TERS TEDARK ZNCR YNETM TERS TEDARK ZNCR YNETM

TERS TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ

TERS TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ Ters TZY işletmelerin ürün yaşam çevrimi boyunca ürünlerinin ve süreçlerinin toplam çevresel etkilerini en aza indirmeye dikkat etmelerini vurgulamaktadır. Yapılan çalışmalar göstermektedir ki ters TZY sayesinde işletmeler imajlarını ve müşterileriyle ilişkilerini geliştirerek ve yaygın kanaatin aksine maliyetlerini azaltarak karlılıklarını artırabilmektedir.

TERSİNE LOJİSTİK TZY son 15 -20 yıldır iş ve akademik çevreden büyük ilgi görmüştür. Bununla birlikte bu ilgide odak nokta çoğu zaman ileri TZY olmuştur. Bunun temelinde önemli bir araç olarak görülmesi, aksine ters tedarik zincirinin atık toplamak ve bir maliyet unsuru olarak kabul edilmesi bulunduğu söylenebilir.

Literatürde ters tedarik zinciri faaliyetleri çoğu zaman ters lojistik olarak da adlandırılmaktadır. Bir ters tedarik zinciri kullanılmış veya kullanılmamış bir mamulün müşteriden geri alınmasını, duruma göre imha edilmesini, tekrar kullanılmasını ya da tekrar satılmasını içeren faaliyetler serisidir. Başka bir ifadeyle yeniden üretim, geri kazanım, imha etme ya da kaynakları etkin bir şekilde kullanmak üzere mamul veya parçaların akışını yönetmek için tedarik zincirini geriye doğru tasarımıdır. Ters tedarik zinciri süreci beş kilit adımda düzenlenebilir. Bunlar; Ürün bulma Ters lojistik İnceleme ve elden çıkarma Yenileme Dağıtım ve Satıştır.

Tersine lojistik geri dönüştürme değeri için veya imha maksadıyla mamulleri özelliklerine göre dönmesi gereken yere götürme sürecidir. Lojistik açısından bakıldığından yeniden kullanım faaliyetleri, müşteriden üreticiye doğru tekrar bir malzeme akışına sebep olmaktadır. Geleneksel tedarik zincirinin tersine olan bu akışın yönetimi son yıllarda gelişen tersine lojistiğin uygulama alanıdır.

Birçok kişi tersine lojistiğin, alüminyum kutuların, kağıtların ya da camların geri dönüştürülmesi süreci olduğunu düşünmektedir. Tersine lojistik kavramı sadece hammadde, malzeme ve ambalajların yeniden kullanımından ibaret değildir. Mamul ambalajlarının daha az malzeme kullanarak yeniden tasarlanması, üretim ve dağıtımı sırasında daha az enerji kullanımı gibi birçok faaliyeti içermektedir. Tersine lojistik , lojistiğe ilişkin verilen tanımlamada ki tüm faaliyetleri içerir.

Lojistik ile tersine lojistik arasında ki fark ters lojistiğin, lojistik faaliyetlerini tersine işletmesidir. Tersine lojistik, mamul, hammadde ve malzemelerin yeniden kullanım değeri ya da çevreye en az zararla imhası için tüketim merkezinden üretim kaynağına doğru akışının sağlanmasıdır. Bu süreç boyunca da ileri yönlü lojistik de olduğu gibi planlama, verimlilik hammadde akışının fayda-maliyet hesabı, stok yönetimi ve kontrolü gibi unsurlar yer almaktadır. Daha net bir ifadeyle, ileri lojistikte olduğu gibi tersine lojistikte de sadece ürün akışının yönetimi değil buna ilişkin bilginin de yönetimi söz konusudur. Müşteri hizmetleri, hammadde ve malzeme yönetimi, taşıma, stok yönetimi, depolama, elleçleme , koruyucu ambalajlama, fiziksel dağıtım, bilgi ve sipariş işleme, talep yönetimi, filo yönetimini içeren lojistik faaliyetlerin büyük bir kısmı tersine lojistik sürecinde de yer almaktadır.

Ters lojistik ve ileri yönlü lojistik arasında bazı önemli farklılıklar vardır. En önemli farklılık ileri lojistik de yeni bir mamulün üretimi ve dağıtımı söz konusu iken, tersine lojistikte kullanılmış mamullerin ayrıştırma, geri dönüşüm, geri kazanım ve yeniden üretim gibi çeşitli aşamalar sonrası dağıtım söz konusudur.

İleri Lojistik ve Ters Lojistik Arasındaki Farklar İLERİ LOJİSTİK TERSİNE LOJİSTİK Tahmin yapma nispeten kolaydır Tahmin yapmak nispeten daha zordur Bir noktadan çok sayıda noktaya dağıtım vardır Çok noktadan bir noktaya dağıtmak söz konusudur Tek tip ürü kalitesi söz konusudur Tek tip ürün kalitesinden söz edilemez Tek tip ürün paketlemesi söz konusudur Tek tip ürün paketlemesi söz konusu değildir Rota belli değildir Fiyatlandırma nispeten tep tiptir Fiyatlandırma çok sayıda unsura bağlıdır Dağıtım maliyetleri kolay tespit edilir Dağıtım maliyetleri belirlemek kolay değildir Stok yönetimi önemlidir ve stok uygulamaları tutarlıdır Stok yönetimi tutarlı değildir Mamul hayat seyri yönetilebilir Mamul hayat seyri ile ilgili konular karmaşıktır Pazarlama gayretleri başarıyla uygulanabilir Pazarlama faaliyetleri ile ilgili konular karmaşıktır Süreçler şeffaftır Süreçler daha az şeffaftır

Tersine Lojistik ve Kapalı Döngü Tedarik Zinciri İleri ve tersine lojistik ağlarının entegre bir şekilde yürütüldüğü yapılara kapalı döngü tedarik zincir adı verilmektedir. Bu yapıda tersine lojistik, ileri ve ucu açık tedarik zincirini, sürece kattığı yeniden kullanma, yeniden üretme, bileşenlerin başka malzemelere veya Pazar değerini sahip başka ürünlere dönüşümü işlemleriyle kapalı bir döngü haline gelmektedir.

Kimi zaman tersine lojistik ile geri kazanılan bileşenler tekrar aynı mamulün üretilmesinde kullanılabilmektedir. Bu durumda geri kazanılan bileşenler yine aynı tedarik zincirine girerek, zincirin kapanmasını sağlamakta , bu sayede kapalı döngü bir yapı oluşturmaktadır. Kapalı döngü tedarik zinciri olarak ifade edilen bu yapı hem ileri yönlü tedarik zincirini hem de tersine tedarik zincirini içermektedir.

Ters Lojistiğin Ekonomik Büyüklüğü Yaklaşık 15 -20 yıllık bir geçmişi olduğu düşünülen ters lojistik faaliyetleri önemli bir ekonomik büyüklüğü erişmiş durumdadır. Amerikan işletmeleri lojistik için yılda toplam 950 milyar dolar harcarken, geri dönen mamullerin bu toplam içindeki tutarı yaklaşık 43 milyar dolardır. Başka bir ifadeyle toplam lojistik harcamasının yaklaşık % 4. 5’lik kısmı tersine lojistik faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır.

Tersine lojistiğin önemi ve ekonomik getirisi sektörlere ve dağıtım kanalının durumuna göre farklılık göstermektedir. Özellikle ürün ve bileşenlerinin değerinin fazla olduğu, geri dönüş oranının yüksek olduğu ürün gruplarında tersine lojistik daha önemli ve kritik olduğundan geri dönüş süreçlerinin geliştirilmesi için yoğun çaba sarf edilmektedir.

Ters Lojistikte Mamul Geri Dönüş Nedenleri Üretilen mamullerin bir bölümü tedarik zincirinin herhangi bir aşamasında üretim kaynağına geri dönebilir. Üretim aşamasında meydana gelen herhangi bir hatalı mamulün tekrar üretebilmek ya da tamir edilmek üzere geri dönüşü bilindik bir durumdur. Bazen de üretim hataları, mamul fabrikadan çıktıktan sonra tedarik zincirinin herhangi bir aşamasında fark edilmekte ve bu da mamullerin geri çağırmalarına neden olmaktadır.

Mamuller tedarik zincirinde şu nedenlerden dolayı ters yönde akabilmektedir: Üretim geri dönüşleri Ticari dönüşler Ürün geri çağırma Garanti dönüşleri Kullanım süresi sonu dönüşler Kullanım ömrü sonu dönüşler

ÜRÜNLERİN GERİ DÖNÜŞ NEDENLERİ Tamir / Bakım Fabrika tamiri-Tamir için Fabrikaya Dönme Servis Acentesinden Hatalı Sipariş Emri Müşterinin Hatalı Sipariş-Yanlış Ürün Sipariş Edilmesi Kayıt hatası-Sisteme Sürecinin Hatası Yükleme Hatası - Yanlış ürün Yüklenmesi Eksik Yükleme-Sipariş Edilen Parçaların Yüklenmesinin Unutulması Miktar Hatası Çift Yükleme Müşterini İki Kere Sipariş Vermesi Siparişin Verilmemesi Eksik Parça Zarar Görmüş/Kusurlu Görünüşün Zarar Görmesi Varış Noktasında Ölü –Ürün Çalışmıyor Zarar Görmüş-işlevini Tam olarak yerine Getiremiyor Kontrata Dayalı Anlaşmalar Stok Fazlası-Elde Fazla Stok Bulunması Stokları Ayarlama-Stok Rotasyonu Eski-Tarihi Geçmiş Diğer Navlun Talepleri-Yükleme Esnasında Zarar Çok Çeşitli

KAYNAĞINA GÖRE GERİ DÖNÜŞ NEDENLERİ Kaynak Sebep Müşteri 1 -Mamul Müşteri ihtiyaçlarını karşılamıyor 2 -Müşteri ürünü tam olarak nasıl kullanacağını anlamadı 3 -Mamul arızalı 4 -Müşteri geri dönüş politikasını suiistimal etti Perakendeci 1 -Mamulun son kullanım tarihi geçmiş 2 -Mevsimlik ürün 3 -Mamülün yeni versiyonu Pazara sürüldü Perakende stoku aşırı yüksek(Fazla Stok, Satışların geri dönüşü, stokların yavaş eritilmesi 5 -Mamüle son verilmesi 6 -Perakendecinin işi bırakması

Tablolar incelendiğinde geri dönüşlerin , mamulün henüz müşteriye ulaşmadan dağıtım kanalında gelişen bir hasardan ya da kalitesinde tespit edilen bir noksanlıktan dolayı mamulün geri çağrılmasından, bayilerdeki aşırı stok yığılmasına kadar bir takım nedenlerden kaynaklanabileceği anlaşılmaktadır. Ticari geri dönüşler en yaygın olanıdır. Fakat garanti altında ki ve kullanılmamış mamullerin geri dönmesi ile paketlenmesi de bu kapsamda yer alabilmektedir.

İşletmeler altı sigma ya da diğer kalite artırıcı çabaları sayesinde sıfır geri dönüşü sağlayabilecekleri ileri sürseler de geri dönüş her zaman kaliteyle ilgili olmamaktadır. Tersine lojistik, müşterilerin geri dönüş politikaları ya da gönderilen mamulü iade edebilme seçeneği gibi talepleri nedeniyle rekabet için zorunlu hale gelmektedir. Kullanım süresi kısa ürünler de geri dönüşü arttırmaktadır. Perakendeciler ve diğer müşteriler eski modelleri ve tarihi geçmiş stokları ellerinde bulundurmak istememektedir. Geri dönüş genellikle hatasız satış tahmin projelerinin zor olması veya müşteri kaprisleri nedeniyle de olabilmektedir. Müşteriler fikirlerini değiştirebileceğinden mamul iyi durumda olsa bile geri dönebilmektedir.

Örnek Geri Dönüş Yüzdeleri ENDÜSTRİ Dergi yayıncılığı Kitap Yayıncılığı Kitap Dağıtıcıları Tebrik Kartları Katalog Perakendeleri Elektronik Dağıtıcıları Bilgisayar Üreticileri CD-ROM’lar Yazıcılar Posta ile Sipariş Alan Bilgisayr Üreticileri Çok Çeşit tedarikçiler Otomotiv(PArçaları) endüstrisi Eletronik Tüketicileri Ev kimyasalları % 50 20 -30 10 -20 20 -30 18 -35 10 -12 10 -20 18 -25 4 -8 2 -5 4 -15 4 -6 4 -5 2 -3

Ters Lojistiğin Önündeki Engeller SERVİS ÜRÜNLERİN GERİ DÖNÜŞ OPERASYONU

Tersine lojistiği ileri lojistik sistemlerine kıyasla güçleştiren ve karmaşıklaştıran bazı riskler ve belirsizlikler bulunmaktadır. Mamul geri dönüşlerinin kalite , miktar ve zamanlama bakımından belirsizliği ters lojistik faaliyetlerinin planlanarak, tedarik zincirine dahil edilmesinde en önemli problemi oluşturmaktadır. Bu belirsizlikler, mamul atıklarının yeniden değerlendirilmesinde geri dönüşüm ve yeniden üretim gibi faaliyetler için kurulacak tesislerin stok kontrol, üretim planlama, üretim kontrol, kalite kontrol, talep yönetimi, tesis tasarımı, tesis kapasitesinin belirlenmesi gibi birçok karar konusunu zincirleme olarak olumsuz etkilemektedir.

Tersine lojistiğin önündeki engellerin başında işletmelerin tersine lojistiği diğer sorunlarla ilişkilendirmeleri olduğunu belirtmektedir. Kimi işletmeler için ise tersine lojistik engelin finansal konular olduğunu ifade etmektedir. Oysa yöneticilerin ifadelerine göre, toplam maliyetler içerisinde ters lojistiğe yapılan harcama çok düşük kalmaktadır.

Ters Lojistiğe Engel Olan Unsurlar ENGEL % Ters lojistik problemlerinin başka sorunlarla ilişkisi 39, 2 Firma politikaları 35, 0 Sistem eksikliği 34, 3 Rekabete dayanan sorunlar 33, 7 Yönetimin dikkatsizlikleri 26, 8 Finansal kaynaklar 19 Personel kaynakları 19 Yasal sorunlar 14, 1

Ters Tedarik Zinciri Yönetiminde Tamir Servisi Ters TZY’de en önemli konulardan biri tamir/bakım servisleridir. Müşteri memnuniyeti ve marka yaratma da tamir servilerinin hatırı sayılı yeri cardır. İşletmeler rekabete dayanan ve karlılığı artıran servis yönetimleriyle küresel rekabet ortamında farklılık yakalayabilirler. Servis yönetimi, müşteri desteğini, kullanım hazırlığını, garantiyi, bakım ve tamiri, yükseltmeleri elden çıkarmayı ve yardımcı ürünlerin satışını içereni satış, teslim ve kurma etkileşimlerinin toplamıdır. Servis yönetimi işletmenin karlılığı yanı sıra müşteri bağlılığını artıran önemli bir unsurdur.

Etkili ters lojistik uygulamaları hem işletmeler hem de müşterileri için yararlıdır. Tamir gibi servis yönetim faaliyetleri müşterinin toplam maliyetini pozitif olarak etkilemekte, müşteri sadakatini artırmaktadır. İşletmenin satış sonrası servislerde sağladığı değer akışının farkına varan sadık müşteriler tekrar aynı işletmenin ürünlerini satın almaktadır.

Pek çok sektörde işletmenin müşteriyle ilişkisi mamulün satılmasıyla bitmez. Gerçekte satış sonrasında ortaya konacak ilişki ve iletişim müşteri ve ürün fiyatları üzerinde önemli etkilere sahiptir. Yukarda bahsedildiği gibi satış sonrası servis müşteri desteği, kullanım hazırlığı, garanti, bakım ve tamir, elden çıkarma ve yardımcı ürünlerin satışı gibi pek çok faaliyeti iç bir içerir. Bu servis faaliyetlerinin yönetilmesi bir işletme stratejisi haline gelebilir. Örneğin: işletmenin ürünü satıştan sonra da desteklediği algılandığı takdirde bu ürünün satış fiyatlarında yansıyacaktır. Ek olarak satış sonrası servis önemli fırsatları temsil eder ve müşteri bağlılığını kuvvetlendirir. Aynı zamanda satış sonrası servisler ciddi potansiyele sahip bir gelir kaynağıdır. İşletmeye cironun %25 ve karın %40 -%50 kadarını sağlayabilmektedir.

Tersine Lojistikte Bilişim Teknolojileri Günümüzde TZY’deki eğilim tüm lojistik fonksiyonlarında BT’nin kullanımının sağlanmasıdır. İşletme yeteneklerinin karlılığı maksimize etmesi israfları azaltıp maliyetleri kısarak işçi verimliliğini artırması, kaynaklardan yoğun biçimde yararlanmayı sağlaması, geri dönüş karlılığını artırması ve daha kolay nakit akışını sağlaması, bilgiden yoğun biçimde yararlanılmasıyla ilgilidir. İşletmelerin yatırımları ve belirgin yetenekler geliştirmeleri performans etkinliğini artırabilen BT’yle alakalıdır.

Bununla birlikte ters lojistiğin ileri yönlü lojistikten farklı olması ve zaman, miktar, kalite olarak içerdiği belirsizlikler onun karmaşık bir yapıda olmasına neden olmaktadır. Öte yandan geleneksel bilişim sistemleri ileri yönlü lojistik çevresinde tasarlanmıştır. Optimum ters lojistik verimliliği ve etkinliği için bilişim sistemleri ve veri yönetiminin yeniden tasarlanması veya geri dönüşü içerecek şekilde genişletilmesi gereklidir.

Öte yandan BT’yle ilgili olarak ifade edilebilecek bir konu da tersine lojistik faaliyetlerinin e-ticarette daha önemli olduğudur. Çünkü çevrimiçi alımların geri dönüş oranı normal alımların %50’si kadar üzerindedir. Müşteriye aldığı mamulün geri iade etmesi için pek çok seçenek sunarak, müşterinin haksız olmasına bakmaksızın bu fırsattan faydalanmasını sağlamışlardır.