Ocenianie ksztatujce czyli jak ocenia eby uczy Cele
Ocenianie kształtujące czyli… jak oceniać, żeby uczyć
Cele naszego spotkania: • Poznają Państwo/przypomną sobie ideę oceniania kształtującego • Przekonają się do korzyści płynących ze stosowania OK • Podzielą się z innymi nauczycielami refleksjami nt. OK • Zastosują elementy OK na swych zajęciach?
Ocenianie kształtujące Definicja Ocenianie kształtujące to częste, interaktywne ocenianie postępów ucznia i uzyskanego przez niego zrozumienia materiału, tak by móc określić, jak uczeń ma się dalej uczyć i jak najlepiej go nauczać. Raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
Ocenianie kształtujące Wymaga: • zmiany przyzwyczajeń • dostosowania elementów OK do Twojego sposobu nauczania Nie wymaga: • zmian w programie nauczania
Ze wstępu do PODSTAWY PROGRAMOWEJ: • „ Właściwie stosowana bieżąca ocena uzyskiwanych postępów pomaga uczniowi się uczyć, gdyż jest formą informacji zwrotnej przekazywanej mu przez nauczyciela. Powinna ona informować ucznia o tym, co zrobił dobrze, co i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić oraz jak ma dalej pracować. Taka informacja zwrotna daje uczniom możliwość, racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się, a zatem także poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia. Ocenianie bieżące powinno być poprzedzone przekazaniem uczniowi kryteriów oceniania, czyli informacji, co będzie podlegało ocenie i w jaki sposób ocenianie będzie prowadzone. Ponadto nauczyciele powinni ustalić kryteria, na podstawie których będą oceniać uczniów na koniec roku szkolnego. Muszą to robić zgodnie z obowiązującymi przepisami. ”
Dlaczego warto stosować OK? W wyniku takich zmian uczniowie osiągają lepsze wyniki na sprawdzianach i egzaminach. Zmiany są możliwe do przeprowadzenia – nauczyciele z powodzeniem wprowadzili je w pracy z uczniami. Wymagana praca polega na innym rozłożeniu wysiłku: nie chodzi o to, by pracować ciężej, ale by pracować mądrzej. Zmian można dokonywać krok po kroku – „wielki skok w nieznane” nie jest konieczny. Nauczyciele zaczynają czerpać coraz więcej przyjemności ze swojej pracy i odczuwają większą satysfakcję, ponieważ odpowiada ona ich potrzebom i wartościom zawodowym. Nauczyciele obserwują, jak nauka zaczyna uczniom sprawiać przyjemność, jak w wyniku tych innowacji lepiej ją rozumieją i cenią.
Elementy OK • • • 1. CELE 2. KRYTERIA OCENIANIA – NACOBEZU 3. PRACA Z RODZICAMI 4. INFORMACJA ZWROTNA 5. PYTANIA KLUCZOWE I TECHNIKI ZADAWANIA PYTAŃ 6. SAMOOCENA I OCENA KOLEŻEŃSKA
I CELE - Po co ja tego uczę moich uczniów?
Odpowiedz sobie na pytania: • • Do czego to się im przyda? Jak to wykorzystają w przyszłości? Co będą umieć po mojej lekcji? Co będą pamiętać z tej lekcji za kilka lat? A następnie…
Dopuść ucznia do tajemnicy Waszej wspólnej wędrówki i sformułuj cel w jego języku Po co ja się tego uczę?
Dorota Żabicka, edukacja wczesnoszkolna, szkoła podstawowa, Dąbrowa Białostocka Temat: Dlaczego woda jest cenna? Cele w języku nauczyciela Cele w języku ucznia 1. czytanie i omówienie tekstu pt. : "Co 1. będziesz wiedział, dlaczego woda jest cenniejsze od złota? ", 2. proponuje różne działania mające na celu zaoszczędzenie wody w przyrodzie, 3. wyjaśnia krążenie wody w przyrodzie 4. rozwiązuje zadania tekstowe proste i złożone. to "Skarb cenniejszy od złota", 2. dowiesz się jak oszczędzać wodę, 3. będziesz potrafił wyjaśnić w jaki sposób woda krąży w przyrodzie.
Małgorzata Wacławik, matematyka, szkoła podstawowa, Augustów Temat: Porównywanie ułamków. Cele w języku nauczyciela Cele w języku ucznia • Uczeń: 1. porównuje ułamki o jednakowych • Po lekcji będę potrafił: 1. wskazać, który ułamek jest i o rożnych mianownikach 2. szacuje ułamki (mniejsze od 1, większe od 1, mniejsze od 1/2 ) większy, a który mniejszy 2. określić, które z ułamków są większe, a które mniejsze od ½ i 1
Jolanta Wilkocka, język obcy, gimnazjum, Szczecin Temat: „ Ich liebe dich”/ Kocham cię Cel w języku ucznia 1. Po lekcji będziesz umiał używać zaimków osobowych w bierniku stosowanych do osób i do rzeczy. (będziesz umiał np. powiedzieć „kocham ją/ kocham go, szukam ich, nie mogę ich znaleźć” )
Jak sprawdzić, czy osiągnąłeś założony cel? Metoda zdań podsumowujących Dziś nauczyłem się. . . Zrozumiałem, że. . . . Przypomniałem sobie, że. . Zaskoczyło mnie, że. . Dziś osiągnąłem założony cel, gdyż. . .
Metoda zdań podsumowujących – warianty i korzyści • Uczeń dokańcza zdanie sam lub w parze • Czyta zdania głośno lub oddaje kartkę nauczycielowi • Twój wariant v. Jeśli uczniowie są świadomi celu, wiedzą też, ile im jeszcze brakuje do jego osiągnięcia, są świadomi luki, którą muszą uzupełnić. Daje to podwójną korzyść: mogą rozłożyć racjonalnie swoje siły i jednocześnie cel wydaje się realny do osiągnięcia. Upominanie uczniów o tym, że powinni stale więcej pracować, nie jest dobrym pomysłem. Każdy uczący się człowiek musi mieć informację, że już się czegoś nauczył, coś osiągnął i ile jeszcze przed nim pracy pozostało.
Konspekt – pomoc w planowaniu lekcji • • Sformułuj cel w języku ucznia Powiąż temat z wcześniejszą wiedzą, odwołaj się do niej Pokaż uczniom zastosowanie wiedzy przez Ciebie przekazanej Skup się na wiedzy, która ma zastosowanie; nie „przerabiaj” za wszelką cenę programu
II KRYTERIA OCENIANIA • Zjawiska i fakty, które pokażą, że osiągnęliśmy założone cele • „na co będę zwracał uwagę” NACOBEZU
II KRYTERIA OCENIANIA - NACOBEZU DO LEKCJI DO PRACY DOMOWEJ DO SPRAWDZIANU
Co nam daje NACOBEZU ? • Zawieramy z uczniem umowę dotyczącą tego, co podlega ocenie • Nie rozdrabniamy się na rzeczy zbędne i drugorzędne • Uczniowie wiedzą, jakie wiadomości i umiejętności muszą opanować na lekcji i jaki poziom wykonania zadania jest wymagany • Uczniowie są bardziej skupieni na celu • Mają lepsze pojęcie o tym, co umieją, a czego jeszcze nie
Przykłady Temat: Wzory na pola czworokątów Cele: 1. Uczeń zapoznaje się z wyprowadzeniem wzorów na pole czworokąta. 2. Uczeń zna wzory na pole równoległoboku, trapezu, deltoidu i prostokąta. 3. Uczeń stosuje wzory w zadaniach z poleceniem obliczenia pola czworokąta. Cele sformułowane w języku ucznia: Będziesz znał wyprowadzenie wzoru na pole czworokąta, wzory na pole równoległoboku, trapezu, deltoidu i prostokąta i będziesz potrafił zastosować je w zadaniach z poleceniem obliczenia pola czworokąta. Nacobezu: 1. Przeczytasz zadanie ze zrozumieniem, wykonasz rysunek i oznaczysz dane. 2. Dobierzesz do zadania odpowiedni wzór. 3. Prawidłowo zaplanujesz rozwiązanie. 4. Podstawisz dane i wykonasz prawidłowo obliczenia. 5. Zapiszesz odpowiedź.
Temat : Polskie symbole narodowe. Cele: -poznanie barw narodowych i godła Polski, -okazywanie szacunku dla symboli narodowych. Cele dla ucznia: -Będziesz wiedział jak wygląda flaga i godło Polski. -Będziesz wiedział, gdzie można zobaczyć godło i flagę Polski. -Będziesz potrafił wytłumaczyć, co oznacza wyrażenie "szacunek dla symboli Polski". Nacobezu: -Wymienisz polskie symbole narodowe. -Powiesz wiersz "Kto Ty jesteś? " -Powiesz, gdzie można zobaczyć godło i flagę Polski. -Powiesz, jak należy zachowywać się wobec symboli narodowych.
Eksperymentuj z Podobnie jak w przypadku celów lekcji, możemy w różny sposób informować uczniów o nacobezu do lekcji: • polecić uczniom zapisać nacobezu w zeszycie, • rozdać karteczki do wklejenia do zeszytów (czasami z nacobezu do kilku lekcji lub całego działu), • wywiesić je na plakacie w klasie.
do sprawdzianu - korzyści Uczeń: • • czuje się bezpiecznie, gdyż wie, że nauczyciel nie zaskoczy go dodatkowym kryterium oceny, stara się zwracać szczególną uwagę na to, co nauczyciel będzie oceniał w jego pracy, wie, co powinno znaleźć się w jego pracy, jest zainteresowany późniejszym komentarzem nauczyciela do jego pracy, gdyż wie, co nauczyciel oceniał. Nauczyciel: • zastanawia się i analizuje sens zadań zadawanych uczniom na sprawdzianie lub pracy domowej, • dostosowuje zadania na sprawdzianie do wcześniej podanych uczniom nacobezu do lekcji, • w czasie sprawdzania prac uczniowskich skupia się tylko na tym, co zapowiedział, • ocena pracy ucznia jest sprawiedliwsza, nauczyciel ma mniej skarg dotyczących jego oceny prac uczniów.
Jak ustalić NACOBEZU? • Kryteria oceniania może ustalić sam nauczyciel i podać je uczniom przed sprawdzianem lub pracą domową • Może stworzyć je wraz z uczniami: włącza się uczniów w odpowiedzialność za własne uczenie się uczniowie mogą zastanowić się, po czym poznają, że cele zostały zrealizowane. można to zrobić w czasie powtórzenia przed klasówką i w ten sposób razem z uczniami określić, co było do tej pory najważniejsze można też zebrać propozycje uczniów i potem wspólnie ustalić jedną wersję nacobezu
Co z „niezauważaniem” błędów ortograficznych w pracy? • W pracy ucznia powinno być oceniane tylko to, co znalazło się w kryteriach oceniania (NACOBEZU). • Nie skupiajmy uwagi ucznia na błędach (podkreślając je na czerwono) - pamiętajmy i o tym, że pokreślona przez nauczyciela praca bardzo zniechęca ucznia – może on nie chcieć przeczytać naszego komentarza.
III OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE A SUMUJĄCE. PRACA Z RODZICAMI
Ocenianie kształtujące a sumujące • Rozdzielenie oceny sumującej i kształtującej • Ustalenie strategii oceniania z uczniami • Współpraca z rodzicami
Strategie oceniania • tylko ocena kształtująca, • tylko ocena sumująca, • obie oceny jednocześnie – NAJGORSZY WARIANT
Rozdzielenie oceny sumującej i kształtującej • ocena kształtująca powinna towarzyszyć procesowi nauczania; pomaga uczniowi uczyć się • a ocena sumująca powinna pojawiać się jako diagnoza sytuacji końcowej; nie może być użyta kształtująco, gdyż jest już za późno na wykorzystanie rezultatów do zaplanowania poprawy
Rozdzielenie oceny sumującej i kształtującej
Współpraca z rodzicami Bardzo ważne, aby rodzice też zrozumieli, że po przyjściu dziecka ze szkoły pierwszym pytaniem powinno być: „Czego się dziś nauczyłeś? " a nie: „Jaką ocenę dziś dostałeś? ". Marzena Litke, uczestniczka kursu „Jak motywować uczniów do nauki? ”
Jak zyskać w rodzicach sprzymierzeńców w ocenianiu kształtującym? Ocena szkolna nie daje wyczerpującej informacji o osiągnięciach dziecka. Wiele zasad obowiązujących w szkole zamienia proces nauki w wyścig, co oznacza wprowadzanie motywacji niekoniecznie do nauki, ale do konkurowania z innymi. Pozytywna motywacja do uczenia się jest na ogół wewnętrzna, co oznacza, że nagrodą za powodzenie jakiegoś działania jest ono samo. Walka o oceny szkolne jest najbardziej widocznym dowodem na to, jak bardzo uczniowie angażują się w wyścig. Badania wykazują, że żaden inny czynnik nie przyczynia się w tak dużym stopniu do poczucia własnej wartości ucznia, jak dobre świadectwo, żaden także nie działa na niego tak destrukcyjnie, jak złe oceny klasyfikacji końcowej. Zdobycie dobrych ocen może stać się bardziej istotne od samego procesu uczenia się. Stopnie mogą wywołać konflikt między uczniami i nauczycielem oraz wytworzyć atmosferę nieufności i podejrzliwości. System oceniania za pomocą stopni może zachęcać uczniów do oszukiwania, gdyż czują presję, by prześcigać innych za wszelką cenę. Oceny szkolne są bardzo subiektywne, czasami nie stawia się ich uczciwie lub ze słusznych pobudek.
Każdy z nauczycieli sam musi wypracować własną strategię rozdzielenia oceny kształtującej od oceny sumującej (stopnia). Nie oznacza to, że w ocenianiu kształtującym rezygnuje się ze stopni. Nie, stopnie towarzyszą ocenie sumującej, a komentarz ocenie
IV INFORMACJA ZWROTNA • Informacja zwrotna (IZ) jest dialogiem nauczyciela z uczniem; dialogiem, mającym pomóc uczniowi w uczeniu się. • Najczęściej przyjmuje ona formę komentarza pisemnego lub ustnego do pracy ucznia.
Niezbędne elementy IZ wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia [+ +]; odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia [- ]; wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę [Δ]; wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej [ ].
Informacja zwrotna musi być ściśle związana z nacobezu
Opracowanie informacji zwrotnej • Nauczyciele, którzy chcą stosować ocenę kształtującą powinni wypracować własny sposób opracowywania informacji zwrotnej i przekazywania jej uczniom. Postarajmy się znaleźć takie rozwiązanie, które połączy wysiłek ze strony nauczyciela i korzyść płynącą z IZ dla ucznia. Pamiętajmy o czasochłonności, komunikatywności i umiarze.
V PYTANIA KLUCZOWE pokazują uczniom szerszą perspektywę zagadnienia, są ściśle związane z celem lekcji, zawierają w sobie główną problematykę lekcji, mają spowodować zainteresowanie ucznia tematem, odpowiedź na te pytania uczeń powinien uzyskać podczas jednej lub cyklu lekcji.
Pytania kluczowe powinny: • • • mieć formę otwartą, podkreślać cele uczenia i przyspieszać ich realizację, wzbudzać chęć uzyskania odpowiedzi na pytanie, angażować wszystkich uczniów, stawiać im wyzwanie, zachęcać uczniów do samodzielnego myślenia i poszukiwania odpowiedzi, • zachęcać do uzasadniania poglądów i sposobu rozumowania.
Co trzeba zrobić, aby stworzyć dobre pytanie kluczowe? Jeszcze raz uzmysłowić sobie, jaki jest cel lekcji. Zastanowić się, jak ten cel łączy się z szerszą wiedzą o świecie. Pomyśleć, jakie pytanie mogłoby zainteresować uczniów i zachęcić ich do poszukiwania odpowiedzi. q. Stawiamy je w początkowej fazie (lekcji, kilku lekcji, działu)
Przykłady • Historia: Dlaczego nie możemy zapomnieć o zagładzie Żydów? • Godzina wychowawcza: Dlaczego nasze życie jest pełne norm i zasad? Co by było, gdyby wszyscy kłamali? Jak stać się człowiekiem z klasą? • Edukacja wczesnoszkolna: Co oprócz rzęsy rzadko pływa w rzece? Czego obawiałbyś się zimą, gdyby wróżka zamieniła Cię w zająca? Jak wyglądałoby życie ludzi, gdyby nie było zegarków?
Przykłady • Matematyka: Jak sądzisz, w jakich sytuacjach matematycznych i życiowych może być przydatna umiejętność zamiany ułamków zwykłych na ułamki dziesiętne? • Język polski: Po co czytać lektury, skoro mamy streszczenia? Do czego potrzebna nam wiedza o czasowniku? Jak rozpoznać baśń w tłumie innych opowieści? http: //www. ceo. org. pl/portal/b_ok_skarbiec_ok
Techniki zadawania pytań • Zwiększ czas oczekiwania na odpowiedź ucznia • Wprowadź zasadę niepodnoszenia rąk przez uczniów
Korzyści z wydłużenia czasu oczekiwania: odpowiedzi uczniów stają się dłuższe, zmniejsza się liczba przypadków braku odpowiedzi, odpowiadający uczniowie są bardziej pewni siebie, uczniowie kwestionują lub udoskonalają odpowiedzi innych, uczniowie proponują więcej alternatywnych rozwiązań. Jak oceniać, aby uczyć? – P. Black i D. Wiliam
Inne techniki • Pozwól na rozmowy w parach podczas zastanawiania się nad odpowiedzią • Unikaj pytań niejasnych lub retorycznych • Spróbuj wykorzystać odpowiedź błędną • Dopuść odpowiedź „nie wiem”
Zadawanie pytań na różnych poziomach uczenia się (taksonomia Bloom’a) • Wiedza (nazwij, określ, powiedz, wylicz, wskaż, przypomnij, dopasuj, wybierz) • Pogłębiona wiedza (porównaj, wyjaśnij, opisz, sklasyfikuj, wybierz, rozpoznaj, uporządkuj, wykaż, przeredaguj, sparafrazuj, zinterpretuj, spróbuj przewidzieć) • Zastosowanie (wypróbuj, zastosuj, odegraj rolę, przekształć, skonstruuj, przetłumacz) • Analiza (przeanalizuj, uprość, pokaż różnice, podziel na kategorie) • Synteza (skomponuj, zaprojektuj, stwórz, wynajdź, opracuj, wymyśl) • Ewaluacja (oceń, sporządź ranking, oszacuj, udowodnij, uzasadnij, zrecenzuj)
VI Ocena koleżeńska i samoocena • Ocenianie kształtujące powoduje, że odpowiedzialność za uczenie się spoczywa na uczniu. W ocenianiu kształtującym szukamy sposobów na to, aby uczniowie tę odpowiedzialność chcieli przejąć.
Ocena koleżeńska i samoocena Zarówno przy ocenie koleżeńskiej, jak i przy samoocenie musimy wraz z uczniami pracować nad: • ustaleniem kryteriów oceniania (co? ) nacobezu, • umiejętnością dawania informacji zwrotnej (jak? ).
Korzyści ze stosowania oceny koleżeńskiej i samooceny przez naszych uczniów Uczniowie stają się bardziej samodzielni, odpowiedzialni za swoją naukę oraz zaangażowani w proces uczenia się. Uczniowie lepiej rozumieją czego się uczą i po co. Wzrasta u uczniów poczucie własnej wartości, pewności siebie i motywacji do nauki. Uczniowie wiedzą, czego jeszcze nie opanowali i czego muszą się jeszcze nauczyć. Uczniowie łatwiej przyznają się, że czegoś nie rozumieją i chętniej zadają pytania. Uczniowie chętniej przystępują do poprawy swojej pracy i w mniejszym stopniu porównują się z innymi uczniami. Lekcje stają się ciekawsze dla uczniów i dla nauczyciela, w klasie panuje atmosfera sprzyjająca uczeniu się. Nauczyciel ma stałą informację o postępach indywidualnych uczniów. Nauczyciel może wraz z uczniami planować osiąganie przez uczniów założonych celów. Nauczyciel oszczędza czas poświęcany na poprawianie prac uczniów.
Skąd czerpać inspiracje? q www. ceo. org. pl/ok q„Jak oceniać, aby uczyć” P. Black i inni q„Ocenianie kształtujące w praktyce” Danuta Sterna
Dziękuję za uwagę Katarzyna Miaśkiewicz - Bulanda
- Slides: 51