Karar Srecinin Modellenmesi 11102020 1 Sistem analizi ve

Karar Sürecinin Modellenmesi 11/10/2020 1

Sistem analizi ve tasarımında kullanılan araçlar • • Akış şemaları Veri akış diyagramları Veri sözlüğü Yapısal şemalar Yapısal dil Karar tabloları Karar ağaçları Birim-İlişki diyagramları CASE araçları 11/10/2020 2

Akış şemaları • En eski fakat halâ kullanılan bir tasarım tekniğidir. • Şemalarda, tüm bilgi sistemindeki veri, bilgi ve iş akışı, yapılacak işlemin türünü gösteren özel bazı semboller kullanılarak gösterilirler. • Bu semboller sistem ya da programın mantığını temsil ederler. • Akış şemaları; – Sistem (uygulama) akış şeması – SAŞ – Program akış şeması - PAŞ 11/10/2020 3

Sistem Akış Şeması • Sistemin amacını, yapısını göz önüne sermek için kullanılır. Yani, verinin sisteme nereden girdiğini, nasıl işlendiğini, nasıl denetlendiğini ve bir çıktı olarak sistemi nasıl terk ettiğini gösterebilirler. • Sistemin fiziksel olarak nasıl yürütüleceği ile ilgili çok detaylı bilgi verir. • Örneğin eğer bir dosya, manyetik diskte saklanacaksa, manyetik disk sembolü kullanılır. 11/10/2020 4

Sistem Akış Şeması • Sistem analizinde bir bilgi sisteminin nasıl yapılacağından ziyade, ne yapacağının belirlenmesi söz konusu olduğu için bu araç, analiz aşamasında pek kullanışlı değildir. • Ayrıca sistem boyutu büyüdüğünde de akış şemalarının kullanımı sıkıntı yaratabilmektedir. 11/10/2020 5

Program Akış Şeması • PAŞ, SAŞ’ın tamamlayıcısıdır. • İşlemlerin mikro tanımıdır. Yani, SAŞ’daki her bir adımda oluşan her şeyin adım analizini içermektedir. • Mantıksal şema olarak da adlandırılır. 11/10/2020 6

11/10/2020 7

11/10/2020 8

11/10/2020 9

Akış şemaları • Akış şemaları, esas olarak bilgisayar sisteminin ve programlarının dokümante edilmesi ve tasarlanması amacıyla programcı ve analistlere yardımcı olmak için geliştirilmişlerdir. 11/10/2020 10

Veri akış diyagramları - VAD • Yapısal sistem geliştirmede kullanılan ve sistemin grafiksel olarak gösterimine imkân sağlayan bir araçtır. • VAD ile sadece 4 temel sembol kullanılmak kaydıyla sistemi grafiksel olarak ifade etmek mümkündür. – – Veri akışı Proses Dışsal birim Veri deposu 11/10/2020 11

Veri akışı “Günlük satış raporları” “Satış eğitim analizleri” “Mamüle göre satış analizleri” 11/10/2020 • Sistemde bir yerden başka bir yere hareket eden veriyi temsil eder. • Hareket halindeki veridir. • Her akışın içeriği ok boyunca yazılmış olan bilgilerle tanımlanmıştır. • Bu bilgiler bazen tek bir veri birimi (Kayıt No) olabileceği gibi kompozit bir veri de (satış raporları) olabilir. • Kompozit veriler ve içerikleri veri sözlüğünde ayrı tanımlanırlar. 12

Proses • Yapılan bir fonksiyon ya da aktiviteyi gösterir. • Veri dönüştürücüleri de denir. • Proses no’lar sırayı göstermez. • İsimler, yapılan faaliyeti net olarak tanımlamalıdır. 11/10/2020 13

Dışsal birimler • Bu birimler, verinin kaynağı ya da gideceği yer (hedef)tir. • Sol üst köşede birimi tanımlayan harf bulunabilir. • Veri akış çizgilerinin kesişimini önlemek amacıyla aynı birim aynı diyagramda birden fazla kullanılabilir. • Bu durumda tekrar eden her birim için karenin sağ alt köşesine diyagonal çizgi ya da * konur. 11/10/2020 14

Veri deposu • Analiz esnasında verilerin prosesler arasında depolanmış olarak tanımlanmasına ihtiyaç duyduğumuz yerler vardır. • Veri deposu depolama aracını göstermez. • Bir raf, dosya kabini, bilgisayar dosyası ya da personelin aklındakiler olabilir. • D ile tanımlanır. 11/10/2020 15

Veri akış diyagramları - VAD • Çoğu organizasyonların ya da sistemlerin çalışması oldukça karmaşıktır ve onları aynı düzlemde tek bir veri akış diyagramı ile ifade etmek oldukça zordur. • Bu nedenle diyagramın alt seviyelere bölünmesi ve en genelden ayrıntılıya doğru ifade edilmesi gerekmektedir. 11/10/2020 16

Veri akış diyagramları - VAD • VAD’ın en yüksek seviyeli hali kaba ilişki (CONTEXT) diyagramı olarak bilinir. – Kaba ilişki diyagramı çizilirken tek bir proses sembolü kullanılır. – Prosese tüm sistemi ifade edecek bir isim verilmelidir. – Bu prosese verilecek no; “ 0”dır. Diyagramda sistemin tüm dışsal birimlerinin ve birimler ile sistem arasındaki tüm veri akışlarının gösterilmesi gerekmektedir. – Bu seviyede veri depolarının bulunması gerekmez. 11/10/2020 17

Veri akış diyagramları - VAD • Kaba ilişki diyagramından sonra sistemi oluşturan başlıca alt sistemler, dışsal birimler, veri depoları ve aralarındaki veri akışlarını gösteren 0 -seviye (OVERVIEW) diyagramı oluşturulur. • 0 seviye denmesinin nedeni, sistemi oluşturan ana alt sistemlere verilecek numaraların yanına noktadan sonra “ 0” verilmesidir. – 1. 0, 2. 0 gibi… 11/10/2020 18

Veri akış diyagramları - VAD • Her bir alt sistemin detayları 1. 1, 1. 2 şeklinde seviyelenebilir. • Daha da fazla detaya ihtiyaç duyulursa 1. 1. 1, 1. 1. 2 şeklinde ifade edilebilir. 11/10/2020 19

11/10/2020 20

VAD çizim kuralları PROSES 1. Hiçbir proses sadece çıktılara sahip olamaz. Girdi olmadan dönüşüm yapılamaz. Eğer böyle birim varsa kaynak birim olmalıdır. 2. Hiçbir proses sadece girdilere sahip olamaz. Eğer böyle birim varsa hedef birim olmalıdır. 11/10/2020 21

VAD çizim kuralları VERİ DEPOSU 1. Veri, bir veri deposundan diğerine doğru taşınamaz. Veri bir prosesle taşınmalıdır. 2. Veri doğrudan bir dışsal kaynaktan bir veri deposuna taşınamaz. Dışsal birimden veriyi alan ve veri deposuna yerleştiren bir prosesle taşınmalıdır. 3. Veri, bir veri deposundan doğrudan dışsal birime taşınamaz. Veri bir prosesle taşınmalıdır. 11/10/2020 22

VAD çizim kuralları DIŞSAL BİRİM Veri doğrudan bir dışsal birimden diğerine taşınamaz. Veriler sistemle ilgiliyse, bir prosesle taşınmak zorundadır. Değilse, veri akışı VAD’ında gösterilmez. 11/10/2020 23

VAD çizim kuralları VERİ AKIŞI 1. Bir veri akışı semboller arasında tek bir akış yönüne sahip olmalıdır. Bir proses ve veri deposu arasında, veri deposundan okuma ve proseste güncellemenin gösterilmesi için her iki yönlü akış olabilir, ancak bunların iki ayrı ok şeklinde gösterilmesi gerekir. 2. Çatallı bir veri akışının anlamı, aynı verinin ortak bir lokasyondan iki ya da daha fazla farklı proses, veri depoları ya da dışsal birime gitmesidir. 11/10/2020 24

VAD çizim kuralları VERİ AKIŞI 1. Veri akışlarının birleşmesinin anlamı, aynı verinin herhangi iki ya da daha fazla farklı prosesten, veri deposundan ya da dışsal birimden ortak bir lokasyona gitmesidir. 2. Bir veri akışı, doğrudan aynı prosese geri dönemez. Veri akışını alıp, başka veri akışlarını üreten ve başladığı prosese orijinal veri akışını getiren en az bir prosesin olması gereklidir. 11/10/2020 25

11/10/2020 26

VAD çizim kuralları • Önceki slaytlarda ifade edilen kurallar dışında VAD’ında kullanılan iki durum daha sözkonusudur: – Prosesin girdileri prosesin çıktılarından farklı olmalıdır. – VAD üzerindeki birimler, tek isme sahip olmalıdır. Aynı isimli iki prosese sahip olmanın anlamı yoktur. VAD’ında karışıklığın önlenmesi için veri deposu ve dışsal birimler tekrar edebilir. – Eğer iki ok aynı veri akış ismine sahipse, bu akışların tamamen aynı olmalarına dikkat edilmelidir. 11/10/2020 27

Bilgisayar laboratuvarı bilgi sistemi Kaba İlişki Diyagramı 11/10/2020 28

Öğrenci kayıt sistemi 11/10/2020 29

Öğrenci kayıt sistemi 11/10/2020 30

Basit Bordro Sistemi Kaba İlişki Diyagramı 11/10/2020 31

Kastel Pazarlama Bölge Müdürlüğü Bayi ve Sipariş Takip Sistemi 11/10/2020 32

Yapısal şemalar • Yapısal tasarımın temeli, program yapısının oluşturulması için yukarıdan aşağıya tasarımın kullanımıdır. • Bunun anlamı, programın hiyerarşik olarak yapılanmış modüllerle ifade edilmesidir. • Yapısal şemalarda genellikle girdi, işleme ve çıktı sırası bulunur. 11/10/2020 33

Yapısal dil • Çoğu durumlarda akış şemalarından, karar tablolarından, karar ağaçlarından vb. araçlardan gerçek programlara gitmek zor olabilir. • Yapısal dil, VAD’larında bulunan proseslerdeki dönüşüm faaliyetlerinin nasıl yapıldığını (prosesin mantığını) açıklamakla birlikte proses tanımlamasında en yaygın kullanılan araçlardan biridir. 11/10/2020 34

Yapısal dil • YD’in kullanıcı ve analistler için bir iletişim tekniği olarak kullanımı amaçlanmıştır. • YD, “sahte kod” olarak da bilinmektedir. • YD bir program değildir. Ancak programlama diline dönüşümü kolayca yapılabilir. • Normal dilden farklı olarak sıfat ve zarflar kullanmazlar. Kullanılan isimler “veri sözlüğü”nden alınmalıdır. 11/10/2020 35

Yapısal dil • Yapısal programlamadaki tipik üç prosesin gösterilmesinde YD kullanılabilir: – Sıra –özel bir yapı gerektirmez – Şartlı ifadeler – Tekrar 11/10/2020 36

Yapısal dil • Örnek: Firmada haftada 400 pb’inden fazla kazananların listesi 1. 2. 3. 4. PRINT Rapor başlığı READ Her bir personel verisi Brüt ödemeyi hesapla Brüt ödeme 400 pb’den büyük mü? a. Eğer Evet ise PRINT Numara, Oran, Saat, Brüt Ödeme b. Eğer Hayır ise hiçbir şeyi yazdırma 5. Tüm personel için 2 -4 adımları tekrarla. 11/10/2020 37

Karar tabloları • Eğer proses mantığında çok fazla şartlı durum varsa ve her bir durum farklı işlemlerin yapılmasını gerektiriyorsa o zaman karmaşık mantığın anlaşılması yapısal dil ile oldukça zordur. Karar tabloları bu gibi durumlarda daha uygundur. • Karar tablosu incelenen sistemin mantığını adım akış yerine tablo biçiminde gösteren bir araçtır. 11/10/2020 38

Karar tablosu Maaş hesapla Kurallar Şartlar 1 2 3 4 5 6 Çalışan tipi M S M S 40 40 Çalışılan saatler <40 >40 Faaliyetler Taban ücreti öde Saatlik ücreti hesapla X X X Fazla mesai ücreti hesapla Devamsızlık raporu üretme 11/10/2020 X X X 39

Karar ağaçları • Karar tabloları gibi çok sayıda şartlı ifadelere sahip proseslerin tanımlanmasında kullanılabilir. • Karar tablolarına alternatif araçlardan biridir. • Karar tablolarını karar ağaçlarından ayıran özellik, karar ağaçlarının grafik gösterimine sahip olmasıdır. 11/10/2020 40

Karar ağaçları • Bir ağaçta kök, şartlar ve faaliyet bulunur. Olasılık içermemektedir. • Nedeni, sistem analizi ağaçlarının esasen karar prosesindeki şartlı durumların ve faaliyetlerin tanımlanması ve organize edilmesi için kullanılmasıdır. 11/10/2020 41

Karar ağaçları 11/10/2020 42