Uvod u nauku o dravi i pravu Doc

Uvod u nauku o državi i pravu Doc. dr. Ajla Škrbić 4. 1. 2019.

Sadržaj današnjeg predavanja OBLICI ORGANIZOVANJA DRŽAVE: q Oblici države u odnosu na državno uređenje q Oblici države u odnosu na državnu vlast q Oblici države u odnosu na politički sistem q Oblici države u odnosu na politički režim Cilj predavanja?

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA DRŽAVNU VLAST q Šta je državna vlast? q Ko je zaslužan za podjelu i kategorizaciju vlasti? q Pojam i vrste podjele vlasti q Razlozi „za” i „protiv” podjele vlasti q Konkretni obrasci podjele vlasti

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA DRŽAVNU VLAST q Legalitet i legitimitet q Prema ovom kriteriju država može imati: 1. parlamentarni sistem 2. predsjednički sistem 3. konventski sistem

PARLAMENTARNI SISTEM q Parlament je najvažnija institucija vlasti, odlučivanja i legislative q Karakteristike ovog sistema: a) parlamet stvara izvršnu vlast - koja mu je odgovorna, a čine je predstavnici političkih stranaka parlamentarne većine b) položaj vlade je toliko važan da ona u nekim državama može raspustiti parlament c) postojanje zajedničkog djelovanja parlamenta i vlade osigurava isti utjecaj ovih tijela na donošenje najvažnijih normi u državi

PREDSJEDNIČKI SISTEM q Specifičnost je veoma važna uloga predsjednika države u sistemu uređenja državne vlasti q SAD q Polupredsjednički sistem

KONVENTSKI SISTEM q Specifičnost je da je (od sve tri vlasti) konventska vlast najjača q Švicarska q Karakteristike: a) velika nezavisnost sudske vlasti b) zakonodavna vlast ima prednost u odnosu na izvršnu vlast

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA DRŽAVNO UREĐENJE q Kriterij: odnos centralnih i drugih organa države q Prema ovom kriteriju država može biti: 1. unitarna 2. složena

UNITARNA DRŽAVA q = prosta država q Sve funkcije nekog organa vlasti pokreću i upravljaju se iz jedne tačke q Karakteristike: a) država posjeduje jednu državnu organizaciju b) država raspolaže cjelokupnom vlašću c) država se teritorijalno dijeli na upravna područja ili teritorijalne oblasti druge vrste d) izražena odgovornost svih organa kroz načelo centralizacije organa i funkcija

UNITARNA DRŽAVA q U unitarnoj državi mogu postojati: q lokalni organi q lični organi q realni organi q Dijelovi unitarne države su: q opštine q srezovi, okruzi i sl. q regioni

UNITARNA DRŽAVA q Centralizacija q Decentralizacija q Vrste decentralizacije

REGIONALNA DRŽAVA q Decentralizovana centralna država q Republika Italija q Evropska unija

SLOŽENA DRŽAVA q Najpoznatiji oblici: q federacija q konfederacija q realna unija q personalna unija

FEDERALNA DRŽAVA q Država sastavljena od dvije ili više jedinica, zasniva se na ustavu i predstavlja međunarodni subjekt q Historija federalizma q Nastanak federalnih država q Teoretska osnova federalizma q Osnovne karakteristike q Načelo supremacije federalne države u odnosu na federalne jedinice q Načelo autonomije federalnih jedinica q Načelo participacije federalnih jedinica u vršenju federalne vlasti

KONFEDERALNA DRŽAVA q Savez suverenih država zasnovan na međunarodnom ugovoru q Razlike od ostalih oblika države q Commonwealth

REALNA UNIJA q Sastoji se od dvije ili više država koje imaju zajedničkog vladara i druge organe, a prema drugim državama istupaju kao jedinstvena država q Međunarodni ugovor je pravni osnov nastanka realne unije

PERSONALNA UNIJA q Sastoji se od dvije ili više potpuno nezavisnih država koje imaju zajedničkog vladara, a prema drugim državama ne istupaju kao jedinstvena država q Ustav je pravni osnov nastanka personalne unije

ZAKLJUČAK Oblik države Gdje su državne nadležnosti Unitarna država U centralnim organima Biraju ih građani neposredno Država Federacija Veći broj bitnih nadležnosti prenesen na saveznu državu Biraju građani neposredno Savezna država Članice konfederacije 5 Kako se vrši izbor Ko je subjekt zakonodavnog organa međunarodnog prava Konfederacija Na državama članicama Posredno, čine ga zastupnici država članica Realna unija Isključivo na državama članicama Posredno Svaka članica Personalna unija Isključivo na državama članicama Posredno Svaka članica

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA POLITIČKI SISTEM q Kriterij: politički odnosi koji čine vlast u državi i pojavni oblici institucija koje su nosioci tih političkih odnosa q U sastav političkog sistema ulaze sljedeći elementi: a) objektivno postojanje određenih društvenih ciljeva i interesa van onih koje izlažu „izabrani predstavnici“ b) potreba postojanja načina da se ti ciljevi predstave kao politički zahtjevi koje državni aparat mora uzeti prilikom stvaranja prava c) praktična obaveza države da te zahtjeve uzme u obzir prilikom stvaranja prava

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA POLITIČKI SISTEM q Osnovne osobine političkog sistema: a) čini sistem institucionalizovanih nosioca političke vlasti u određenoj društvenoj zajednici, kao i način njihovog konstituisanja, organizovanja i djelovanja b) čini skup institucija i odnosa preko kojih se uspostavlja organizovana veza između nosioca političke vlasti i društvenih snaga u čije ime oni vladaju c) javno mišljenje q Bitne komponente političkog sistema koje razlikuju države jednu od druge: a) organi političke vlasti b) institucije i odnosi preko kojih društvo utječe na javnu vlast i političke stranke c) javno mnijenje

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA POLITIČKI SISTEM q Šta je politička stranka? q Šta je opoziciona stranka? q Šta je javno mnijenje? q Podjela država po ovom kriteriju: 1. bespartijske države 2. dvopartijske države 3. sistemi sa dominantnom partijom 4. višepartijske države

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA POLITIČKI SISTEM q q q Bespartijske (jednopartijske) države Dvopartijske države Višepartijske države Prednosti i nedostaci višepartijskog sistema Podjele država prema političkim strankama Sloboda partijskog udruživanja

OBLICI DRŽAVE U ODNOSU NA POLITIČKI REŽIM q Režim = upravljanje, vladanje q Politički režim = oblik države unutar kojeg se ispituje odnos državnog aparata i naroda q Osnovne podjele: a) Klasična podjela: a) b) c) Demokratija Autokratija Totalitarizam b) Savremene klasifikacije režima i podjela država: a) b) c) d) Režimi Prvog svijeta Režimi Drugog svijeta Režimi Trećeg svijeta Režimi Četvrtog svijeta c) Najnovija tipologija država u odnosu na režim: a) b) c) d) e) Zapadne poliarhije Nove demokratije Istočnoazijski režimi Islamski režimi Vojni režimi

KLASIČNA PODJELA q Demokratija q Elementi demokratije q Vrste demokratije q Autokratija q Autoritarizam q Pojavni oblici q Podjela država na režime prvog, drugog, trećeg i četvrtog svijeta q Kriteriji za razlikovanje

NAJNOVIJA TIPOLOGIJA q Zapadne poliarhije q Osnovna obilježja q Nove demokratije q Za šta se zalažu? q Istočnoazijski režimi, islamski režimi, vojni i režimi q Zemlje Srednjeg istoka

Pitanja?

Zaključak?

Osnovna ispitna pitanja iz ovog dijela gradiva 1. 2. 3. 4. Pojasnite podjelu države u odnosu na državno uređenje! Pojasnite podjelu države u odnosu na državnu vlast! Pojasnite podjelu države u odnosu na politički sistem! Pojasnite podjelu države u odnosu na politički režim! o U udžbeniku: 172 -215. str.

Hvala na pažnji.