TEDARK ZNCR YNETM Prof Dr Mehmet TANYA Okan

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Prof. Dr. Mehmet TANYAŞ Okan Üniversitesi Uluslararası Lojistik Bölüm Başkanı ve Lojistik Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Ekim 2007

SUNUM İÇERİĞİ n. TEDARİK ZİNCİRİ n. KAMÇI ETKİSİ(BULLWHİP EFFECT) n. TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ(TZY) n. TZY’NİN LOJİSTİK YÖNETİMİNDEN FARKI nİÇSEL ve DIŞSAL TZY n. TZY KARMAŞIKLIĞI n. KATMA DEĞERLİ SÜREÇLER n. TZY’DE STOK, HIZ, FELSEFE, OTONOMİ, GÜÇ ve RİSK n. TZY ÇÖZÜMLERİ; HIZLI YANIT, YAZILIM ve 4 PL n. TZY’NİN YARARLARI n. SONUÇ

TEDARİK ZİNCİRİ Tedarik zinciri malzemelerin tedarik edilmesi, tedarik edilen malzemelerin yarı mamul veya nihai ürünlere dönüştürülmesi ve nihai ürünlerin müşterilere dağıtım fonksiyonunu yerine getiren tedarikçiler, fabrikalar, depolar, dağıtım merkezleri ve perakendeciler ağıdır (Lee & Billington, 1993). Tedarik Zinciri Konseyi'ne göre, "tedarik zinciri, tedarikçilerin tedarikçisinden müşterinin müşterisine kadar olan tüm müşteri, malzeme ve bilgi etkileşimlerini içerir. " Bir başka tanıma göre ise tedarik zinciri, "Tedarikçileri, fabrikaları, depoları ve mağazaları etkin bir biçimde entegre etmek amacıyla zincir genelinde maliyetleri minimum kılarken, müşteri hizmet düzeyi gereksinmelerini karşılamak için ürünlerin doğru müşteriler için, doğru miktarlarda üretilmesini ve doğru zamanda dağıtılmasını sağlamak için yararlanılan yaklaşımlar kümesidir (Levi, Kaminsky, 2000)".

TEDARİK ZİNCİRİ Tedarikçinin Tedarikçileri Tedarikçi Distribütör Üretim Tesisi Tedarik Zinciri Yönetimi Tüketici Lojistik Müşteri Dağıtım Merkezi

TEKSTİLDE TEDARİK ZİNCİRİ Süreç Bilgi Kuruluşlar arası İşbirliği için Tedarik Zinciri Yapısı Uygulamalar Veri Alt yapı Ortak Format Perakende Konfeksiyon Ortak Format Kumaş Ortak Format İplik Kuruluş Yapılarının Çeşitliliği

TEDARİK ZİNCİRİ Tedarik Alt Montaj/İmalat Talep Dağıtım Üretim/Montaj Belirsizlik A Tedarikçisi Değişim Zaman B Tedarikçisi Zaman Alt Montaj Arz Değişim Üretim Arz Üretim Değişim Dağıtım Merkezi 1 Zaman A Fabrikası Talep Belirsizlik Zaman Müşteri 3 C Tedarikçisi Sonuç: Daha Maliyetli Üretim Zaman Müşteri 2 Zaman Daha Pahalı Nakliyat Belirsizlik Değişim Dağıtım Merkezi 2 Fazla Stok Zaman Müşteri 1 Zaman Talep Dağıtım Değişim Dağıtım Arz Değişim Azalan Müşteri Hizmet Düzeyi

Satış Miktarı Kamçı Etkisi (Bullwhip Effect) Perakendeci Talebi Müşteri Talebi Bayi Talepleri Üretim Planı Zaman

Dalgalanmayı Etkileyen Faktörler…. n n n n Promosyon/Kampanya satışları Rakiplerden kaynaklan nedenler Ulusal ve bölgesel sosyo-ekonomik yapı Miktar ve ulaşım iskontoları Suni olarak artan talepler Talep bilgisine erişme/öngörme noksanlığı, yetersiz Talep Tahminleri Uzun çevrim süreleri, Çevik olmayan zincir yapıları Yalın olmayan zincir yapıları

Az Miktar / Sık Sipariş Hızı artırır/Stoğu Azaltır BAYİ Distribütör Tedarikçi Üretici B D Ü T Değişkenliği Azaltır 1 Gün 1 Gün 1 Hafta

TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Council of Supply Chain Management Professionals (CSCMP) Kurumuna göre Tedarik Zinciri Yönetimi; Tedarik zincirinin ve bu zincir içinde yer alan tüm şirketlerin uzun vadeli performanslarını arttırmak amacıyla, sözkonusu şirketlere ait işletme fonksiyonları ve planlarının, zincirdeki tüm şirketleri kapsayacak şekilde, sistematik ve stratejik koordinasyonudur. Diğer bir deyişle; Müşteri ve diğer paydaşlar için değer yaratan ürün, hizmet ve bilgi sağlamak amacıyla ilk tedarikçiden son kullanıcıya kadar olan kilit iş süreçlerinin entegrasyonudur.

LOJİSTİK VE TEDARİK ZİNCİRİ FARKLILIĞI Tedarikçi Müşteri/Tedarikçi Üretim Lojistik Müşteri/Tedarikçi Lojistik Tüketici Üretim Lojistik Bilgi Ürün Nakit Tüketicinin hizmet ihtiyacı tedarik zincirini belirler Lojistik

TZY’nin LOJİSTİKTEN FARKI Lojistik ürünleri olması gereken yere ulaştırmak için taşıma, depolama, gümrükleme vd. faaliyetleri entegre bir şekilde gerçekleştirir. TZY bu süreci, tüm şirket faaliyetlerini ve zincirin diğer şirketleriyle olan ilişkilerini kapsayacak şekilde organize ederek daha ileri aşamalara götürür. Müşterilere ürünleri göndermek istediğiniz zaman lojistik yapıyorsunuz demektir. Ancak lojistik fonksiyonların sürekliliği için tedarik zincirini organize ediyorsanız, TZY dünyasındasınız demektir.

İÇSEL ve DIŞSAL TZY Birbirinden bağımsız firmaları kapsayan tedarik zinciri ile şirket içi tedarik zinciri arasında kesin bir ayırım vardır. Zincir bir firma içerisinde olduğunda iş süreçlerinin yönetimi tamamen firmanın kontrolündedir. Şirketler arası tedarik zinciri ise bundan çok farklıdır, zincir şirketler arası ilişkilerin bir sistemi olduğundan, bu zincirdeki her firma kendi davranışlarını tedarik zinciri yönetimi yaklaşımı çerçevesinde kontrol etmekle yükümlüdür.

TEDARİK ZİNCİRİ KARMAŞIKLIĞI Dışsal tedarik zinciri yönetimi, zincirin halkalarının birbirinden bağımsız firmalar olmasından kaynaklanan bir yönetim tarzıdır. Tedarik zinciri içinde bir şirket için önem taşıyan konu, zincirin diğer bir parçası için o düzeyde önemli olmayabilir. Bu nedenle her biri kendi alanında uzman olan bağımsız firmaları birlikte çalışır duruma getirebilmek kolay değildir. Ayrıca firmalar müşteri ya da tedarikçileri ile işbirliği içinde çalışmayı kolaylıkla gerçekleştirirken, tedarikçilerinin tedarikçilerine ulaştıklarında ve zincirde geriye doğru ilerlediklerinde işler daha karmaşık hale gelmektedir.

Tedarik Zinciri Karmaşıklığı n TZY’de en önemli sorun karmaşıklıktır. n n Karmaşıklık değişkenlik ve belirsizliklerden kaynaklanır. Karmaşıklığın zincire yansıması zincirdeki işletmeler arası malzeme ve bilgi akışlarındaki sapmalar şeklinde olur.

Tedarik Zinciri Karmaşıklığı azaltmak için zincir boyunca; n Entegrasyonu ve Koordinasyonu artırmak n Tahmin, planlama, üretim ve tedarik süreçlerinin senkronizasyonunu sağlamak n İzlenebilirliği gerçekleştirmek n Süreç ve veri standartizasyonunu oturtmak, n Otomasyonu yükseltmek, n Katma değer yaratmayan işlemleri azaltmak n Güçlü karar destek sistemleri kullanmak gerekmektedir.

Entegrasyon Otomasyon İzlenebilirlik Tedarik Zinciri İşletme Süreçleri Senkronizasyon Entegrasyon Tedarik Zinciri İşletme Süreçleri Standardizasyon

Tedarik Zinciri Karmaşıklığın azaltılması ile, Tedarik Zincirinde; n Maliyetlerin düşürülmesi(Cheaper) n Performansın yükseltilmesi(Better) n Yanıt hızının artırılması(Faster) mümkün hale gelir.

KATMA DEĞERLİ SÜREÇLER Tedarik zinciri boyunca ürünlerin değer kazanarak geçtikleri aşamalar “katma değerli süreçler” olarak adlandırılır. Zincirde, gelişen yeni teknolojiler nedeniyle, ürüne katma değer kazandırmayan aşamalar varsa, bunların aradan çıkartılması gerekir. Tüketiciler sonunda istediği kalitedeki ürünü daha düşük maliyet ile ve en hızlı şekilde satın almak isterler. Tedarik Zinciri Yönetimi yapabilecek bir şirket veya birimin, son kullanıcı ihtiyaçları doğrultusunda tüm zincirdeki şirketler arası bilgi ve malzeme akışını planlaması (ortaklaşa planlama), yürütmesi ve kontrolu gerekir.

STOK ve HIZ Stok belirsizlik ve güvensizlik nedenlerine dayalı bir önlemdir. Tedarik zincirindeki bazı firmalar tedarikçilerine ve talep tahminlerine güvenemediklerinden dolayı stok tutarlar. Ayrıca zincir üyeleri arasında, stok taşımaktan kimin sorumlu olacağı konusunda sıkça yaşanan çelişkiler vardır. Zaman israf edilen diğer bir önemli kaynaktır. Kuru bakkaliye ürünlerinin tedarikçisinden marketlerin kontrol noktalarına ortalama geliş süresinin 104 gündür. Bu derece uzun süreçler kabul edilemez. Taze kesme çiçek örneğinde olduğu gibi bazen bir kaç saatlik fark çok büyük önem arzetmektedir.

TZY FELSEFESİ Tedarik zinciri, bir felsefik düşüncedir(myth). Genellikle bir firma içerisindeki faaliyetlere uygulanmakta, ancak iki ya da daha fazla bağımsız firma arasında uygulamalara az raslanmaktadır. Şimdi siz kendi firmanızı temsil ettiğinizi düşünün ve tedarikçinizden onların tedarikçileri hakkında bilgi edinmeye çalışın. Bu şekilde tam olarak entegre olmuş bir tedarik zinciri yapısı kurmak istiyorsunuz. Peki bu aşamada tedarikçinizin davranışı ne olacaktır. ? Size istediğiniz bilgileri vermesi halinde TZY yönünde adımlar atmağa başlamışsınızdır demektir.

OTONOMİ Şirketler özgür olmayı ve yapmak isteklerini başkalarından izin almadan gerçekleştirebilmeyi isterler. Her şirketin diğer şirketlerin müdahalesi olmadan kendi faaliyetlerini yürütmek istemesi normal bir hak olarak görülür, ancak günümüz iş dünyasının TZY anlayışında artık bu mümkün değildir. Stratejik işbirliklerinde avantaj yakalayabilmek için otonomi paylaşımı gerekmektedir.

RİSK Risk, TZY’nin bir meydan okuma anlamına geldiğini açıklar. Bir şirketin başka şirketler ile işbirliği çabası içine gireceği herhangibir girişimde, bunun hüsranla sonuçlanma şansı vardır. İşbirliğini geliştirmek için ortaya konan zaman, para ve çaba kaybedilebilir. Bir şirket tedarik zincirinde uzmanlaştıkça, riski artar. Diğer bir deyişle uzmanlık ve risk birbirlerini ters yönde etkilerler. Şirket, yalnızca bir tedarik zinciri için üretim yapıyorsa(uzmanlaşma), ya da tek tedarikçi ile çalışıyorsa, bu zayıf nokta(risk) olarak algılanabilir.

GÜÇ Zincirdeki her halka, diğer şirketleri etkileyen farklı derecelerde göreli güce sahiptir. Her zaman bir zincir üyesi için iyi olan, diğerleri için iyi olmayabilir. Bu gücün doğru kullanımı zincirin etkinlik ve verimliliğini artırır. Zincirin diğer göreceli zayıf üyeleri bu gücü kabullenebilir veya kabullenmek istemeyebilir. Zincir karmaşıklığının yüksekliği güç oluşumunu engeller, zincir yapısı basitleştikçe zincir, güçlü üyeye endeksli hale gelir. İş dünyasında, gücün, zincir üyeleri arasında bölüşümü konusunda bazı trendler görülmektedir. Örneğin perakende her geçen gücünü artırmaktadır.

TZY ÇÖZÜMLERİ n n Değişkenliği ve Belirsizliği azaltmak F Bilgileri paylaşmak F Müşteride Tedarikçi Temsilcisi Bulundurma F Uzun Süreli Sözleşmeler ile Çalışmak F Çekme esaslı TZY Tedarik Süresini kısaltmak F Elektronik İş(B 2 B 2 C/EDI/XML), Hızlı Yanıt(Quick Response) F Çapraz Sevkiyat (Cross Docking), Döngüsel Sefer(Milk Run) F İleri Planlama ve Çizelgeleme Yaklaşımları(APS) F Çevik ve Yalın TZY F Ağ Tasarımı

TZY ÇÖZÜMLERİ n Ortak Faaliyetler F Tedarikçi Yönetimli Envanter (VMI) F TZ Boyunca İzlenebilirlik F İşbirliğine Dayalı Tahmin Planlama ve İkmal(CPFR) F Tedarik Zincirinin Modellemesi(SCOR) F TZY Yazılımları Kullanımı F 4 PL Kullanımı

Siparişten nakite zincir yönetimi. . . SATIŞ MÜŞTERİ DAĞITIM SİPARİŞ GİRİŞ PLANLAMA SİPARİŞ HAZIRLAMA, DOĞRULAMA Dağıtım ve Depolama FATURALAMA DAĞITIM MÜŞTERİ ÖDEME ALINDISI ŞİKAYET, İADE VE REDETME

ŞİRKETLERDE TZY YAPILANMASI TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİCİSİ LOJİSTİK YÖNETİMİ PAKETLEME DEPO YÖNETİMİ TALEP ve ARZ PLANLAMA SİPARİŞ YÖNETİMİ ve SEVKIYAT DIŞ TİCARET OPERASYON

TZY Takımı Lojistik Direktörü Talep Planlama Müdürü HPC Talep Planlama Müdürü Gıda Müşteri Hizmetleri Müdürü HPC Müşteri Hizmetleri Müdürü Gıda Depo ve Dağıtım Müdürü HPC Depo ve Dağıtım Müdürü Gıda İhracat ve Sourcing Müdürü

TZY Organizasyonu Tedarik Zinciri Direktörü TZ Kontrolör Departman Asistanı TZ Data ve Geliştirme Müdürü TZ Proje Müdürü Fabrika Lojistik Müdürü 3. Parti İhracat Müdürü Müşteri Hizmetleri ve Dağıtım Müdürü Talep ve Arz Planlama Müdürü İthalatİhracat Müdürü Satınalma Müdürü Kurumsal Kalite Müdürü

Talep Planlama Döngüsü Talep planlama süreci Tedarik Zincirindeki sağlıklı ve başarılı gelişmenin en temel aşamasıdır. Pazar Aktivite Planlama Promosyon Sonrası Değerlendirme Tüketici Aktivite Planlama Devamlı ve formal bilgi akışı Talep Planlama TALEP PLANI Satış ve Pazarlama Etmen Çekişi Baz Satış Tahmini Ortak karar Talep Planı Değerlendirme Baz Satış için İstatiksel Tahmin Etkenleri anlama Temizlenmiş Satış Tarihi Öğrenme Kaydı Talep Planlama Ticari takımla ortak karar almak durumundadır.

ERP Evrimi ERP II ERP MRP II MRP TZY, çağdaş iletişim ve bilişim teknolojilerinin uzman kişilerce kullanılması yolu ile gerçekleştirilebilir. BOM 1970 1980 2005 1990 2000

ERP ve TZY Yazılımı Tedarikçi ERP II ERP MRP II MRP BOM 1970 1980 2005 1990 2000 Üretici ERP II ERP MRP II MRP BOM Dağıtım Merkezi ERP II ERP MRP II MRP BOM 0 Müşteri ERP II ERP MRP II MRP BOM

TZY Yazılımı Stratejik Tedarik Zinciri Senkronizasyonu ve İzlenebilirlik MRP / ERP Karmaşıklık Çözüm Operasyonel APS Basit iş planlarının senkronize edilmesini ve izlenebilirliğini, n. Değişen müşteri gereksinmelerine zincir boyunca duyarlı ve hızlı karar alınmasını, n Zincir boyunca olan stokların en azlanmasını, n. Kısa süreç çevrim süresi n. Etkin neden-sonuç analizi yapılabilmesini, n. Sürekli performans ölçümünü ve sürekli gelişimi sağlanır Karmaşık n. Tüm Karar

TZY OPTİMİZASYON MODELLERİ n Örnek : Bir şirket hangi noktadan hangi noktaya ne kadar miktarlık taşımanın yapılacağının optimal olacağını saptamak istemektedir. Problemde tek ürün, iki sevk noktası (S 1 ve S 2) ve iki dağıtım merkezi (D 1 ve D 2) vardır. S 1’in 140. 000, S 2’nin ise 60. 000 adetlik kapasitesi vardır. Her iki sevk noktasındaki üretim maliyetleri aynıdır. Her iki dağıtım merkezinde elleçleme maliyetleri aynıdır. 3 teslimat noktası sözkonusudur(T 1, T 2, T 3). Bu noktalara teslim edilecek siparişler sırasıyla 50. 000, 100. 000 ve 50. 000 adettir.

TZY OPTİMİZASYON MODELLERİ Sevk Noktası-Dağıtım Merkezi Arası Birim. Taşıma Maliyetleri(TL) D 1 D 2 S 1 0 5 S 2 4 2 Dağıtım Merkezi-Teslimat Noktası Arası Birim. Taşıma Maliyetleri(TL) T 1 T 2 T 3 D 1 3 4 5 D 2 2 1 2

TZY OPTİMİZASYON MODELLERİ n n Bu problem lineer programlama modeli(transshipment) Excel solver veya Lindo programı ile çözüldüğünde optimum çözüme ulaşılabilmektedir. Optimum çözüm: n n S 1’den D 1’e 140. 000 adet taşınması, D 1’den T 1’e 50. 000, T 2’ye 40. 000, T 3’e 50. 000 adet taşınması, S 2’den D 2’ye 60. 000 adet taşınması, D 2’den T 2’ye 60. 000 adet taşınması. n Toplam maliyet = 0*140. 000 + 3*50. 000 + 4*40. 000 + 5*50. 000 + 2*60. 000 + 1*60. 000 = 740. 000 LOJİSTİK OPTİMİZASYON YAZILIMLARI TL

TZY YAZILIMI AĞ TASARIMI TALEP PLANLAMA TALEP KARŞILAMA Tedarikçi Lojistik Şirket EDI Şirket ERP Lojistik ÜRETİCİ EDI ERP EDI Şirket ERP OPTİMİZASYON EDI Müşteri Şirket ERP VERİ TABANI YÖNETİM SİSTEMLERİ OTOMATİK TANIMLAMA ve VERİ TOPLAMA SİSTEMLERİ

TZY YAZILIMLARI(ÖRNEK) n SAP n Oracle-People. Soft n i 2 n Manugistics

LOJİSTİK DIŞ KAYNAK KULLANIMINDAKİ GELİŞİM Daha Fazla Fonksiyonel Bütünleşme Daha Geniş Operasyonel Özerklik Müşteri İş Süreçleri Yönetimi Müşteri 4 PL 1990 s-2000 s IT Hizmet Sağlayıcı Dış Kaynak Kullanımı 1980 s-1990 s Müşteri Lojistik(3 PL) Müşteri İç Kaynak Kullanımı 1970 s-1980 s 3 PL Şirketler Müşteri Taşımacılık, vd İç Lojistik Operasyonlar

DÖRDÜNCÜ PARTİ(TARAF) LOJİSTİK FOURTH PARTY LOGISTICS (4 PL) 4 PL(4. parti lojistik hizmet sağlayıcı) tedarikçileri, kapsamlı tedarik zinciri çözümleri sunmak üzere, kendi organizasyonunun kaynaklarını, yeteneklerini ve teknolojisini, tamamlayıcı hizmet sağlayıcılarla(3 PL) biraraya getiren tedarik zinciri entegratörleridir. 4 PL, tedarik zinciri çözümleri sunar ve tüm tedarik zinciri boyunca müşterilerine değer katabilme yeteneğine sahiptir. 4 PL şirket, 3 PL şirketlerden alınan tüm hizmetlerin entegrasyonunu tek temas noktasından sağlayan uzun süreli bir iş ortağı olarak tanımlanabilir.

4 PL NASIL ÇALIŞIR? 3 PL TZ Üyeleri 3 PL 4 PL C 1 C: Müşteri C 2 C 3 C 4 3 PL 3 PL

4 PL ÇÖZÜMÜ Müşteri 3 PL Veri Tabanı 3 PL TZY 4 PL Firewall Web Server Müşteri Zincir Planlama ve Optimizasyon Veri Tabanı Main Server TZY TEDARİK ZİNCİRİ 3 PL

TZY YARARLARI Süreç entegrasyonu ne kadar zorsa, bu entegrasyondan kazanç da o kadar fazla olacaktır. Bir firma yüksek verimlilikte çalışan ve rakiplerinin kuramadığı bir tedarik zinciri yapısı kurduğunda, önemli bir rekabet avantajı elde etmiş olacaktır. Peki tedarik zinciri entegrasyonu, üyelerine ne gibi yararlar sağlamaktadır? TZY, öncelikle zincirin parçası olan firmalar arasındaki işbirliğini artırmakta, riskleri azaltmakta ve gerçekleştirilen tüm lojistik faaliyetlerin verimliliğini yükseltmektedir. İkinci olarak ise zincir boyunca gereksiz fazlalıklar ve israflar ortadan kaldırılmaktadır.

TZY YARARLARI n Teslim Performansının İyileştirilmesi % 15 – 28 n Envanterin Azaltılması % 25 – 60 n Sipariş Karşılama Oranının İyileştirilmesi % 20 – 30 n Talep Tahmin Başarısı % 25 – 80 n Tedarik Çevrim Süresinin Kısaltılması % 30 – 50 n Toplam Lojistik Maliyetlerin Azaltılması % 25 – 50 n Verimlilik/Kapasite Kullanım Oranı Artışı % 10 – 20 n Hizmet Düzeyinin ve Kalitesinin Artırılması n Envanter Üzerindeki Kontrol Düzeyinin Yükseltilmesi n Müşteri Beklentilerinin Karşılanması n Operasyonel Karmaşıklıkların Yok Edilmesi n Gecikme ve Beklemelerin Enaza İndirilmesi

SONUÇ Çağdaş dünyada REKABET, rakip şirketler arasında değil, rakip şirketlerin içinde bulunduğu tedarik zincirleri arasında yaşanacaktır. Çünkü zincirin en düşük maliyette, en yüksek kalitede ve en yüksek tepki hızında olması önemlidir. En Hızlı, En Güçlü, En İyi Çözüm Üreten, En Uygun Fiyat'ta En Kaliteli Hizmet Verebilen belli sayıda şirketler zinciri ayakta kalacak ve başarılı olup pasta paylarını büyütecektir.

Teşekkürler. . .