VER TOPLAMA TEKNKLER Nitel Aratrmalarda Veri Toplama Teknikleri

VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ

Nitel Araştırmalarda Veri Toplama Teknikleri 1. Görüşme 2. Gözlem 3. Doküman İncelemesi 4. Mecazlar Yoluyla Nitel Veri Toplama

Görüşme Görüşme, ‘önceden belirlenmiş ve ciddi bir amaç için yapılan, soru sorma ve yanıtlama tarzına dayalı karşılıklı ve etkileşimli bir iletişim süreci (Stewart ve Cash, 1985)

Görüşme Ne Zaman Kullanılabilir ? ( Büyüköztürk ve diğerleri, 2012 ) Hipotez üretmek veya daha detaylı bir araştırmanın başlangıç aşamasında, Diğer veri toplama araçlarının pilot uygulamalarında veya doğrulanmasında, Temel veri toplama aracı olarak Verilerden elde edilen çıkarımların doğruluğunun temsil edilebilirliğinin kontrolünde

GÖRÜŞME TÜRLERİ Katılanların sayısına göre Bireysel (Derinlemesine Görüşme) Grupça (Odak Grup Görüşmesi) Yapılandırılma durumuna göre Yapılandırılmamış Yarı yapılandırılmış Yapılandırılmış

Bireysel (Derinlemesine Görüşme) Görüşmeci ile kaynak kişi dışında kimse bulunmaz ( Cohen ve diğerleri, 2007; Erkuş, 2011; Karasar 2006 ) Görüşme Süreci (Baş ve Akturan, 2008) Açılış: Görüşmeci kendisini ve bağlı olduğu birimi tanıtmalıdır. Amacını açıklamalı Katılımcıya fikrinin önemli olduğunu vurgulamalı Görüşmenin gizliliği konusunda garanti verilmelidir Soru Sorma: Daha az hassas konularla başlanıp sonra özel konulara girilmeli Sorular Keşfedici nitelikte olmalı Not tutma: Elektronik kayıt yöntemi veya görüşme formu Süre ve mola: 45 -90 dakika Görüşmeyi tamamlama Notlar özet olarak kaynakla paylaşılmalı Teşekkür

2. Odak Grup Görüşmesi (Cohen ve diğerleri, 2007; Erkuş, 2011; Karasar 2006) Ortak bir sorun etrafında birleşebilen grup üyelerinin (6 -8 kişi), görüşmecinin soracağı sorulara, karşılıklı etkileşimde bulunarak, cevap aramaları şeklinde yapılır. Katılımcılar, konuyu birbirleriyle tartışırlar; görüşmeci bu tartışmaları başlatmak, amaçtan uzaklaşmamasını sağlamak ve ortaya çıkan bilgileri toplamakla görevlidir. Odak grup görüşmelerinde önemli olan katılımcıların kendi görüşlerini özgürce ortaya koymalarını sağlayacak ortam oluşturmaktır.

Odak Grup Görüşme Süreci (Baş ve Akturan, 2008) Açılış: Görüşmeci kendisini ve bağlı olduğu birimi tanıtmalıdır. Amacını açıklamalı. Odak grup çalışmasının ne olduğu ve sürecin nasıl yürütüleceği hakkında kısa bir bilgi verilmesi Soru Sorma: Açık uçlu ve yorum gerektiren sorular seçilmelidir, Genelden özele gidilmelidir. Neden sorusu kullanılmalıdır. Sorular araştırılan konuyu katılımcıların hafızalarında canlandıracak şekilde ifade edilmelidir. Not tutma: Elektronik kayıt yöntemi veya görüşme formu Süre ve mola: 90 -120 dakika Görüşmeyi tamamlama Notları özet olarak kaynakla paylaşılma ve Teşekkür

1. Yapılandırılmış Görüşme (Ekiz, 2009; Cohen ve diğerleri 2007, 354; Dawson 2007) Araştırmacı önceden hazırlamış olduğu soruları sorar. Görüşülen seçeneklerden birini seçer. Verinin hızlı kodlanmasını ve analizini sağlar. Kendi kendine yapılan anketten farklı olarak kaynak kişinin görüşmeciye cevap verme imkânı sağlar. Hem görüşmecinin hem de kaynak kişinin özgürlüğü sınırlıdır.

2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme (Dawson 2007; Erkuş 2011; Büyüköztürk ve diğerleri 2012) Sosyal bilimlerde en yaygın kullanılan görüşme şeklidir Görüşmenin bazı kısımları yapılandırılmış, bazı kısımları da yapılandırılmamış ve bireyin serbest tepki vermesine olanak sağlayan sorulardan oluşur. Özellikle ne tür tepkilerin alınacağı önceden öngörülmediği konularda açık uçlu tepkiler yararlı olur Avantajları: Analizlerin kolaylığı, görüşülene kendini ifade etme imkanı, gerektirdiğinde derinlemesine bilgi sağlama Dezavantajları: Kontrolün kaybedilmesi, önemsiz konularda fazla zaman harcanması, görüşme yapılanlara belli standartlarda yaklaşılmadığından güvenirliğin azalması gibi de dezavantajları bulunur

3. Yapılandırılmamış Görüşme (Erkuş, 2011; Mouly, 1963 ) Görüşmenin akışı belirlenmemiştir. yönünde herhangi bir plan Birey hakkında, sınırlanmadan daha zengin bilgi toplanmasına olanak verdiğinden, bu tür görüşme klinik ortamlarda ve bir tek bireyi tanımak için uygundur. Standart olmamasından dolayı bireyleri karşılaştırmaya ve istatistiksel analiz yapabilmeye uygun değildir. Yapılandırılmamış görüşme kayıtlarının içerik analizi yoluyla sayısallaştırılabilir.

Görüşme Öncesi Aşamalar 1. Genel ve Özel Amaçlı Araştırma Sorularına Karar Vermek (Büyüköztürk ve diğerleri 2012) 2. Görüşme sorularını tasarlamak (Patton, 2002) 3. Soruları sıralamak (Karasar 2006) 4. Süreç ihtiyaçlarını düşünmek (Büyüköztürk ve diğerleri, 2012) 5. Giriş ve kapanışları hazırlamak 6. Verilerin kaydedilmesi için hazırlanmak 7. Görüşme formu için pilot uygulama yapmak 8. Uygun Ortamın Ayarlanması (Büyüköztürk ve diğerleri 2012, Glesne, 2012)

Görüşmede Olası Yanılgı Kaynakları (Karasar, 2006) Görüşmeciden kaynaklanan; Genellikle algılama yetersizliği ve kişisel yanlılıklar biçimindedir. Kaynak kişiden kaynaklanan; Büyük ölçüde, özgeçmişi ve içinde bulunduğu koşularla ilgilidir.

Gözlem Karasar’a göre (2006) gözlem sadece görme duyusuyla ya da işitme duyusuyla değil bütün duyu organları ile yapılmaktadır. Gözlem gerçek bilgiyi sağlayabilir, aynı zamanda olaylara odaklanabilir, bunlara ek olarak davranışlara da odaklanabilir (Cohen ve diğ. , 2007; Gay, Mills ve Airasian 2009, 366).

Gözlemin Sınıflandırılması Genel olarak gözlemin sınıflandırılmasında 1. Gözlemin önceden yapılandırılma derecesi (Cohen ve diğ. , 2007). (yapılandırılmış ve yapılandırılmamış) 2. Gözlemci rolü (Fraenkel ve Wallen, 2006; Karasar, 2006). 3. Araştırma yapılan ortamın doğal ya da yapay olması (Fraenkel ve Wallen, 2006). ölçüt olarak kullanılmaktadır.

1. Yapılandırılmış (sistematik) Gözlem (Cohen ve diğerleri, 2007) Doğal ortamlarda gerçekleştirilir. Yapılandırılmış gözlem sistematiktir ve araştırmacının gözlemlerden sayısal veri üretmesini sağlar. Sayısal veriler durumlar ve frekanslar arası karşılaştırma yapmayı sağlar. Gözlemci pasif roldedir, müdahale edemez. Gözlemler belli bir plana göre kaydedilir. Yapılandırılmış gözlem formları kullanılabilir.

2. Yapılandırılmamış Gözlem (Yıldırım ve Şimşek, 2008) Gözlem öncesi yapılandırılmamış ve gözlemciye bilgi toplamada ve kayıt etmede özgürlük sağlayan bir tür gözlem yöntemidir. Not alma, günlük tutma ve genellikle bilgi sunandan bilgi toplama şeklindedir. Bu tür bilgi göreceli olarak yapılandırılmış ve karmaşıktır. Gözlemcinin bilgileri sentezleme, soyutlama ve organize etme görevlerini yapmasını gerektirir.

Tam katılımcı Katılımcı Gözlemci Olarak Katılımcı Rolüne Göre Sınıflandırma Tam gözlemci Katılımcı Olmayan Gözlem Katılımcı Gözlemci Olarak

1. Katılımcı (Katılımlı) Gözlem Araştırmacı veri toplarken topluluk içerisinde aktif olarak yer alır (Becker, 1970; Akt. Karasar, 2006) Kişilerin davranışlarını doğrudan gözlemleyerek, kişilerle konuşarak davranışın gerisinde yatan nedenleri ortaya çıkarmaya çalışır (Jackson, 1983). Araştırmacının belirlenen toplum yaşamında uzun süre bulunması, konulara duygusal yaklaşmasını, araştırmacının olaylara bakış açısının değişime uğramasına neden olmaktadır. O nedenle araştırmacının zaman içinde bulunduğu durumun dışına çıkması ve olayları objektif bir gözle dışarıdan incelemesi gerekmektedir

a) Tam Katılımcı Gözlemcinin gözlemci olduğunu gizlemesini, mümkün olduğunca doğal hareket etmesini ve grubun tam üyesi olmaya çalışmasını gerektirir. Bunun nedeni ise, gizlice birilerinin kendilerini araştırdığı bilinirse gözlem altındaki tutumun değişeceğidir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2012) b) Gözlemci Olarak Katılımcı Gözlem v Tam katılımcı gözlemden önemli bir farkı gözlemci olarak katılımda araştırmacının kimliği araştırmaya konu olan kişiler tarafından bilinir (Mulhall, 2003, s. 308). v Gözlemci grubun üyeleri ile yakın ilişkiler kurmaya çalışır. Bu tutum, faaliyetlere katılarak gözlemin yanı sıra gözlemcinin yapılan işlerin değişik yönlerini grup üyelerine sorabileceği anlamına gelir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2012)

2. Katılımcı Olmayan (Katılımsız) Gözlemcinin uzaktan ve gözlemlediği davranışlara bir etkide bulunmadan gözlemini yaptığı gözlem türüdür (Coolican 1994, 95). Katılımcı gözleme nazaran araştırmacı daha pasif bir roldedir (Cohen ve diğerleri 2007)

a) Katılımcı olarak gözlemci (Creswell, 2011) Bu tür bir rolde araştırmacı, araştırılan duruma katılarak araştırılan kişilerle bir ilişki içerisine girer. Ancak bu ilişki, kısa ve formal olup, araştırmacının gözlem yaptığı açıkça belirtilir. En belirgin dezavantajı ise, araştırılan kişilerle olan ilişkinin kısa olmasındandır. b) Tam Gözlemci Rolü (Coolican 1994; Creswell 2011; Ekiz 2009) Gözlemcinin uzaktan ve gözlemlediği davranışlara bir etkide bulunmadan gözlemini yaptığı gözlem türüdür Sadece gözlem yapılır ve gözlem hakkında yorumlarda bulunulur

küman Doküman İncelemesi (Yıldırım ve Şimşek, 2008) Nitel araştırmalarda veri toplamada gözlem ve görüşmenin olanaklı olmadığı durumlarda veya araştırmanın geçerliğini arttırmak amacıyla araştırılan probleme ilişkin olarak yazılı ve görsel materyaller de araştırmaya dahil edilir. gibi, nitel yöntemlerin kullanıldığı durumlarda ek bilgi kaynağı olarak da işe yarayabilir. Anılar, günlükler, özel mektuplar, itiraflar gibi kişisel belge ve dokümanların yanı sıra, yazılı basın, periyodik yazılı kaynaklar, magazin, dergi ve kitaplar doküman incelemesine konu olabilirler (Bailey, 1982).

Doküman İncelemesinin Aşamaları (Yıldırım ve Şimşek, 2008) 1. Dokürnanlara ulaşma, 2. Orijinalliğin kontrol edilmesi, 3. Dokümanların anlaşılması, 4. Verinin analiz edilmesi 5. Verinin kullanılması

Mecazlar Yoluyla Nitel Veri Toplama “Mecaz”=“metafor”=“benzetme”=“eğretileme” Metafor kelimesi, Yunanca “Metapherein” kelimesinden türemiştir. Meta, değiştirmek demektir ve pherein ise taşımak anlamındadır. Metafor (mecaz), bir kavram, olgu veya olayın başka bir kavram, olgu veya olaya benzetilerek açıklanmasıdır (Oxford vd. , 1998, Akt. Aydoğdu, 2008). Mecazlar karmaşık değişkenlerin önemli özelliklerini basit bir formatla tanımlamakta oldukça etkilidir. Ancak bütün resmin yalnızca bir parçasını gösterirler (Morgan, 1980. Akt. Yıldırım ve Şimşek, 2008).

Mecazlar Yoluyla Nitel Veri Toplama (Yıldırım ve Şimşek, 2008) Kolay ve pratik bir veri toplama yöntemidir. Bir veya birkaç açık uçlu soruyla araştırılan konuda görüşülen kişilerden çok zengin mecazlar elde edilebilir. Mecazlar farklı sözcüklerden oluşur, bu nedenle ayrıştırılması araştırmacı için bir sorun oluşturmaz. Benzerlik ve farklılıklar anlamında belirli tematik başlıklar altında toplamak oldukça kolaydır. Çok sağlam zengin bir resim sunar, görsel bir imaj sağlar. Dokümanlarda da çok zengin mecazlar bulunur

Kaynakça Aydoğdu, E. (2008). İlkoğretim Okullarındaki Oğrenci ve Oğretmenlerin Sahip Oldukları Okul Algıları İle İdeal Okul Algılarının Metaforlar (Mecazlar) Yardımıyla Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskisehir Osmangazi Universitesi, Fen Bilimleri Enstitusu Baş , T. ve Akturan, U (2008) Nitel Araştırma Yöntemleri Nvivo 7. 0 ile Nitel Veri Analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık Büyüköztürk, Ş. , Çakmak, E. K. , Akgün, Ö. E. , Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Pegem. A Yayıncılık Cohen, L. , Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research Methods in Education. New York, Routledge. Coolican, H. (1994). Research Methods and Statistics In Psychology. London, Hodder&Stoughton. Creswell, J. V. (2011). Educational Research, Planning, Conducting and Evaluating Quantative and Qualitative Research. Boston, Pearson Dawson, C. (2007). A Practical Guide to Research Methods. Oxford, Spring Hill. Erkuş, A. (2011). Davranış Bilimleri için Bilimsel Araştırma Süreci. Ankara, Seçkin Yayınları. Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2009). How to Design and Evaluate Research in Education. New York, Mc Graw-Hill. Glesne, C. (2012). Nitel Aratırmaya Giriş. (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı yayıncılık Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara, Nobel Yayın. Mouly, G. J. ( 1963 ). The Science Of Educational Research. New. York: American Book Company. Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (Üçüncü baskı). Thousand Oaks, CA: Sage. Stewart, C. , J. ve Cash, W. B. (1997) Interviewing: principles and practices (8. baskı) New York: Mc. Graw Hill, New Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara, Seçkin Yayınları. York, Mc. Graw Hill,