12 SINIF RENME ALANLARI 1 5 NAN AHLAK

12. SINIF ÖĞRENME ALANLARI 1 5 İNANÇ AHLAK VE DEĞERLER 2 6 İBADET DİN VE LAİKLİK 4 3 7 VAHİY VE AKIL HZ. MUHAMMED DİN, KÜLTÜR VE MEDENİYET

1. HADİS VE SÜNNET 2. HZ. PEYGAMBERİN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU 3. DİNİN ANLAŞILMASINDA SÜNNETİN ÖNEMİ 4 - HZ. MUHAMMET’İ NASIL ANLAMALIYIZ 5 - BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI

1. HADİS VE SÜNNET Hadis; sözlükte yeni, söz ve haber anlamlarına gelir. Terim olarak ise, Hz. Muhammet’ e atfedilen söz, fiil ve takrir (onay) leri ifade eder. Sünnet; sözlükte işlek, geniş yol; devamlı gidiş, adet yaratılış ve çehre gibi anlamlara gelir. Terim olarak ise Hz. Peygamberin takip ettiği yol, hayatında prensip haline getirdiği fiil ve davranışlardır.

SÜNNET 3 GRUBA AYRILIR SÖZLÜ SÜNNET HZ. PEYGAMBERİN HERHANGİ BİR MESELE HAKKINDA SÖYLEDİĞİ SÖZLERİDİR. FİİLİ SÜNNET TAKRİRİ SÜNNET HZ. PEYGAMBERİN NAMAZ, ORUÇ, HAC, ZEKAT GİBİ ÇEŞİTLİ İBADETLERDEKİ DAVRANIŞLARINA AİT, SAHABEDEN NAKLEDİLMİŞ HABERLERDİR. YANİ HZ. PEYGAMBERİN DAVRANIŞLARININ ANLATIMIDIR. SAHABE TARAFINDAN SÖYLENEN BİR SÖZÜ VEYA İŞLENEN BİR FİİLİ HZ. PEYGAMBERİN REDDETMEYİP ONAYLAMASIDIR.

SÜNNET 3 GRUBA AYRILIR SÖZLÜ SÜNNET FİİLİ SÜNNET TAKRİRİ SÜNNET “KOLAYLAŞTIRINIZ ZORLAŞTIRMAYINIZ. MÜJDELEYİNİZ NEFRET ETTİRMEYİNİZ. ” ABDULLAH BİN ZEYD’ DEN HZ. PEYGAMBERİN ŞÖYLE ABDEST ALDIĞINI GÖRDÜM; “ AĞZINA VE BURNUNA SU VERDİ. SONRA ÜÇ DEFA YÜZÜNÜ, ARKASINDAN ÜÇ DEFA SAĞ KOLUNU YIKADI…. . ” HZ. PEYGAMBERİN KÜÇÜK ÇOCUKLARIN MESCİTTE OYUN OYNADIKLARINI GÖRMÜŞ ANCAK ONLARA SES ÇIKARMAMIŞTIR.

1. HADİS VE SÜNNET 2. HZ. PEYGAMBERİN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU 3. DİNİN ANLAŞILMASINDA SÜNNETİN ÖNEMİ 4 - HZ. MUHAMMET’İ NASIL ANLAMALIYIZ 5 - BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI

2. HZ. MUHAMMED’İN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU Hz. Muhammet’ in davranışlarında yerellik; Onun söz, fiil ve tutumlarına yansıyan kendi dönemine ait tarihsel, bölgesel, sosyal, siyasal, kültürel ve ekonomik özelliklerdir. Hz. Muhammet’ in davranışlarında evrensellik; Hadis ve sünnetin tüm insanlara yönelik, belli zamanla sınırlı olmayan bir mesaj içermesi ve uygulamaya konulduğunda Hz. Muhammet’ in gözettiği amacın gerçekleşmiş olmasıdır.

2. HZ. MUHAMMED’İN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU YEREL BOYUT EVRENSEL BOYUT “BİRİNİZ SIRT ÜSTÜ UZANIP DA AYAKÜSTÜNE ATMASIN. ” “YEMEKTEN ÖNCE VE SONRA ELLERİNİZİ YIKAYINIZ. ”

2. HZ. MUHAMMED’İN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU Hz. Muhammet’ in içinde yaşadığı tarih, kültür, coğrafya, örf, âdetin rivayetlere kattığı yerel unsurların günümüze olduğu gibi taşınması doğru değildir. Hadislerin taşıdığı temel amaçların ön plana çıkarılması gerekir.

2. HZ. MUHAMMED’İN DAVRANIŞLARININ 1 K E YEREL VE EVRENSEL BOYUTU N ÖR “EĞER ÜMMETİME ZAHMET VERMEYECEK OLSAYDIM, HER ABDEST ALDIKLARINDA ONLARA MİSVAK KULLANMALARINI EMREDERDİM. ” YEREL BOYUT (ARAÇ) EVRENSEL BOYUT (AMAÇ) MİSVAK KULLANMAK DİŞ VE AĞIZ TEMİZLİĞİ AÇIKLAMA PEYGAMBERİMİZİN DÖNEMİNDE MİSVAK KULLANMAK AĞIZVE DİŞ TEMİZLİĞİ İÇİN EN BİLİNEN YOLDU. GÜNÜMÜZDE İSE BU AMACI GERÇEKLEŞTİRECEK PEK ÇOK MALZEME MEVCUTTUR. DİŞ FIRÇASI, MACUNU, İPİ VS.

2. HZ. MUHAMMED’İN DAVRANIŞLARININ 2 K E YEREL VE EVRENSEL BOYUTU N ÖR “HİLALİ GÖRÜNCE ORUÇ TUTUN, HİLALİ GÖRÜNCE BAYRAM YAPIN. ” YEREL BOYUT (ARAÇ) EVRENSEL BOYUT (AMAÇ) AYIN HAREKETLERİNİ TAKİP EDEREK HİLALİ GÖRMEK RAMAZANIN YA DA BAYRAMIN GELMESİ AÇIKLAMA PEYGAMBERİMİZİN DÖNEMİNDE RAMAZANIN YA DA BAYRAMIN GELDİĞİNİ BİLMEK İÇİN EN BİLİNEN YOLDU. GÜNÜMÜZDE İSE BU AMACI GERÇEKLEŞTİRECEK PEK ÇOK YOL MEVCUTTUR. ASTRONOMİ BİLİMİ ARTIK UZUN ZAMAN ÖNCESİNDEN RAMAZANIN BAYRAMIN NE ZAMAN BAŞLAYACAĞINI HESAP EDEBİLMEKTEDİR.

2. HZ. MUHAMMED’İN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU İnanç, ibadet ve ahlakla ilgili hadis ve sünnetlerin tamamı evrenseledir. Hz. Muhammet’ in tüm insanlığa yönelik pek çok evrensel mesajı vardır;

HZ. MUHAMMET’ İN TÜM İNSANLIĞA YÖNELİK PEK ÇOK EVRENSEL MESAJI VARDIR “KÖTÜ ZANDAN SAKININIZ, “İNSANLARIN “DOĞRU EN OLUNUZ, HAYIRLISI, ÇÜNKÜ KÖTÜ ZAN SÖZLERİN İNSANLARA DOĞRULUĞA EN FAYDALI YÖNELTİNİZ. ” OLANDIR. ” EN YALAN OLANIDIR…”

1. HADİS VE SÜNNET 2. HZ. PEYGAMBERİN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU 3. DİNİN ANLAŞILMASINDA SÜNNETİN ÖNEMİ 4 - HZ. MUHAMMET’İ NASIL ANLAMALIYIZ 5 - BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI

3. DİNİN ANLAŞILMASINDA SÜNNETİN ÖNEMİ Sünnet, Kuran’ ın bir açıklaması ve uygulaması niteliğindedir. Kuran’ ın anlaşılmasında ve İslam’ın uygulanmasında önemli bir yere sahiptir. ÖRNEKLERİ İLE GÖRELİM;

1 - SÜNNET, KURAN’IN AÇIKLAYICISIDIR. KURAN AYETİ SÜNNET, HADİS EY İMAN EDENLER! ALLAH’ A NASUH TEVBE İLE TEVBE EDİNİZ. NASUH TEVBE; KULUN İŞLEDİĞİ BİR GÜNAHTAN PİŞMANLIK DUYUP ALLAH’ TAN AF DİLEMESİDİR. SAĞILAN SÜTÜN GERİ DÖNMEMESİ GİBİ, O KİŞİNİN GÜNAHA TEKRAR DÖNMEMESİDİR. TAHRİM SURESİ 8. AYET SUYUTİ, ED-DURRUL MENSUR

2 - SÜNNET, KURAN AYETLERİNİN BAŞKA SÖZLERLE İFADESİDİR. KURAN AYETİ SÜNNET, HADİS EY İMAN EDENLER! MALLARINIZI ARANIZDA HAKSIZ YOLLARLA YEMEYİN. KENDİ RIZASI OLMADAN BİR KİMSENİN MALI BAŞKASINA HELAL OLMAZ. NİSA SURESİ 29. AYET AHMET BİN HANBEL, MÜSNED

2 - SÜNNET, KURAN AYETLERİNİN BAŞKA SÖZLERLE İFADESİDİR. KURAN AYETİ SÜNNET, HADİS İYİLİKLER KÖTÜLÜKLERİ GİDERİR. BİR KÖTÜLÜĞÜN PEŞİNDEN HEMEN İYİLİK YAP Kİ, ONU YOK ETSİN. HUD SURESİ 114. AYET TİRMİZİ, BİRR

3 - SÜNNET, KURAN’ IN PRATİK YAŞAMA DÖKÜLMÜŞ HALİDİR. KURAN AYETİ SÜNNET, HADİS NAMAZI EKSİKSİZ ŞARTLARINA UYGUN BİR ŞEKİLDE KILINIZ. NAMAZI BENDEN GÖRDÜĞÜNÜZ GİBİ KILINIZ. BAKARA SURESİ 43. AYET BUHARİ, SALAT

3 - SÜNNET, KURAN’ IN PRATİK YAŞAMA DÖKÜLMÜŞ HALİDİR. KURAN AYETİ SÜNNET, HADİS MABEDİ HACCETMEK GÜCÜ YETEN BÜTÜN İNSANLARIN ALLAH’ A KARŞI YERİNE GETİRMEK ZORUNDA OLDUKLARI BİR GÖREVDİR. HAC İL İLGİLİ İBADETLERİNİZİ BENDEN ÖĞRENİNİZ. ALİ İMRAN SURESİ 97. AYET AHMET BİN HANBEL, MÜSNED

4 - SÜNNET, KURAN’ DA BULUNMAYAN BAZI EMİRLER DE GETİRMİŞTİR. KURAN AYETİ SÜNNET, HADİS KURAN’ DA ETİ YENMEYEN HAYVANLARLA İLGİLİ OLARAK LEŞ, KAN, DOMUZ ETİ VE ALLAH’ TAN BAŞKASI ADINA KESİLEN HAYVANLAR DIŞINDA BİR EMİR YOKTUR. AZI DİŞİ OLAN YIRTICI HAYVAN, PENÇELİ OLAN HER YIRTICI KUŞ YASAKTIR. MÜSLİM, SAYD

1. HADİS VE SÜNNET 2. HZ. PEYGAMBERİN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU 3. DİNİN ANLAŞILMASINDA SÜNNETİN ÖNEMİ 4 - HZ. MUHAMMET’İ NASIL ANLAMALIYIZ 5 - BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? Örnek Almak; Bir bilinçlilik halidir. Kişi, bir kimseyi örnek aldığının veya ona tabi olduğunun farkındadır. Örnek alınan davranış içselleşir. Dolayısıyla örnek alınan kişi yok olsa da onun örnekliği devam eder. Hz. Muhammet’ i örnek alırken O’ nun iki yönünü çok iyi anlamalıyız.

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? 1 - Hz. Muhammet’ in İnsani Yönü: Hz. Muhammet, her şeyden önce bir insandı. Yer, içer, çalışır, yorulur, uyur, kızar, sevinir, üzülür, ağlardı. Oğlu İbrahim’in ölümü karşısında gözleri yaşarmış ve şöyle buyurmuştur;

HADİS “Göz yaşarır, kalp hüzünlenir. Fakat biz Allah’ a isyan etmeyiz…” Müslim, Fedail

HZ. MUHAMMET, GAİPTEN HABER VEREN BİR MELEK YA DA İNSANÜSTÜ ÖZELLİKLERE SAHİP SIFATLARI OLAN BİRİSİ DEĞİLDİ. “. . . DE Kİ BEN GAYBI BİLEMEM, BEN SİZE BİR MELEĞİM DE DEMİYORUM…” (ENAM 50) “…BEN DE SİZİN GİBİ BİR İNSANIM…” (KEHF 110) “HIRİSTİYANLARIN MERYEM OĞLU İSA’ YI ÖVMEKTE AŞIRI GİTTİKLERİ GİBİ SİZ DE BENİ ÖVMEKTE AŞIRI GİTMEYİN. ÇÜNKÜ BEN SADECE ALLAH’ IN KULUYUM. BANA ALLAH’ IN KULU VE ELÇİSİ DEYİNİZ. ” (BUHARİ, ENBİYA)

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? Hz. Muhammet, herkes gibi çalışarak geçimini sağladı. Dünyevi işlerinde nasıl davranacağına kendisi karar verdi. Bu tür tercihlerinde insan olmasından dolayı isabetli ya da hatalı kararlar verdiği olmuştur. Çünkü bir insan olarak Hz. Muhammet de yanılabilir.

BİR İNSAN OLARAK HZ. MUHAMMET DE YANILABİLİR. “BEN ANCAK BİR BEŞERİM, SİZİN GİBİ BEN DE UNUTUP YANILABİLİRİM. ” (BUHARİ, SALAT) “HAKKINDA VAHİY GELMEMİŞ KONULARDA BEN DE SİZİN GİBİYİM. ”

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? 2 -Hz. Muhammet in Peygamberlik Yönü; Kuran, Hz. Muhammet’ in üstün ahlaki kişiliğine, insani erdemlerine değindiği halde onun fiziki özelliklerine değinmemiştir. Kuran, Hz. Muhammet’ e itaat edilmesini isterken onun Peygamberlik görevine; onu örnek gösterirken de ahlaki özelliklerine dikkat çekmiştir.

“… O ALLAH’ IN RESULÜ VE PEYGAMBERLERİN SONUNCUSUDUR…” AHZAP, 40 “ …SİZ KURAN OKUMUYOR MUSUNUZ? HZ. MUHAMMET İN AHLAKI KURAN AHLAKI İDİ…. ” MÜSLİM, MÜSAFİRİN “YÜCE BİR AHLAK SAHİBİ” KALEM 4 “MÜMİNLERE KARŞI ÇOK ŞEFKATLİ” TEVBE 128 “NAZİK VE YUMUŞAK HUYLU” ALİ İMRAN 159

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? Mükemmel kişiliği sosyal, kültürel ve ahlaki alanlarda gerçekleştirdiği çalışmalar sayesinde barış ve huzuru hakim kılarak yeni bir toplum oluşturan Hz. Muhammet’ i örnek almak demek, toplumda huzur, mutluluk ve barışın sağlanması için çaba harcamak demektir.

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? Hz. Muhammet in yaşamında bireysel ve toplumsal hayatımıza yön verecek hedef, ilke ve prensipler vardır. Müslüman bunları kaynak alır, çağın gelişen ve değişen şartları çerçevesinde sorunlarına çözümler üretir.

4. HZ. MUHAMMED’İ NASIL ANLAMALIYIZ? Hz. Muhammet inananlar için bir örnek olduğundan onun davranışlarındaki amaç ve hikmetler iyi bilinmelidir. Onun davranışlarını altında yatan amaçlarından soyutlarsak şekilciliğe kapılmış oluruz. Hz. Muhammet i anlamak için onun insan ve peygamber yönlerini iyi anlamamız gerekir.

BİR GÜN BİR SAHABİ, ŞAM’ DAKİ HIRİSTİYANLARDAN ALDIĞI İÇİ ZEYTİNYAĞI DOLU BİR KANDİLİ MESCİDE ASAR. MESCİDE GELEN DİĞER SAHABİLER, BU ALETİN HIRİSTİYANLARDAN ALINDIĞINI ÖĞRENİNCE HZ. MUHAMMET’ İN KIZACAĞINDAN KORKARAK ÇEKİNİRLER. ANCAK SEVGİLİ PEYGAMBERİMİZ BU DURUMU GÖRÜNCE KANDİLİ GETİREN SAHABİYE ŞÖYLE CEVAP VERİR “SEN BİZİM MESCİDİMİZİ AYDINLATTIN, ALLAH DA SENİN KABRİNİ AYDINLATSIN. İNSANLIĞA FAYDALI OLAN ŞEYLER MÜMİNİN YİTİK MALI GİBİDİR. NERDE VE KİMDE OLURSA HEMEN ALIR. ” BUYURMUŞTUR. (İBNÜL-HACER, EL-İSABE)

1. HADİS VE SÜNNET 2. HZ. PEYGAMBERİN DAVRANIŞLARININ YEREL VE EVRENSEL BOYUTU 3. DİNİN ANLAŞILMASINDA SÜNNETİN ÖNEMİ 4 - HZ. MUHAMMET’İ NASIL ANLAMALIYIZ 5 - BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI

5. BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI Hz. Muhammet in hadisleri hicri 2. asırdan itibaren toplanıp tasnif edilmeye başlanmıştır. (M 750– 800’ lü yıllar) Bu toplanan hadisler daha sonra kitap haline getirilmiştir. Hicri 3. asrın başlarından itibaren de ilk hadis kitapları çıkmaya başlamıştır. Bu eserlerin bazıları günümüze kadar ulaşabilmiştir.

SAHABE DÖNEMİ 632 - 700 TABİUN DÖNEMİ 700 - 770 ETBEU -TABİUN DÖNEMİ 770 - 850 HADİSLERİN TOPLANMASI HZ. MUHAMMET’İN VEFATI (M. 632) HADİSLERİN TOPLANMASI VE HADİS KİTAPLARININ ORTAYA ÇIKIŞI (M. 850)

5. BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI Bugün Kütübi Sitte (Altı Kitap) ismi ile bilinen bu kitapları yazan bilginler kendilerinden önce derlenmiş olan hadis kaynaklarından kendi oluşturdukları ölçütler doğrultusunda sahih (Güvenilir) kabul ettikleri hadisleri seçmişlerdir.

Kitabın adı Sahihi Buhari Yazarın adı Muhammet Bin İsmail Doğum Yeri ve Tarihi Buhara m. 816 Ölüm Yeri ve Tarihi Önemi Semerkant m. 878 En güvenilir olarak kabul edilen hadis kitabıdır. Türkler arasında çok değer verilir. Nişabur m. 883 Buhari’den sonra ikinci güvenilir hadis kitabıdır. Kitabında 3 bin civarında hadis vardır. Basra m. 897 Kitabında 5 bin civarında hadis vardır. Sahihi Müslim Bin Haccac Nişabur m. 826 Süneni Ebu Davut Süleyman Bin Eş’as Sicistan m. 834 Süneni Tirmizi Muhammet Bin İsa Süneni Nesai Ahmet Bin Şuayp Horasan m. 830 Mekke m. 915 Kitabının diğer adı Mücteba’ dır. Süneni İbni Muhammet Kazvin m. 886 Hadislerinin fıkıh bölümleri çok Tirmiz m. 824 Tirmiz m. 892 Kitabında 4 bin civarında hadis vardır.

5. BAŞLICA HADİS KAYNAKLARI Bunlardan başka da hadis kitapları mevcuttur; vİmam Malik, Muvatta v. Ahmet Bin Hanbel, Müsned v. Darimi, Sünen vs gibi.