T C ORMAN VE SU LER BAKANLII STRATEJ
T. C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI Metaveri ve Veri Sözlüğü Ziya Erdem BİNAT Orman ve Su İşleri Uzmanı
İÇERİK Metaveri ve Temel Kavramları Veri Sözlüğü ve Sistematiği Veri Sözlüğü Örnekleri
Temel metaveri tanım ve kavramları • İstatistiki bir veri aşağıdaki gibi bir sayıyla gösterilmektedir. 21. 678. 134 • Yukarıdaki gibi bir sayı ile karşılaştığımızda bu sayının gerçekten neyi ifade ettiği hakkında hiçbir fikrimiz olmayacaktır. • Aklımıza hemen bir dizi soru gelir ? ? ?
Temel metaveri tanım ve kavramları Metaveri - Örnek • Ölçümün konusu ne ? • Hangi birimle ölçülüyor ? • Ölçüm ne zaman yapıldı ? • . . . ? Bu soruların cevabı verilirse veri daha anlamlı bir hale gelmeye başlayacaktır.
Temel metaveri tanım ve kavramları Metaveri - Örnek Soruların cevapları : • Konu “Orman alanı” • Ölçüm birimi “hektar” • Ülke “Türkiye’’ • Zaman “ 2012 yılı”
Temel metaveri tanım ve kavramları Metaveri - Örnek 21. 678. 134 2012 yılı itibariyle Türkiye’nin toplam orman alanı 21. 678. 134 hektardır.
Temel metaveri tanım ve kavramları Metaveri Nedir? • ‘’Metaveri, veri hakkındaki veridir. ’’ (Robert Yoanistis) • ‘’Bir bilgi kaynağını tanımlayan, açıklayan, yerini belirten ya da yönetimini kolaylaştıran yapısallaştırılmış bilgidir. ’’ (Gail Hodge)
Metaveri Türleri Metaveri Tanıtımsal metaveri Yönetimsel metaveri Yapısal metaveri
Metaveri Türleri Tanıtımsal metaveri Bir verinin bulunması, tanımlanması amacıyla veri kaynağını tanımlar. Tanıtımsal Metaveri ü Ad ü Konu ü Tanım ü Kapsam ü Bağlam
Metaveri Türleri Yönetimsel metaveri • Bir verinin yönetimine yardım edecek bilgiyi sağlar. • Verinin mülkiyet haklarıyla ilgilenir. ü Üreten/ Yazar ü Yayınlayan ü Katkıda bulunanlar ü Erişim hakları ü Oluşturulma tarihi ü Sürüm no Yönetimsel Metaveri
Metaveri Türleri Yapısal metaveri Veriyi elektronik ortamda saklamak için gerekli donanım, yazılım bilgisini ya da veriyi kodlamada gerekli olan bilgileri verir. ü Dil ü Format ü Veri uzunluğu Yapısal Metaveri
Metaveri Kullanmanın Faydaları • Verinin düzenli bir şekilde muhafaza edilmesinde kolaylık, • Veriye kolay erişim, • Zamandan ve maliyetten tasarruf, • Veri güvenliği, • Veri kaynakların organizasyonunda kolaylık, • Mükerrerliği engeller, • Kurumsallaşma , • Ortak terminoloji, • Etkin veri paylaşımı.
Metaveri Standartları Şablonu Disiplin Encoded Archival Description (EAD) Arşivleme Dublin Core Ağ Kaynakları, Arşivleme ISO 19115 Coğrafik veriler Content Standard for Digital Geospatial Metadata Coğrafik veriler Common Warehouse Metamodel Veri Ambarlama Data Documentation Initiative(DDI) Arşivleme ve Sosyal Bilimler ISO 11179 Kamu Kurumları
e-Dönüşüm Türkiye Projesi Kalkınma Bakanlığı e-Dönüşüm Türkiye Projesi, Birlikte Çalışılabilirlik Esasları Rehberi'ne göre; • Kurumlar veri standartlarını ISO 11179 standardı temelinde geliştirmelidir. • Kurumsal Veri Sözlükleri'ne tek noktadan erişilebilecek ve kurumlar tarafından güncel tutulacaktır.
ISO 11179 Standardı • ISO/IEC 11179 standartı, altı alt başlıkta toplanan bilgileri kapsamaktadır. • Bunlar; bilginin temel kaynağı ve bilgilerin nasıl toplandığı, bilginin hangi amaçla toplandığı, bilginin ne zaman toplandığı, bilginin kapsamı, bilginin kimler tarafından toplandığı ve son olarak bilginin içeriği hakkında verileri kapsamaktadır. • ISO/IEC 11179 standartı, veri seti ve veri elemanı tanımlarının oluşturulması için gerekli olan kuralları ve kılavuzları içermektedir.
Veri Elemanı Kavramı Nesne Sınıfı Nitelik Değer
Veri Elemanı Örnek olarak bir personel tablosunu ele alalım. 28. 11. 2020
Veri Elemanı Kişinin Cinsiyeti Veri Elemanı Kavramı Nesne Sınıfı Kişi Nitelik Cinsiyet Değer 1 -Erkek 2 -Kadın
Veri Seti Ad, soyadı, yaş, cinsiyet, … Veri Elemanı Veri Seti Veri Elemanı Kavramı Nesne Sınıfı Nitelik Değer
Veri Sözlüğü Ad, soyadı, yaş, cinsiyet, … Tanımlama ve ilişkiler Veri Elemanı Veri Seti Veri Sözlüğü Veri Elemanı Kavramı Nesne Sınıfı Nitelik Değer
Veri Sözlüğü Tanımlamalar ve İlişkiler Veri Elemanları Veri Setleri Veri Sözlüğü
Veri Sözlüğü Nedir? Veri Sözlüğü, verinin anlamını, diğer veriler ile ilişkisini, kaynağını, kullanımını ve biçimini tarif eden tanımlamalar topluluğudur. Verinin kendisini tutmaz, verinin niteliklerini ve özelliklerini tanımlar. İhtiyaca göre belli bir alana özgü veya genel kullanım alanları mevcuttur.
Veri Sözlüğü Sistematiği 1) Varlık (Nesne) İlişki Modelinin Oluşturulması 2) Veri setlerinin oluşturulması- Veri elemanları ve veri setlerinin tanımlanması 3) Terminolojide birliğin sağlanması 4) Kodlama Referans Sunucusunun Oluşturulması
Veri Sözlüğü Sistematiği 1) Varlık İlişki Modelinin Oluşturulması • Oluşturulacak veri setlerine göre varlık(nesne) ilişki-modeli oluşturulur • Veri setlerinin hangi veri elemanlarından oluşması gerektiği ortaya konur, • İş kurallarının belirlenir
Veri Sözlüğü Sistematiği Varlık (Nesne)-İlişki Modeli 25
Veri Sözlüğü Sistematiği Varlık (Nesne)-İlişki Modeli
Veri Sözlüğü Sistematiği 2) Veri Setlerinin (VS) Oluşturulması ve Tanımlama • Varlık ilişki modelinde karar verilen veri setleri oluşturulur ve veri elemanları ile birlikte tanımlanır. • Veri Setleri değişken ve güncellenebilen bir yapıya sahip olmalıdır.
Veri Sözlüğü Sistematiği 28/x
Veri Sözlüğü Sistematiği 3) Terminolojide birliğin sağlanması • Ortak sorun, terminolojik birlikteliğin olmaması • OSİB-VS içerisinde tanımı ve formatı belirlenen veriler, birimlerimizde kullanılmakta olan bilgi sistemleri için referans teşkil edecektir. Böylelikle, üretilen verilerin aynı formatta olması sağlanır.
Veri Sözlüğü Sistematiği 4) Kodlama Referans Sunucusu • Bazı veri elemanları, bir kodlama/sınıflama sistemine ihtiyaç duyar. Bir verinin ülke çapında toplanması ve değerlendirilmesi hedefleniyorsa, bu veri için yine ülke çapında ortak bir kodlama/sınıflama sisteminin kullanılması gereklidir.
Veri Sözlüğünün Faydaları • Kurumun verilerinin uluslararası standartlara uygun bir şekilde tarif edilmesi sayesinde bilgi paylaşımı veya entegrasyon sırasında yaşanan sıkıntıları minimize eder ve kurum içi ve dışında terminoloji birliği sağlar. • Kurum içinde tutarsız veya tekrar eden verilerin oluşmasını engeller böylece sistemlerin yönetilebilir kalmasını sağlar.
Veri Sözlüğünün Faydaları • Paydaşların sistem ile nasıl bir etkileşim kuracağını anlamalarını sağlar, ayrıca kurumun verilerinin kurum içi sahiplerini/sorumlularını belirler. • Barındırdığı tanımlar ile kurumun kurumsal hafızasını net ve açık bir şekilde ortaya koyar ve herkes için erişilebilir kılar.
Veri Sözlüğünün Faydaları • Yazılım geliştirilirken sıkça başvurulur. Tanımlı, standartlaştırılmış ve birbirleri ile ilişkilendirilmiş veri tipleri sayesinde yazılım analizi, tasarımı, geliştirimi ve test sürecini kolaylaştırır. Yazılımın hızlı, sağlam ve kaliteli bir şekilde yapılabilmesini sağlar. • Veri analizi için yapılacak raporlamalar ve sorgulamalar için güçlü bir altyapı oluşturur ve sağladığı tanımlamalar ile yapılacak raporlamaların ve sorgulamaların kolay ve hızlı bir şekilde hazırlanmasını sağlar.
Olmazsa Ne Olur? Veri Sözlüğü kullanılmadığında yaşanan ortak sorunlar: • Farklı kaynak ve sistemlerden gelen standart olmayan verilerin neden olduğu uyuşmazlıklar, • Uyuşmazlıklar nedeniyle sınıflandırma, bütünleştirme, tekilleştirme sorunları, • Donanım, yazılım ve ağ altyapı maliyetlerinin artması, • İstenen bilgiye zamanında ve doğru şekilde erişilememesi.
Olmazsa Ne Olur? Bunlara bağlı olarak; • Entegrasyon problemleri, • Aynı işi yapan bir çok uygulama, • Verimsizlik, • Karar almada yetersiz bilgiden kaynaklanan önemli aksaklıklar.
Örnek Çalışmalar
VERİ SÖZLÜĞÜ OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI • Avustralya Sağlık Bakanlığı Veri Sözlüğü • Yeni Zelanda Sağlık Bakanlığı Veri Sözlüğü • T. C. Sağlık Bakanlığı Veri Sözlüğü • Birlikte Çalışabilirlik Esasları Rehberi • ISO 11179 -4 Orman ve Su İşleri Bakanlığı Veri Sözlüğü Kılavuzu
VERİ SÖZLÜĞÜ OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI
VERİ SÖZLÜĞÜ OLUŞTURMA ÇALIŞMALARI http: //sgb. ormansu. gov. tr
Veri Keşfi İş Akışı -1 ? Stratejik Veri
Veri Keşfi İş Akışı -2
VERİ SETİ TANIMLAMA FORMU
VERİ SETİ TANIMLAMA FORMU
VERİ SETİ TANIMLAMA FORMU
VERİ SETİ TANIMLAMA ÖRNEĞİ AVCI VERİ SETİ Oluşturma Tarihi Sürüm Tarihi Kaynak Kurum/Birim Kapsam Bağlam : 14. 05. 2015 : 01. 09. 2015 : DKMP Genel Müdürlüğü : Avcılara ilişkin genel bilgileri kapsar. : Kara Avcılığı Kanunu kapsamında avcılık yapacak olan avcıların kayıt altına alınması maksadıyla toplanır. Veri Elemanları Veri Seti Elemanları TC Kimlik Numarası Adı Soyadı Doğum Tarihi Cinsiyet Adres Telefon E-Posta İl İlçe Uyruğu 28. 11. 2020 Tekrar 1 1 1 Durum Zorunlu Veri Tipi Sayı Metin Tarih Zorunlu Sayı Metin Sayı Alfanumerik Zorunlu Metin Zorunlu Sayı Alan B. 11 50 50 10 1 300 14 50 20 20 3 Format N(11) A(50) GG. AA. YYYY N(1) A(300) A(14) X(50) A (20) N(3) KRS Kodu
VERİ SETİ TANIMLAMA ÖRNEĞİ Mesleği Eğitim Seviyesi Dernek Adı Belge No Belge Durumu Belge Tarihi Belge İptal Nedeni Belge İptal Tarihi 1 1 1+ 1+ 1+ Zorunlu Sayı Metin Sayı Tarih 4 4 200 30 1 10 N(4) N(2) A(200) A(30) N(1) GG. AA. YYYY Veri Elemanları Tanım ve İş Kuralları TC Kimlik Numarası Adı 28. 11. 2020 Tanım Kişiyi niteleyen eşsiz numaradır. İş Kuralları 11 haneli olmak zorundadır. Kimlik paylaşım sisteminden sorgulanacaktır. Tanım Avcılık yapan kişinin kimlik belgesinde yer alan adıdır. Avcı kimlik numarasının doğrulanması için kullanılır. İş Kuralları Kimlik paylaşım sisteminden otomatik olarak gelecektir.
VERİ SETİ TANIMLAMA ÖRNEĞİ Soyadı Doğum Tarihi Cinsiyet Adres Telefon 28. 11. 2020 Tanım Avcılık yapan kişinin kimlik belgesinde yer alan adıdır. Avcı kimlik numarasının doğrulanması için kullanılır. İş Kuralları Kimlik paylaşım sisteminden otomatik olarak gelecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin kimlik belgesinde yer alan doğum tarihini ifade eder. İş Kuralları 10 haneli olacaktır. Örneğin; "gg. aa. yyyy". Kimlik paylaşım sisteminden otomatik olarak gelecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin kimlik belgesinde belirtilen cinsiyetini ifade eder. İş Kuralları 1 -Erkek 2 -Kadın Tanım Avcılık yapan kişinin ikametinin bulunduğu adresi ifade eder. İş Kuralları Kimlik paylaşım sisteminden otomatik olarak gelecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin telefon numarasını ifade eder. İş Kuralları Kimlik paylaşım sisteminden otomatik olarak gelecektir. Ülke kodu, alan kodu ve telefon numarasından oluşur. Örneğin; "+903122075000".
VERİ SETİ TANIMLAMA ÖRNEĞİ E-Posta İl İlçe Uyruğu Tanım Avcılık yapan kişinin e-posta adresini ifade eder. İş Kuralları Kimlik paylaşım sisteminden otomatik olarak gelecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin ikamet ettiği ili ifade eder. İş Kuralları İl tablosundan seçilecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin ikamet ettiği ilçeyi ifade eder. İş Kuralları İlçe tablosundan seçilecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin tabi olduğu uyruğu ifade eder. İş Kuralları ISO standartlarına göre ülkeleri niteleyen üçlü kod sisteminden seçilecektir. Örneğin; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı için "TUR" seçilecektir. Mesleği Tanım Avcılık yapan kişinin mesleği belirtir. İş Kuralları Meslekler tablosundan seçilecektir. ISCO(Uluslararası Standart Meslek Sınıflaması ) sınıfalaması kullanılır. Eğitim Seviyesi 28. 11. 2020 Tanım Avcılık yapan kişinin eğitim düzeyini ifade eder. İş Kuralları Eğitim düzeyi tablosundan seçilecektir.
VERİ SETİ TANIMLAMA ÖRNEĞİ Dernek Adı Belge No Belge Durumu Belge Tarihi Belge İptal Nedeni Belge İptal Tarihi 28. 11. 2020 Tanım Avcılık yapan kişinin üyesi olduğu derneği ifade eder. İş Kuralları Dernekler tablosundan seçilecektir. Tanım Avcılık yapan kişinin sahip olduğu avcılık belge numarasını ifade eder. İş Kuralları Tanım Avcılık yapan kişinin avcılık belgesinin aktif ya da pasif olma durumunu ifade eder. İş Kuralları 1 -Aktif , 0 -Pasif Tanım Avcılık yapan kişinin avcılık belgesinin verildiği tarihi ifade eder. İş Kuralları Belge iptal tarihi zamanına eşit veya büyük olmalıdır. Tanım Avcılık yapan kişinin avcılık belgesinin iptal edilme nedenini ifade eder. İş Kuralları Ölüm: 1 , Dilekçe: 2 , Kanun: 3 , Diğer: 4 Tanım Avcılık yapan kişinin avcılık belgesinin iptal edildiği tarihi ifade eder. İş Kuralları Belge tarihi zamanına eşit veya büyük olmalıdır.
Veri Sözlüklerimiz Hazırlandı… 7/18
Veri Sözlüklerimiz Hazırlandı… Birimler Orman Genel Müdürlüğü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Meteoroloji Genel Müdürlüğü Veri Seti (Tablo - Adet) 184 55 84 Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 125 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 522 Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Toplam 26 996 Veri sözlüğü çalışması; 6 genel müdürlükte eş zamanlı olarak yürütülmüş ve çalışma tamamlanmıştır. Veri Sözlüğü
Bundan Sonra Yapılması Gereken Çalışmalar • Veriler, sözlüklere uygun girilmeli • Sözlüklere eklenmesi gereken veri setleri eklenmeli • Sözlüklerden çıkması gereken veri setleri çıkartılmalı • Yeni yapılacak sistemler bu sözlüklere uygun yapılmalı
TEŞEKKÜRLER.
- Slides: 53