Veri Toplama Yntemleri r Gr A Doukan SARIYALINKAYA

Veri Toplama Yöntemleri? Öğr. Gör. A. Doğukan SARIYALÇINKAYA

KONU BAŞLIKLARI. Dosya yönetimi. Bellek yönetimi

VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ q. Mülakat Metodu q. Gözlem Metodu q. Anket Metodu q. Kaynak Derlemesi q. Meta Analiz Metodu

Mülakat Metodu q Mülakat, insanların bir konu hakkında neyi ve neden düşündüklerini anlamak için onlarla sözlü iletişime girmektir. q Mülakat daha çok, önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı etkileşimli bir eğitim süreci olarak tanımlanmaktadır. q Mülakatın asıl amacı, iletişim kurulan bireyin araştırılan konu hakkında duygu, düşünce ve inançlarının neler olduğunu ortaya çıkarmaktır.

Mülakat Metodunun Türleri Balcı (1997) mülakat türlerini; 1. Katılanların sayısına göre; bireysel ve grupça olmak üzere ikiye ayrılır. Bireysel mülakatlarda araştırmacı ve örneklem dışında o ortamda kimse bulunmaz. Temel amaç, kişiye özel bilgilerin elde edilmesidir. Grupça mülakat; belirli bir amaç doğrultusunda bir araya gelmiş bireylere araştırmacı tarafından sorular sorulması ve grup elemanlarının biriyle etkileşimleri sonucu sorulan sorulara cevap vermeleridir. 2. Mülakat yapılmak istenen kişiye göre; bunlar; önderlerle mülakatlar, uzmanlarla mülakatlar ve halk ile mülakatlar olmak üzere üç grupta toplanmaktadır. 3. Uygulama kurallarının katılığına göre; yapılandırılmış mülakatlar, yarı yapılandırılmış mülakatlar ve yapılandırılmamış mülakatlar olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

1. Yapılandırılmış Mülakat q. Ne tür soruların ne şekilde sorulup, hangi verilerin toplanacağını en ayrıntılı biçimde saptayan ve bu amaç için yapılmış olan bir mülakat planını süreç içerisinde her hangi bir değişime uğratmadan aynen uygulamaktır. q. Yapılandırılmış mülakatta sorulacak sorular ve cevapları önceden belirlenir ve mülakatı yürüten birey tarafından mülakata katılan bireylere tek okunur ve alınan cevaplar kağıda işlenir. Örneğin: 1. Bulunduğunuz şartlar öğrenciyi kopya çekmeye yöneltir mi? 2. Kopya çeken öğretmen adayı öğretmen olduğu zaman ideal bir öğretmen olabilir mi? Bu tür mülakatlarda sayılar (frekanslar) önem kazanır. Burada, örneklemin vermiş olduğu cevaplara dayalı anlamlar oluşturma veya derinlemesine bilgi edinmek gibi bir amaç yoktur.

2. Yarı Yapılandırılmış Mülakat q. Bu metotta araştırmacı mülakat sorularını mülakata başlamadan önce hazırlar. Fakat bireyler ve koşullara bakarak mülakat süresince bir çok hususta esnek olabilir. Örneğin, önceden hazırlamış olduğu soruları yeniden düzenleyebilir veya sorular hakkında geniş tartışmalara izin verebilir. Kısaca, yarı yapılandırılmış mülakatta soruların sırasını değiştirebilme ve soruları daha ayrıntılı olarak açıklayabilme olanağı vardır. q. Yarı yapılandırılmış mülakat türünde mülakatçı iletişime konu ile ilgisi olan bir soru ile başlayabilir. Araştırmacının asıl görevi tartışmada sorulan soruların dışına çıkıldığında mülakata katılan bireyleri gerektiğinde yönlendirip, tartışma konusu üzerinde odaklanmalarını sağlamaktır.

3. Yapılandırılmamış Mülakat q. Açık uçlu soruların sorulduğu, tartışma ve keşfe yönelik bir mülakat türüdür. Mülakatçı pasif, örneklem ise aktiftir. Örneğin, günümüzde sosyal bilgiler öğretmeni olmak mı daha avantajlıdır, yoksa tarih öğretmeni olmak mı? Sosyal bilimlerde bir dersin sunumu ile fen bilimlerinde bir dersin sunumu arasında farklılıklar var mıdır? Gibi sorular tartışma ortamında her hangi bir sınırlama getirmeksizin irdelenir. Bu yolla, geniş veri elde edilebilir.

q. Eğitim araştırmalarında mülakatlar nasıl kullanılmalı hususu, Bell (1989) tarafından şöyle ifade edilmektedir; Bell 1989’da formal mülakatı ve informal mülakatı aşırı uçlara kaymak olarak tanımlar. Onun iddiasına göre, formal mülakatlarda mülakatı yürüten birey bir makine gibi hareket etmektedir. Bundan dolayı, iletişime herhangi bir katkısı bulunmamaktadır. Formal mülakat genellikle örneklem sayısının çok geniş olduğu durumlarda kullanılır. Bu örneklem sayesinde hipotezler test edilir ve sonuçlar nicel (Quantitative) olarak ortaya koyulur. qİnformal mülakatta ise mülakatçı pasif ve mülakatı yapılan birey ise tamamen aktif olmaktadır ve bu çeşit mülakatlar da çok az konu tartışılabilir. Bir konu ortaya atılır ve mülakat boyunca araştırmacı karşısındaki insanın sözünü kesmeden ve söylenenlere kendi fikrini katmadan notunu tutar. Fakat, tartışma ortamına yön vermek için gerektiğinde sorular sorabilir. İnformal mülakatta en büyük iki problem; bilgiyi toplayan bireyin uzman olması ve verileri belirli düzene koymanın uzun zaman almasıdır.

Mülakatların Kullanım Amaçları Mülakat metodu genel olarak üç amaç için kullanılır. Bunlar; 1. Çalışmanın hedefleri ile ilgili olan temel bilgileri bir araya getirmek için insanların iç dünyasına girmeyi ve böylelikle insanların ne bildiklerini (bilgi ve haberdarlık), neyi sevip sevmediklerini (tavır ve inanç) ortaya koymak, 2. Verilen hipotezleri test etmek, yeni hipotezler önermek ve çalışmadaki değişkenler ile bu değişkenler arasındaki ilişkileri ortaya koymada açıklayıcı araç olarak kullanmak, 3. Diğer metotların güvenirliğini ölçmede veya test etmede mülakattan alınan verileri diğer metotlardan alınan verilerle karşılaştırmak.

Etkili Mülakatçıların Özellikleri Etkili bir mülakatçının en az üç özelliğe sahip olması gerekir. Bunlar; Güvenirlilik, meraklılık ve tabiiliktir. q. Güvenilir Olmak: Mülakat yapan ile mülakatı yapılan birey arasında samimi bir ilişkinin kurulmasıdır. Bu süreçte üzerinde durulması gereken konu yapılan işin her iki taraf için önemli olduğunun kavranmasıdır. q. Meraklı Olmak: Bir araştırmacının, araştırılan olaylar hakkında bireylerin algı ve görüşlerinin neler olduğunu bilmeyi arzulamasıdır. Meraklılığın çalışmanın verimini artırmada büyük etkisi vardır. q. Tabii Olmak: Burada mülakatı yapan kişinin kendi düşünceleri önemli değildir. Önemli olan mülakata katılan bireyin ne düşündüğünün açıkça ortaya konulmasıdır. Yani, mülakatı yürüten birey gerçekleri olduğu gibi aktarmalıdır.

Mülakatların Kaydı Mülakat verileri üç şekilde kayıt edilebilir. Bunlar; 1)Teyp ile kayıt yapmak, 2)Mülakat boyunca önemli noktaları not tutmak, 3)Mülakat bittikten sonra hatırlanan en önemli noktaları yazmak. q Birinci durumda, Bir çok araştırmacı, mülakatın orijinalliğini ve gidişatını bozmaması için mülakat boyunca genellikle teyp kullanırlar. q İkinci durumda, mülakatı yürüten bireyin not tutma sürecinde bir çok önemli konuyu kaçırma riski vardır. q Üçüncü durum, genelde çok az kullanılan ve önerilmeyen bir yaklaşımdır. Üçüncü tür yaklaşımda genelde mülakatçı söylenenleri değil de, kendi istediklerini yazmakta ve daha çok kendi ön yargılarını ortaya koymaktadır.

Mülakatların Analizi q Mülakattan elde edilen verileri analiz etmek için öncelikle bireylerin fikir birliğine vardığı veya varmadığı noktalar tespit edilmelidir. q Bu ortak ve farklı noktalar kategoriler haline dönüştürülmeli ve bu kategoriler frekanslanmalıdır. Ayrıca, mülakattan direkt cümleler alınarak bireyin ifadelerini olduğu gibi yansıtmanın da çok yararlı olacağına inanılır. q Araştırma konusu ile direkt ilişkisi olan veriler parantez içerisine alınıp olduğu gibi okuyucuya aktarılmalıdır. Bu yolla, okuyucu direk olarak verilerle karşıya gelir ve verilerin ne anlama geldiğini kendi yorumları ile ortaya koyabilmelerine imkan sağlanır.

Mülakat Metodunun Zorlukları ve Avantajları Bir araştırmacının mülakat çalışmalarını etkili bir şekilde yürütebilmesi için geniş zamana ihtiyacı vardır. Çünkü, bir saatlik bir mülakat yapmak için en azından birkaç saat bu mülakatı gerçekleştirmeye yönelik planlar ve organizasyonların yapılması gerekmektedir. Diğer bir husus da bir saatlik bir mülakat verilerinin analizinin yapılabilmesi için de en azından bir günlük çalışmanın gerekmesidir. Araştırmacı bir çok durumda bireyin söylediklerini değil de, söylediklerinden anladıklarını not ettiği bilinmektedir.

q. Birey mülakat sürecinde kayıtlı veya her hangi bir dokümandan faydalanma imkanı olmadığından dolayı, burada ve şimdi mantığının geçerli olduğu mülakat yöntemi bireyi bir çok olanaktan yoksun bırakmaktadır. Soru standardının olmayışı, gizliliğin ortadan kalkması ve mülakat yapılacak birey bulma gibi zorluklar da mülakat metodunun negatif noktalarıdır. q. Bununla birlikte derinlemesine bilgi elde etme, istenilen bilginin eksiksiz olarak elde edilmesi sözel olmayan davranışlar ve anlık tepkilerinde anlam taşıdığı durumları kayıt etme ve gözlemleme olanağına sahip olunması, elde edilen cevapların yüksek olma olasılığı ve gerekirse sorulan soruların sayılarını veya sırasını değiştirme olanağının olması gibi hususlarından dolayı diğer metotlara oranla büyük avantajlar taşımaktadır.

Gözlem Metodu (Observation) q. Mülakat metoduyla insanların ne düşündüğünü ve niçin öyle düşündüğünü araştırma imkanı vardır. Fakat, bu metotla gerçekte olayların nasıl vuku bulduğu hususunda fazla bilgi edinilemez. q. Araştırılan birey veya bireyler eğer araştırılan konu hakkında sözlü olarak bilgi vermek istemiyorlarsa ve böyle durumlarda bilgi toplamak için en iyi seçenek gözlem metodudur. qÖte yandan araştırılan durumu direkt olarak gözlemek verilerin güvenirliğini arttırıcı bir faktördür. q. Gözlem türleri iki grupta incelenmektedir (Bailey, 1982). v Alan çalışması (yapılandırılmamış veya yapılandırılmış) v Laboratuar çalışmaları (yapılandırılmamış veya yapılandırılmış )

v Yapılandırılmamış alan çalışmasında, gözlemler doğal ortamlarda yapılır ve bir çok durumda araştırmacının ortama katıldığı katılımcı gözlemlerle veriler elde edilir. Yapılandırılmış alan çalışmasında amaç doğal ortamlardan elde edilen verilerin test edilmesini sağlamaktır. Araştırmacı bu süreçte yapılandırılmış gözlem çizelgeleri kullanmaktadır. v Yapılandırılmamış laboratuar çalışmalarında, gözlemler yapay veya laboratuar gibi bir ortamda gerçekleştirilir. Bu yapay ortamda denekler doğal hallerine bırakılır ve araştırmacı gözlemlerinde her hangi bir standartlaşmış gözlem formu kullanmadan bu denekleri gözler. Yapılandırılmış laboratuar gözleminde kontrollü laboratuar ortamları düzenlenir. Araştırmacı bu ortamlarda önceden hazırlanmış sistematik gözlem çizelgesi kullanır.

Bir araştırmacının gözleme başlamadan ne gözleyeceğine karar vermesi gerekmektedir. Gözlemlerinin amacını belirledikten sonra, verileri toplarken hangi çeşit gözlem metodunu kullanacağına karar vermeli ve bu gözlem metodunun amacıyla uygunluğunu araştırmalıdır.

Gözlem Çeşitleri Gözlem çeşitleri üçe ayrılır. q. Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri, q. Yarı Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri, q. Yapılandırılmamış Gözlemler Yapılandırılmış Gözlem Çizelgeleri [Bu alanda ilk yapılandırılmış gözlem Çizelgesi Flanders tarafından geliştirilip uygulanmıştır. [Flanders’in gözlem çizelgesi öğretmen ile öğrenci arasındaki diyalogu kapsamaktadır. Bu sistem 10 kategoriden oluşur. [Gözlem süreci boyunca 30 saniyede bir hangi davranış daha çok vuku bulursa o davranış numarası ile kodlanır.

[Bir araştırmacının çizelgenin iki bölümünü aynı anda kullanması zor olduğundan, gözlem süresince dersleri teybe kaydetme yoluna da başvurula bilinir. [Çalışmalarında yarı yapılandırılmış gözlem çizelgesi kullanmak isteyen araştırmacılar için geliştirilen örneklerden biri aşağıda verilmiştir.

Bir Ders Planının Uygulanmasının Değerlendirilmesi Öğretmen Adayı: E. Eksik K. Kabul edilebilir İ: İyi 1 KONU ALAN BILGISI 1. 1 Konunun temel ilke ve kavramlarını mantıksal bir tutarlıkla özgün bir şekilde ilişkilendirebilme 1. 2 Konunun gerektirdiği sözel ve görsel dili (şekil, şema, grafik, formül vb. ) uygun biçimde kullanabilme 2 ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ ÖĞRETİM SÜRECİ 2. 1. 1 Çeşitli öğretim yöntem ve tekniklerini uygun biçimde kullanabilme 2. 1. 2 Araç-gereç ve materyalleri sınıf düzeyine göre, örnek bir uygulama ile kullanabilme E K İ Açıklama ve Yorumlar

2. 1. 3 SINIF YÖNETİMİ 2. 2. 1 Derse uygun bir giriş yapabilme ve dikkati çekebilme 2. 2. 2 Dersi toparlayabilme 2. 2. 3 Gelecek dersle ilgili bilgiler ve ödevler verebilme İLETİŞİM 2. 3. 1 Ses tonunu anlaşılır açıklamalar ve yönergeler vermede etkili biçimde kullanabilme 2. 3. 2 Konuya uygun düşündürücü sorular sorabilme Konuların öğretiminde konu ve kavramların yaşamla ilişkilendirebilme

3 DİĞER MESLEKİ YETERLİKLER 3. 1 Mesleki öneri ve eleştirilere açık olma 3. 2 Dinleyici öğretmen adaylarının sorularına açıklayıcı cevaplar verme 3. 3 Hazırlanan çalışmayı etkili bir sunmak için gerekli ortamı oluşturma Toplam

ANKET SORULARININ HAZIRLANIŞI: TEK İLETİŞİM >>>>SORULARDIR. Açık uçlu Kapalı uçlu

AÇIK UÇLU SORULAR: • SERBEST CEVAPLAR VERİLİR. KAPALI UÇLU SORULAR CEVAP SEÇENEKLERİ ÖNCEDEN GELİŞTİRİLİP SORULARLA BİRLİKTE VERİLMEKTEDİR.

AÇIK UÇLU SORULAR: • DEĞERLENDİRİLMESİ VE CEVAPLANDIRILMASI ZORDUR. • ZORUNLU OLMADIKÇA AÇIK UÇLU SORU HAZIRLANMAMALIDIR.

KAPALI UÇLU SORULARIN YARARLARI: • KOLAYCA ANLAŞILILAR. • CEVAPLAMA KOLAYLIĞI SAĞLAR. • ARAŞTIRMACI İÇİN DEĞERLENDİRME KOLAYLIĞI SAĞLAR. • CEVAP SEÇENEKLERİNİN TÜMÜYLE BİLİNDİĞİ DURUMLARDA BU TİP SORULAR TERCİH EDİLMELİDİR.

ANKETİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: 1. ÖNCE ANKETİN KONUSU, AMACI, ANKETİ CEVAPLAYACAK OLANLARIN NİTELİKLERİ VE DÜZEYLERİ TESPİT EDİLMELİDİR. 2. CEVAPLAMA GÜVENLİĞİNİ VE KATILIM ORANINI YÜKSEK TUTMAK İÇİN; ANKET AMACI VE ELDE EDİLECEK BİLGİLERİN NEREDE KULLANILACAĞINI BELİRTEN BİR AÇIKLAMA KONULMALIDIR.

ANKETİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: 3. ANKET KONUSUNUN AÇIK UÇLU VEYA KAPALI UÇLU SAORULARDAN HANGİSİYLE DİLE GETİRİLMESİNİN DAHA UYGUN OLACAĞI İNCELENEREK TÜRÜ BELİRLENMELİDİR. 4. SORULAR GRUPLANDIRILMALI GENLEDEN ÖZELE DOĞRU SINIFLANDIRILMALIDIR.

ANKETİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: 5. ANKETİN UZUNLUĞU ONU CEVAPLAYANIN FAZLA SÜRESİNİ ALMAYACAK ŞEKİLDE AYARLANMALIDIR. 6. HER SORU İNCELENEN KONU İLE İLGİLİ OLMALI, AÇIK VE ANLAŞILIR BİR DİLLE YAZILMALIDIR.

ANKETİN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: 7. ANKETİN GEÇERLİLİK SÜRESİNİN YÜKSEK OLMASINA ÖZEN GÖSTERİLİR. BUNUN İÇİN UZMANLARDAN YARARLANILIR. 8. KİMİ ANKAETLER ASIL GRUBA VERİLMEDEN ÖNCE ÖN DENEME AMACIYLA BİR GRUBA UYGULANARAK GEÇERSİZ SORULARDAN ARINDIRILIR.

Literatür Taraması Literatür : Literatür (alan yazın) bir bilim dalının çeşitli konularında yazılmış eserlerin tümünü ifade eder.

Literatür Taraması Nedir? • Literatür taraması bir bilim dalının çeşitli konularında yazılmış eserlerin tümüne ulaşmak için mevcut bilgi kaynaklarının gözden geçirilmesi ve ilgili yayınlara ulaşılması işidir. • Literatür taraması Google taraması değildir! • İnternetteki her kaynak güvenilir değildir. İnternetten aldığımız bilgiler akademik açıdan geçerli olmalıdır. Bunun sorumluluğu yazara aittir!

• Literatür taraması, belirli bir konuda önceden yapılmış çalışmalarda elde edilmiş bilgilerin incelenmesi, önemli noktalarının gözden geçirilmesi ve özetlenmesidir. • Araştırma problemi belirlenmeden önce araştırmacı bir ön literatür taraması yapar. • Araştırma problemini oluşturduktan sonra ilgili literatür taraması detaylı bir şekilde inceler, problemini gözden geçirir ve ilgili literatürle ilişkilendirir.

Özetle, araştırmacı problemle ilgili çalışmaya başlamadan önce; • Belirlediği konudaki (problemdeki) diğer makaleleri ve bulguları incelemelidir. • Konu (problem) hakkında önceden yapılmış bir çalışma olup olmadığını belirlemelidir. • Diğer araştırma sonuçlarını inceleyerek bilgisini arttırmalıdır ve • Rapor aşamasında diğer araştırmalara atıf yapmalıdır

Araştırmacı, araştırmasına başlarken o konuda yapılan önceki araştırmaları ve kavramsal literatürü bilmek durumundadır. Aksi halde "aradığını bilmeyen, bulduğunun farkına varamaz" konumuna düşülür.

İyi bir literatür taraması için…. • Geliştirilmekte olan araştırma problemiyle doğrudan ilgili olması ve bu problem etrafında örgütlenmesi, • Kaynakların magazinler, dergiler, gazeteler gibi akademik olmayan belgelerden değil, akademik yayınlardan oluşması, • Sadece listeleme ve özetlemeden oluşmaması, literatürdeki görüş ve bulguların güçlü ve zayıf yönlerini göstererek değerlendirebilmesi, • Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen şeylerin neler olduğunu özetleyen bir sentez oluşturabilmesi

• Literatürdeki ihtilaflı (üzerinde uzlaşılmayan) alanları gösterebilmesi, • Okunan metinlerin çok fazla alıntı yapılmadan, araştırmacının kendi ifadeleriyle özetlenmesi ve yorumlanması, • Konuyla ilgili daha fazla araştırma gerektiren önemli sorular ortaya koyabilmesi ve • Yapılacak araştırmanın, araştırma konusuyla ilgili mevcut bilgileri zenginleştireceğini gösterebilmesi gerekir.

Meta Analizi Nedir? • Meta analizi aynı konuda farklı yer, farklı zaman ve merkezlerde yapılmış olan araştırma sonuçlarının birleştirilmesi ve o konuda genel bir sonuç çıkarma işlemidir. • Meta analizi bireysel herhangi bir araştırmada cevabı bulunamayacak bir takım araştırma sorularına bir grup araştırmayı birleştirerek cevap bulma yöntemidir. • Bir çalışmadan elde edilen sonuçlar çeşitli nedenlerle sınırlı olabilmektedir. Bu nedenle

Meta Analizi Neden Yapılır? • Meta analizi ile araştırıcılar araştırdıkları konuya ilişkin minimum varyanslı, güvenilir ve geçerli parametreleri tahmin etmektedirler. • Meta analizi örneklem genişliğini artırarak, parametre kestirimlerinin kesinliğini ve gücünü dolayısı ile istatistiksel anlamlılığı arttırmak için yapılır. • Farklı çalışmalardan elde edilen hatalı bir sonuç (tutarsızlık) varsa bunu ortaya çıkarır. • Çalışmalar arasında heterojenlik varsa bunun önüne geçmek için yapılır. • Araştırıcıdan kaynaklı yanlılığın önüne geçmek için yapılır. • Çalışmanın başında düşünülemeyen sorulara yanıt bulmak için yapılır. • Meta analizi bazı nitel araştırmalarda kullanılamaz.

İkincil Analiz • Meta-Analiz ikincil analiz ile karıştırılmamalıdır. • İkincil analiz aynı araştırma sorusuna yanıt aramak amacıyla araştırma verilerinin daha üst düzey istatistik süreçlerle yeniden çözümlenmesi ya da eski verilerle yeni sorulara yanıt arama işlemidir. • Meta-analiz ise analizlerin analizidir. Bulguların birleştirilmesi amacıyla bireysel çalışmalardan derlenmiş geniş bir analiz kümesinin istatistiksel analizidir.

Meta Analizinin Amacı • Bir etkinin varlığını ortaya çıkarmak ve büyüklüğünü belirlemek. • Tek bir analizin verdiği sonuçlardan daha güvenilir ve etkin sonuçlar vermek. • Bilimsel yazılardaki tutarsızlığı değerlendirmek ve nedenini incelemek. • İstatistiksel anlamlılığı artırmak. • Çalışma başında düşünülmeyen yeni sorulara yanıt bulmak.

Meta Analizinin Aşamaları • • • Meta analizi iyi düzenlenmiş bir soru ile başlar Literatür taraması Literatürün değerlendirilmesi Çalışmaların birleştirilmesi Analiz uygunluğunun test edilmesi Yayımlama

Meta Analizinin Aşamaları • İyi düzenlenmiş soru nedir? – Doğru sorulmuş bir soru analiz sürecinin daha iyi planlamasını ve yazının daha sağlıklı şekillenmesini sağlar. – Çalışmanın konuları nelerdir? – Çalışma yeni çalışmalara rehberlik edecek mi? – Çalışmanın geniş kitlelerde geçerli sonuçları var mı? • Literatür taraması – Basılı literatür, basılmamış literatür, tamamlanmamış araştırma raporları ve çalışmaları – Geriye dönük arama: Yayının faydalandığı kaynaklara erişim – İleriye dönük arama: Yayına atıfta bulunan kaynaklara erişim

Meta Analizinin Aşamaları • Literatürün değerlendirilmesi – Çalışma meta analizi için uygun mu? – Hangi bilgiler bizim için gerekli hangisi değil? • Çalışmaların birleştirilmesi ve analize uygunluğunun test edilmesi – Ortak ölçüler neler? – Çalışmalar homojen mi? – Hangi tip model kullanılmış? Sabit etkili model mi? Rasgele etkili model mi? – Hata veya yanlılık var mı?

Meta Analizinin Aşamaları • Verilerin özet istatistiklerinden faydalanarak veri yapıları hakkında bilgi edinme • Çalışmanın uygunluğunun test edilmesi – Duyarlılık analizi – Yayımlama yanlılığı • Meta analizinin analiz aşaması bittiği zaman sonuçların raporlanması gerekir. • Özet çalışmanın iyi dizayn edilip

Meta Analizinde Kullanılan Yöntemler • Veri analizi için yöntemler benzer olsa da istatistiksel testlerin detayları ve yorumları farklılık göstermektedir. • Sonuçların birleştirilmesi için çalışmalardaki değişim kaynakları tespit edilir ve bu değişim kaynaklarına uygun modeller seçilip bu modellere uygun olan istatistiksel yöntemler birleştirilerek meta-analizi ile sonuçlar birleştirilir. • Sabit etki modeli (fixed effect model)

Sabit Etki Modeli • Her bir çalışmanın aynı etkiyi tahmin etmesidir. Burada bulunan genel etki büyüklüğü aynı zamanda özet etki büyüklüğüdür. • Bu modelde bir girişim etkileşim göstermez. Çalışmadan çalışmaya sabit kalır. • Uygulanan yöntemler elimizde var olan çalışmalardaki ortalama için bir fayda sağladı mı? Sorusunun cevabı aranır. • Çok sayıda faktör içeren modelden ilgilen j tanesi keyfi olarak seçilirse model sabit etki

Sabit Etki Modeli • Gerçek etki büyüklüğünün tanımlanmış olduğu varsayımı bulunmaktadır ve çalışmalar arası etki büyüklüklerindeki değişimin tek nedeni örnekleme hatasından veya etki büyüklüğü tahminindeki hatadan kaynaklandığı düşünülür. • Büyük çalışmalara ait etki büyüklüğü hakkında daha iyi bilgiye sahip olunduğundan küçük çalışmalar hakkındaki bilgiler çoğunlukla görmezden gelinebilir.

Rasgele Etki Modeli • Gerçek etki büyüklüğünün çalışmadan çalışmaya değişkenlik gösterdiği varsayımı bulunmaktadır. • Özet etki büyüklüğü bu örneklemdeki etki büyüklüğünden tahmin edilen ortalama etki büyüklüğüdür. • Rasgele etki büyüklüğünde amaç tek bir tane gerçek etki büyüklüğü hesaplamak değil, etkilerin dağılımından bir ortalama etki büyüklüğü değeri tahmin etmektir.

Rasgele Etki Modeli • Sabit etki modelinde örnekleme ve tahmin hatası belirsizliğin kaynağı iken rasgele etki modelinde buna ek olarak çalışmalar arası varyanstan kaynaklanan bir hata da söz konusu olabilir. • Rasgele etki modelinde özet etki büyüklüğü için varyans, standart hata ve güven değerleri daha büyük ve geniştir. • Çok sayıda faktör düzeyinden rasgele j tanesi seçilirse model rasgele etki modelidir.