UVOD U NAUKU O DRAVI I PRAVU Struktura

UVOD U NAUKU O DRŽAVI I PRAVU Struktura prava UNIVERIZTET U TRAVNIKU Pravni fakultet Kiseljak Predavanje za postdiplomce 12. decembar/prosinac 2015. Prof. dr Zijad Hasić

- Upoznavanje sa studentima - Razgovor o predmetu - Rad na učenju UNDP - Komponente obaveza - Prisustvo - Seminarski radovi - Lični angažman

Osnovni pojmovi o pravu Pravila ponašanja n Definiranje prava i pojam prava n Pojava prava n Odnos prava i države n

Pravna norma n n n II. PRAVNA NORMA: POJAM I STRUKTURA POJAM PRAVNE NORME ELEMENTI PRAVNE NORME n n n Pretpostavka (hipoteza) dispozicije Dispozicija Pretpostavka (hipoteza) sankcije n n Pojam pretpostavke i njene osobenosti Klasifikacija delikata Odgovornost Sankcija n n Pojam sankcije Vrste sankcija 5

Vrste pravnih normi n n VRSTE PRAVNIH NORMI STRUKTURA PRAVA n n Hijererhija pravnih normi Druga načela strukture prava (načelo neproturječnosti, načelo cjelovitosti, načelo određenosti) 6

SUBJEKTI PRAVA n POJAM I VRSTE Fizičko lice n Pravno lice n n Pojam i osnovna obilježja pravnog lica n Historijski razvoj pravnih lica n Klasifikacija pravnih lica n Pravna priroda pravnih lica 7

SPOSOBNOSTI SUBJEKATA PRAVA n n Pravne sposobnosti fizičkog lica Pravne sposobnosti pravnog lica Zastupanje Pravni položaj i pravni osnov subjekata prava 8

OBJEKTI PRAVA n n n a. Prirodna dobra b. Ljudske tvorevine c. Ljudske radnje 9

PRAVNI ODNOS n POJAM I STRUKTURA PRAVNOG ODNOSA n n n Pojam pravnog odnosa Pravno ovlaštenje Pravna obaveza 10

SUBJEKTIVNA PRAVA Pojam subjektivnog prava n Elementi subjektivnog prava n Vrste subjektivnih prava n n VRSTE PRAVNIH OVLAŠTENJA 11

ZLOUPOTREBA PRAVNOG OVLAŠTENJA Osnovni pojmovi o zloupotrebi pravnog ovlaštenja n Teoretska razmatranja o zloupotrebi pravnog ovlaštenja n n ZAŠTITA PRAVNOG OVLAŠTENJA Sadržaj zaštite pravnog ovlaštenja n Pravni lijekovi n 12

Samopomoć n Nužna odbrana n Krajnja nužda n Viša sila n Postupanje po dužnosti n Pristanak oštećenog n Pravo građana na pobunu n Samopomoć (samoodbrana) u međunarodnom pravu 13

NASTANAK I PRESTANAK PRAVNOG ODNOSA VI. PRAVNI AKT n POJAM PRAVNOG AKTA n ELEMENTI PRAVNOG AKTA n 14

OPĆI PRAVNI AKTI (IZVORI PRAVA) Materijalni izvori prava n Idejni izvori prava n 15

Izvori prava n Formalni izvori prava n n Pojam formalnih izvora prava Vrste formalnih izvora prava n n n Ustav Zakon Međunarodnopravni akti Podzakonski pravni akti n Podzakonski pravni akti predstavničkih, izvršnih i upravnih organa 1. Uredbe 2. Drugi podzakonski akti predstavničkih, izvršnih i drugih organa 3. Akti sudskih organa n n n 4. 5. 6. 7. 8. Akti društvenih organizacija Pojedinačni pravni akti Običajno pravo Pravna nauka kao izvor prava «Priroda stvari» kao izvor prava 16

Pravna praznina i hijerarhija izvora prava Pravna praznina i njeno popunjavanje n Hijerarhija izvora prava n 17

PRIMJENA, TUMAČENJE, VAŽENJE I SISTEM PRAVA n n I. PRIMJENA PRAVA OSNOVNI POJMOVI O PRIMJENI PRAVA n n n Pojam primjene prava Autonomija i heteronomija volje Primjena opće i pojedinačne pravne norme Bitne okolnosti za primjenu prava Normativno stanje i dokazivanje 18

Primjena prava VOLJA U PRAVU n PRAVNE PRETPOSTAVKE n PRAVNE FIKCIJE n 19

PRAVNO ZAKLJUČIVANJE I PRAVNA LOGIKA II. TUMAČENJE I VAŽENJE PRAVA n TUMAČENJE PRAVA n Opći pojmovi o tumačenju prava n Predmet tumačenja prava n 20

Tumačenje prava n n Tumači prava Pravo značenje pravne norme n Pojam pravog značenja i oblici tumačenja u pravnoj teoriji n n n Vezano i slobodno tumačenje Subjektivno i objektivno tumačenje Statičko i evolucionističko tumačenje Jezičko tumačenje Drugi oblici tumačenja n n Logičko tumačenje Sistematsko tumačenje Historijsko tumačenje Ciljno (teleološko) tumačenje 21

Tumačenje prava n Tumačenje n n n prava u slučaju pravnih praznina Analogija Razlog suprotnosti (argumantum a contrario) Usko tumačenje izuzetaka (excepciones non sunt extendendae) Drugi argumenti u tumačenju i rješavanju pravnih praznina Opća pravna načela 22

Tumačenje i važenje prava n Usaglašavanje različitosti značenja pravne norme VAŽENJE PRAVA n n n Osnovni pojmovi o važenju prava Važenje prava u prostoru 23

Važenje prava u vremenu n Osnovni elementi o važenju prava u vremenu n Retroaktivnost pravne norme 24

Pravo i vrijeme Retroaktivnost pravne norme n Pozitivno pravo n III. PRAVNI POREDAK I PRAVNI SISTEM n PRAVNI POREDAK n PRAVNI SISTEM n 25

Pojam i karakteristike pravnog sistema n Sastav pravnog sistema n n Elementi pravnog sistema Vrste pravnih oblasti n n Unutarnje i međunarodno pravo Javno i privatno pravo n Ustavno pravo n Krivično pravo n Građansko pravo n Trgovačko pravo n Druge grane prava Materijalno i procesno (formalno) pravo Subjektivno i objektivno pravo 26

VELIKI PRAVNI SISTEMI Anglosaksonski pravni sistem n Evropskokontinentalni pravni sistem n Pravni sistemi azijskih naroda n n Hindu pravni sistem n Pravni sistem Kine n Pravni sistem Japana 27

Pravni sistemi Pravni sistem islamskih zemalja n Pravni sistem Bosne i Hercegovine n 28

ZAKONITOST n Elementi n Više donosioca n Preavo je logičan sistem n Hijerarhijske osnove n Pravne norme manje snage moraju biti u skladu s normama više snage 29

Vrste zakonitosti n Formalna zakonitost n Materijalna zakonitost n Početna i naknadna, n Neposredna i posredna 30

RAZVOJ PRAVNE MISLI I TEORIJE O PRAVU I. UVOD n II. TEORIJE O PRAVU n 31

TEORIJE O PRIRODNOM PRAVU Antičke prirodnopravne teorije n Prirodonopravne teorije srednjeg i novog vijeka n 32

PRAVNI POZITIVIZAM Dogmatski (legalisti; ki) pozitivizam n Notrmativistički (logičko-analitički) pozitivizam n Historijskopravni pozitivizam n Sociološki pozitivizam n 33

DRUGE TEORIJE O PRAVU Teorije Gustava Radbruha i Arthura Kaufmanna n Škola slobodnog prava n Integralna teorija prava n Teorija Ronalda Dworkina n Druge teorije n 34

Razgovor i dogovor n Daljnje aktivnosti Učenja n Ispita n Trajnog sticanja znanja iz ove oblasti n 35

Hvala na pažnji