9 Snf BYOLOJ HCRE ZARINDAN MADDE GELER 3

9. Sınıf BİYOLOJİ HÜCRE ZARINDAN MADDE GEÇİŞLERİ 3 -7/03/2014

Hücre zarından madde geçişi ØHücre zarının en önemli özelliği seçici geçirgen olmasıdır. Bu nedenle bazı maddelerin geçişini kolaylaştırırken bazılarını engeller. Zarın ve geçecek maddelerin özelliklerine göre şu kurallar belirlenebilir. Porlardan sığabilen küçük moleküller büyük moleküllerden daha kolay geçer. Su, oksijen, karbondioksit gibi. *Nötr moleküller iyonlardan daha kolay geçer. Çünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır. Negatif iyonlar biraz daha kolay geçebilir. *Yağda çözünen maddelerde çözünmeyenlerden daha kolay geçer. A, D, E ve K vitaminleri gibi. *Yağı çözen maddelerde kolay geçer. Alkol ve eter gibi. 2

1) Pasif taşıma Bir maddenin hücreye girerken karşılaştığı ilk engel hücre zarıdır. Söz konusu maddenin taşınmasında eğer hücre enerji harcamıyorsa bu taşımaya pasif taşıma denir. Bu tür bir taşıma şekli çok yoğun ortamdan, az yoğun ortama doğru hareketin gerçekleşmesiyle olur. Bu taşıma biçiminin başlıca şekilleri, difüzyon ve ozmos'tur. 3

A) Difüzyon Madde moleküllerinin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama doğru yayılmalarıdır. Bu geçiş, hareket halinde olan maddelerin kinetik enerjileri ile olur. Sonunda ortamdaki moleküller her tarafa eşit şekilde dağılır. Bu olaylar sırasında ATP enerjisi harcanmaz ve canlılık şart değildir. Bir bardak suyun içine atılan çay şekerinin eşit şekilde eriyerek dağılması, mürekkebin suda yayılması gibi. Difüzyon ile hücre zarındaki porlardan, yada doğrudan yağ molekülleri arasından, küçük moleküllü maddelerin hücreye giriş ve çıkışı sağlanır. Örneğin, sitoplazmada CO 2 oranı arttıkça difüzyonla doku sıvısına geçer. Kanla doku sıvısına gelen O 2 yoğun olduğu doku sıvısından hücre sitoplazmasına geçer. 4

Difüzyon Diyaliz: Suda çözünmüş maddelerden bazılarının yarı geçirgen zardan difüzyonuna diyaliz denir. Böbrekleri çalışmayan insanlardan suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenmektedir. 5

Kolaylaştırılmış Difüzyon: ØHücre zarının dışa bakan proteinleri bazı maddelerle uyum yaparak onların hücre içine daha kolay girmesini sağlarlar. Enerji harcanmayan bu olaya kolaylaştırılmış difüzyon denir. 6