Szkolenie dla aplikantw Apelacja w procesie karnym najistotniejsze

Szkolenie dla aplikantów. Apelacja w procesie karnym – najistotniejsze informacje Wymogi formalne środka odwoławczego. 1. Warunki ogólne dla każdego pisma procesowego – art. 119 § 1 kpk; 2. Warunki szczególne – art. 427 § 1 i 2 kpk, art. 428 § 1 kpk; 3. Apelacja – art. 446 § 1 i 2 kpk. opracował SSA Zbigniew Kapiński

Apelacja w procesie karnym W apelacji należy określić zakres zaskarżenia wyroku zgodnie z art. 425 § 2 kpk – orzeczenie można zaskarżyć w całości lub w części. Można także zaskarżyć samo uzasadnienie orzeczenia, jak również brak określonego rozstrzygnięcia. Pamiętać należy o treści art. 447 § 1, 2 i 3 kpk, że apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku, zaś apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych – od 1 lipca 2015 r. Wyrok można zaskarżyć także jedynie w zakresie środka karnego. Z § 3 art. 447 kpk wynika, że apelację co do środka karnego, środka kompensacyjnego albo przepadku uważa się za zwróconą odpowiednio przeciwko rozstrzygnięciu o środkach karnych albo o środkach kompensacyjnych albo o przepadku. Prawidłowe określenie zakresu zaskarżenia ma znaczenie dla redakcji wniosku lub wniosków apelacyjnych zgodnie z treścią art. 427 § 1 kpk. Odwołujący się powinien wskazać zaskarżone rozstrzygnięcie lub ustalenie, a także podać czego się domaga – wniosek końcowy apelacji. Odwołujący się może również wskazać nowe fakty lub dowody (§ 3 art. 427 kpk), jeżeli nie mógł powołać ich w postępowaniu przed Sądem I instancji. ¡

Apelacja w procesie karnym Zaznaczyć należy, że od 1 lipca 2015 r. Nie obowiązuje art. 452 § 1 k. p. k. i został zmieniony § 2 tego przepisu (od 15. 04. 2016 r. ) Obecnie ma żadnych przeszkód aby Sąd odwoławczy przeprowadzał dowody w szerszym zakresie, także te dotyczące istoty sprawy. Z treści art. 452 § 2 k. p. k. wynika, że Sąd odwoławczy oddala wniosek dowodowy, jeżeli przeprowadzenie dowodu przez ten Sąd byłoby niecelowe z przyczyn określonych w art. 437 § 2 zd. Drugie, czyli gdy istnieje konieczność przeprowadzenia przewodu sądowego w całości.

Apelacja w procesie karnym ¡ Obowiązek wskazania przez apelującego czego się domaga obliguje do ustalenia jakie rozstrzygnięcie może zapaść przed sądem odwoławczym. Pamiętać należy, że obrońca oskarżonego może działać tylko na korzyść oskarżonego i że wnioski końcowe powinny być adekwatne do postawionych w petitum apelacji zarzutów i uwzględniać treść art. 437 § 2 k. p. k. Mając zatem na uwadze treść tego przepisu skarżący w apelacji może się domagać: -zmiany zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części, -uchylenia zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części i przekazania sprawy do rozpoznania (w całości lub w części) sądowi I instancji, -uchylenia zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części i umorzenia postępowania (np. w przypadku zaistnienia powagi rzeczy osądzonej res iudicata), czy przedawnienia karalności czynu.

Pamiętać jednak należy przy redakcji wniosku końcowego o treści art. 437 § 2 k. p. k. Zgodnie z tym przepisem wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania możemy złożyć tylko w trzech przypadkach: • Gdy wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza określona w art. 439 § 1 k. p. k. o charakterze przemijającym • W sytuacji określonej 454 § 1 k. p. k. czyli gdy oskarżonego uniewinniono lub umorzono postępowanie ( gdy warunkowo umorzono postępowanie składamy wniosek o zmianę wyroku) • Jeżeli konieczne jest przeprowadzenie procesu sądowego w całości Takie brzmienie art. 437 § 2 k. p. k. oznacza, ze aktualnie w apelacji najczęściej składanym wnioskiem końcowym jest wniosek o zmianę wyroku w całości lub określonej części.

Apelacja w procesie karnym ¡ Z treści art. 445 § 1 kpk wynika, iż termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Pytanie: Czy można uzupełnić apelację po tym terminie (14 dni) oraz czy Sąd odwoławczy jest związany granicami podniesionych w apelacji zarzutów ? Żaden przepis kpk wprost nie przewiduje takiej możliwości, tj. uzupełnienia apelacji. Istnieją jednak orzeczenia Sądu Najwyższego, z których wynika, że apelacja wniesiona na korzyść może być uzupełniona po upływie tych 14 dni oraz, że Sąd odwoławczy nie jest związany granicami podniesionych w apelacji zarzutów i jest wręcz zobowiązany do dokonania tzw. totalnej kontroli zaskarżonego orzeczenia.

Apelacja w procesie karnym ¡ Wybrane orzeczenia: Postanowienie SN z 16. 11. 2009 r. sygn. IV kk 101/09 OSNKW 2010/1/8 – zgodnie z tym postanowieniem – , , w wypadku wniesienia apelacji na korzyść oskarżonego Sąd odwoławczy nie jest związany granicami podniesionych w niej zarzutów, co oznacza, że w granicach zaskarżenia powinien skontrolować wyrok pod kątem wszystkich przyczyn odwoławczych określonych w art. 438 kpk. W konsekwencji, po upływie terminu do złożenia apelacji, można podnosić dodatkowe zarzuty odwoławcze w granicach zaskarżenia lub wskazywać na uchybienia podlegające uwzględnieniu z urzędu (poza granicami zaskarżenia), które Sąd odwoławczy powinien rozpoznać i ustosunkować się do nich w uzasadnieniu wyroku’’.

Apelacja w procesie karnym Stwierdzić jednak należy, że powyższy pogląd SN jest kontrowersyjny i nie jest akceptowany w orzecznictwie Sądów odwoławczych, a nadto w związku ze zmianą art. 433 § 1 kpk nie jest już aktualny. Nie może on mieć też żadnego zastosowania na egzaminie adwokackim !!! Rozwiązując zadanie z zakresu prawa karnego w trakcie egzaminu, należy zatem rozpoznać wszystkie uchybienia zawarte w zaskarżanym wyroku i w sposób prawidłowy zredagować zarzuty apelacyjne.

Apelacja w procesie karnym ¡ Ponadto wskazane orzeczenia Sądu Najwyższego straciły swoją aktualność w związku ze zmianą przepisów procedury karnej, która obowiązuje od 1 lipca 2015 r. oraz od 15 kwietnia 2016 r. Należy w tym zakresie mieć na uwadze aktualną treść art. 433 § 1 k. p. k. (po zmianie ustawą z 11 marca 2016 r. ), z której wynika, że Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu – również w granicach podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1 -3, a w zakresie szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435, art. 439 § 1, art. 440 i art. 455.

Apelacja w procesie karnym ¡ Mając zatem na uwadze treść tego przepisu oraz uwzględniając brzmienie art. 427 § 2 k. p. k. należy przyjąć, że jeżeli środek odwoławczy pochodzi od oskarżyciela publicznego, obrońcy lub pełnomocnika to muszą w nim być zawarte konkretne zarzuty i Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach tych zarzutów i granicach zaskarżenia a szerzej tylko w wypadkach określonych w art. 435, 439 § 1, 440 i 455 k. p. k.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ określa tzw. względne przyczyny odwoławcze Są to uchybienia, które stwierdzone przez instancję odwoławczą, powodują zmianę lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części. Aktualne brzmienie art. 433 § 1 kpk powoduje, że środki zaskarżenia Sąd odwoławczy rozpoznaje tylko w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jeżeli taki środek pochodzi od prokuratora, obrońcy lub pełnomocnika, zaś w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa ta przewiduje: art. 435 kpk na korzyść współoskarżonych choćby nie wnieśli środka odwoławczego, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą art. 440 kpk tzw. rażąca niesprawiedliwość wyroku art. 455 kpk poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej przy tych samych ustaleniach faktycznych – pamiętać należy, że na niekorzyść oskarżonego może to nastąpić tylko wówczas, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść

Apelacja w procesie karnym Art. 439 § 1 kpk ¡ ¡ ¡ określa tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze Sąd odwoławczy ma obowiązek je uwzględnić z urzędu !!! Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia …’’ Pamiętać jednak należy, że rozwiązując zadanie egzaminacyjne z zakresu prawa karnego, osoba zdająca musi dostrzec tego rodzaju uchybienie i zredagować w sposób prawidłowy zarzut apelacyjny – np. przy istnieniu powagi rzeczy osądzonej (res iudicata) należy zarzucić obrazę – art. 17 § 1 pkt 7 kpk w zw. z art. 439 § 1 pkt 8 kpk i wnosić o uchylenie w tym zakresie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania, podobnie w przypadku braku wniosku o ściganie, braku skargi uprawnionego oskarżyciela czy też przedawnienia karalności czynu W żadnym wypadku nie można zatem uznać, iż skoro tzw. bezwzględne W żadnym wypadku. Sąd niemusi można zatem z uznać, tzw. przyczyny odwoławcze uwzględnić urzędu, iż że skoro tego rodzaju bezwzględne przyczyny Sąd rozwiązaniem musi uwzględnić uchybień nie trzeba podnosić odwoławcze w apelacji będącej zadaniazz urzędu, prawa że tego rodzaju uchybień nie trzeba podnosić w zakresu karnego. apelacji będącej rozwiązaniem zadania z zakresu prawa karne

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk 1. względne przyczyny odwoławcze Obraza prawnej czynu. materialnego w zakresie kwalifikacji Gdy decydujemy się postawić w apelacji tego rodzaju zarzut dotyczący obrazy prawa materialnego z części szczególnej kodeksu karnego, to oznacza, że nie kwestionujemy dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych. Gdybyśmy bowiem uznali, że ustalenia faktyczne dotyczące określonego czynu przypisanego oskarżonemu nie są prawidłowe, to postawienie w takiej sytuacji zarzutu obrazy prawa materialnego jest całkowicie przedwczesne. Obraza przepisów z części szczególnej k. k. polega zazwyczaj na błędnym (wadliwym) określeniu znamion danego występku bądź zbrodni. Zatem tego rodzaju uchybienia występują w tej części pisemnych motywów wyroku, która jest poświęcona kwestii kwalifikacji prawnej.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – c. d. Należy pamiętać także, co stanowi element ustaleń faktycznych, a co odnosi się do znamion określonego czynu: - zamiar sprawcy – jest elementem ustaleń faktycznych, czyli jeżeli kwestionujemy przyjęcie przez Sąd, że oskarżony działał z zamiarem zabójstwa pokrzywdzonego, to nie stawiamy zarzutu obrazy (art. 148 § 1 kk), tylko zarzut błędu w ustaleniach faktycznych.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – przykłady zarzutów: ¡ ¡ ¡ …zarzucam obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 289 § 1 kk, poprzez błędne przyjęcie, iż oskarżony X swym działaniem wypełnił ustawowe znamiona przestępstwa zaboru pojazdu w celu krótkotrwałego użycia w sytuacji, gdy w zachowaniu oskarżonego brak było elementu zaboru… … zarzucam obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 280 § 1 kk, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy z prawidłowo ustalonego stanu faktycznego wynika, że oskarżony nie wypełnił znamion zarzuconego mu czynu, ponieważ wszedł w posiadanie skradzionego przedmiotu bez użycia przemocy lub groźby jej użycia… …zarzucam obrazę prawa materialnego, tj. art. 64 § 1 kk, poprzez błędne przyjęcie, że oskarżony dopuścił się czynu z art. 178 a § 1 kk w warunkach recydywy, w sytuacji, gdy czyn z art. 177 kk za który był uprzednio skazany, jest przestępstwem nieumyślnym, a zatem art. 64 § 1 kk nie znajduje w takiej sytuacji zastosowania…

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – przykłady zarzutów c. d. : …zarzucam obrazę prawa materialnego, tj. art. 86 § 1 kk poprzez wymierzenie kary łącznej przekraczającej sumę kar jednostkowych pozbawienia wolności orzeczonych wobec skazanego…

Apelacja w procesie karnym ¡ Wymaga podkreślenia, że o możliwości postawienia zarzutu obrazy prawa materialnego dotyczącego przepisu z części ogólnej kodeksu karnego decyduje treść danego przepisu i okoliczność czy zawarta jest w nim norma o charakterze bezwzględnym czyli czy Sąd miał obowiązek określony przepis zastosować, czy też w danych okolicznościach nie mógł go zastosować.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ ¡ względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – c. d. Obraza prawa materialnego polega na wadliwym jego zastosowaniu (lub niezastosowaniu) w orzeczeniu opartym na prawidłowych ustaleniach faktycznych. Nie ma obrazy prawa materialnego, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń przyjętych za jego podstawę. Jeżeli zatem odwołujący się kwestionuje zastosowaną w wyroku kwalifikację prawną, ponieważ w działaniu oskarżonego dopatruje się innego od przypisanego mu przestępstwa, to podstawą takiej apelacji może być tylko zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku (art. 438 pkt 3), a nie obrazy prawa materialnego określonej w art. 438 pkt 1 (por. SN V KR 212/74, OSNKW 1974, nr 12, poz. 233 i aprobatę W. Daszkiewicza, Przegląd orzecznictwa, PIP 1975, z. 12, s. 130 oraz M. Cieślaka, Z. Dody, Przegląd orzecznictwa, Pal. 1975, nr 7 -8, s. 35). Zarzut obrazy prawa materialnego może być zasadny tylko wówczas, gdy dotyczy zastosowania lub niezastosowania przepisu zobowiązującego sąd do jego bezwzględnego respektowania. Jeżeli natomiast ustawa stwarza tylko fakultatywną możliwość zastosowania określonego przepisu prawa materialnego – jak np. przepisu art. 60 kk – 69 § 1 kk, 77 § 1 kk takiego przepisu sąd nie dopuszcza się ’’obrazy przepisu prawa materialnego’’.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – c. d. ¡ Przez ’’obrazę przepisów prawa materialnego’’ (error iuris) rozumieć należy naruszenie różnych dziedzin prawa materialnego: karnego, cywilnego, finansowego, administracyjnego, a także w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych – prawa materialnego obcego (por. art. 109 i n. k. k. ). ¡ Stylizacja przepisu art. 438 pkt 1 przekonuje, że ustawa nie wymaga stwierdzenia istnienia związku między naruszeniem prawa materialnego a treścią zaskarżonego orzeczenia. W ocenie ustawodawcy, z istoty prawa karnego materialnego wynika, że jego naruszenie ma wpływ na treść rozstrzygnięcia (K. Marszał, Proces…, s. 419).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk 1 a Obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w pkt 1 Zaznaczyć należy że w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 19. 07. 2019 r. W art. 438 k. p. k. został wydzielony zarzut z pkt. 1 a dotyczący obrazy przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż określony w pkt. 1, podkreślić jednak należy że powyższa zmiana nie ma żadnego wpływu na sposób redakcji zarzutu obrazy prawa materialnego ma jedynie wpływ na kwestię wskazywania właściwej podstawy prawnej tego rodzaju zarzutu w petitum apelacji. Przyjąć zatem należy że art. 438 pkt. 1 k. p. k. należy wskazywać jako podstawę prawną zarzutu zawsze gdy kwestionowana jest przez skarżącego kwalifikacja prawna czynu dokonana przez Sąd, czyli wówczas gdy chodzi o przepis z części szczególnej kodeksu karnego ale również wówczas, gdy takim elementem kwalifikacji prawnej czynu są przepisy części ogólnej kodeksu karnego i dotyczy to przykładowo przepisów art. 11, 12, 13, 15 § 1, art. 23 § 1 i 25 k. k. Natomiast art. 438 § 1 k. p. k. należy wskazywać jako podstawę prawną zarzutu w pozostałych wypadkach gdy zarzucamy obrazę przepisów prawa materialnego z części ogólnej prawa karnego które nie odnoszą się do wąsko rozumianej kwestii kwalifikacji prawnej czynu.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – c. d. wybrane orzecznictwo: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2015 r. V KK 118/15; Naruszenie prawa materialnego polega na wadliwym jego zastosowaniu(bądź niezastosowaniu) w orzeczeniu opartym na trafnych ustaleniach faktycznych. Tylko wówczas, gdy niekwestionowane są ustalenia faktyczne, a wadliwość rozstrzygnięcia sprowadza się do niewłaściwej subsumcji, można mówić o obrazie prawa materialnego. Postanowienie SN z dnia 28 maja 2015 r. II KK 126/15 Obraza przepisom prawa materialnego zachodzić będzie wówczas, gdy dojdzie do niezastosowania przepisu o charakterze bezwzględnym i obligatoryjnym, a także wtenczas, gdy do określonego stanu faktycznego zastosuje się niewłaściwy przepis lub dokona błędnej wykładni. Postanowienie SN z dnia 19 marca 2015 r. SDI 4/15; Jednoczesne podniesienie zarzutu naruszenia prawa procesowego i materialnego w stosunku do przypisania popełnienia tego samego czynu jest co do zasady działaniem wewnętrznie sprzecznym, ponieważ zarzut naruszenia prawa materialnego zawsze oznacza dokonanie błędnej wykładni przepisów lub błędnej subsumpcji prawidłowo ustalonego stanu faktycznego pod przepis zawierający normę karną.

Apelacja w procesie karnym Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2013 r. II KK 56/12; Przepis art. 53 k. k. nie ma charakteru normy stanowczej (zawierającej nakaz lub zakaz określonego postąpienia), zatem jego obraza - w rozumieniu art. 438 pkt 1 k. p. k. - nie wchodzi w grę.

Apelacja w procesie karnym -Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r. V KK 89/08: , , …naruszenie prawa materialnego polega na jego wadliwym zastosowaniu (niezastosowaniu) w orzeczeniu, które oparte jest na trafnych i niekwestionowanych ustaleniach faktycznych. Nie można więc mówić o obrazie prawa materialnego w sytuacji, gdy wadliwość orzeczenia w tym zakresie jest wynikiem błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za jego podstawę lub naruszenia przepisów procesowych …’’ Wyrok z dnia 4 sierpnia 2009 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie II AKa 143/09: , , O obrazie prawa materialnego można mówić wtedy, gdy do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego (gdy ustalenia faktyczne nie są kwestionowane), sąd wadliwie zastosował normę prawną lub bezzasadnie jej nie zastosował, bądź gdy zarzut dotyczy zastosowania lub niezastosowania przepisu zobowiązującego sąd do jego bezwzględnego respektowania. Jeśli zaś zarzucona wadliwość zaskarżonego orzeczenia polega na przyjęciu za jego podstawę błędnych ustaleń, to ocenie instancyjnej podlega trafność ustaleń faktycznych, a nie obraza przepisów prawa materialnego. ’’ -

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 1. Obraza prawa materialnego – wybrane orzecznictwo c. d. : - Postanowienie z dnia 1 kwietnia 2009. Sąd Najwyższy V KK 378/08: , , Wadliwe zastosowanie lub niezastosowanie normy wyrażonej w art. 115 § 2 KK, będące naruszeniem prawa materialnego, wchodzi zatem w grę tylko wówczas, gdy przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu, a więc jego karygodności, uwzględniono okoliczności nie wymienione w tym przepisie lub nie uwzględniono przesłanek w nim wyszczególnionych, o ile ich istnienie zostało prawidłowo ustalone. Podważanie natomiast dokonanej oceny wagi poszczególnych okoliczności przedmiotowo-podmiotowych wymienionych w komentowanym przepisie może odbywać się jedynie w oparciu o zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Podkreślić tu trzeba, że art. 523 § 1 KPK określa w sposób autonomiczny podstawy kasacyjne, stanowiąc, że mogą nimi być, obok uchybień z art. 439 § 1 KPK, wyłącznie rażące i mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia prawa, a w żadnym razie błędy w ustaleniach faktycznych (art. 438 pkt 3 KPK). - Postanowienie z dnia 20 listopada 2008 r. Sąd Najwyższy V KK 158/08 : , , Zarzut obrazy prawa materialnego ma zawsze samodzielny byt, a jego przesłanką jest twierdzenie strony, że przy wydaniu orzeczenia doszło do wadliwej subsumpcji ustalonych faktów pod przepis prawa materialnego, bądź też, że obrazą przepisu materialnego było zaniechanie takiej subsumpcji. ’’

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze – c. d. 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania. - Należy pamiętać, że zarzut ten jest dwuczłonowy. Nie wystarczy zatem wykazanie, że Sąd orzekający dopuścił się obrazy określonych przepisów postępowania, ale należy wykazać, że to naruszenie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. - Najłatwiej i najbardziej logicznie można to uczynić, jeżeli wykażemy, że obraza przepisów postępowania dotycząca np. sfery gromadzenia i oceny dowodów, tj. art. 7 i 410 kpk spowodowała dokonanie przez Sąd meriti błędnych ustaleń faktycznych ( i taki zarzut wówczas stawiamy również w apelacji).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania c. d. Redagując zarzut obrazy przepisów postępowania pamiętajmy, aby wymienić w jego treści tylko te przepisy kpk, które rzeczywiście zostały przez Sąd naruszone, a nadto owo naruszenie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia i jesteśmy to w stanie wykazać. Nie wszystkie przepisy kpk mogą stanowić samoistną podstawę zarzutu apelacyjnego – dotyczy to chociażby przepisów, które statuują ogólne zasady postępowania: -art. 2 § 1 i § 1 kpk – zasada trafnego orzekania oraz zasada prawdy, -art. 4 kpk – zasada obiektywizmu. ¡ Przepisy powyższe określają jedynie ogólne zasady gwarancyjne i właśnie z uwagi na swój ogólny charakter nie mogą stanowić samodzielnej podstawy zarzutu apelacyjnego.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przykłady. przepisów postępowania - …zarzucam obrazę przepisów postępowania tj. art. 7 kpk poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zeznań pokrzywdzonej Jolanty K. polegający na bezpodstawnym uznaniu, że zeznania te są konsekwentne, stanowcze i jednoznaczne w sytuacji gdy prawidłowa analiza i ocena tego dowodu powinna prowadzić do wniosku, że zeznania te nie są konsekwentne, stanowcze i zawierają wewnętrzne sprzeczności i tym samym nie zasługują obdarzenie ich walorem wiarygodności. …zarzucam obrazę przepisów postępowania, tj. art. 186 § 1 kpk poprzez odczytanie na rozprawie głównej zeznań świadka A. Z. złożonych przez niego w postępowaniu przygotowawczym, w sytuacji, gdy świadek ten odmówił złożenia zeznań, do czego miał prawo jako osoba najbliższa dla oskarżonego (zgodnie z art. 115 § 11 kk), co miało wpływ na treść wyroku, bowiem Sąd Rejonowy na podstawie zeznań tego świadka dokonał ustaleń faktycznych w zakresie przypisanego oskarżonemu czynu, a zeznania te nie mogły służyć za dowód w sprawie…

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przykłady. przepisów postępowania - …zarzucam obrazę art. 410 kpk poprzez pominięcie przy ustaleniach faktycznych zeznań świadka Jana W. które Sąd uznał za przekonujące i wiarygodne a zatem dowód ten powinien stanowić podstawę stanu faktycznego ustalonego przez Sąd meriti.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania c. d. – uwagi dodatkowe. Obraza przepisów postępowania to naruszenie norm procesowych zarówno w toku postępowania, jak i w samym orzeczeniu poprzez: a) zaniechanie określonych nakazów przewidzianych w procedurze (error in omittendo), np. nieodczytanie poprzednich zeznań, mimo wyraźnej sprzeczności w obecnych i poprzednich zeznaniach (vide art. 391), czy nieprzeprowadzenie wszystkich niezbędnych, a możliwych dowodów, w tym i z urzędu (zob. art. 167) b) działanie sprzeczne z określonymi normami statuującymi zakazy danego działania (error in faciendo), np. odczytanie oskarżonemu jego uprzednich oświadczeń składanych w roli świadka (vide art. 389) c) naruszenie przepisów dotyczących samego orzekania, konstruowania orzeczenia itp. (error in iudicando), np. sprzeczności między orzeczeniem a uzasadnieniem, sprzeczności w treści samego uzasadnienia itp.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – uwagi dodatkowe c. d. ¡ ¡ Zmiana lub uchylenie orzeczenia z uwagi na naruszenie przepisów postępowania może nastąpić nie przy każdej takiej obrazie, a jedynie wówczas, gdy obraza ta mogła mieć wpływ na treść orzeczenia (zob. w. SN z 22 maja 1984 r. , IV KR 122/84, OSNPG 11/1984, poz. 101); wymaga to więc oceny indywidualnej na tle okoliczności konkretnego przypadku. Niektóre naruszenia przepisów postępowania stanowią jednak tzw. bezwzględne podstawy odwoławcze (zob. art. 439 § 1). W judykaturze zasadnie wskazuje się m. in. , że ’’ogólne stwierdzenie (…) o konieczności powołania nowych biegłych w celu powtórnego zbadania oskarżonego bez dokładnego wskazania na wady dotychczasowej opinii (…) nie może uzasadnić potrzeby uchylenia zaskarżonego wyroku w celu powołania innego składu biegłych’’ (w. SN z 19 stycznia 1981 r. , I KR 325/80, OSPi. KA 9/1981, poz. 151) czy też, w sytuacji: , , jeżeli skarżący domagający się uchylenia wyroku uniewinniającego i przekazania sprawy do uzupełnienia postępowania przygotowawczego nie wskaże, jakie konkretnie dowody należałoby przeprowadzić, a z materiałów sprawy nie wynika potrzeba ich przeprowadzenia, to brak jest podstaw do (…) uchylenia takiego wyroku’’ (SN z 1 lutego 1983 r. , Rw 1258/82, OSPi. KA 7 -8/1983, poz. 168)

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – uwagi dodatkowe c. d. Nie wystarcza bowiem samo twierdzenie o wywarciu przez uchybienie wpływu na treść orzeczenia, ale należy wykazać, że związek taki może realnie istnieć, z tym że ustawa nie wymaga zaistnienia wpływu określonego stopnia (istotny, poważny, znaczny itd. ), chodzi zatem o każdy wpływ, niemniej wykazać należy w ogóle istnienie możliwości takiego wpływu. Podnosi się też trafnie, iż niewywiązanie się przez sąd z prawnego obowiązku uprzedzenia obecnych na rozprawie stron o możliwości zmiany kwalifikacji prawnej czynu nie może być uznana za uchybienie, które zawsze i w każdej sytuacji stanowi obrazę przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść wyroku (post. SN z 7 lutego 2002 r. , V KKN 185/99, OSNKW 5 -6 /2002, poz. 45).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – uwagi dodatkowe c. d. Z dotychczasowego orzecznictwa wynika, że do naruszeń przepisów postępowania, mogących mieć wpływ na treść orzeczenia, zaliczano m. in. : - bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego (zob. np. W. z 18 grudnia 1975 r. , Rw 680/75, OSNKW 4 -5/1976, poz. 69); - bezzasadne zaniechanie przeprowadzenia z urzędu dostępnego dowodu (w. SN z 5 marca 1979 r. , II KR 30/79, OSNPG 8 -9/1979, poz. 119); - nieodczytanie świadkowi uprzednich jego zeznań mimo odmienności w zeznawaniu ( w. SN z 21 maja 1984 r. , I KR 92/84, OSNPG 12/1984, poz. 114); - bezzasadne ograniczenie postępowania dowodowego do wyjaśnień oskarżonego (w. SN z 4 marca 1985 r. , V KRN 116/85, OSNPG 11/1985, poz. 142); - odebranie zeznań przy nieuprzedzeniu świadka o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznanie (w. SN z 5 czerwca 1979 r. , III KRN 129/79, OSNKW 9/1979, poz. 96); - doręczenie oskarżonemu aktu oskarżenia dopiero na rozprawie i przeprowadzenie procesu, zwłaszcza gdy bronił się on sam (w. SN z 31 lipca 1979 r. , V KRN 139/79, OSNPG 1/1980, poz. 10),

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – uwagi dodatkowe c. d. - naruszenie przepisu o udzieleniu ostatniego słowa oskarżonemu ( w. SN z 7 stycznia 1972 r. , II KR 163/72, BSN 4/1972, poz. 81); - naruszenie przez organy procesowe przepisów, przez co uniemożliwiło uczestnikowi postępowania wstąpienie w prawa strony ( post. SN z 17 czerwca 1993 r. , II KRN 91/93, OSNKW 9 -10/1993, poz. 59); - dopuszczenie do prowadzenia przez jednego adwokata obrony kilku oskarżonych, gdy interesy ich były sprzeczne ( w. SN z 12 czerwca 1980 r. , II KRN 163/80, OSNKW 8/1980, poz. 69);

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze – c. d. 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – uwagi dodatkowe. Do tej kategorii naruszeń zaliczyć należy też orzekanie wbrew zakazom dowodowym, a więc w oparciu o dowody objęte zakazami, czy orzekanie z udziałem sędziego podlegającego wyłączeniu na wniosek. Przyjmuje się przy tym, że uchybienia przepisom postępowania, które nastąpiły w postępowaniu przygotowawczym, ’’mogą być przedmiotem zarzutu (…) tylko wówczas, gdy przeniknęły do postępowania sądowego, w konsekwencji czego nastąpiła obraza przepisów tego postępowania’’ (post. SN z 12 lutego 1972 r. , II KZ 153/71, OSNPG 7/1973, poz. 109), gdyż jak wywodzi się, przedmiotem kontroli odwoławczej: ’’jest wyrok i prawidłowość postępowania sądowego poprzedzającego jego wydanie, a nie uchybienia procesowe w postępowaniu przygotowawczym, chyba że (…) przeniknęły do postępowania sądowego i wywarły lub mogły wywrzeć wpływ na treść wyroku ’’ (post. SN z 1 grudnia 1971 r. , IV KZ 168/71, OSNPG 2/1972, poz. 34).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze – c. d. 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – orzeczenia: - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 maja 2009 r. II AKa 120/09: , , Nie sposób naruszenia przepisu art. 7 KPK argumentować dokonaniem nieprawidłowych ustaleń faktycznych. Wszak to zarzut błędu w ustaleniach faktycznych może być wywodzony z błędnej oceny materiału dowodowego, ale nie odwrotnie. Nie może przecież budzić wątpliwości, że to ocena materiału dowodowego generuje ustalenia faktyczne. ’’

Apelacja w procesie karnym Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 lutego 2016 r. , II AKa 2/16 Różnorodność wersji nie jest bowiem równoznaczna z istnieniem niedających się usunąć wątpliwości w rozumieniu art. 5 § 2 k. p. k. W takim przypadku sąd orzekający zobowiązany jest do dokonania ustaleń na podstawie swobodnej oceny dowodów i dopiero wówczas, gdy wątpliwości nie zostaną usunięte, powinien je tłumaczyć na korzyść oskarżonego. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2012 r. , IV KK 244/12 Nie jest celowe podnoszenie w środku odwoławczym zarzutu naruszenia przepisu, który określa ogólną zasadę postępowania, bez wskazania jako naruszonych norm szczegółowych, realizujących ową zasadę ogólną.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – wybrane orzeczenia c. d. : - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 maja 2008 r. II AKa 50/08: , , 1. Przepis art. 4 k. p. k. wyrażający zasadę obiektywizmu, adresowaną do organów postępowania, nie może stanowić samodzielnej podstawy odwoławczej, o ile odwołujący się nie wskazuje obrazy konkretnych przepisów, służących realizacji tej zasady. 2. Obraza art. 410 k. p. k. zachodzi, gdy wyrokujący sąd opiera się na materiale nieujawnionym na rozprawie głównej albo opiera się tylko na części materiału ujawnionego. Dokonanie oceny materiału ujawnionego, nieodpowiadającej interesowi procesowemu skarżącego, nie uchybia dyspozycji art. 410 k. p. k. (o tym wyrok SA w Krakowie, KZS 2007, nr 2, poz. 42 oraz postanowienie SN LEX nr 53912). Inną rzeczą jest prawidłowość oceny materiału dowodowego, co zapewne chciał zarzucić skarżący. 3. Nietrafnie zarzucono obrazę art. 424 k. p. k. , zresztą równie ogólnikowo. Skoro w pisemnych motywach wyroku sąd wskazał, jakie fakty uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych, wyjaśnił podstawę prawną wyroku oraz okoliczności, które miał na uwadze przy wymiarze kary, to obrazy tego przepisu nie można się dopatrzyć…

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – wybrane orzeczenia c. d. : - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 14 maja 2008 r. II AKa 50/08 – c. d. : , , 4. Nietrafnie zarzucono wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych wpływający na treść wyroku, na uzasadnienie przedstawiając odmienną wersję przebiegu zdarzeń. Zarzut błędu jest trafny, gdy zasadność ocen i wniosków przyjętych przez sąd I instancji nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania, a błąd ten mógł mieć wpływ na treść orzeczenia. Zarzut ten nie może sprowadzać się tylko do zakwestionowania stanowiska sądu, ale powinien wskazywać nieprawidłowości rozumowania sądu. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu nie prowadzi do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. ’’ - Wyrok SA w Łodzi z dnia 13 września 2007 r. , sygn. II AKa 105/07. , , Obowiązek nałożony na przewodniczącego rozprawy w ramach art. 366 § 1 k. p. k. obejmuje tylko wyjaśnienie istotnych (podkr. SA) okoliczności sprawy. Oczywiście kwestia, jakie okoliczności są "istotne", jest ocenna, jednakże ewentualne naruszenie art. 366 § 1 k. p. k. musi być oceniane przez pryzmat realizacji zasady prawdy materialnej, a więc poprzez ocenę dokonanych ustaleń faktycznych. Innymi słowy, należy odpowiedzieć na pytanie, czy niewyjaśnianie danej okoliczności mogłoby mieć wpływ na ustalenia faktyczne i czy gdyby ją wyjaśniono, to te ustalenia mogłyby być inne. ’’

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – wybrane orzeczenia c. d. : - Wyrok SA w Łodzi z dnia 13 września 2007 r. , sygn. II AKa 105/07: , , Nawet wadliwe uzasadnienie, jako sporządzone po wydaniu wyroku, nie może mieć wpływu na treść orzeczenia, a zatem wadliwość uzasadnienia nie spełnia sama w sobie warunku z art. 438 pkt 2 k. p. k. , od którego zależy dopuszczalność uchylenia lub zmiany orzeczenia. Reasumując, tylko w razie stwierdzenia, że uzasadnienie wyrok uniemożliwia dokonanie merytorycznej kontroli orzeczenia, a więc weryfikacji ustaleń faktycznych i oceny dowodów, stanowi to naruszenie art. 424 § 1 k. p. k. mogące mieć wpływ na treść orzeczenia, gdyż wskazuje na niewłaściwy proces podejmowania przez sąd decyzji o winie lub niewinności oskarżonego. ’’ - Postanowienie SN z 11. 03. 2005 r. V KK 319/04 Lex nr 148198: , , Dopiero wówczas, gdyby dowody, którym sąd dał wiarę, tworzyły "luki" w możliwości przyjęcia konkretnego ustalenia, a więc wątpliwości co do nastąpienia określonych zdarzeń, zaś sąd tak powstałe "luki" usunął w formie swoistego domniemania ich wystąpienia (a więc w kierunku niekorzystnym dla oskarżonego), naruszona zostałaby dyrektywa zawarta w treści art. 5 § 2 k. p. k. ’’ UWAGA: OD 1 lipca 2015 r. obowiązuje nowy przepis tj. art. 455 a kpk z którego wynika, że nie można uchylić wyroku z tego powodu, że jego uzasadnienie spełnia wymogów określonych w art. 424 k. p. k. Oznacza to, że obecnie skarżący nie powinien w apelacji stawiać zarzutu obrazy art. 424 k. p. k. , skoro wadliwość pisemnych motywów nie możne być powodem uchylenia wyroku.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – wybrane orzeczenia c. d. : - W innym orzeczeniu Sąd Apelacyjny w Katowicach zasadnie stwierdził: , , Co do zarzutu naruszenia art. 5 § 2 k. p. k. , to stwierdzić należy, że nie można zasadnie stawiać zarzutu obrazy tego przepisu, podnosząc wątpliwości strony co do treści ustaleń faktycznych, bowiem dla oceny, czy nie została naruszona zasada in dubio pro reo, istotne jest jedynie to, czy orzekający w sprawie sąd rzeczywiście powziął wątpliwości co do treści ustaleń faktycznych i wobec braku możliwości ich usunięcia rozstrzygnął te wątpliwości na niekorzyść oskarżonego. Jeżeli z materiału dowodowego sprawy wynikają różne wersje wydarzeń, to nie jest to równoznaczne z istnieniem niedających się usunąć wątpliwości w rozumieniu art. 5 § 2 k. p. k. , bo w takim wypadku sąd orzekający zobowiązany jest do dokonania ustaleń na podstawie swobodnej oceny dowodów i dopiero wówczas, gdy wątpliwości nie zostaną usunięte, należy tłumaczyć je na korzyść oskarżonego’’ (Wyrok SA w Katowicach z dnia 5 kwietnia 2007 r. , sygn. II AKa 30/07. ).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 2. Zarzut obrazy przepisów postępowania – wybrane orzeczenia c. d. : Przykład obrazy przepisu k. p. k. , który nie jest bezpośrednio związany ze sferą gromadzenia i oceny dowodów: Wyrok SA w Krakowie z 31. 05. 2006 r. II AKa 78/06 K 25 2006/6/78: , , Obraza przepisu o udzieleniu oskarżonemu ostatniego słowa narusza w tak istotny sposób przepisy postępowania, że może mieć to wpływ na treść wyroku i w konsekwencji prowadzić do fikcyjności prawa oskarżonego do rzetelnego procesu, gwarantowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 6 ust. 3 lit. "c" EKPCz oraz w art. 14 ust. 3 lit. "d" MPPOi. P. ’’ Podobny charakter może mieć obraza art. 85 § 1 k. p. k. w sytuacji, gdy adwokat bronił oskarżonych, których interesy pozostawały w sprzeczności.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze – c. d. 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. ¡ ¡ Pamiętać należy, że również tak jak w przypadku pkt. 2 art. 438, tego rodzaju zarzut jest dwuczłonowy. Należy zatem nie tylko wykazać, że Sąd orzekający dokonał błędnych ustaleń faktycznych, ale również, że ów błąd mógł mieć wpływ na treść orzeczenia. Najczęściej błędne ustalenia faktyczne mają swoje źródło i związek z uchybieniami Sądu meriti w sferze gromadzenia i oceny dowodów, czyli będą wynikiem, bądź błędnej oceny dowodów ( art. 7 k. p. k. ), lub też oparcia ustaleń faktycznych jedynie na części dowodów, czy też na dowodach, które nie zostały ujawnione w toku rozprawy głównej (art. 410 k. p. k. ). Może jednak wystąpić sytuacja, gdy zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie będzie miał bezpośredniego związku ze sferą gromadzenia i oceny dowodów i można stwierdzić, że będzie to zarzut samoistny, czyli taki który nie jest poprzedzony zarzutem czy zarzutami obrazy przepisów prawa procesowego

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych c. d. ¡ Np. przestępstwo określone w art. 288 k. k. (zniszczenie i uszkodzenie mienia) występuje w trybie podstawowym(§ 1) oraz jako wypadek mniejszej wagi (§ 2 art. 288 k. k. ). ¡ Jeżeli zatem kwestionujemy przyjęcie przez Sąd, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał dyspozycję art. 288 § 1 k. k. , bowiem uważamy, że oskarżony wprawdzie dokonał zniszczenia cudzej rzeczy, ale uważamy, że np. z uwagi na wartość zniszczonej rzeczy, przyznanie się oskarżonego do winy, naprawienie wyrządzonej szkody, czyn należało zakwalifikować z art. 288 § 2 k. k. jako wypadek mniejszej wagi, to nie stawiamy zarzutu obrazy prawa materialnego, tylko zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, który ma charakter samoistny.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ względne przyczyny odwoławcze 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych c. d. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych należy postawić w apelacji także wówczas, gdy oskarżony został skazany za czyn zagrożony karą do 5 lat pozbawienia wolności, a uważamy, że z uwagi na występujące w sprawie okoliczności określone w art. 66 § 1 k. k. Sąd powinien warunkowo umorzyć postępowanie. Przykład redakcji zarzutu: …zarzucam Sądowi dokonanie błędnych ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku poprzez bezpodstawne przyjęcie, że oskarżony X działał z zamiarem ewentualnym pozbawienia życia pokrzywdzonego, podczas gdy z treści zebranych w sprawie dowodów w szczególności z wyjaśnień oskarżonego oraz zeznań świadka A. B. wynika, że zamiarem oskarżonego było jedynie pobicie pokrzywdzonego będące odpowiedzią na jego zaczepne i agresywne zachowanie – co w konsekwencji doprowadziło do błędnego przyjęcia, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał dyspozycję art. 148 § 1 k. k.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ względne przyczyny odwoławcze 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych c. d. Błąd w ustaleniach faktycznych (error facti) – przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd , , braku’’), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd ’’ dowolności’’). Może on być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd. W orzecznictwie trafnie podnosi się, że zarzut ten jest słuszny tylko wówczas: , , gdy zasadność ocen i wniosków, wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego, nie odpowiada prawidłowości logicznego rozumowania’’, nie może on natomiast sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu (w. SN z 24 marca 1975 r. , II KR 355/74, OSNPG 9/1995, poz. 84), …

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych c. d. ¡ … przy czym jest to aktualne jedynie przy zarzucie błędu o charakterze ’’dowolności’’. Tego typu zarzut co do błędu w ustaleniach faktycznych to bowiem, jak zasadnie się wskazuje, nie sama odmienna ocena materiału dowodowego przez skarżącego, lecz wykazanie, jakich konkretnych uchybień w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w dokonanej ocenie materiału dowodowego (w. SN z 22 stycznia 1975 r. , I KR 197/74, OSNKW 5/1975, poz. 58). ¡ Natomiast zarzut błędu w ustaleniach o charakterze ’’braku’’ może aktualnie wiązać się ze wskazaniem nowych faktów lub dowodów (zob. art. 427 § 3), błąd ’’braku’’ nie musi obciążać sądu I instancji, gdy dowód ujawnia się po wydaniu wyroku (zob. uw. 5 -6 do art. 427).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych wybrane orzeczenia: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013 r. , WA 25/13; LEX nr 1396499 Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia (art. 438 pkt 3 k. p. k. ), jest nie tylko wynikiem błędnej oceny określonego materiału dowodowego, ale również merytoryczną niesłusznością wniosków sądu orzekającego wyprowadzonych z tego stanu dowodów. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 stycznia 2014 r. , II AKa 261/13; Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych jest trafny wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający nie odpowiada prawidłom logicznego rozumowania oraz gdy błąd ten mógł mieć wpływ na treść orzeczenia. Zarzut ten nie może się sprowadzać tylko do zakwestionowania stanowiska sądu I instancji czy też do samej tylko polemiki z ustaleniami sądu, nieuzasadnionej oceną dowodów, lecz powinien wskazywać nieprawidłowości w rozumowaniu sądu odnośnie do oceny okoliczności sprawy. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu, jak czyni to autor apelacji, nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Stanowisko przedstawione w skardze odwoławczej należało zatem uznać za odmienny pogląd jej autora co do okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego i możliwych do wyciągnięcia z nich wniosków.

Apelacja w procesie karnym Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 marca 2015 r. II AKa 259/14, LEX nr 1820550 Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku jest słuszny tylko wówczas, gdy skarżący przytoczy okoliczności wskazujące, że sąd pierwszej instancji dokonał tych ustaleń pomijając istotne dowody, ignorując powszechnie akceptowaną wiedzę, czy doświadczenie życiowe, a zasadność dokonanych ocen i wniosków nie odpowiada zasadom logicznego rozumowania. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 1 października 2014 r. II AKa 206/14, LEX nr 1537448 Uchybienie, o jakim stanowi przepis art. 438 pkt 3 k. p. k. ma miejsce wówczas, gdy zasadność ocen i wniosków wyprowadzonych przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiada zasadom prawidłowego rozumowania. Błąd może stanowić wynik niepełności postępowania dowodowego (błąd braku), bądź określonych nieprawidłowości w zakresie oceny dowodów (błąd dowolności). Może być zatem wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub braku przestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ich ocenie (art. 7 k. p. k. ).

Apelacja w procesie karnym Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 maja 2009 r. II AKa 73/09: , , Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się tylko do zakwestionowania stanowiska sądu I instancji czy też do polemiki z ustaleniami sądu, lecz powinien wskazywać nieprawidłowości w rozumowaniu sądu co do oceny okoliczności sprawy. Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu nie uzasadnia wniosku o popełnieniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. ’’ ¡ ¡Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 r. V KK 301/07: , , Nie jest rolą strony ustalanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia merytorycznego, gdyż to stanowi wyłączną prerogatywę sądu orzekającego. Skarżący może natomiast podważać prawidłowość ustaleń co do faktów, jeśli wykaże, że popełniono błąd przy ich rekonstrukcji w oparciu o przeprowadzone dowody. Nie powinno to jednak polegać na prezentowaniu poglądu, że te same dowody pozwalałyby na przyjęcie odmiennej wersji zdarzeń, lecz na wykazaniu, iż przy ustalaniu faktów sąd posłużył się rozumowaniem logicznie nieprawidłowym, bądź sprzecznym ze wskazaniami doświadczenia życiowego. Kwestionowanie faktów zarzutem błędu w ustaleniach, dopuszczalne jest jednak tylko w postępowaniu odwoławczym, a nie kasacyjnym. ’’

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 3. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych wybrane orzeczenia c. d. : ¡ Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2007 r. SNO 24/07: , , Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu, a powinien wykazywać, że oceny i wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego nie odpowiadają wymogom logicznego rozumowania. Możliwość przedstawienia ustaleniom sądu odmiennego poglądu nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. ’’ ¡ Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2007 r. IV KK 32/07: , , Zamiar sprawcy jest elementem faktycznym, zatem podnoszenie zarzutu obrazy prawa materialnego w związku z kwestionowaniem zamiaru, czy jego postaci, jawi się jako całkowicie bezzasadne. ’’

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 4. Zarzut rażącej niewspółmierności kary. ¡ Zarzut ten najłatwiej zredagować, jednakże najtrudniej jest wykazać, że w danej sprawie Sąd orzekający rzeczywiście orzekł karę rażąco surową. Należy zatem zwrócić uwagę na określenie rażącej niewspółmierności. ¡ Przykład redakcji zarzutu: …zarzucam Sądowi rażącą niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego A. Z. kary pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat, tj. blisko górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za tego rodzaju czyn, w sytuacji, gdy po stronie oskarżonego występował szereg okoliczności łagodzących, które nie zostały przez sąd meriti uwzględnione lub uwzględnione jedynie w niewielkim stopniu, takich jak np. dotychczasowa niekaralność oskarżonego, przyczynienie się oskarżonego do zdarzenia oraz ograniczona w stopniu nieznacznym zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem, co w konsekwencji doprowadziło do orzeczenia kary niewspółmiernie surowej.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ względne przyczyny odwoławcze 4. Zarzut rażącej niewspółmierności kary c. d. …rażąco surowej, nieuwzględniającej dyrektyw wymiaru kary określonych w art. 53 k. k. Należy podkreślić, że art. 53 k. k. nie może nigdy stanowić podstawy do postawienia zarzutu obrazy prawa materialnego i nie możemy zatem poprzez zarzut obrazy art. 53 k. k. kwestionować rodzaju czy też wymiaru orzeczonej kary Zarzut rażącej niewspółmierności kary może być połączony z zrzutem błędu w ustaleniach faktycznych np. wówczas, gdy sąd błędnie określi prognozę wobec sprawcy przestępstwa, o której mowa w artykule 69 § 1 kk i orzeknie bezwzględna karę pozbawienia wolności w sytuacji, gdy sprawca nie był dotychczas karany, przyznała się do winy i uważany, ze istniały podstawy do warunkowego zawieszenia orzeczonej kary pozbawienia wolności. Należy jednak mieć na uwadze, że od 1 lipca 2015 r. nastąpiła zmiana art. 69 § 1 k. k. i obecnie warunkowo zawieszona może być tylko kara w wymiarze nieprzekraczającym roku a nadto tylko wówczas gdy sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawiania wolności. Powyższa zmiana ogranicza w sposób istotny możliwość postawiania w apelacji tego rodzaju zarzutu.

Apelacja w procesie karnym ¡ ¡ Gdy uważamy, że w sprawie istniały fakultatywne podstawy do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, ale sąd pomimo takiego wniosku nie zastosował tej instytucji to również powinniśmy połączyć zarzut rażącej niewspółmierności kary z zarzutem błędu w ustaleniach faktycznych Tego rodzaju połączony zarzut może postawić również pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego w apelacji wniesionej na niekorzyść oskarżonego, gdy kwestionuje zastosowanie przez Sąd meriti instytucji fakultatywnego nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie art. 60 § 1 lub 60 § 2 k. k.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 4. Zarzut rażącej niewspółmierności kary c. d. Rażąca niewspółmierność kary lub niesłuszne zastosowanie bądź niezastosowanie środka zabezpieczającego, albo innego środka, to uchybienie dot. reakcji prawnej na czyn, leżącej w sferze swobodnego uznania sądu, a więc gdy ustawa pozwala sądowi orzekać w określonych granicach kary, zezwala (a nie obliguje) na stosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka. Niezastosowanie środka, do którego sąd jest zobowiązany, jest obrazą prawa materialnego w rozumieniu pkt 1 art. 438 kpk. Środki zabezpieczające to wszelkie środki wskazane w rozdz. X kk, zaś ’’inne środki” to środki karne określone w rozdz. V kk (pozbawienie praw publicznych, podanie wyroku do publicznej wiadomości, zakazy, nawiązka, świadczenie pieniężne, przepadek przedmiotów) oraz środki związane z poddaniem sprawcy próbie, o jakich mowa w rozdziale VIII kk (obowiązki przy warunkowym umorzeniu i warunkowym zawieszeniu wykonania kary). W uch. SN z 23. 04. 2002 r. (I KZP 12/02, OSNKW 7 -8/2002, poz. 50) przyjęto zaś trafnie, że względna przyczyna odwoławcza w postaci zarzutu ’’niewspółmierności kary” może stanowić też podstawę wniesienia środka odwoławczego w przypadku rażącej niewspółmierności orzeczonego środka karnego, jako że do orzekania tych środków stosuje się odpowiednio zasady wymiaru kary (art. 56 kk), a to naruszenie owych zasad jest powodem zarzutu niewspółmierności reakcji prawnej.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 4. Zarzut rażącej niewspółmierności kary c. d. ¡ W orzecznictwie trafnie podkreśla się, że zarzut niewspółmierności kary, jako zarzut z kategorii ocen, można zasadnie podnosić wówczas: ’’gdy kara jakkolwiek mieści się w granicach ustawowego zagrożenia, nie uwzględnia w sposób właściwy zarówno okoliczności popełnienia przestępstwa, jak i osobowości sprawcy, innymi słowy – gdy w społecznym odczuciu jest karą niesprawiedliwą” (w. SN 11. 04. 1985 r. , V KRN 178/85, OSNKW 7 -8/1985, poz. 60). ¡ Niewspółmierność zachodzi zatem wówczas, gdy suma zastosowanych kar i innych środków, wymierzona za przypisane przestępstwa, nie odzwierciedla należycie stopnia szkodliwości społecznej czynu i nie uwzględnia w wystarczającej mierze celów kary (zob. w. SN z 30. 11. 1990 r. , Wr 393/90, OSNKW 7 -9/1991, poz. 39). Nie chodzi przy tym o każdą ewentualną różnicę co do jej wymiaru, ale o ’’różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby – również w potocznym znaczeniu tego słowa – rażąco niewspółmierną, tj. niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować” (w. SN z 2. 02. 1995 r. , II KRN 198/94, OSNPP 6/1995, poz. 18).

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk względne przyczyny odwoławcze 4. Zarzut rażącej niewspółmierności kary c. d. ¡ Zarzut niewspółmierności nie wymaga wskazania nowych, nieustalonych przez sąd okoliczności, polegać może bowiem na wykazaniu, że okoliczności prawidłowo ustalone mają takie znaczenie i ciężar gatunkowy, których orzeczona kara bądź nie uwzględnia w ogóle, bądź uwzględnia je w stopniu niedostatecznym (SN 23. 10. 1974 r. , V KRN 78/74, OSNKW 12/1974, poz. 234). ¡ Kara pozbawienia wolności może być uznana za rażąco niewspółmierną tak z powodu nadmiernej jej wysokości, jak również z powodu nieorzeczenia warunkowego jej wykonania (SN z 9. 01. 1973 r. , V KRN 474, 72, OSNKW 6/1973, poz. 76). ¡ W razie skazania jednym wyrokiem za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym, rażąca niewspółmierność kary może uzasadniać zmianę wyroku nie tylko wówczas, gdy niewspółmierność ta odnosi się do wymiaru kary łącznej, ale także wtedy, gdy dotyczy kary jednostkowej, niezależnie od tego, czy kara ta wpłynęła lub mogła wpłynąć na wysokość kary łącznej (SN 26. 11. 1970 r. , Rw 1278/70, OSNKW 4/1971/poz. 62), chodzi bowiem o ocenę niewspółmierności wobec przypisanego czynu i nie ma znaczenia czy jest on przedmiotem odrębnego osądu czy wespół z osądzeniem za inne przestępstwa.

Apelacja w procesie karnym Art. 438 kpk ¡ ¡ względne przyczyny odwoławcze 4. Zarzut rażącej niewspółmierności kary c. d. Podzielić należy stanowisko, że jeżeli podstawą zarzutu rażącego naruszenia prawa jest stosowanie w danej sprawie przepisu prawa w sposób niezgodny z treścią uchwały Sądu Najwyższego, podjętej w innej sprawie - to zarzut ten może być uznany za zasadny jedynie w wyniku stwierdzenia, że odmienny pogląd sądu orzekającego nie został logicznie i wyczerpująco uzasadniony, a sąd ten nie ustosunkował się należycie do argumentacji stanowiącej podstawę wyrażonego w uchwale poglądu prawnego (SN z 27. 05. 2002 r. , V KKN 188/00, OSNKW 11/12/2002, poz. 113). Stanowisko SN winno przekonywać swą argumentacją także poza sprawę, w której pogląd ów wyrażono, a jednolitość orzecznictwa wymaga, by sądy miały na względzie określone zapatrywania prawne najwyższej instancji sądowej. Jeżeli jednak sąd orzekający dostrzega inne argumenty, nieanalizowane dotąd i logicznie uzasadni odmienne stanowisko dokonując też pełnej krytycznej oceny dotychczasowego poglądu SN, to sam fakt odmienności tego poglądu nie może być uznany za naruszenie prawa przez błędną jego interpretację.

Apelacja w procesie karnym ¡ ¡ Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 9 lipca 2014 r. , II AKa 134/14, LEX nr 1509042 Nie sposób przyjąć, że kara wobec określonej osoby jest karą niewspółmiernie surową w sytuacji, gdy sąd wymierzając ją uwzględnił wszystkie okoliczności wiążące się z poszczególnymi ustawowymi dyrektywami i wskaźnikami jej wymiaru, czyli wówczas, gdy granice swobodnego uznania sędziowskiego nie zostały przekroczone. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2014 r. , II AKa 9/14 LEX nr 1438285 Zaufanie do profesjonalizmu sądu pierwszej instancji także w zakresie rodzaju oraz wymiaru kar winno być powszechną zasadą i może ono zostać podważone tylko wówczas, gdy skarżący wykaże w sposób jednoznaczny i przekonujący, że sąd meriti w określonej kwestii naruszył prawo materialne, czy procesowe lub też przy wymiarze kary nie uwzględnił wszystkich okoliczności mających wpływ na wymiar kary lub też nie nadał im właściwego znaczenia.

Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 28 stycznia 2014 r. , II AKa 264/13 LEX nr 1425460 Na gruncie art. 438 pkt 4 k. p. k. nie chodzi o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco" niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 14. 10. 2008 r. II Ak 132/08. Nie każda różnica między karą wymierzoną a karą, jaką należałoby wymierzyć, uzasadnia stwierdzenie rażącej niewspółmierności kary (art. 438 pkt 4 k. p. k. ). Chodzi tu o różnicę tak istotnej wagi, że kary wymierzonej nie można by w żadnym razie zaakceptować, o różnicę wprost "bijącą w oczy".