T C HT SPOR BLMLER FAKLTES BEDEN ETM

T. C. HİTÜ SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR EĞİTİMİ BÖLÜMÜ 2018 -2019 BAHAR DÖNEMİ EĞİTİMDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERS NOTLARI Dr. Öğretim Üyesi Çalık Veli KOÇAK

Yararlanılan Kaynaklar § Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri, Aysel Aziz, İstanbul: Nobel Yayınları, 2008. § Bilimsel Araştırma Yöntemi, Niyazi Karasar, Ankara: Nobel Yayınları, 2005. § Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, SPPS Uygulamalı, Remzi Altunışık, Recai Çoşkun, Serkan Bayraktaroğlu, Engin Yıldırım, Sakarya: Sakarya Kitapevi, 2005. § Sosyal Araştırmalara Giriş: Nicel ve Nitel Yaklaşımlar, Keith F. Punch, Çev. Dursun Bayrak-H. Bader Aslan-Zeynep Akyüz. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2005. § Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ali yıldırım, Hasan Şimşek, Ankara: Seçkin yayınları, 2006.

Dersin Aşamaları BİRİNCİ BÖLÜM – BİLİM VE BİLİMSEL YÖNTEM § Bilgi ve Kaynakları § Bilgiye Ulaşma Yolları § Bilim Alanları § Bilimsel Yöntem İKİNCİ BÖLÜM – BİLİMSEL ARAŞTIRMA § Araştırma ve Eğitimi § Bilimsel Araştırmanın Sınıflandırılması § Bilimsel Araştırmanın Aşamaları § Değişkenler

Bilimsel Yaklaşım Bilgi Nedir? § Yeterince doğrulanmış olgusal (bilimsel verilere dayanan kanıtlanabilir bilgi) bir önermenin dile getirdiği şey (Yıldırım, 1979). § Felsefeye göre ise bilgi duyularla algılanabilen şeydir (Mengüşoğlu, 1983). § Kaynaklandığı yere göre de adlandırılabilir; dini, felsefi, sanatsal bilgi vs. İki öğesi vardır: § Bilen (insan) § Bilinen, araştırılan (var olan) şey. § Algıyı, düşünmeyi, anlamayı ve açıklamayı içinde barındırır. § Bilimsel araştırmalar sonucunda bilgi üretilir.

Bilgi Kaynakları İnsanlar, sürekli olarak, kendilerini ve çevrelerini aydınlatma, tanıma, olay ve oluşumları açıklama ve karşılaştıkları problemlere güvenilir çözümler arama uğraşındadırlar. § § § İnsanlar karşılaştıkları sorunların çözümünde bilgi kaynaklarına başvururlar. Gelenekler Otoriteler Bireysel deneyimler Doğa üstü güçler Söylentiler vs.

Bilgi Kaynakları • Tüm bu bilgi kaynakları güvenilir ve geçerli bilgi sunmaktan çok uzaktır. • Güvenilir ve geçerli bilgi üretmenin yolu bilimden geçer. • Bilim, inanca değil akla, kişisel gözleme değil deney ve nesnel gözleme dayanır.

Bilgi Kaynakları Bilginin kaynağı konusunda değişik görüşler ve düşünce akımları oluşmuştur: Olguculuk (Pozitivizm) § Ciddi bilimsel bir sorgunun, bir dış kaynaktan gelen sebeplerini aramayan, § Doğrudan gözleme açık olan gerçekler arasındaki ilişkilerle sınırlı olmasını söyleyen görüştür. Maddecilik (Materyalizm) § Her şeyin maddeden oluştuğunu ve bilinç de dahil olmak üzere bütün görüngülerin maddi etkileşimler sonucu oluştuğunu öne süren, § Hiçbir doğa üstü (metafiziksel) kavram kabul etmeyen felsefi kuramdır.

Bilgi Kaynakları İdealizm § Var olan her şeyi "düşünce’’ ye bağlayıp ondan türeten; düşünce dışında nesnel bir gerçekliğin var olmadığını, § başka bir deyişle düşünceden bağımsız bir varlığın ya da maddî gerçekliğin bulunmadığını dile getiren felsefe akımını niteler. Gerçekçilik (Realizm) § Ruhçu ve maddeci gerçekçilikten farklı olarak, çağdaş felsefi gerçekçilik.

Bilgi Kaynakları Usçuluk (Akılcılık, Rasyonalizm) § Bilginin doğruluğunun duyum ve deneyimde değil, düşüncede ve ussal temellendirilebileceğini öne süren felsefi görüş. Deneycilik (Empirizm, ampirizm) § Bilginin duyumlar sayesinde ve deneyimle kazanılabileceğini öne süren görüştür. § Deneyci görüşe göre insan zihninde doğuştan bir bilgi yoktur. İnsan zihni, bu nedenle boş bir levha (tabula rasa) gibidir.

Bilgi Kaynakları Bu ders kapsamında Akılcı, Görgül ve Bilimsel Yaklaşım ele alınacaktır. § Ussal (Akılcı, Rasyonalist) § Deneyci (Görgül, Empirist) § Bilimsel Yaklaşım

Bilgiye Ulaşma Yolları § Ussal (akılcı, rasyonel) Yaklaşım § Bilginin akıl yürütme yoluyla elde edilebileceği öne sürülür. § Mantıksal ilkeler söz konusudur. § Gözlem ve deneye yer verilmez. § Herakleitos ve Pythagoras ile başlayıp § Aristonun (M. Ö. 384 -322) ‘A, A dır’ (özdeşlik ilkesi) ile devam eder, § Descartes (1586 -1650) denenmeden doğuştan var olan aklın işleyiş kuralları ile kavranan bilgi ile son halini alır. § Bilimsel yöntemin çeşitli aşamalarında akıl yürütme vazgeçilmez bir yoldur.

Bilgiye Ulaşma Yolları Deneyci (Görgül, Empirik) Yaklaşım § Bilgiye ancak deney ve gözlem yolu ile ulaşılacağı savunulur. § Zihindeki her şeyin duyumda olduğu (Locke) Hume, Bacon, Hobbes, Carnap; § Tümevarım mantığını benimser, § Önce doğrulanabilirlik, sonra pekiştirme ve sınanabilirlik mantığını savunur. Popper ise, tümdengelim mantığını benimser. § Akıl ya da gözlem yoluyla geliştirilen bir genelleme (varsayım), gözlem ya da mantıksal sonuçlara bakarak yanlışlanmaya çalışılmalıdır. § Doğruya ulaşmanın yolu, yanlışların bulunup ayıklanmasıdır, görüşünü savunur.

Bilimsel Yaklaşım § Ussal ve Deneyci yaklaşımların bilimsel yaklaşım ile bilgiye ulaşmada birlikte kullanılması ve doğru sonuçlar üretmesidir.

Bilim Nedir? Süreç – Ürün § Bilim, doğal olay ve olguları, davranışları ve bunlar arasındaki ilişkileri olduğu gibi göstermeye çalışan betimlemeli bir etkinlik, bunları yorumlayıp anlamlı genellemeler ve sistemler içinde organize etmeye, nedenlerini belirtmeye yönelen açıklamalı bir çaba ve gelecekte olacakları kestirmeyi ve doğayı kontrol altına almayı amaç edinen yordamlı (kaynaklı öngörü) ve kontrollü bir etkinliktir (Kaptan, 1998). § Geçerliği ve güvenirliği kabul edilmiş nesnel sağlamlığı olan, bilimsel yöntemle toplanmış sistemli bilgiler bütünü. § Bilimsel bilgi üretme yolu. § Bilim, bilmenin yöntemidir (Fraenkel ve Wallen, 2000).

Bilim Adamı § Evrene ilişkin olgulara ve değişkenlere yönelik, § Bilimsel veri elde etme yöntemlerini kullanarak § Sistematik bir şekilde bilgi elde etmeye çalışan kişidir.

Bilimin Temel Nitelikleri Bilim; § Olgusal, § Görgül ve nesnel, § Sistematik ve organize, § Akılcı, § Güvenilir ve geçerli, § Kendini düzeltebilen, § Birikici ve kayıtlı, § Tekrarlanabilir ve sağdanabilir olmalıdır. Bilim bu niteliklerle hareket ederken belirli sayıltılar (assumption) dan yola çıkar.

Bilimin Dayandığı Ölçütler § Gözlenebilirlik: Bilim görgüldür, gözlenemeyen olgular bilimin konusu olamaz. Peki ya psikoloji? § Ölçülebilirlik: Doğada var olan her şeyin miktarı vardır. Sayılarla ifade edilebilir ve ölçülebilir. § İletilebilirlik: gözlenebilen ve ölçülebilen olgu ve süreçler, başka bilim insanlarına ve alanlarına iletilebilmeli. Matematik ve istatistik temeldir. § Tekrarlanabilirlik: Bilimsel olgu ve süreçler aynı yöntem ve araç gereçlerle başkaları tarafından da tekrarlanabilmeli. Test edilebilmeli. § Sağdanabilirlik: Tekrarlanan araştırmalar sonucunda araştırmaların doğruluğu (yanlışlığı) göreli kesinlik kazanarak giderek bilimsel yasa halini alır.

Bilimin Amaçları § Betimleme: Olayın nasıl olduğunu, ne olduğunu ayrıntılı bir şekilde ortaya koymak, ‘‘nedir’’ sorusunu yanıtlamak. Tanımlamak. § Örn; bu yıl üniversiteye girenlerin cinsiyeti, yaş ortalaması nedir. Kaçta kaçı evli-bekar. § Açıklama: Doğadaki olayların neden ve sonuçlarını bularak, ortak genellemelere ulaşmak, ilke ve kuramlar geliştirme açıklamadır. § Örn: ‘’Isıtılan (neden) metaller genleşir (sonuç)’’

Bilimin Amaçları § Yordama: Olayların diğer olaylarla görgül ilişkisini saptama, bir durumdan yola çıkarak ilerisi için çıkarımda bulunma, § Bilimsel bilginin başka olayları, olguları, süreçleri açıklama ve anlamada kullanılır olması, § Uygulamada sonuçlarının (implication) olması gerekir. § İlerlemeci ve birikici özelliği yordama yapabilmesine bağlıdır. § Denetimleme: doğadaki olaylar açıklanabiliyor ve yordanabiliyorsa insanoğlu bu durumları denetlemek ve kontrol altına almayı sağlayabilir. § Örn. Kuraklık durumunda yağmur yağdırmak, AIDS’i ortadan kaldırmak vb.

Bilim Alanları Temel olarak iki grupta ele alınabilir: § Aksiyomatik (kanıtlanmamış ama doğru olduğu kabul edilen kavramlara dayalı olan) Bilimler § Matematik § Mantık § Pozitif Bilimler § Doğa Bilimleri § Toplum Bilimleri (İnsan Bilimleri)

Bilimsel Yöntem § Bilim, ilk görünüşte dağınık ve ilişkisizmiş gibi görünen bir dizi olguyu bir sistem ve bütünlük içinde açıklamaya çalışır. § Akla uygun, genellemeler içerir, § Evrenseldir. Ünlü düşünür Russell’ın dediği gibi bilimde varılan her aşama uzun bir yolculuktaki konaklama yerleri olarak algılanmalıdır. § Bilimsel yöntemde tümevarım ve tümdengelim yaklaşımları vardır. § Gözlemler sonucunda yapılan genellemeler (tümevarım) ya da genellemelerden yapılan tekil akıl yürütmelerdeki (tümdengelim) ifadeler “Varsayım’’ olarak adlandırılır.

Bilim Yöntem İlişkisi § Sistematik bilgi topluluğu olan bilimin akılcı ve genellenebilir olması için kullanılan yönteminde evrensel olması gerekmektedir. § Bilimsel yöntem, temelinde deneme süreci olmakla birlikte onlarla sınırlı değildir. § Neyi aradığını ya da sınadığını bilmek aslında bir deneme yapmaktır.

Bilimsel Yöntemin Aşamaları Karasar, John Dewey’in bilimsel basamaklarını esas almış ve son basamak olarak raporlamayı kendisi önermiştir. § § § Güçlüğün sezilmesi Problemin tanımlanması Çözümün tahmin edilmesi Gözlenebilir sınayıcıların belirlenmesi Deneme ve değerlendirmenin yapılması Raporlaştırma.

Bilimsel Yöntemin Özellikleri § Bilimsel yöntem, § açıktır, § denetlenebilir, § tarafsızdır, § eleştiricidir, § deneyicidir, § seçicidir, § akılcıdır, § en güvenli problem çözme yöntemidir. § Ölçme ve istatistik bilimlerinden yararlanır.

Bilimsel Yöntemin Özellikleri Bilimsel yöntem tüm güvenirliliğine karşın kanıtlanmamış ya da kanıtlanamayan önemli sayıltılara (varsayım) dayalıdır. Bu sayıltıların bazıları şöyledir; § Olaylar arasında sistemli neden-sonuç ilişkileri vardır. § Olaylar eşya gibi incelenebilir. § Tümevarım ve tümdengelim sentezi ile geçerli ve güvenilir bilgi toplanabilir ki bu yolla elde edilen bilgiler denetlenebilir. § Sosyal olayları anlayabilmek için nihai ya da ilk sebeplerini bilme zorunluluğu yoktur.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar § Yöntem ve Teknik: İki terim zaman birbirinin yerine kullanılır. § Yöntem; bir diğer ifadeyle metot. “…Bir amaca ulaşmak için tutulan düzenli yol…”, § “…belli ilkelere bağlı kalarak bir şey söyleme biçimi…”, § “…gereken tekniklerin seçilmesi…” § gibi farklı ifadelerle tanımlanabilir.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar Teknik; § Belli bir sonucu elde etmek için kullanılan araç olarak tanımlanır. § Her bilim dalının kullandığı farklı teknikler vardır bunlar daha sonra ortak kullanılmaya başlanmıştır: örneğin toplumbilimlerinde sıkça kullanılan “ölçekler”. § Yöntem ve teknik arasındaki ortak nokta; bir amaca ulaşmaktır. § Bir başka ifadeyle, yöntem kavramı teknik kavramını kapsamına alan geniş bir kavramdır.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar § Olgu (Olum, Vaka); Sözlük anlamı olarak “…yapılan ya da olan iş, olay…” demektir. § Bilimsel açıdan, “… yaşam boyunca doğrudan gözlemlenebilen ya da algılanabilen nesnel şeyler…” olarak tanımlanabilir. § Buradan da anlaşılacağı üzere olgular nesnel ya da öznel olabilir. § Olgular; § Gözlemsel § Algısal § Çıkarımsal olarak üçe ayrılır § Gözlemsel olgular; nesnel olup, nicel çözümlemeye uygundur. § Araştırma ilerledikçe daha karmaşık algısal ve çıkarımsal olgular incelemeye alınabilir.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar § Veri (Data); sözcük anlamı olarak, “… bir sonuca varabilmek için gerekli olan ilk bilgi…” demektir. § Bilimsel açıdan, “… anlam çıkarmada ya da sonuca varmada kullanılan nicelikler, olaylar, kanıtlar ya da sayı kümeleridir”. § Veri, henüz işlenmemiş kanıtlardır. § Araştırma için gerekli olan her türlü gözlem, kaydedilen şey “veri”yi oluşturur. § Veriler, ikiye ayrılarak incelenebilir: § Olgusal veriler; bir diğer deyişle objektif veriler, kişisel yargılardan bağımsız, herkesin üzerinde anlaşabileceği türden gözlenebilir ölçütleri olan gerçeklerdir. § Yargısal veriler; bir diğer adıyla subjektif veriler, özellikle sosyoloji ve psikolojide sıkça rastlanır. Tutum, görüş, başarı, kişilik konuları ile ilgili yargısal verilerdir.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar § Bulgu; Bir araştırmada verilerin işlenmesi, nesnel araştırma tekniklerinin kullanılmasından sonra ortaya çıkan bilgilerdir. § Denence (Hipotez); “… doğruluğu test edilmek üzere ortaya atılan gözlemsel ya da algısal önermeler, genellemeler…”dir. § Değişken; birden çok değer alan, değişebilen her şeye değişken denir. Araştırmanın önemli öğelerindendir. § Araştırılacak konuyu oluşturan olgular, genel olarak yöntem bilimsel açıdan “değişken” adını alır.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar § Kuram (Teori); kısmen doğrulanmış ancak tümü ile kesinleşmemiş varsayımlar dizgesidir. § Kuram, bilgi alanının soyut ve simgesel bir boyutudur. § Kuram, varsayımların oluşturulmasında yol gösteren genel bir önermedir. § Kuramsal düzey olduğu gibi kabul edilirken, olgusal kuram test edilerek genellemelere varılabilir. § Model; bir düzenin, ideal olanın temsilcisidir. Toplumbilimlerinde model, en genel anlamıyla parçalardan oluşan bir bütünün iki ya da daha salt kavramsal bir biçimde simgesel olarak açıklanmasıdır. § İkiye ayrılır: § Kuramsal modeller; betimleyici ve açıklayıcı, ölçülemez ve sayısal olarak açıklanamaz. § Ampirik modeller; ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir.

Bilimsel Araştırmada Temel Kavramlar § Paradigma; “… toplumbilimlerinde bir dizi kavramları ve ön hipotezleri içine alan sayısal olayları gözlemek için bakış açısıdır. § Araştırmacının dünyayı gördüğü zihinsel penceredir, her paradigmanın kendine özgü kavram ve jargonu vardır. § Evren; Bir araştırmada bilgi sağlamak üzere, gözlem yapılacak birey ve objelerin tümüdür. § Araştırmada verilerin kaynağıdır ve her araştırmada evrenin büyüklüğü farklıdır. § Örnekleme; araştırma evreninin temsilidir. § Parametre; evreni ele alan değişken ile karakterize eden değerlere denir. Aritmetik ortalama, standart sapma, varyans birer parametredir.

Bilimsel Araştırma § Kısaca bir aydınlanma sürecidir. § Bilgiye ulaşmak için verilen uğraştır. Bilimsel Araştırma § ‘’Problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla; § Planlı ve sistemli olarak verilerin toplanması, § Çözümlenmesi, § Yorumlanarak değerlendirilmesi, § Rapor edilmesi sürecidir’’ (Karasar, 1986).

Bilimsel Araştırma § Kuramsal bir katkı ya da uygulamada karşılan bir probleme çözüm aramak amacıyla yapılır. § Örneğin; § Belli bir hastalık, başarısızlık vb. nedenleri araştırmak, § İki asır önce yaşamış bir kavmin yaşam biçiminin öğrenilmek istenmesi, § Elektrik akımının oluş biçiminin merak edilmesi, § Yeni bir araç geliştirme de araştırmaya konu olabilir.

Araştırmanın Amacı § Olayların tanımlanması, sınıflanması, § Olaylar arasındaki ilişkileri bulmak, § Olayları anlamak ve açıklamak, § Olayların önceden tahmin edilmesi, § Olayların kontrolü, § İlişkilerin içindeki sebepleri incelemek.

Araştırmanın Özellikleri § Araştırma problem çözmeyi amaçlar § Problemlere güvenilir çözümler bulmalıdır § Gözlenebilir, ölçülebilir verilere dayalı olmalıdır § Yapılan gözlem ve tanımlar doğru olmalıdır § Yapılan araştırmada kişisel yanlılık yok edilmelidir. § Araştırmalar kayıt altına alınmalıdır.

Araştırmacıyı Güdüleyen Etkenler § Merak, § Problem, § Eldeki veriler, § Teknik olanaklar; ekipman, malzeme, § Ekonomik kaynak, § Güncel yaklaşımlar,

Araştırma Türleri § Temel ve uygulamalı araştırmalar olarak iki türe ayrılabilir. § Temel Araştırmalar: “Bilgi bilgi içindir” anlayışının egemen olduğu araştırmalardır. Bilgi kuram düzeyi ile sınırlıdır. § Düzeyleri; § Anlama (açımlama ayrıntılı tekil ve ilişkisel betimleme) § Açıklama (nedensel ilişki belirtme) § Kuram geliştirme.

Temel Araştırmalar § Açımlama Düzeyi: § Bilgi üretimindeki ilk basamaktır. § Araştırma yöntemi ile kullanılan teknikler, olabildiğince esnektir, nelerin, niçin ve nasıl toplanıp değerlendirileceği önceden yeterince bilinmemektedir. § Alanda genel gözlem yapmak çok önemlidir.

Temel Araştırmalar § Ayrıntı Saptama Düzeyi: § Problem iyice tanımlandıktan ve ilgili değişkenler belirlendikten sonra tek ya da aralarındaki olası ilişkilerin de aranabileceği bir düzenleme içinde tanınmaya çalışılır. § Değişkenler olabildiğince geçerli ve güvenilebilir şekilde sayısallaştırılmaya çalışılır. § Veri toplama işlemlerinin duyarlılığı yüksektir.

Temel Araştırmalar § Neden-sonuç İlişki Saptama Düzeyi: § Bilgi üretmeye en yakın bilgi kümelerini oluştururlar. § Toplumbilim araştırmalarında da nedensel ilişkiler aranmaktadır, § Ancak doğrulara ulaşılması bu düzeydeki bilgi üretimi ile olanaklıdır.

Temel Araştırmalar § Kuram Geliştirme Düzeyi: § Bilimsel araştırmalarla üretilen bilgilerin en ileri düzeyi, § Gözlenebilir verilerin kavramsal bir bütünlük kazandığı ilke, model ve kuramlardır.

Uygulamalı Araştırmalar § Üretilen bilgileri değerlendirerek, ; § Problemlerin fiilen çözümünü gerçekleştirmeyi, § Bilimin olayları denetim altına alma işlevini gerçekleştirmeyi amaçlayan araştırmalardır.

Uygulamalı Araştırmalar § Aksiyon Araştırmaları; § Uzman araştırmacıların yürütücüsünde, probleme taraf olanların da katıldığı, § Eleştirel, § Durumu iyileştirmek için alınması gereken önlemleri belirlemeyi amaçlayan araştırmalardır. § Görüş birliği ortaya çıkarmayı amaçlar. § Sonuçlar yerel niteliklidir, genelleşme amacı taşımaz.

Uygulamalı Araştırmalar § AR-GE Araştırmaları; § Uzman araştırmacıların sorumluluğundadır. § Üretilmiş bilginin denemeli uygulamasıdır. § Problem çözümünde etkilidir. § Toplumbilimlerde uygulaması yeni ve azdır. § Teknolojik gelişmeler için daha fazla kullanılır. § Uzun süreli araştırmalardır (15 -20 yıl gibi).

Araştırma Türleri § Araştırma türlerini aynı zamanda sürelerine göre ve de amacına göre de ayırmak mümkün (Aziz, 2008: 27 -30): § Sürelerine göre; § Kısa süreli araştırmalar § Uzun süreli araştırmalar § Amacına göre; § Durum saptayıcı, betimleyici araştırmalar § Açıklayıcı araştırmalar § Genelleyici araştırmalar

Sürelerine Göre Araştırmalar § Kısa Süreli Araştırmalar; § Evrenin geniş olduğu durumlarda, § Zamanın kısıtlı olduğu durumlarda, § Farklı yaş, cins, eğitim, gelir, meslek gibi özellikler, § Dikkate alınarak yapılan araştırmalar. § Uzun Süreli Araştırmalar; § Evrenin dar olduğu durumlarda, § Belirli aralıklarla yinelenerek, § Yıllar sürebilecek uzunlukta, § Belirli varsayımların sınanmasında, § Daha çok bilimsel amaçlı araştırmalardır.

Amacına Göre Araştırmalar § Durum Saptayıcı, Betimleyici Araştırmalar; § Durum saptama tüm araştırmaların aslında ilk adımıdır. § Amaç; gündelik sorunlara çözüm getirmek § Bulgulardan pratikte yararlanmak § Geçmişe dönük de yapılabilir, § örn: tarihsel konulu araştırmalar. § Daha çok kamuoyu ve pazar araştırmalarını kapsar. § Diğer araştırmalar için veri olarak kullanılabilir. Örn: İzleme oranları, kitap okuma oranları gibi verileri tespit etmeye yönelik araştırmalar olarak da örneklendirilebilir.

Amacına Göre Araştırmalar § Açıklayıcı Araştırmalar; § İki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi ortaya koymayı amaçlar. § Daha çok toplumsal ve toplum bilimsel araştırmaları içerir. § Örneğin televizyon izleme oranı ile öğrenme ilişkisinin aranması ve sonuca yönelik çalışmaların hayata geçirilmesi gibi. Genelleyici Araştırmalar; § Bir varsayımın sınanmasını ve genelleştirilmesine yönelik araştırmalardır.

Araştırmada Nitelikler Ve Tutumlar § Araştırma, yeni bilgiyi içerir. § Tarafsız olarak tanımlamayı hedefler. § Uzmanlık gerektirir. § Eleştirilere dayanıklı bir sonuç elde etmeyi amaçlar. § Sayısal veriler toplar ve elde eder. § Araştırmanın dayanakları herkes tarafından sınanmaya açık olmalıdır. § Elde edilen veriler yorumlanmalıdır ve bu sübjektif bir süreçtir. § Başkaları tarafından da yapılabilir nitelikte olmalıdır. § Başka araştırmacılar tarafından da anlam taşımalıdır. § Tüm süreç ve sonuçlar rapor halinde yazılmalıdır.

Araştırmalar Hakkında Bazı Hatalı Tutumlar § A) Önemini Anlamamaktan Kaynaklı Hatalı Tutumlar § Alışkanlıklara aşırı bağlı olmak nedeniyle araştırmayı reddetmek. § Kendi kişisel görüşünün tek doğru olduğuna inanmak. § Gelişmenin araştırma yoluyla değil kendiliğinden ya da başka sebeplerle olacağına inanmak. § B) Sınırlılıkları Bilememekten Kaynaklı Hatalı Tutumlar. § Araştırmanın sınırlılıklarını bilmeden araştırmacının her dediğine inanmak. § Hemen sonuç beklemek. § Doğa bilimleri ile toplum bilimleri arasında kuram oluşturmaya yönelik çalışmalar arasında farklılıklar olduğunu düşünmek. § Örn: Toplum bilimleri kuram geliştirici çalışma yapamaz gibi.

Araştırmalar Hakkında Bazı Hatalı Tutumlar

Bilimsel Araştırmalarda Dikkat Edilmesi Gereken Bazı Kurallar § Bilimsel çalışmalarda hazırlanan her çalışmanın akademik alana katkı sağlayan orijinal bir çalışma olması gerekmektedir. § Bu araştırmaların eksiksiz ve güvenilir bir şekilde yürütülmesinin yanı sıra araştırma süreci sonunda ortaya çıkan bulguların bilimsel bir formatta hazırlanarak raporlanması da önemlidir.

Dil ve Anlatım Kuralları § Kullanılan dilin kurallarına uygun, açık ve anlaşılır bir anlatım tercih edilmelidir. § Konunun anlaşılabilirliğini artırmak için başlıklar ve alt başlıklara yer verilmelidir. § Araştırmaların biçim yönünden yalın, dengeli, tutarlı ve estetik olması, kolay anlaşılabilmesi için önemlidir. § Literatür taramasında, daha önceki araştırmalardan söz edilirken her zaman geçmiş zaman kullanılır. § Kişiselleştirilmiş (birinci tekil şahıs) bir dil kullanılmamalı, anlatımda üçüncü tekil şahıs dili kullanılmalıdır. § Konu alanının gereksinimleri ve yazarın kullanım kolaylığı konusundaki tercihine bağlı olarak farklı yazım programlarından da faydalanılabilir.

Bilimsel Çalışmalarda Dikkat Edilmesi Gereken Etik Kurallar § Bilimsel yayınlarda etik dışı davranışlar TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Yönetmeliği’nin üçüncü bölüm 9. maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre etiğe aykırı kabul edilecek davranışlar şunlardır: § a) Uydurma: Hayalî veriler sunmak, rapor etmek veya yayımlamak, § b) Çarpıtma: Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma araç gereçleri, işlemleri veya kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek,

Bilimsel Çalışmalarda Dikkat Edilmesi Gereken Etik İlkeler § c) Aşırma: Başkalarının fikirlerini, yöntemlerini, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine usulüne uygun atıf yapmadan veya gerektiğinde sahiplerinden izin almadan kendisine aitmiş gibi kullanmak, § ç) Tekrar Yayım: Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla yayımlamak veya yayımlamak için girişimde bulunmak, § d) Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak veya yayınlamak için girişimde bulunmak,

Bilimsel Çalışmalarda Dikkat Edilmesi Gereken Etik İlkeler § e) Desteklenerek yürütülen araştırmaların sonuçlarını içeren sunum veya yayınlarda destek veren kurum veya kuruluşun desteğini belirtmesi gerekirken belirtmemek, § f) Birden fazla araştırmacıyla yapılan araştırmaların sonuçlarının sunum veya yayımında, katkısı bulunanların onayı olmadan isimlerini çıkartmak veya yazarlık sıfatını hak etmeyen yazar veya yazarlar eklemek veya yazar sıralamasını uygun olmayan bir biçimde düzenlemek, § g) Kendi çalışmasından usulüne uygun olarak kaynak göstermeden alıntı yapmak,

Bilimsel Çalışmalarda Dikkat Edilmesi Gereken Etik İlkeler § ğ) Kurumca sağlanan kaynakları usulüne ve amacına aykırı bir biçimde kullanmak, § h)Hakem, danışman, editör, panelist, moderatör, izleyici, raportör ve benzeri görevleri kötüye kullanmak, § ı) Asılsız veya dayanaksız olarak etik ihlal iddiasında bulunmak, § i) Etik ilkeleri ile bağdaşmayan diğer davranışlarda bulunmak. (Tübitak, 2010 s. 4)

Tez ve Tez Önerisi Bölümleri GENEL HATLARIYLA ARAŞTIRMA BÖLÜMLERİ § ANA BÖLÜMLER 1. GİRİŞ a. Problem Durumu b. Araştırmanın Amacı c. Araştırmanın Önemi ç. Sayıltılar d. Sınırlılıklar e. Tanımlar § 2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 3. YÖNTEM § § § a. Araştırmanın Modeli b. Evren ve Örneklem c. Ölçme Araçları / Veri Toplama Araçları ç. Verilerin Toplanması d. Verilerin Analizi 4. BULGULAR 5. TARTIŞMA 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 7. KAYNAKÇA EKLER

1. Giriş Bölümü § Tez önerisinin giriş bölümünde, § § § araştırmanın problemine, araştırmanın amacına, araştırmanın önemine, sayıltılara, sınırlılıklara ve tanımlara ilişkin bilgilere yer verilir.

Problem Durumu Bireyi, fiziksel ya da düşünsel yönden rahatsız eden, kararsızlık ve birden çok çözüm yolu olasılığı görülen her durum bir problemdir. Problemler, araştırmacılar ya da çalışmayı yürütenlerce tanımlanır. Problemin tanımlanmasında bütünleştirme, sınırlandırma ve tanımlama aşamaları dikkate alınmalı, bu aşamalar birbirini izleyen paragraflarda verilmeli, araştırmacı, problemi değişkenler açısından görebilmeli ve öylece ifade edebilmelidir.

Problem Durumu § Araştırma Problemi Yazılırken: Önemlilik: Problemin çözümüyle sağlanacak yarar nedir? Yenilik: Problem daha önce çözümlenmiş mi? Çözüle bilirlik: Problem, yapılacak araştırmayla çözülebilir mi?

Araştırmanın Amacı Araştırmanın amacı iyi tanımlanmış problem ifadesinde saklı olmakla birlikte, her türlü yanlış anlamayı önleyecek açıklıkta bu bölümde ele alınır. Ne, nasıl ve niçin? gibi sorularla ilgili olup aydınlatılmak istenen problemin somutlaştırılmasını sağlar.

Araştırmanın Amacı § Araştırma probleminin en somutlaştığı yer olan amaçlar, iki düzeyde ifade edilir; § Birincisi, giriş cümlesi niteliğinde olan genel amaçtır. § Örneğin, araştırmanın genel amacı, “İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin resim iş dersindeki başarılarında gösteri yönteminin nasıl bir etkisi vardır? ” şeklinde yazılabilir. § İkinci düzeyde ise, bu genel amacı gerçekleştirebilmek için işlevsel alt amaçlara yer verilir; araştırmanın alt amaçları, ya soru cümleleri ile ya da denenceler (hipotezler) ile ifade edilmelidir.

Araştırmanın Amacı Örneğin; 1. İlk hafta yapılan ön test, “Hayalim” çalışması uygulama ve kontrol grubu arasında resimlerin değerlendirmesi bakımından anlamlı bir fark var mıdır? 2. “Köy Hayatı” konulu resim çalışmasında iki grup arasında resimlerin değerlendirmesi bakımından anlamlı bir fark var mıdır? 3. Gösteri yöntemiyle ders işlenen deney grubu ile geleneksel yöntemin uygulandığı kontrol grubunun ön test puanları arasında anlamlı bir farklılık var mıdır? 4. Deney ve kontrol gruplarındaki kız ve erkek öğrencilerin ön test puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır? 5. Deney ve kontrol gruplarındaki kız ve erkek öğrencilerin son test puanları arasında anlamlı farklılık var mıdır?

Araştırmanın Önemi Burada neden başka bir konunun değil de bu konun seçildiği gerekçeli olarak açıklanır. Ayrıca araştırma amaçlarında belirlenip toplanan verilerin hangi kuramsal ya da uygulamaya yönelik sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğine bu kısımda yer verilir. Araştırmanın önemi bir tür araştırmacının kendi araştırmasını amacını ortaya koymasıdır. Araştırmanın amacı ile araştırmacının amacı ayrı şeylerdir. Birincisi toplanacak verileri, ikincisi verilerin hangi amaçla toplandığını anlatır. Toplanan veriler tek başına herhangi bir sorunu çözemez, sorunun çözümü toplanan verilerin nasıl kullanıldığına bağlıdır.

Sayıltılar § Sayıltı (varsayım) ve denence kavramları içerikleri sıklıkla karıştırılmaktadır. § Kısaca, sayıltı, “denenmeyen bir yargıdır”; § Denence ise, “denenen yargıdır”. Unutulmamalıdır ki, denence sınanır; oysa, sayıltı sınanmaz. Bir araştırmanın sayıltıları sağlam ve anlamlı olmalı ve de üzerinde çok iyi düşünülüp oluşturulmalıdır. § Bazı araştırmalarda sayıltı olamayacağı gibi, sayıltıların gereksiz yere çoğaltılmasından da kaçınılmalıdır.

Sayıltılar § Unutulmamalıdır ki, sayıltıların çoğalması veya bazen de araştırmacının olması gereken sayıltıları görememesi, araştırmayı zayıflattığı kadar, araştırmacının yetersizliğini de ifade eder. § Ayrıca, eğer araştırmadaki sayıltılar tartışmalı ise, araştırmanın bilimsel niteliği veya değeri de tartışmalı hale gelir. § Bu nedenle, araştırmacılar sayıltılarını çok dikkatle belirlemeli ve yapılabilecek muhtemel hataların da farkında olmalıdır. § Örneğin, bir araştırmacı, “evrenden aldığı örneklemin evreni temsil ettiği” sayıltısını ileri sürebilir.

Sınırlılıklar § Hemen her araştırma belirli sınırlılıklara sahiptir. § Bu sınırlılıklar, problemin değişkenlerine, değişkenlerin kontrolüne, yönteme, zamana, maliyete ve bazı pratik zorunluluklara ilişkin olabilir. § Sınırlılıklar, araştırmacının kendi bilgi, beceri ve yeterliliğinden de gelebilir. § Araştırması üzerinde baştan, iyi ve etraflıca düşünerek planlama yapmayan bir araştırmacı, daha sonra araştırma sürecinde oluşabilecek her aksamayı çala kalem sınırlılık olarak yazmamalıdır. § Aşırı ve gereksiz sınırlılıklar, araştırmayı zayıflatır, araştırmanın iyi planlanmadığının ipuçlarını verir.

Sınırlılıklar § Örneğin, bir araştırma, evren bakımından “Gazi, ODTÜ, Ankara, Hacettepe Üniversiteleri” ile sınırlı tutulabilir. § Bu araştırma Samsun ili Atakum ilçesi Denizevleri İlköğretim Okulu 3 -A ve 3 -B sınıfı öğrencilerinin, resim iş dersinde Gösteri yöntemi öğretimi uygulamaları ile sınırlıdır. Araştırma, gösteri yönteminin, sanat eğitimindeki etkililiğinin belirginleşmesi ile sınırlıdır.

Tanımlar Araştırma planlanmasında yapılacak esas işlerden birisi, araştırmada kullanılan ve aynı alandaki araştırmacılarda ya da uygulayıcılarda değişik yorumlara veya yanlış anlaşılmalara yol açabilecek ve de sık kullanılan terimlerin tanımlanmasıdır. Araştırmacı bu bölümde tez çalışmasında geçen genel kavramları tanımlar. Özellikle araştırmada kullanılacak kavramlara ait genel geçer bir tanım bulunmuyorsa araştırmacı bu bölümde kendi kabul ettiği ve tezinde kullanacağı tanımları verir. Örneğin: Dramatizasyon (oyunlaştırmak), vb.

2. İlgili Araştırmalar (Alan yazın Taraması) § Alan yazın (literatür) bir bilim dalının çeşitli konularında yazılmış eserlerin tümünü ifade eder. § Bu bölümde çalışmanın konusuyla ilgili alan yazında bulunan Türkiye’de ve Dünya’da daha önce yapılmış çalışmalar ve ulaşılan sonuçlara yer verilerek çalışmanın alan yazındaki yerine değinilir. § Alan yazın tarama Google taraması değildir! § İnternetteki her kaynak güvenilir değildir. İnternetten aldığımız bilgiler akademik açıdan geçerli olmalıdır. § Bunun sorumluluğu yazara aittir!

İyi Bir Alan Yazın Derlemesi İçin § 1.  Geliştirilmekte olan araştırma problemiyle dorudan ilgili olması ve bu problem etrafında örgütlenmesi, § 2.  Kaynakların magazinler, dergiler, gazeteler gibi akademik olmayan belgelerden değil, akademik yayınlardan oluşması, § 3.  Sadece listeleme ve özetlemeden oluşmaması, alan yazındaki görüş ve bulguların güçlü ve zayıf yönlerini § göstererek değerlendirebilmesi, § 4.  Konuyla ilgili bilinen ve bilinmeyen şeylerin neler olduğunu özetleyen bir sentez oluşturabilmesi,

İyi Bir Alan Yazın Derlemesi İçin § 5.  İlgili alan yazındaki ihtilaflı (üzerinde uzlaşılmayan) alanları gösterebilmesi, § 6.  Okunan metinlerin çok fazla alıntı yapılmadan, araştırmacının kendi ifadeleriyle özetlenmesi ve yorumlanması, § 7.  Konuyla ilgili daha fazla araştırma gerektiren önemli sorular ortaya koyabilmesi ve § 8.  Yapılacak araştırmanın, araştırma konusuyla ilgili mevcut bilgileri zenginleştireceğini gösterebilmesi gerekir.

3. YÖNTEM Belli bir problemi çözmek için izlenen düzenli yol şeklinde tanımlanabilir. Araştırma yöntemi problemin çözümü için gerekli verilerin toplanması , analizi ve yorumlanmasını içerir. Araştırma yöntemi bir başka araştırmacının aynı çalışmayı gerektiğinde aynen tekrarlayabilmesine olanak sağlayacak kapsam ve ayrıntıda verilmelidir.

Araştırmanın Modeli Araştırmanın modeli (deseni), “en genel anlamda, araştırma amacına uygun ve ekonomik bir süreçle, verilerin toplanarak çözümlenmesi için gerekli koşulların düzenlenmesidir”. Bu kısımda, seçilen araştırma modelinin özellikleri, seçilme nedeni, gerekçeleriyle ve alan yazın dayanağı da kaynak gösterilerek açıklanır. Araştırma modelinin, seçilen konuya göre değişebildiği gözden kaçırılmamalıdır. Ön bilgi niteliğinde ifade edilirse, deneme, tarama nicel araştırma; kuram oluşturma, durum (örnek olay) çalışması ise, nitel araştırma modelleri (desenleri) arasındadır. Geniş bilgi için, araştırma yöntembilimi alanında yazılmış kitaplara ve makalelere başvurulmalıdır.

Nicel ve Nitel Araştırma § Nicel Araştırma Nedir? § Olgu ve olayları nesnelleştirerek gözlemlenebilir, ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir bir şekilde ortaya koyan bir araştırma türleridir. § Biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarında araştırmalar gözlem ve ölçmeye dayanır. § Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara niceliksel, sayısal (“quantitative”) araştırma denir.

Nicel Araştırmada Amaç Nedir? § Bireylerin toplumsal davranışlarını gözlem, deney ve test yoluyla nesnel bir şekilde ölçmek ve sayısal verilerle açıklamaktır Nicel araştırma ile; § ne kadar? § ne miktarda? § ne kadar sık, § ne kadar yaygın? § vb. sorulara cevap aranır.

Niceliksel Yöntem § Sayısal yöntem, § § Gözlem ve ölçmeye dayalı, Tekrarlanabilen, Objektif, Biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarındaki araştırmalarda kullanılan yöntemlerdir. § Nicel araştırmada sorular: § Kaç kişi başardı? § Başarısızlık oranı nedir? § Vb.

Başlıca Nicel Araştırma Modelleri § § § Deneysel model Betimsel model Bağıntısal model Nedensel-Karşılaştırma modeli Tarihsel Yöntem Tarama (Survay) Yöntemi § 1. Deneysel Yöntem: § İki ya da daha fazla grup üzerinde yapılan uygulamaların, belli değişkenler açısından etkilerinin farklılaşma boyutu incelenir. § İstatistiksel teknikler yardımıyla gruplar arası karşılaştırmalar yaparak sonuca ulaşılır. § Örnek: Küme çalışması yönteminin Lise 1. sınıf öğrencilerinin geometri başarısına etkisinin belirlenmesi.

2. Betimsel Yöntem § Bir konudaki mevcut durumu araştırmak ve belirlemektir. § Genelde verilen bir durumu aydınlatmak, standartlar doğrultusunda değerlendirmeler yapmak ve olaylar arasında olası ilişkileri ortaya çıkarma amaçlı araştırmalardır. § Bu tür araştırmalarda amaç incelenen durumu etraflıca tanımlamak ve açıklamaktır. § Betimlemeli yöntemde inceleme sürecinde doğal şartları bozmadan veya inceleme yapılan ortamda her hangi bir değişiklik yapmadan araştırmaların yürütülebilmesi nedeniyle, bu yöntem bir çok araştırmacı tarafından tercih edilmektedir. § Eğitim sorunlarının pek çoğu betimsel niteliktedir. O nedenle bu yöntem, eğitimin günümüzdeki durumunu ortaya koyma çalışmalarında sıklıkla kullanılır. § Örnek: Lise 1. sınıf öğrencilerinin matematik dersine karşı tutumlarının belirlenmesi

3. Bağıntısal ve Nedensel. Karşılaştırma Yöntemi § Bağıntısal Yöntem : § İki ya da daha fazla değişken arasında ilişki olup olmadığını incelemek amacıyla kullanılır. § Örnek: 7. sınıf öğrencilerinin matematik başarılarıyla fen ve teknoloji dersi başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. § Nedensel-Karşılaştırma Yöntemi: § Belli bir değişken açısından farklılaşan grupları birbiriyle karşılaştırmak amaçlanır. § Örnek: Lise son sınıf öğrencilerinin YGS puanlarının cinsiyete göre incelenmesi.

4. Tarama (Survey) Yöntemi § Bir seferde birçok şey hakkında sorular sorulur ve birçok değişken ölçülebilir. § Tek bir surveyde bir çok hipotez test edilebilir. § Surveylerde evren ve örneklem bulunur, amaç genelleştirilebilir veriler elde etmektir. § Survey bir problemin ifadesi olan hipotezle başlar, empirik ölçüm yapılır, veri analizi ile biter. § Surveyler sosyal dünya hakkında nicel enformasyon üretirler. § İnsanların ya da sosyal dünyanın görünümlerini ortaya koyar. § Cevaplayıcılar olarak adlandırılan insanlara inançları, fikirleri, karakteristikleri, geçmişleri veya şimdiki davranışları hakkında sorular sorar

Soru Başlıkları § Davranış, § Tutum, İnançlar, Fikirler, § Karakteristikler, § Beklentiler, § Kişisel Sınıflandırma, § Bilgi. § Tarama (Survey) Çeşitleri § 1. ölçekler (Anketler) § 2. Görüşme § 3. Gözlem

Tarihsel Yöntem: § Geçmişteki bir olayın durumu ve bu olayın mevcut durum üzerindeki etkilerinin incelenmesidir. § Dönemin dokümanları dikkatlice okunarak ya da o zamanlarda yaşamış kişilerle görüşmeler yapılarak odaklanılan problemle ilgili cevap aranır. § Bu tür araştırmalarda doğruluğun sağlanması önemli bir sorundur. § “Nerede, niçin, ne zaman, sonuçta ne oldu” gibi sorulara cevap aranır. § Eğitim alanında bu yöntem, günümüz eğitimini, geçmişteki uygulamaların incelenmesi ile elde edilen bulgular ışığında anlamaya çalışılır. § Örnek: Biyoloji ders programındaki değişikliklerin öğrencilerin o derse ilişkin başarılarına etkilerinin incelenmesi.

Nitel Araştırma § Gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür. § Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında insan ve toplum davranışları incelenmektedir. § Genellemenin öncelikli amaç olmadığı, nitel ölçme yöntemlerinin (gözlem, görüşme) kullanıldığı kavram ve kuram oluşturmaya yönelik modeller. § Bu davranışları sayılarla açıklamak zordur. Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını gösterir, ama “niçin? ” sorusuna cevap veremez. § İnsan ve grup davranışlarının “niçin”ini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel (qualitative) araştırma denir.

Nitel Araştırmada Amaç Nedir? § İnsanların kendi toplumsal dünyalarını nasıl kurmakta, oluşturmakta olduğunu anlamak ve içinde yaşadıkları toplumsal dünyayı nasıl algıladıklarını yorumlamaya çalışmaktır. § Nitel araştırma ile; § Niçin? § Nasıl? § Ne şekilde? § sorularına cevap aranır.

Neden Nitel Araştırma § Nitel araştırma yaklaşımın araştırmalarda niçin tercih edilmesi gerektiği konusunda araştırmacıların ortak düşünceleri şunlardır: § 1. Üzerinde araştırma yapılan veya yapılması planlanan kişilerin sahip oldukları deneyimlerden doğan anlamları sistematik olarak inceleyebilmek için § 2. Nitel yöntemlerle duygu, düşünce süreçleri ve hisleri daha iyi anlayabilmek için § 3. Bulgulardan elde edilebilecek kuramların, birtakım kavramların bir araya getirilerek ya da sadece spekülasyon aracılığıyla oluşturulanlardan daha iyi bir biçimde gerçeği yansıtacağı için tercih edilmelidir (Straus ve Corbin, 1998).

Nitel Araştırma Süreci

Nitel Araştırma Yöntemleri § 1. ETNOGRAFİK YÖNTEM § Etnografik araştırma, bir grubu ve onun davranışlarını, bulunduğu kültür içerisinde yaşayan bireylerin bakış açılarıyla inceleyen kültürel bir betimlemedir (Hitchick ve Hughes, 1995). § Etnografik araştırmalardaki belirgin özellikler genellikle şu ifadelerle özetlenebilir: § Herhangi bir kültürün derinlemesine betimlenmesi, betimlenen kültüre bütüncül bakış açılarıyla yaklaşılması, araştırılan durumun kültürün içerisinde yaşanarak incelenmesi, buna bağlı olarak araştırmacının hem içeriden biri gibi davranması hem de nesnel davranabilmek için araştırmacının kendisini dışardan biri olarak görmesi, araştırmacının yoğun veri toplaması ve özellikle araştırmacının kendi duygu, düşünce ve inançlarından arınarak önyargısız davranmasıdır (Fraenkel ve Walken, 2008).

2. Özel Durum Yöntemi § Özel durum yöntemi (örnek durum)’nin en belirgin niteliği, güncel bir olgu, olay, durum, birey ve gruplar üzerine odaklaşıp, derinlemesine incelemeye çalışmasıdır. Bu yöntemle araştırma yapmak için, öncelikle bir durumun özel olduğunun tespit edilmesi gerekir. § Özel durum araştırmasını pek çok araştırma yönteminden ayırıcı özelliği onun eğitimin çeşitli konularını anlamada özellikle «nasıl» ve «niçin» soruları yöneltildiğinde tercih edilen bir yöntem olmasıdır.

3. Temellendirilmiş Kuram Yöntemi § Temellendirilmiş kuram yöntemi, günümüzde doğrudan kuram elde etmek amacıyla kullanılmamakta fakat araştırılan konuyu eğilimsiz, önyargısız ve bütün gerçekliğiyle, ortaya koymak için sadece veri toplama aracı olarak kullanılmaktadır § Kullanılırlığı çok fazla olmayan bu yönteminin kusurları; yararlanmanın, verilerin analizinin oldukça zor oluşu, analiz için çok fazla zaman ve tekrar gerektirmesidir.

4. Tarihsel Yöntem § Geçmişte meydana gelmiş ve davranış göstermiş olay, olgu, nesne ve subjelerin araştırılmasında ya da belirlenmiş bir problemin geçmişle ve bazen de günümüzle ilişkisi yönünden incelenmesinde yararlanılan yaklaşım, tarihsel yöntemdir. § Tarihsel araştırma yöntemi, bir problemin ya da bir araştırma konusunun belirlenmesi ve alanının daraltılması, bazen soruların oluşturulması, verilerin toplanması, gruplandırılması, analiz edilmesi, seçilmesi, oluşturulan sorulara yanıtların verilmesi ve araştırma raporunun yazılması işlemlerini içerir.

Evren ve Örneklem § Bu kısımda, öncelikle evrenin özellikleri ayrıntılarıyla ve araştırmanın sınırlarını ortaya koyacak şekilde ifade edilmelidir. § Araştırmacı, ekonomik gerekçelerle veya zaman tasarrufu gibi sebeplerle evrenin tümü yerine, evreni temsil yeterliği olan daha küçük kümede çalışmak isteyebilir. § Belli bir evrenden, belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen böylesi küçük kümeye ise, örneklem denir. § Unutulmamalıdır ki, araştırmalar çoğunlukla örneklemler üzerinde yapılır ve örneklemlerden elde edilen sonuçlar ilgili evrenlerine genellenir.

Evren ve Örneklem Evren, araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanlar bütünüdür; Çalışma evreni ise, ulaşılabilen ve araştırmacının ya doğrudan gözleyerek veya ölçerek ya da kendisinden belli kurallara göre alınmış örneklem üzerinde yapılan gözlemlerden veya ölçmelerden yararlanarak hakkında görüş bildirdiği evrendir.

Evren ve Örneklem § Araştırma önerisinde, örneklemin özellikleri de (örneklem büyüklüğü cinsiyet, vs. ) ayrıntılı biçimde belirtilmeli, § Örnekleme türü ve örneklem alınması işlemleri, güven ve hata sınırları, gerekçeleriyle ve detaylı biçimde açıklanmalı, bu gerekçelere ilişkin kaynaklar kurallarına uygun olarak belirtilmeli ve gösterilmeli, gerekirse şekil veya tablolardan yararlanılmalıdır. § Bazı araştırmalarda çalışma evreninin tümüne ulaşılır ve örnekleme ihtiyaç duyulmayabilir. § Bazı nitel çalışmalarda ise, sadece seçilen/incelenen örneklem tanıtılarak, seçiliş nedeni açıklanabilir. § Örneklem seçilmesi araştırmalardaki en önemli adımlardan birisidir.

Krejcie & Morgan Örneklem Alma Tablosu

Verilerin Toplanması § Bu kısımda, araştırma problemi, amacı ve modeli paralelinde, toplanacak verilerin; § Türleri, § Kaynakları, § Ne zaman, nasıl veya kimlerce toplanacağı, § Hangi ölçme araçlarının/veri toplama araçlarının veya yöntemlerinin uygulanacağı, § Etik kurallara yönelik hangi önlemlerin alınacağı hakkında ayrıntılı ve her adımının açıkça veya ardışık bir biçimde belirtileceği bilgiler verilmelidir.

Verilerin Toplanması § Araştırmada hangi tür (olgusal, yargısal) verilerin, § Hangi kaynaklardan (belge, insan, diğer, ) § Hangi tekniklerle( belgesel tarama, gözlem, görüşme, vb. ) § Hangi araçlarla, kimler tarafından ve nasıl toplanacağı bu bölümde ayrıntılı olarak açıklanır.

Verilerin Toplanması § Geçerlik ve Güvenirlik; bir ölçme aracından elde edilmiş ölçümlerin tutarlılığına veya tekrarlanabilirliğine işaret eder; § Geçerlik ise bir ölçme aracından elde edilmiş ölçümlerin kullanımı ve yorumu ile ilgilidir. § Kısaca güvenirlik, ölçümlerin bir özelliği; geçerlik ise ölçümlerin kullanımlarının ve yorumlarının bir özelliğidir. § Elde edilen verilerin geçerliği ve güvenirliği yüksek yöntemlerle toplanması araştırmalar için önemlidir.

Verilerin Analizi § Bu kısımda verilerin analizi süreci ile ilgili açıklamalara yer verilmelidir; § verilerin nasıl analiz edileceği, § veri analiz yöntemleri/teknikleri ve kullanılma sebepleri, § veri analiz işlemlerinin elle/mekanik ya da bilgisayar ortamında yapılacağı, § eğer kullanılıyor ise veri analizi ile ilgili paket programlarının adı ve sürümü gibi bilgiler ayrıntılı olarak belirtilmelidir.

Verilerin Analizi § Ayrıca, kullanılacak istatistik teknikleri ve seçilme gerekçeleri de kaynaklara dayalı biçimde ifade edilmelidir. § Örneğin “üniversite öğrencilerinin cinsiyeti ile gözlük kullanıp kullanmaması arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmada, iki değişkenin de gerçek süreksiz olduğu, bu nedenle dörtlü korelasyon tekniği kullanılacağı” benzeri açıklamalar yapılmalıdır. § Diğer verilerin yanı sıra, bilgisayar ortamına girilecek verilerin de iyi saklanması, gerektiğinde de istenilebileceği unutulmamalıdır.

4. Bulgular Araştırmanın amaçları doğrultusunda toplanan verilerin işlenmesinden sonra problem çözümüne ışık tutacak şekilde kullanıma hazır hâle getirilen veriler bulgular bölümünde yer alır.

Bulgular Bölümünün Düzenlenmesi § İstatistiksel veya niteliksel analiz sonuçlarını ortaya koymanın en iyi yolu; bulguların, çalışmanın amaçları veya hipotezleri etrafında organize edilmesidir. § Araştırmada belirlenen her amaç veya hipotez, bölüm içerisinde ayrı bir alt başlık olarak ele alınmalıdır. § Örneğin, üç alt amaç varsa bölüm içerisinde üç ayrı alt bölüm olmalıdır

Bulgular Bölümünün Düzenlenmesi § Bulgularla ilgili bölümü oluştururken her bir alt amaç veya hipotezle ilgili tablo veya şekiller oluşturmak daha mantıklıdır. Faydası § Bu tablo veya şekiller okuyucu açısından da daha anlaşılır olabilir ve araştırmacının verileri yorumlamasını da kolaylaştırır.

Bulgular Bölümünün Düzenlenmesi § Tablo ve şekiller açıklanırken önemli olanlar vurgulanmalıdır. § Bütün detayların ele alınması, asıl verilmek istenenden uzaklaşmaya yol açabilir. § Burada kullanılan tablo, şekil, grafik vb. Görseller mutlaka kurallara uygun olmalıdır. § Analizi yapılan veriler sayısallaştırılarak tablolarda sunulmadan önce § Hangi probleme ilişkin veri olduğu ve hangi istatistik yöntemle analiz edildiğine ilişkin bilgi verilmelidir. § Tablo sunulurken, tabloya giriş ifadesi yazılır, tablonun altına da “Tablo. . . ’da görüldüğü gibi. . . ” şeklinde tablodan çıkış ifadesi yazılır

Tartışma ve Yorum § Cevap aranması amaçlanan araştırma soruları ve denencelerin § Doğrulanıp doğrulanmadığı § Bunların ayrıntılı gerekçelerinin alan yazın ile bağlantılı şekilde ele alındığı yerdir. § Evren ve örneklemin elverdiği ölçüde genellemelerde bulunulur. § Yorum ayrı paragraf hâlinde sunulmalıdır. § Öz eleştiri de bulunulur. § Neler yapılsa sonuç daha farklı ve nasıl olabilirdi, § Bundan sonra nelerin yapılması uygun olur, § Sonuçların uygulama alanına katkıları ne olabilir, vb. yorumlarda bulunulur.

Sonuç ve Öneriler § Bu bölüme eğer tartışma ve yorum iyi yapılmışsa gerek yoktur. § Ancak uzun bulgu yazımı olduğu durumlarda kısa bir özet ve toparlama bölümü olarak araştırmaya koyulabilir. § Bazen zorunlu istenebilir.

Kaynaklar ve Ekler § Kaynak verme ve alıntı yapma kurallarına uygun kaynakçanın olduğu bölümdür. § Verilmek istenen belgeler metin akışı bozulmasının istenmediği durumlarda raporun sonunda ekler bölümünde ayrıca sunulabilir.