AHLAK FELSEFES ETK AHLAK NEDR Ahlak nsanlarn bir

AHLAK FELSEFESİ (ETİK)

AHLAK NEDİR? Ahlak : İnsanların bir toplum içinde uyumlu yaşamaları için kendilerine göre belirledikleri ilkelerin tümüdür.

AHLAK FELSEFESİ NEDİR? Ahlak Felsefesi: Var olan ahlak üzerine düşünme, sorgulama etkinliğidir. Ahlakı, felsefe açısından açıklayan ve inceleyen düşünce sistemidir.

Kısaca; Ahlak, bir toplumda uyulması gereken kurallar bütününü ifade ederken, Ahlak Felsefesi var olan bu kuralları sorgulama etkinliğini ifade etmektedir.

AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI Toplum tarafından onaylanan davranışlar. AHLAK İYİ KÖTÜ BİLİNÇ Bireyin, herhangi bir baskı ve zorlama olmadan, kendi iradesiyle davranışta bulunmasıdır. Kişinin, özgürce gerçekleştirdiği eylemlerinin sonuçlarını üstlenmesidir. İnsanın kendini yargılama gücüdür. Kötü bir şey yaptığımızda duyduğumuz huzursuzluk ve iyi bir şey yaptığımızda duyduğumuz huzur vicdandır. İnsanların toplum içindeki eylemlerini ve birbiriyle olan ilişkilerini düzenlemek amacıyla kabul edilen kurallar bütünüdür. ÖZGÜRLÜK SORUMLULUK VİCDAN (İç Ses) Toplum tarafından onaylanmayan davranışlar. İyi olanla kötü olanı ayırt etme gücü. ERDEM Kişinin iradesinin her zaman iyi olana yönelmesidir. Ahlakça istenilen en üst değerdir. Dürüstlük, cömertlik, adalet, hoşgörü, alçakgönüllülük… vs.

ÖSS-2001 İnsan yalnızca bir organizma olmaktan öte zihne ve buna bağlı olarak da bilince sahip bir varlıktır. İnsan kimi gereksinimlerini bilincinden bağımsız bir şekilde başka bir çok canlının yaşam işlevleri gibi içgüdüleriyle sağlayabilir. Yine de onun en belirgin özelliklerinden biri eylemlerinin büyük bir bölümünü bilerek ve istençle yapıyor olmasıdır. İnsan bilinçli eylemleriyle içgüdüsel olarak yapabileceklerinden pek çoğunu ve çok daha etkili olanlarını gerçekleştirir. Bu yolla doğayı yaşamı açısından daha uygun koşullara doğru değiştirir. Bu parçaya göre insanı diğer canlılardan ayıran özellik aşağıdakilerden hangisidir? A) Eylemlerinin daha çok düşünsel süreçlere dayalı olması B) Diğer canlılar üzerinde üstünlük kurması C) Çevre koşullarına uyum sağlaması D) Diğer canlılarla bir arada yaşayabilmesi E) İçgüdülerinin diğer canlılardan daha güçlü olması

ÖSS-2001 Erdemli insan, yalnızca erdemli olma özelliklerini taşıyıp bunun bilincinde olan insan değildir; eylemleriyle de sahip olduğu erdemleri yansıtabilmelidir. Çağımızda, erdemler üzerine konuşulup, erdemli olmaya ait bilgiler üretilmesine karşın, insanların eylemleri ve sözleri birbirini tutmamaktadır. Erdemli insan, bilgisi ile yaptığı, düşüncesi ile eylemi arasında boşluk olmayan insandır. Bu parçada erdemin hangi yönü vurgulanmaktadır? A) B) C) D) E) Gözlemlenebilmesinin çok zor olduğu Eylem alanına da taşınması gerektiği Ancak bilgili kimselerin sahip olabileceği Sonucunun kişiye bir başarı olarak dönmesi gerektiği Mutluluk verdiği ölçüde değerli sayılacağı

ÖZGÜRLÜK VE SORUMLULUK ARASINDA NASIL BİR İLİŞKİ VARDIR? Özgürlük: Kişinin hiçbir baskı altında kalmadan kendi iradesiyle davranabilmesidir. Ø Sorumluluk: Özgür iradesiyle davranışta bulunan kişinin, kendi davranışlarının sonuçlarını üstlenmesidir. Ahlaki bir eylemde bulunabilmenin koşulu ÖZGÜR olmaktır. Özgür irade söz konusu değilse ahlaki davranıştan söz edilemez. Ø Yaptığı eylemleri tam bir bilinçle ve özgürlükle yapan insan, o eylemlerin sonucuna katlanmalıdır. Bu nedenle sorumluluk özgürlüğü gerektirir.

ÖSS-2003 Bir kişi, bir eylemin kendini haksız duruma düşüreceğini bile o eylemi yapıyorsa, bu kişi bilinçli olarak haksızdır. Öte yandan haksızlık alışkanlık haline geldiğinde, haksızlıktan kaçınmanın kişinin elinde olmadığı da bir gerçektir. Fakat yine de kişi alışkanlıklarından sorumludur; çünkü o alışkanlıklarının gerçek yaratıcısıdır. Her ne kadar eylemin yinelenmesi alışkanlığa neden olsa da eylemin dayanağı özgürlüktür. Bu parçada savunulan görüşün temelindeki düşünce aşağıdakilerden hangisidir? A) Alışkanlıklar yaşamı kolaylaştırır. B) Toplum bireylere sorumluluklarını hatırlatmalıdır. C) Haksız eylemleri yapanlar cezalandırılmalıdır. D) Sınırsız özgürlük olumsuzlukların nedenidir. E) İnsan ahlakla ilgili eylemlerinde özgürdür.

BİREY AHLAKİ EYLEMLERİNDE ÖZGÜR MÜDÜR?

BİREY AHLAKİ EYLEMLERİNDE ÖZGÜR MÜDÜR? (Özgür değildir) (Özgürdür) (Kısmen Özgürdür) (Özgür değildir) (Özgürdür)

YGS-2017 Havaya atılan bir taş, bilinçli bir varlık olsaydı, her ne kadar öyle olmasa da, kendi irade gücüyle hareket ettiğini hayal edecekti. Gerçekte onu hareket ettiren, mekanik etkilerdir. İnsanlarda da buna benzer bir durum vardır: Yaptığımız şeyi özgürce seçtiğimizi ve yaşamlarımız üzerinde kontrole sahip olduğumuzu hayal ederiz. Hâlbuki eylemlerimiz, doğadaki diğer tüm olaylar gibi belli bir neden-sonuç ilişkisi içerisinde gerçekleşir. Bu parçada dile getirilen düşünceler ahlak felsefesindeki görüşlerden hangisine uygundur? A) B) C) D) E) İndeterminizm Determinizm Otodeterminizm Liberteryanizm Fatalizm

YGS-2016 İnsanların mecbur olmadıkları, başka türlü davranabilecekleri hâlde belli bir şekilde davrandıkları için alkışlandıkları veya mahkûm edildikleri, ödüllendirildikleri ya da cezalandırıldıkları genelgeçer ahlakımızın tamamı sorumluluk kavramını içerir; sorumluluk ise siyah ile beyaz, haklı ile haksız, haz ile ödev arasında seçim yapma özgürlüğünü içerir. Böyle bir seçim yapma özgürlüğümüz olmasaydı hiç kimseye "Onu yapmak zorunda mıydın? Onu hangi ihtiyaçtan ötürü yaptın? " diyemezdik. Bu tür soruların gerisindeki varsayım kişinin onu yapmayabileceği veya başka bir şey yapabileceğidir. Bu parçada savunulanlar; I. determinizm, II. indeterminizm, III. otodeterminizm özgürlük anlayışlarından hangilerine uygundur? A) B) C) D) E) Yalnız II I ve III II ve III

EVRENSEL BİR AHLAK YASASI VAR MIDIR?

EVRENSEL AHLAK YASASI VAR MIDIR? EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø HEDONİZM (HAZ AHLAKI) (Aristippos, Epiküros) Ø EGOİZM (BENCİLCİ AHLAK) (T. Hobbes) Ø PRAGMATİZM (FAYDA AHLAKI) (J. Dewey, W. James) Ø ANARŞİZM (Proudhon, Bakunin, Kropotkin) Ø NİETZSCHE (NİHİLİZM-Hiççilik) Ø SARTRE (VAROLUŞÇULUK- Egzistansiyalizm) EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø SOKRATES Ø PLATON Ø ARİSTOTALES Ø KANT Ø SPİNOZA

YGS-2011 Nasrettin Hoca bir gün oğluyla birlikte şehre gitmek üzere yola çıkar. Şehre birçok köyün içinden geçilerek gidilmektedir. Hoca eşeğin üzerinde, oğlu da yürüyerek onu takip eder. İlk köyden geçerken köylüler "Koskoca adam eşeğe binmiş, küçücük çocuğu yürütmeye utanmıyor!" diye kınarlar. Sonraki köyden geçerken Hoca yürür, oğlu da eşeğin üzerindedir. Oradaki köylüler de "Görüyor musun saygısız çocuğu, koca adamı yürütüyor. " derler. Üçüncü köyde Hoca ve çocuk eşeğe birlikte biner bu kez de eşeğe acımıyorlar diye suçlanırlar. Dördüncü köyde çocuk da Hoca da yürür, kınanmaktan nasiplerini alırlar. Beşinci köyde Hoca ve oğlu eşeği birlikte taşımalarına karşın kınanma durumu değişmez. Bu parça ahlak felsefesinin temel problemlerinden hangisinin soruşturulmasında örnek verilebilir? A) Ahlakta her zaman iyi niyet yeterli midir? B) Tüm davranışlar ahlakla mı ilgilidir? C) Bireylerin vicdanlı olmasının, ahlaki eylemde işlevi nedir? D) Mutlak iyiye ulaşmak mümkün müdür? E) Akılla erdem arasında nasıl bir ilişki vardır?

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø HEDONİZM (HAZ AHLAKI): Aristippos, Epiküros Ahlaki eylemin amacı mutlu olmaktır. Haz veren eylemler mutluluğa götürdüğü için iyi olarak kabul edilir. Mutsuz olmamak için de kötüden uzak durmalıyız. Haz sağlayan eylemler iyi haz sağlamayan eylemler kötüdür.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø HEDONİZM (HAZ AHLAKI): Aristippos’a göre hedonizm: ü Zevklerin bireysel olduğunu ve herkesin bu zevk doğrultusunda hareket etmeleri gerektiğini savunmuştur. ü Zihinsel zevklerden ziyade bedensel zevklerin daha değerli olduğuna inanır. ü Şimdi alacağımız zevk, gelecekte alacağımız zevklerden daha değerlidir. Çünkü geleceğin garantisi yoktur.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø HEDONİZM (HAZ AHLAKI): Epiküros’a göre hedonizm: ü En büyük haz (asıl haz) yanında hiç acı ve sıkıntı getirmeyendir. Yani bize şuan mutluluk veren ama daha sonra bizi mutsuz edecek bir şey aslında bir haz değildir ve bu kendisinden uzaklaşmamız gereken bir eylemdir. ü Öyle eylemlerde bulunmalıyız ki acı ile sonuçlanmamalı. ü Bunun için de büyük bir farkındalık duygusu gereklidir. Yani eylemlerimizin 3 -5 adım sonrasın görebilmeliyiz.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø EGOİZM (BENCİLCİ AHLAK): T. Hobbes ü Birey her zaman “ben sevgisi” ile ve “çıkarlarını” düşünerek hareket eder. ü İnsan doğuştan bencildir. Çünkü, kişinin daha iyi ve daha mutlu yaşayabilmesi için kendi çıkarlarını koruyabilmesi gerekmektedir. ü Yani çıkarlarımı koruyan eylemler iyi, korumayan eylemler kötüdür. ü Çıkarlar kişiden kişiye değişeceğinden evrensel bir ahlaktan söz edilemez.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø PRAGMATİZM (FAYDA AHLAKI): J. Dewey , W. James ü Bir eylemin ahlaki olup olmadığını belirleyen eylemin sonucudur. Sonucunda fayda veren eylem iyi, fayda vermeyen eylem kötüdür. ü Fayda kişiden kişiye değişeceğinden evrensel ahlak yasasından söz edilemez.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø PRAGMATİZM (FAYDA AHLAKI): Fayda ahlakında merkeze bireyi değil toplumu alırsak; evrensel ahlak anlayışı kurulabilir. “Toplum yararına olan bir şey iyidir ve herkes bunu ölçüt almalıdır” dersek evrensellik söz konusu olacaktır.

YGS-2013 Bentham tarafından formüle edilmiş olduğu şekilde faydacılık ilkesinin söylediği şudur: En fazla sayıda insana en büyük (maksimum) ölçüde mutluluk sağlayan bir eylem, doğru eylemdir. Bu parçaya göre, faydacılık aşağıdakilerden hangisini doğru bulur? A) Bana dokunmayan yılan bin yaşasın. B) Her şey karşılıklıdır. C) Her ülke kendi çıkarlarından sorumludur. D) Yurtta barış, dünyada barış. E) Her koyun kendi bacağından asılır.

ÖSS-2000 Faydacı ahlak anlayışına göre, en çok sayıda insana en büyük ölçüde mutluluk sağlayan eylem, ahlaki bakımdan doğru eylemdir. Dolayısıyla bir eylemi doğru veya yanlış olarak değerlendirmek için öncelikle o eylemin, ilgili kişilerin tümüne sağladığı hazlara ve getirdiği acılara bakmak gerekir. Bu parçaya göre, faydacı ahlak anlayışı bir eylemin ahlaki bakımdan doğru olup olmadığını değerlendirirken aşağıdakilerin hangisini ölçüt alır? A) Eylemin sonuçlarını B) Eylemde bulunan kişilerin niteliklerini C) Eylemin hangi koşullarda gerçekleştirildiğini D) Toplumun eylemde bulunan kişiye karşı tutumunu E) Eylemin hangi amaçla yapıldığını

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø ANARŞİZM: Proudhon, Bakunin, Kropotkin ü Anarşizmin anlamı başsızlık‘tır. Yani başta, yönetimde kimsenin olmadığı bir toplumsal düzen anlamına gelir. (Yönetimsizlik) ü Her türlü otoritenin, başta devlet olmak üzere tüm baskıcı kurumların kalkması gerektiğini savunurlar. ü Ahlak kuralları, özgürlükleri kısıtlayan kurallardır. Özgür olmayan birey sorumlu da değildir. Bireyin otoritelerden kurtulması gerekmektedir. ü Evrensel ahlak olamaz. Her türlü evrensel yaklaşımın temelinde otorite, dayatma vardır. Bir kimseye nasıl davranması gerektiğini asla ve asla ne bir başkası ne de bir kurum söylememelidir. Nasıl davranacağıma kendim karar vermeliyim. Ölçü de kendi vicdanımızdır. Baskıcı kurumlar ortadan kalkarsa birey özgür ve mutlu olacaktır.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø NİETZSCHE (1844 -1900) NİHİLİZM ü Nietzsche’ye göre “ahlak bir deli gömleğidir. ” Toplumu korumak için vardır. ü Bir şeyi iyi veya kötü yapan kişinin kendisidir. ü Bir toplumda kutsanan başka bir toplumda “Ahlaklı insan, ahlaksız insandan daha aşağılanabilir. bir türdür. ” ü İnsanın ortak bir amacı yoktur. Bu yüzden evrensel ahlak yasası olanaksızdır.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø NİETZSCHE ü İnsanları "zayıflar" ve "güçlüler" olarak iki sınıfa ayırmaktadır. ü Zayıf insanları köle olarak, güçlü insanları efendi olarak tanımlamaktadır. ü Günlük hayatta geçerli olan ahlak kurallarını zayıf ve güçsüz insanların oluşturduğu "köle ahlakı" ya da "sürü ahlakı" olarak tanımlamaktadır. ü Gücü elinde bulunduranlar "efendi ahlakını" oluşturmalıdır. ü Bunda amaç "üst insana" ulaşmaktır. Güç en önemli, erdemdir. ü "Üst insan" kendisini aşmış ve yeni değerler yaratabilme gücüne sahip insandır. Ancak üstün insanın ahlakı olan efendi ahlakının henüz oluşmadığını söyler.

EVRENSEL AHLAK YASASINI REDDEDENLER Ø SARTRE (1905 -1980) VAROLUŞÇULUK (Egzistansiyalizm) ü İnsan dışında tüm varlıkların özü varoluştan önce gelir. İnsanda ise varoluş özden önce gelir. ü İnsan doğuştan iyi, kötü, suçlu, dürüst değildir. Özgürce yaptığı eylemlerle iyi, kötü gibi ahlaki değerleri oluşturur. ü Bu nedenle herkes için geçerli bir ahlak anlayışı yoktur.

YGS-2016 Değişmez bir insan doğası yoktur. İnsanı var eden sadece kendi eylemleridir. Yani, insan önce var olur ve ardından kendi eylemleri ile kendi özünü ve doğasını oluşturur. Bu özü oluştururken yapabileceği eylemleri kısıtlayan, kendi iradesi dışında hiçbir güç yoktur. Bu durumun en önemli sonuçlarından biri, insanın eylemlerinde tamamen özgür olduğu gerçeğidir. Bu parçadaki düşünceler, aşağıdaki görüşlerden hangisine yakındır? A) Hobbes'un bencilliğine B) Sartre'ın varoluşçuluğuna C) Epiküros'un hazcılığına D) Proudhon'un anarşizmine E) Bergson'un sezgiciliğine

YGS-2017 Eylemsizlik, yan geldimcilik, “Ben yapmazsam elbet bir yapan çıkar! Benim yapmadığımı başkaları yapabilir!” diyen kimselerin davranışıdır. Size anlatacağım öğreti ise bunun tam tersidir. Çünkü bu öğreti, “Ancak eylem içinde, iş içinde gerçeklik vardır. ” der. Hatta daha ileri giderek “İnsan kendi tasarısından başka bir şey değildir; kendini yaptığı, gerçekleştirdiği ölçüde vardır; yani hayatından, edimlerinin toplamından ibarettir. ” diye de ekler. Bu parça aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin ahlak görüşünü yansıtmaktadır? A) B) C) D) E) Varoluşçuluk Anarşizm Hazcılık Faydacılık Sezgicilik

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Bu görüşü savunanların ortak noktası AKIL‘dır. Yani, akla uygun davranmak tüm insanları bağlar ve evrensel ahlak için akıl bir ölçüttür. Akıl, bir eylemin iyi veya kötü olduğuna karar verebilir.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø SOKRATES (M. Ö 469 – M. Ö 399) ü Ahlak felsefesinin kurucusu kabul edilmektedir. ü İyilik, kötülük, erdem gibi ahlaki değerlerin genel geçer(kesin) olduğunu ve topluma ya da kişilere göre değişmediğini savunmuştur. ü Erdemle bilgiyi eşdeğer olarak görmüştür. Kimse bilerek kötülük yapmaz. Ahlakın özü "iyi"yi bilmektir. ü İyi ve kötünün ne olduğunu bilen kişiler erdemli ve mutlu yaşarlar.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø PLATON (M. Ö 427 - M. Ö 347) ü İyinin ölçütü "iyi ideası"dır. Erdemli davranış ona uygun davranıştır. ü Temel erdemler; ölçülülük, adalet, cesaret ve bilgeliktir. ü Mutluluk bilgelikle elde edilir.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø ARİSTOTELES (M. Ö 384 - M. Ö 322) ü Ahlaki eylemin amacı mutluluktur. ü Ahlaklı olmak ölçülü olmaktır. (Aşırılıklardan kaçma, orta yolu bulma) ü Adalet, cesaret, cömertlik, dostluk gibi erdemler ahlaki erdemlerdir.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø KANT (1724 - 1804)

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø KANT Ödev Ahlakı ü Ahlaki ödevlerimizi belirleyen, koşulsuz buyruklardır. ü Kant’a göre bir eylemin ahlaki olup olmadığının ölçütü bireyi o eyleme yönelten amaç ve niyettir.

EVRENSEL AHLAK YASASINI KABUL EDENLER Ø KANT ü Kant, ahlakı ve iyiyi eylemlerin sonucuna göre değil onların arkasındaki amaca göre değerlendirir.

YGS-2012 Birçok toplumda geçerli olan “Çalmayacaksın!” yaptırımı ile karşıya olan birey, aşağıdakilerden hangisini yaptığında Kant’ın ödev ahlakına uygun eylemde bulunmuş olur? A) Onu koşulsuz bir buyruk olarak aldığında B) Toplumun yararına olacak biçimde davrandığında C) Doğruluğundan emin olduktan sonra benimsediğinde D) İçinden gelen sese kulak verdiğinde E) Mutlu olabilecek biçimde davrandığında