Veri Toplama Yntemleri DERS I Bilimsel Bilgi Edinme
Veri Toplama Yöntemleri DERS I
Bilimsel Bilgi Edinme Yolları • Bireysel Yaşantı: Bireyin, kendi yaşantıları yoluyla bilgiye ulaşma sürecidir. • Otorite: Bilginin, alanında uzman olduğu bilinen bir yetkili tarafından aktarılmasıdır. Geleneksel öğretim yaklaşımında sınıf içinde öğretmen bir otoritedir. • Tümdengelim: Genelden yola çıkarak özele, yasalardan olaylara geçme durumudur. • Tümevarım: Özelden genele, olgulardan genel önermelere varma yöntemidir.
Bilimsel Bilgi Edinme Yolları Bilimin temel işlevleri şunlardır: • Betimleme • Yordama • Kontrol etme Bilimsel sistematiğin doğru ilerleyebilmesi için «iyi» bir araştırma problemine ihtiyaç duyulur. Bu araştırma problemi çözülebilir olmalı, önemli bir konuya çözüm aramalı, etiğe uygun olmalıdır.
Bilimsel Yöntemin Aşamaları • Problemin fark edilmesi, • Problemin tanımlanması, • Probleme yönelik olası çözüm yollarının ortaya konulması, • Gözlem ve deneylerin belirlenmesi, • Denencelerin test edilmesi olarak sayılabilir.
Bilimin Özellikleri Bilim, • Nesnel • Mantıksal • Eleştirici • Seçici • Genelleyici olmalıdır. Bilimin temel özelliği olan nesnellik, ancak iyi yapılandırılmış veri toplama araçlarıyla mümkündür.
Anket Oluşturma Nicel araştırmalarda veri toplama sürecinde standardize edilmiş ölçme araçlarından yararlanılır. Bu araçların tamamına «ölçek» adı verilir. Anket de bir çeşit ölçektir. Ancak anketler sadece «olgusal» bilgi (fact) edinme amacıyla kullanılabilirler. Bir başka ifadeyle anketten elde edilen veriler kişisel görüş, tutum, algı vb. içermezler. Bir araştırmacının, radyo dinleyicilerinin Anadolu Üniversitesi Radyo A’yı dinleme durumlarını belirlemek istediğini düşünelim. Bu amaçla yazılmış anket maddesi şöyle olsun: Rastlayınca dinliyorum Hiç dinlemedim Anadolu Üniversitesi Radyo A’yı dinliyor musunuz? Sıklıkla dinliyorum Ara sıra açıp dinlerim
Anket Maddesi Yazma Hiç dinlemedim Anadolu Üniversitesi Radyo A’yı dinliyor musunuz? Rastlayınca dinliyorum Ara sıra açıp dinlerim Sıklıkla dinliyorum Yukarıdaki madde, araştırmanın amacı doğrultusunda dört standart yanıttan bireyin kendi durumuna uygun olanı işaretlemesine dayanmaktadır. Burada standart yanıtların ifade biçimleri, yanıtlardaki kategori sayısı vb. araştırma sorusu doğrultusunda araştırmacı tarafından belirlenir. Bu maddeden elde edilen verilerle araştırmaya katılan radyo dinleyicilerinin Radyo A’yı dinleyip-dinlemedikleri, dinliyorlarsa bunun sıklığı ile ilgili bilgi edinilmesi sağlanmış olur. Bu maddeye verilen yanıtlar «kişisel görüş» içermez. Örneğin bu maddeden bireyin «rastlayınca dinlediğini» öğrenmek olgusal bir bilgidir. «rastlayınca dinleyen» birinin, söz konusu radyo frekansını özellikle açarak dinlemediği çıkarımı yapılırken, «ara sıra açıp dinlerim» diyen bir katılımcının özellikle Radyo A’yı dinlemek üzere zaman da olsa bu radyo frekansını açtığı sonucuna ulaşılır.
Anket Maddesi Yazma Peki bu maddeden elde ettiğimiz verileri nasıl kodlayacağız? Genellikle olumsuzbifadeden başlayarak olumlu ifadeye doğru artan rakamlarla kodlama yapılır. Yani «hiç dinlemedim» « 1» ile kodlanırken, «sıklıkla dinliyorum» ifadesi « 4» ile kodlanır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, söz konusu yapılandırılmış yanıtların kategorik olduğudur. Yanıtların kodlanmasında kullanılan rakamlarla yapılandırılmış yanıtların doğası farklıdır. Bir başka ifadeyle, 3 ile 4 arasındaki matematiksel fark 1 ile 2 arasındakine eşitken, yapılandırılmış yanıtlar arasındaki mesafelerden bahsedilemez. Buradaki yanıtlar kodlanırken kullanılacak 1, 2, 3 ve 4’ün; A, B, C ve D şeklinde kodlamadan farklı olmadığı sonucuna ulaşılır. Bu nedenle, anketlerden elde edilen verilerle ortalama puan, toplam puan elde edilemez. Ancak ve ancak, bireylerin verdiği yanıtların dağılımı, bu dağılımın istatistiksel anlamlılığı ve bu dağılımın herhangi başka bir kategorik değişkene göre değişip-değişmediğini belirlemeye yönelik ki-kare (ya da kay-kare) analizi yapılabilir.
Anket Bu anket maddesi, başlangıçta belirlenen araştırma amacına dayalı olarak yazılmıştır. Hatırlanacağı gibi, araştırmacının amacı başlangıçta katılımcıların söz konusu radyo frekansını dinleme durumlarını belirlemek, olgusal bir bilgi elde etmekti. Eğer araştırmacı, katılımcıların radyoya yönelik «tutum» larına, «algı» larına vb. dair veri toplamak isteseydi, duyuşsal özelliklerin ölçülmesinde kullanılan Likert tipi bir ölçek kullanabilirdi (Bu tip ölçme araçları, bir sonraki dersimizin konusu olacak). Burada araştırma probleminin iyi yapılandırılması ve bu araştırma problemine yönelik veri toplama süreci planlaması yapılmasının önemi ortaya çıkmaktadır. Veri toplama sürecinde kullanılan ölçme araçlarıyla ilgili iki temel kavram geçerlik ve güvenirliktir (Bu iki kavram üzerinde önümüzdeki derslerde ayrıntılı olarak durulacaktır). Olgusal bilgi edinmek amacıyla oluşturulmuş bir anket için ise bu süreçlere ihtiyaç duyulmaz. Ancak bununla beraber, araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış olan kişilerce hazırlanan anketin uygulanmsı öncesinde: • Maddelerin tüm katılımcılar tarafından açık ve net bir biçimde anlaşılabilir olduğundan emin olmak için bir dil uzmanına, • Maddenin psikometrik açıdan doğru yapılandırıldığından emin olmak içinse bir ölçme ve değerlendirme uzmanına başvurmakta yarar vardır.
Anketten Elde Edilen Veriler Üzerinde Yapılacak İstatistiksel İşlemler Anketler, bireylerin demografik özelliklerinden tutun da bir aracı/nesneyi kullanma alışkanlıklarına/kullanma durumlarına vb. kadar bir çok farklı durumda olgusal bilgi edinme amacıyla kullanılırlar. Burada edinilen veri kategoriktir. Bu nedenle bu veri seti üzerinde sadece, beklenen ve gözlenen frekans dağılımları arasında fark olup-olmadığına ya da başka bir kategorik değişkene göre frekans dağılımının farklılaşıp-farklılaşmadığına bakmaya yarayan ki-kare analizi yapılabilir.
- Slides: 10