Mensen met een verhaal zingeving en dementie Drs

Mensen met een verhaal zingeving en dementie Drs Werner van de Wouw geestelijk verzorger en consulent CCE Landelijke Dag Waardigheid & Trots 4 juni 2019

Zingeving

1 b. Vertellen over je leven

1 c. Contact -> Ontmoeting

2 a. Zingeving: waarover hebben we het?

2 b. Zingeving: wat voor jou geldt op dit moment

2 c. Wat maakt het leven de moeite waard? - Relaties - Bezigheden - Omgeving

3. Zingeving verandert in je levensloop

4 a. Zingevingsbronnen vormen samen een zingevingssysteem

5. Wegvallen van zingevingsbronnen

6. Zinvindingsproces: nieuwe zingevingsbronnen vinden

7. Wat zijn zingevings- of ‘trage’ vragen alleen persoonlijk antwoord mogelijk

8 a. Levensloop: gebeurtenissen die zingevend of zinontnemend waren

8 b. Zingevingsvragen ontstaan op breukpunten van de levensloop

9 a. Verlies als breukpunt

10 a. Wegvallen van zingevingsbronnen kan tot crisis leiden

11 a. Hoe herken je zingevingsvragen?

11 b. Tussen de regels of in gedrag

12 a. Wat is nodig om zingevingsvragen te verstaan?

12 b. - Ontmoeting - antennes - zelfreflectie: hoe doe ik dat zelf?

Dementie

13. Dementie: containerbegrip veel vormen en stadia

14 a Hoe kijkt de samenleving naar dementie?

14 b. Dementie staat haaks op huidige mensbeeld: de autonome mens

14 c. Dementie is een ramp en kostenpost

14 d. ‘Ze weten het niet meer; ze merken er niets meer van; ze hebben er niets aan’

15 a. Kijken vanuit de cliënt

15 b. Wij zijn méér dan onze ziekte!

15 c. Hun verhaal wordt niet gehoord

15 d. Wie hen echt wil ontmoeten ontdekt een mens met wijsheid, gevoelens en een zielenleven

15 e. Kennis vanuit verstand wordt minder, maar vanuit het hart wordt méér

15 f. Eerlijkheid binnen- en buitenkant kloppen

16 a. Wat betekent deze ziekte voor cliënt zelf?

16 b. Dementie is verlies betekent rouwen

16 c. Veiligheid en verbanden raken kwijt; zij zoeken geborgenheid

17. Welke zorg vragen zij? - nabijheid, aandacht - ‘zijn’ i. p. v. ‘doen’ - afstemmen - traagheid - aandacht voor binnenruimte

18. Tegenkracht & kracht - druk is de norm - vertraging is zonde - snelheid en afdwingen werkt niet - geduldige zorg verdient zich terug - nabijheid en uithouden is actief - vraag wederkerigheid

19. Bestaand lijden wordt verzwaard - door dominante mensbeeld dat hen degradeert - economische denken dat dominant is in de zorg

20. Fasen in dementieproces = verandering van zingevingsbronnen

21 a. Het bedreigde ik cognitieve fase

21 b. Verstoring van geheugen – denken – regie -> schijn ophouden - gespannen wantrouwen

22 a. Het verdwaalde ik emotionele fase

22 b. Wie ben ik? Waar ben ik?

22 c. Heden en verleden, feiten en beleving, waarheid en fantasie lopen door elkaar

22 d. Beleving en intuïtie belangrijker dan cognitie

22 e. Ruimte om gevoelens te uiten

22 f. Vertrouwde activiteiten en routine geven houvast

23. Zingevingsbehoefte: - blijft altijd bestaan - zoeken naar zin en samenhang - troost en geborgenheid - verbinding met hogere/wezenlijke - om ‘t hoekje kijken

24. ’Trage’ vragen: - in woorden of lichaamstaal - onoplosbaar/geen antwoorden - bij verlies, lijden, eindigheid - tegenstrijdigheden

25 a. Hoe op het spoor van zingeving? - Wat is betekenisvol? Vraag het! Wat hoor je? Kijk! Wat zie je? - Symbolen en symboolgedrag - Levensverhaal - Levensgeschiedenis (mn. vroeger verlies)

25 b. Wat maakt het leven de moeite waard? -Hoe kom je daar achter? Ken je de cliënt zelf voldoende? Wie kennen hem/haar nog beter?

26 a. Het levensverhaal & de levensgeschiedenis (= historisch levensverhaal) bij voorkeur in vorm van Levensboek

26 b: levensgeschiedenis: - gezin van herkomst - wonen - medisch - opleiding - werken - eigen gezin

26 c. Zingevende en zinontnemende gebeurtenissen in levensloop en levensstijl

26 d. Zingevingsbronnen: personen, dieren, dingen, activiteiten, eigen lichaam/seksualiteit

27 a. Zoek in levensverhaal oriëntatiepunten die veiligheid bieden: Verleden: relaties - gezin- werkkinderen- hobbys

27 b. Wat deed men vroeger en kon men goed? Is dat weer te activeren?

28 a. Hoe drukken zij zich uit?

28 b. Terug naar toen: opent schatkist van kindertijd

28 c. - Verbondenheid met ouders - relatie met broers en zussen - kinderen diep in het hart - echtgenoten op handen gedragen

28 d. Herinneringen verzachten de pijn van nu en slaan de gaten dicht

28 e. Herinneringen aan: - huisdieren - voorwerpen slaan bruggen

28 f. Vroeger: -hard leven -zware lasten -groot verantwoordelijkheidsgevoel -traditioneel rollenpatroon

28 g. Verhalen: - ontstaan vertellend - innerlijke dialoog - klanken trefzeker - verhullen niets - recht uit het hart

28 h. Eigen taal: -blik in binnenwereld -meerduidig -poëtisch -verwarrend

28 i. - Uiting van verzet - Humor als wapen - complimentjes belangrijk - verandering van aard

29. Het verborgen ik weinig besef van persoon, tijd en plaats contact met omgeving is beperkt

30. Het verzonken ik weinig tot geen contact ‘ik’ lijkt verdwenen gevoelig voor (aangename) prikkels

31. Waar woorden ontbreken: - lichaamstaal - uitstraling - tranen

32. Muziek: -blijft in herinnering -heilzaam -troostend -bliksemafleider

33. Wat betekenen ze voor elkaar? - korte momenten van samen - feesten bevorderen dat - dementie doet grenzen vervagen - verlangen naar ‘thuis bij elkaar’

34 a. Wat betekenen zij voor de werkers? - onbehagen, onrust - andere invulling van zin - andere waarden - veel te ontvangen

34 b. - loslaten eigen beelden - andere normen - confrontatie met vreemde in ons - eigen kwetsbaarheid - echtheid en eerlijkheid - feedback - luisteren naar eigen hart

34 c. - Geen sexy werkplek in ogen van - anderen veel tekorten zwaar toch kiezen voor frontlinie opkomen voor deze mensen

35. Geestelijke verzorging: - luisteren om verhaal van zinbeleving naar boven te halen - bondgenoot m. b. t. verlangens van cliënten en werkers - zoeken naar nieuwe levensbalans