCZYCIELA Mocne strony lekcji. Powody do zadowolenia. Słabe strony lekcji. Co należy poprawić Zalecenia do pracy. Spostrzeżenia hospitującego

Inne działania pomagające wdrażać OK. Cd. Jak wspierać wdrażanie OK. w szkole?

Jakie są efekty wdrażania OK. dla szkoły? Nie mamy przypadków kwestionowania ocen semestralnych, końcoworocznych przez rodziców i uczniów (nie ma egzaminów sprawdzających) Wzrosła liczba i % uczniów z najwyższymi wynikami w nauce – ok. 30% (wcześniej -22%). Zdecydowanie więcej ze śr. wynikiem 5, 0 Uczniowie bardziej świadomie podchodzą do nauki i udało nam się zmniejszyć liczbę uczniów z ocenami niedostatecznymi na koniec roku oraz ze średnią <3, 0. Poprawa relacji, zaufania w zespole nauczycielskim – hospitacje koleżeńskie lekcji, wymiana doświadczeń

Co nam to daje? Dzięki podawaniu nacobezu do prac domowych w dwóch badanych klasach drugich z 63, 6% wzrosła do 75% liczba uczniów, którzy odrobili pracę domowa. Wyniki ankiet dotyczące klimatu szkoły w 2009 r, np. . - 98% uczniów potwierdza, że było informowanych o przedmiotowych zasadach oceniania (87% w 2006 r). - Zadowolenie z osiąganych wyników nauczania - 82%, w 2006 – 74%

Wyniki ewaluacji zewnętrznej przeprowadzonej w Gimnazjum w marcu przedstawiają się następująco: www. npseo. pl Analizuje się wyniki egzaminu gimnazjalnego – poziom A Uczniowie nabywają wiadomości i umiejętności - poziom A Uczniowie są aktywni - poziom A Respektowane są normy społeczne - poziom A

Podsumowanie Czego nauczyłam się na dzisiejszej lekcji? Runda wypowiedzi: Zainteresowało mnie. . . Zastosuję w swojej pracy. . . Chciałabym zapamiętać. . . Trudne jest. . . .

Dziękujemy za uwagę Barbara Borkowska Dyrektor Gimnazjum im. ks. Wacława Rabczyńskiego w Wasilkowie dyrektor@gimnazjum-wasilkow. edu. pl Małgorzata Szwabowicz – nauczyciel języka polskiego W prezentacji wykorzystano rysunki Danuty Sterny oraz banery Centrum Edukacji Obywatelskiej