Een eigen huis een plek onder de zon

Een eigen huis, een plek onder de zon? Recht op wonen voor iedereen Design Charles & Ray Eames Hang it all © Vitra � Vanuit de onderzoekswereld Sien Winters Kristof Heylen

Vlaamse Wooncode: Art. 3: « Iedereen heeft recht op wonen. Daartoe moet de beschikking over een aangepaste woning, van goede kwaliteit, in een behoorlijke woonomgeving, tegen een betaalbare prijs en met woonzekerheid worden bevorderd. » Art. 4: « Het Vlaamse woonbeleid heeft in het bijzonder aandacht voor de behoeftige gezinnen en alleenstaanden. » 2 meest

1. Een eigen huis? Bron: Goossens e. a. (1997); ADSEI, SEE 2001; Heylen e. a. (2007); Heylen (2012) 3

1. Een eigen huis? Evolutie aandeel eigenaars naar inkomensquintiel (equivalente inkomens, huishoudens op actieve leeftijd) Bron: Heylen e. a. (2007) op basis van diverse bronnen Pagina 4

2. Is wonen betaalbaar? Bron: ADSEI, FOD Economie ; Vastmans & Buyst, 2012; eigen bewerking 5

2. Is wonen betaalbaar? Eigenaars: Ongeveer helft heeft woning afbetaald Wie recent heeft gekocht/gebouwd: Heeft hoge prijs betaald Maar genoot lage intrest En voordeel van woonbonus Zodat de gemiddelde afbetaling maar iets meer steeg dan inflatie (sinds 2005) Een kwart betaalt meer dan 30% van inkomen aan lening Een op tien houdt onvoldoende inkomen over om menswaardig deel te nemen aan de samenleving 6

2. Is wonen betaalbaar? Private huurders: Sinds 2005: huurprijzen zijn minder sterk gestegen dan woningprijzen Maar sterker dan de gemiddelde afbetaling van een lening De helft betaalt meer dan 30% van inkomen aan huur 30% houdt onvoldoende inkomen over om menswaardig deel te nemen aan de samenleving Bovendien toenemende kosten voor verwarming, water, electriciteit 7

2. Is wonen betaalbaar? Sociale huurders: Ongeveer de helft in 20% laagste inkomens Sinds 2005: huurprijzen zijn gemiddeld gestegen Eén op vier betaalt meer dan 30% van inkomen aan huur Een op drie houdt onvoldoende inkomen over om menswaardig deel te nemen aan de samenleving Huurlasten (bijkomende woonuitgaven) minder gestegen dan in private huur 8

3. Wat met de kwaliteit? Evolutie Uitrusting 1981* 1991** 2005*** Geen klein comfort 28. 7% 13. 9% 4. 9% 3. 3% Klein comfort 22. 4% 27. 1% 25. 0% 17. 8% Middelmatig comfort 20. 1% 16. 6% 14. 0% 10. 4% Groot comfort 28. 8% 42. 4% 56. 0% 68. 5% Bron: * Goossens et al. (1997), **Vanneste et al. (2007), *** Heylen et al. (2007). Klein comfort = stromend water, WC en badkamer of douche Middelmatig comfort = klein comfort + CV Groot comfort = middelmatig comfort, keuken min 4 m², telefoonaansluiting, minstens één auto. Pagina 9

3. Wat met de kwaliteit? % bevolking in een woning met lekkend dak, vochtige muur of vloer (schimmel, huiszwam) of rottend raamwerk 25 20 21. 4 19. 1 15 Private huur % 12. 2 10 9. 7 12 Eigenaars 9. 8 Totaal 5 0 2005 2006 2007 Bron: Heylen (2012), Evolutie van de woonsituatie in Vlaanderen. EU SILC data 10 2009

Zowel voor betaalbaarheid als kwaliteit: Grootste problemen: Lage inkomens Alleenstaanden, eenoudergezinnen Werklozen, zieken, arbeidsongeschikten Vooral in de private huur En geconcentreerd in steden 11

3. Woonzekerheid Zeer groot voor eigenaars En ook voor sociale huurders Veel minder voor private huur 12

4. Het woonbeleid Vlaams Parlement (2013), ‘Ontwerp van decreet houdende de Middelenbegroting van de Vlaamse gemeenschap voor het begrotings jaar 2014’; Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers (2013), ‘Wetsontwerp houdende de Middelenbegroting voor het begrotingsjaar 2014’; Wonen Vlaanderen Niet inbegrepen: BTW, vennootschapsbelasting, energiemaatregelen, fiscale voordelen voor tweede verblijven Berekeningen onder veronderstellingen

4. Het woonbeleid Vlaamse (niet fiscale) subsidies op vlak van wonen, gem. in euro per jaar (maand) en aantal, Vlaanderen, 2008 Subsidie (euro/jaar) Aantal Sociale huisvesting 2. 784 (232) 141. 000 Huursubsidie 1. 212 (101) 8. 095 Renovatiepremie 6. 300 14. 686 Verbeteringspremie 1. 056 4. 309 Aanpassingspremie 1. 168 740 Sociale lening Vlaams Woningfonds Sociale lening VMSW 1. 330 (111) 28. 451 922 (77) 22. 958 Bron: Heylen & Winters (2012), De verdeling van de subsidies op vlak van wonen in Vlaanderen, Steunpunt Ruimte en Wonen. Data VMSW, agentschap Wonen Vlaanderen en Vlaams Woningfonds 14

4. Het woonbeleid Gemiddelde subsidie sociale huur, Vlaanderen 2008 Bron: VMSW databank sociale huurders (Heylen & Winters, 2012) 15

4. Het woonbeleid Gemiddelde huursubsidie, Vlaanderen 2008 Bron: databank Wonen Vlaanderen (Heylen & Winters, 2012) 16

4. Het woonbeleid Gemiddelde subsidie per maand sociale lening VMSW, Vlaanderen 2008 Bron: databank VMSW, leningen waarvoor rentevoet herzienbaar was 2003 2008 (Heylen & Winters, 2012) 17

4. Het woonbeleid Gemiddelde voordelen van woonbonus, voor de begunstigden (in euro per jaar), op gezinsniveau, naar inkomen, Vlaanderen, 2012 Inkomens-quintielen 1 € 751 2 € 1 201 3 € 1 685 4 € 1 966 5 € 2 156 Bron: SILC 2010, EUROMOD 2012, eigen bewerking, N=405

4. Het woonbeleid Totaalbedrag voor woonbonus en ‘oude’ systeem hypotheekaftrek, in %, naar inkomensquintielen, Vlaanderen, 2012 Bron: SILC 2010, EUROMOD 2012, eigen bewerking N=405 voor woonbonus, N=692 voor bouwsparen.

5. Impact wonen op armoede/ongelijkheid Impact van woonuitgaven en woonsubsidies op armoede en ongelijkheid, Vlaanderen, 2005 Impact van woonuitgaven (huur/afbetaling) Impact van woonsubsidies* Armoede cijfer + 74% + 1% Inkomensongelijkheid + 12% + 0, 4% Bron: Woonsurvey 2005 (Heylen & Haffner, 2012) Armoede %: aandeel met equivalent inkomen onder 50% van mediaan Ongelijkheid: Gini-coëfficiënt *hypotheekaftrek en huursubsidie

6. Het woonbeleid durven herdenken Vanuit bovenstaande analyse: Verschuiving van ondersteuning eigendom naar huur, o. a. door geleidelijke afbouw woonbonus Middelen beter richten op wie het echt nodig heeft Sociale huisvesting als krachtig instrument: Selectieve toekenning Subsidie in functie van inkomen Begeleiding van de huurder Instrument van stadsontwikkeling Bijdrage tot goede ruimtelijke ordening / publieke voorzieningen Meer creativiteit in financieringsformules mogelijk 21

6. Het woonbeleid durven herdenken • Private huurmarkt ondersteunen – Langs kant van huurder: inkomensverhoging, huursubsidie… – Langs kant van verhuurders: stimuleren van langdurige verhuur en investeringen, kwaliteitsbeleid 22