DEERLENDIRME VE VAKA FORMLASYONU DEERLENDRME Deerlendirme evresi ilk

DEĞERLENDIRME VE VAKA FORMÜLASYONU

DEĞERLENDİRME • Değerlendirme evresi ilk görüşme ve sonrası 4 -5 seans • Bu süreçte terapistin görevi çiftle bağ kurmak • Gerekli bilgileri toplamak • Terapötik ilişkinin gelişmesine engel olacak hatalar yapmamaktır.

YAPILMAMA SI GEREKENLE R

1. TARAF TUTMAYINIZ • Terapist her iki eşin de bakış açısını anlamaya çalışmalıdır • Suçlayıcı eşi pekiştirmemelidir «Sizin anlayışınıza/görüşünüze/düşüncenize göre……. .

2. ERKEN MÜDAHALE ETMEYINIZ • Yavaş yavaş ilerlemeli • Çift için tehditkar olmayacak şekilde araya girmeli • Erkenden sisteme müdahale etmemeli • İlk birkaç seansın değerlendirmeye ayrılacağı ve çiftin işbirliği ile tedavi planı oluşturulacağı belirtilebilir

3. HAZIR HISSETMEDEN ÇIFTIN SORULARINI YANITLAMAYINIZ • Bazen çiftler birbirinin ne kadar sorunlu olduğunu kanıtlamak için tuzak sorular sorabilir • Şüpheli sorular karşısında terapist; ØCevabı henüz bilmediğini söyleyerek, ØSoruya müdahale ederek ØSoran kişinin kendi fikrini sorarak ØKişinin fikir sunmasını sağlayarak karşılık verebilir

4. SORUNLAR/HEDEFLER NETLEŞTIRILMEDEN ILERLEMEYINIZ • Çiftler genelde birden fazla sorunla gelirler • İlk seansta genel fikir edinilir • Önce hangi sorunlar üzerinde durulacağına, belirtilen sorunun asıl sorun olup olmadığına, eşlerin aynı çözümü arzulayıp arzulamadığına süreç içinde karar verilir • Ortak hedefte buluşturmak önemlidir

5. SORUNLARI SOYUT OLARAK TARTIŞMAYINIZ • Çiftler başlarda soyut-genel ifadeler kullanır (iletişim sorunu-anlaşmazlıklar vb) • «ne-ne zaman-nasıl- kim» soruları kullanılmalıdır

6. EN UFAK SORUNLARI DAHI KÜÇÜMSEMEYIN • Çiftler bazen sorunlarını gerçekte olduğu şiddetiyle ifade etmeyebilir • Bazı durumlar utanç nedeniyle dile getirilemeyebilir; getirilemeyebilir Alkol, madde bağımlılığı, eş istismarı, cinsel sorunlar • Terapist üçüncü kulağıyla dinlemeli ve ilişki ilerledikçe problemlere geri dönmeli • Taraflar birbirinin yakınmalarını küçültmeye çalışabilir, ne olursa olsun iki tarafında dile getirdiği sıkıntılar önemsenmeli

7. FARKLILIKLARIN/ANLAŞMAZLI KLARIN ARTMASINA IZIN VERMEYINIZ Duygusal yoğunluk artmaya başladığında terapist; • Bilişsel yönelimli sorular (kim, nasıl, …) yöneltebilir • Konuya daha sonra tekrar dönebileceklerini belirterek başka bir konuya geçebilir

8. EŞLERIN SORUNU AYNI ALGILAYACAKLARINI SANMAYINIZ • Olayları farklı değerlendirdikleri için terapiye ihtiyaç duyarlar • Terapist benzer algılama olsun diye zorlamamalı • Sorunları çözmenin zaman alacağı belirtilerek farklılıkları normalleştirmek yararlı olur

9. SISTEMIN DENGESINI BOZMAYIN • Terapist sorunları-hedefleri-değişimin sonuçlarını anlamadan müdahale etmemeli • Terapist terapi içindeki dengeleri bozmamalı bir tarafı daha çok tutmamalı

10. ERKEN YORUMLAR YAPMAYINIZ • İlk seanslarda yorum yapmaktan kaçınılmalı • En tehlikesiz yorumlamalar «ikiniz de…. , biriniz…. yaptığında diğeri …. yapar» şeklinde olmalı

11. GEÇMIŞE TAKILIP KALMAYIN • Çiftler genellikle geçmişe takılır ve tekrar dile getirilir • Geçmişin onları şuanda nasıl etkilediği üzerine konuşulmalı • Tartışmayı kızıştırmayacak sorular sorulmalı

12. EŞLERIN TEORIAÇIKLAMALARINA TAKILIP KALMAYINIZ • «Sorunla ilgili sizin düşünceniz-teoriniz nedir? » gibi sorular sorulmalıdır. • Sorunu yeniden tanımlamaya fayda sağlayacaktır • Kişi fikrinin bu şekilde mutlak doğru kabul edileceğini düşünmez

13. ÇIFTIN HIKAYELER ANLATMASINA IZIN VERMEYIN • Bazen sorunları ifade etmek için örnekler anlatılır, bazen bu hikayeler çok uzun olur ve terapi zamanının kullanımını aksatabilir

14. DUYGULARIN SEANSI ELE GEÇIRMESINE IZIN VERMEYINIZ • Danışanlar bazen seansı duygusal olarak yönetme stresine girebilir • Terapistin, istediği zaman duyguları tırmandırıp istediği zaman kontrol altına alabildiğini ve yönetimin onda olduğunu bilmeleri gerekebilir • Bazı ilişkilerde de eşlerden biri diğerinin duyguları tarafından kontrol edilir, terapist bu duruma izin verirse kontrol edilen eş, sürecin terapistin kontrolünde olduğunu göremez.

15. ÇIFTIN SEANSI ELE GEÇIRMESINE IZIN VERMEYINIZ • Çift terapisinde en çok karşılan güçlüklerden biridir • Kriz durumlarında terapist krizle ilgilenip değerlendirmeyi bir kenara bırakabilir

İLK GÖRÜŞME FORMU BÖLÜMLERI: ILETIŞIM BILGILERI

AILE YAPISI ADI ANNE BABA KARDEŞ YAŞI EĞİTİMİ MESLEĞİ DANIŞANLA GENEL OLARAK İLİŞKİSİ

EĞITIM

İŞ DENEYIMLERI

GEÇMIŞ PROFESYONEL DENEYIMLERI Profesyonel destek deneyimi var mı? ( ) Evet ( ) Hayır Cevap evet ise destek sürecine ilişkin bilgiler (Nerede, ne zaman, ne kadar süre v. b. ) Bu destek sonrasında ne tür farkındalıklar kazanmış? Sonlandırma süreci nasıl olmuş? Şu anda başka bir profesyonel destek alıyor mu? Destek amaçlı kullandığı bir ilaç var mı, varsa ismi, öneren hekim ve dozu Birlikte destek deneyimleri var mı? (Çift ya da aile terapisi)

AILE Tarih Yıl Evlilik Hikayesi Çocukları Adı Ya şı Eğitimi Diğer Aile Üyeleri İle ilişkisi

GEÇMIŞ EVLILIK DENEYIMLERI Daha önce evlilik deneyimi var mı? Cevap evet ise evlilik sürecine ilişkin bilgiler (Nerede, ne zaman, ne kadar süre v. b. ) Bu evlilikten çocuk var mı? Boşanma süreci nasıl olmuş? ( ) Evet ( ) Hayır

ØVaka için uygun kuramsal çerçeve ØVakanın analizi ØUygulanan test ya da envanterler ØDanışanın kullandığı metaforlar ØDanışma sürecinde üzerinde anlaşma sağlanan amaçlar ØSeansta kullanılan yardımcı teknikler ØSeans sonunda verilen ev ödevleri ØBir sonraki oturumun planlaması ØSeans özeti………….

VAKA FORMÜLASYONU

BILGI TEMELLI SORULAR

1. İlk izlenimler ve tepkiler • Terapistin ilk sezgilerini, danışanların duygusaldavranışsal tepkileri oluşturur • Örn, Çift gergin, korkulu, şüpheli ya da rahat, işbirlikçi ve açık olabilir. • Terapist değerlendirmelerinde bu duygu durumları göz önünde bulundurmalı

2. Sunulan sorular- Eşlerin sorunla ilişkili görüşleri neler? • Terapist bütün sorunların bir tablosunu-listesini oluşturmak zorunda kalabilir • Her iki eşinde sorun hakkında görüşleri dinlenmeli • Birbirlerinin düşüncelerine ilişkin yorum yapmaları istenebilir • Amaç sorunla ilgili eşler arasındaki döngüyü anlamaya çalışmaktır

3. Sorunun geçmişi • Sorunun tarihi ile ilgili sorular sorulur • Sorun daha önce de aynı şiddette miydi? • Başlangıç noktası var mı? • Sorunun bir temeli var mı ya da bir olaya bağlı mı gelişti? (çocuk olması, evlilik, bir büyükle yaşamaya başlama vb)

4. Çözüm girişimleri • Çiftin daha önce denediği çözümler var mı? • Başarısız bir terapi geçmişi olabilir • Çift bazen iyileşme imkanı vermeden terapist değiştirmiş olabilir

5. Danışanların gerçekleşmesini istediği değişimler • Her bir tarafa da neyin değişmesini istedikleri sorulmalıdır • Süreç içinde çiftin ortak değişikliklerde buluşmalarına ve işbirliğinin hangi düzeyde yapılması gerektiğine karar vermelerine yardımcı olunmaya çalışılmalıdır

6. Yakın geçmişteki önemli değişiklikler(yeni iş, taşınma, ölüm, evden ayrılan çocuk vb) • Son 2 yıl özellikle de son 6 ayda ne gibi değişiklikler ya da sorunlar yaşandığını sormalıdır • Yaşadıkları bu durumların on ların üzerindeki etkilerini farkına varmaları sağlanmalıdır

ÇIKARIMSAL SORULAR

7. Bireysel sistemler • Bireylerin savunma mekanizmalarını tespit etme • Bilişsel çarpıtmalarını ve mantıkdışı inançlarını farkına varma, tanımlama, yorumlama • Bireysel patolojilerini farkına varma

• Bireysel patolojiler varsa diğer eşle paylaşılmamalıdır • Psikoz, ağır depresyon, bağımlılık vb durumlarda öncelik bireye yoğunlaşma olmalıdır • Bazı durumlarda karşılıklı eşler birbirini patolojik olarak tamamlar; narsistik/bağımlı, obsesifkompulsif/histriyonik-borderline, saldırgan/bağımlı kişilik tipleri eşleşmeleri.

8. Etkileşimsel sistem • Çiftin İletişim ve çatışma çözme becerilerine, • Duygusal kontratlara, • Bilişsel çarpıtmalara, • Engellenen duygulara değinilir • Çiftlerin sorumluluk almayarak problemi eşe yükleme durumları varsa bunları anlamaya yönelik vurgulamalar yapılmalıdır

Çiftlerle ilgili 4 zararlı atıf yöntemi tespit edilmiştir: • 1. GEREKÇELEME: GEREKÇELEME kişinin olumsuz ve zararlı etkileri olan davranışlarını dışsal sebeplere bağlaması (Örn. İş stresim yüzünden kendimi kontrol edemiyorum) • 2. USSALLAŞTIRMA: USSALLAŞTIRMA kişinin içsel olarak kontrol edilen davranışlarının kasten zararlı olmadığını iddiası (Örn. Sadece seni korumaya çalışıyordum (evden çıkmasını yasaklama). • 3. ZAYIFLATMA: ZAYIFLATMA kişinin içsel kabul ettiği olumsuz davranışlarını kontrol dışı nedenlere bağlaması (Örn. Sen beni dinlemediğin zaman kendime hakim olamıyorum). • 4. KÖTÜLEME: diğer tarafa kötü maksatların atfedilerek hain gösterildiği durumlardır. Sonuç olarak incitici davranışlara karşı tepki olarak gerekçelenir (Örn. Kendini üstün hissedebilmek için beni küçük

9. Nesiller arası sistem • Anne babanın evliliğinde gözlemlerin nelerdir? • Anne babanın birbirlerinden beklentileri nelerdi? • Eş olmakla ilgili neler öğrendin? • Anne babanın evliliğinde ne kadar yakınlık-uzaklık gözlemledin? • A. B öfke ve çatışmalarıyla nasıl baş ediyorlardır? • Birbirlerine yakınlıklarını açıkça gösterirler miydi? • Aile-iş-çocuklar-kendileri gibi öncelik sıraları nasıldı? • Hangi duygulara izin verilir-teşvik edilir ya da engellenirdir? • Evliliklerin herhangi cinsel-psikolojik-tıbbi sorunlar var mıydı • Yakınlıkla ilgili onlardan neler öğrendin? İki tarafında cinsel genogramları çıkarılabilir

10. Danışanlara ilişkin varsayımlar • Terapistin elde ettiği verilere göre oluşturduğu hipotezleri kapsar • Örneğin; terapist, temel problemin erkeğin reddedici bir anneye sahip olmasına, kadınınsa üvey babasıyla arasında ensest bir ilişki başından geçmesine bağlı olduğunu düşünebilir

11. Tedavi planı& stratejiler • Her bir değerlendirme hipotezi için terapist tedavi planı oluşturabilir • Ağır depresyon olan bir taraf varsa onun psikiyatra yönlendirilmesi gerekebilir • Depresyon durumu aileden geliyorsa gerekirse tedaviye diğer aile üyeleri de eklenebilir • Planlama doğru önceliklendirme yapılarak ve sonuçlarının etkisine göre yapılmalıdır

12. Tahminler ve beklenen terapi uzunluğu • Çiftin terapi için zihninde belirlediği bir süre olabilir ve bir beklentiye girebilirler • Terapist hangi problemlerin nasıl, ne düzeyde olduğu, sürecin aşağı yukarı süresi hakkında bilgi verebilir

13. SIZIN GÜÇLÜ VE ZAYIF YANLARINIZ NELER? • Terapist güçlü ve zayıf yanlarını bilirse, sürece göre potansiyel karşı aktarım yapabileceği durumları görebilir • Terapist süpervizyon alabilir • Gerekirse vakayı başka bir uzmana yönlendirebilir