MENADMENT III nedelja Evolucija teorija menadmenta Menadment kroz

MENADŽMENT III nedelja Evolucija teorija menadžmenta

Menadžment kroz istoriju 2 2

Menadžment kroz istoriju Vreme Subjekt P O V K Elementi menadzmenta 5000 BC Sumeri 3000 BC Egipcani x Pismena evidencija x x x P. O. K. pismeni zahtevi, odlucivanje sa radnicima 1800 BC Hamurabi x Kontrolni mehanizmi, svedoci (pravni postupcima) 500 BC Sun Tzu x 400 BC Ksenofon x x Menadzment kao posebna umetnost Strategija, SWOT protivnika 175 Katon x Opis poslova 284 Dioklecijan x Delegacija nadleznosti 900 Al Farabi x Liderske odlike 1100 Al Gazali x Menadzerske osobine 1418 Barbarigo 1525 Tomas Mor 3 x x Razlicite organizacione formacije x x Kritika loseg menadzmenta I liderstva 3

2. Škole menadžmenta • Naučni menadžment • Birokratski i administrativni menadžment • Menadžment međuljudskih odnosa • Operativni, informacioni, sistemski i situacioni 4

3. Naučni menadžment Klasična menadžment škola Kraj 19. v - velika akumulacija fizičkih i ljudskih resursa, stvaranje velikih organizacija. Razvoj tehnologije i mehanizacije, ali niska produktivnost. • Naučni menadžment • Klasična teorija organizacije: – Birokratski menadžment – Administrativni menadžment 5

3. Naučni menadžment NAUČNI MENADŽMENT Klasična menadžment škola ADMINISTRATIVNI MENADŽMENT BIROKRATSKI MENADŽMENT 6

3. Naučni menadžment • Temeljno istraživanje i testiranje različitih metoda rada sa ciljem da se odredi najbolji i najefikasniji način. • Naučnim proučavanjem poslova se unapređuje efikasnost. 7

1. Pojmovno određenje menadžmenta Razvoj modernog menadžmenta - 2 Frederick W. Taylor (1856 -1915) US The Principles of Scientific Management Naucni menadžment je sistematsko istrazivanje koje ima za cilj da: – – Pronadje najbolji nacin na koji svaki zadatak moze da se obavi Vrsi izbor obuka, poducavanje I usavrsavanje radnika Uspostavi saradnju izmedju poslodavaca I radnika Ravnomerno raspodelo posao I odgovornosti izmedju radnika I sefova 8

1. Pojmovno određenje menadžmenta Razvoj modernog menadžmenta - 3 Frederick W. Taylor (1856 -1915) US • • • Plan nagrađivanja: plata za standard + bonus, ranije prema vremenu Temelj upravljanja: visoke plate i niski troškovi radne snage Proučavao gubitke: prirodno i sistematsko zabušavanje Remetilac ritma Standardno vreme: najkraće vreme uz pravednu nadoknadu Faktori za određivanje norme: ljudi, sredstva, materijal, metode, uslovi rada • Principi upravljanja: – Veliki dnevni zadatak – Standardni uslovi – Velike plate za uspeh – Gubitak u slučaju neuspeha 9

3. Naučni menadžment Frank i Lillian Gilbreth • • Koristili studije pokreta da pojednostave posao Studije vremena i pokreta zidara Koristili filmski zapis Tražili najbolji način rada 10

3. Naučni menadžment Henry Gantt • Upravljanje vremenom, tzv. Gantov dijagram • U planiranju osim troškova važno i vreme. 11

4. Birokratski i administrativni menadžment Max Webber (1864 – 1920) - birokratski menadžment • Birokratija je idealna i čista forma organizacije – vršenje kontrole na osnovu znanja, stručnosti ili iskustva • Podela rada, hijerarhija, izbor kadrova na osnovu kvalifikacija, definisanje strogih pravila i procedura • Sedam karakteristika Birokratije Prednosti Mane preciznost, brzina, poznavanje alata, kontinuitet, diskrecija, stroga koordinacija rigidnost, impersonalnost, negiranje ljudskog faktora, “gvozdeni kavez” 12

4. Birokratski i administrativni menadžment Karakteristika Opis Zaposljavane na bazi kvalifikacija Radnici se zaposljavaju na osnovu tehnicke obucenosti ili obrazovanja Unapredjenje na Unapredjenje je zasnovano na sposobnostima ili dostignucima. bazi sposobnosti Odlucuju menadzeri a ne vlasnici firmi Komandni lanac Svako radon mesto je deo hierarhije u kojoj svako zauzima odredjeni polozaj, podnosi izvestaje I odgovara za rezultate visem polozaju. Pravo na zalbu stiti nize polozaje Podela rada Zadaci, odgovornosti I nadleznosti su jasno definisani I podeljeni Nepristrasna primena pravila I procedura Pravila I procedure vaze podjednako za sve clanove organizacije I primenjuju se nepristrasno bez obzira na polozaj ili status Pismena evidencija Sve administrativen odluke, akti, pravila ili procedure bice sacuvani u pismenom obliku. Menadzeri odvojeni od vlasnika Vlasnici organizacije ne treba da upravljaju organizacijom ili da nadgledaju njeno funkcionisanje. 13

4. Birokratski i administrativni menadžment Henry Fayol – administrativni menadžment • 6 osnovnih funkcija organizacije: tehničke, komercijalne, finansijske, aktivnosti obezbeđenja, računovodstvene, administrativne aktivnosti • Administrativna funkcija: predviđanje i planiranje, organizovanje, komandovanje, koordinacija, kontrola • Stručna znanja (tehnička, komercijalna, finansijska, bezbednosna i administrativna) se razlikuju po nivoima menadžmenta. • 14 principa menadžmenta 14

1. Pojmovno određenje menadžmenta Administrativni menadžment - 1 Henry Fayol (1841 -1925) Fr. General and Business Administration 6 osnovnih funkcija organizacije: tehničke, komercijalne, finansijske, aktivnosti obezbeđenja, računovodstvene, administrativne aktivnosti Administriracija (funkcija menadžmenta) ukljucuje – Planiranje (razmatranje buducnosti, ciljevi) – Organizovanje (usmeravanje resursa) – Naredjivanje (izdavanje naloga) – Koordinisanje (povezivanje I integracija poslova) – Kontrolisanje (nadgledanje ispunjavanja zadataka) • 14 Principa administrativne funkcije 15

1. Pojmovno određenje menadžmenta 14 Principa H. Fayol-a (1) Henry Fayol (1841 -1925) Fr. 16

1. Pojmovno određenje menadžmenta 14 Principa H. Fayol-a (2) Henry Fayol (1841 -1925) Fr. 17

5. Menadžment međuljudskih odnosa Mary Parker Follet (1868 – 1933) • Veština obavljanja poslova pomoću drugih ljudi. • Posao menadžera je da definiše ciljeve, saopšti ih podređenima i motiviše podređene da ih reše. • Iznela je ideju o integrativnom pristupu resavanja konflikta • Odsustvo slepe poslusnosti omogucava komunikaciju I konstruktivno resavanje problema • Autoritet proizilazi iz znanja i iskustva, a ne iz položaja • Lider sagledava I celinu I detalje 18

5. Menadžment međuljudskih odnosa Hawthorne studije • • Studije vršene u elektrani u Čikagu 1924 -32. godine WE Proučavali odnose između ljudi koji rade zajedno: eksperimenti Uticaj intenziteta osvetlenja na produktivnost Elton Mayo (1880 - 1948), Aus: unaprediti moral i produktivnost zaposlenih uvođenjem perioda odmora i timskim radom 19

5. Menadžment međuljudskih odnosa Chester Barnard (1886 – 1961) US • Centralna teza: Kompanija će biti efikasna samo ako su njeni ciljevi u ravnoteži sa ciljevima pojedinaca koji u njoj rade. • Definisao teoriju o prihvatanju autoriteta. • Zona indiferentnosti 20

5. Menadžment međuljudskih odnosa Abraham Maslow (1908 – 1970) Hierarhija potreba (1943) • Ne mogu se zadovoljavati potrebe višeg nivoa, ukoliko nisu zadovoljene potrebe nižeg nivoa • Pojedinac je motivisan da zadovolji potrebu najjačeg intenziteta 21

5. Menadžment međuljudskih odnosa Douglas Mc. Gregor (1906 – 1964): TEORIJA X I TEORIJA Y (1960) • TEORIJA X: ljudi su po svojoj prirodi inertni, lenji, opiru se promenama; zato menadžeri moraju da ih ubeđuju, nagrađuju ili kažnjavaju. • Radnici rade minimalno koliko moraju, ne ostvaruju svoj maksimalni potencijal • TEORIJA Y: ljudi su motivisani, odgovorni i sposobni za razvoj; kreativni; spremni da traže i prihvataju odgovornost. • Radnici rade vise od nuznog minimum I ostvaruju svoj maksimalni potencijal) 22

6. Operativni, informacioni, sistemski i situacioni menadžment Operativni menadžment – upravljanje svakodnevnom proizvodnjom roba i usluga • Bazira se na – – – – – kontroli kvaliteta, tehnikama predvidjanja, planiranju kapaciteta, merenju I poboljsanju produktivnosti, sistemima planiranja dnevnih aktivnosti, sistemima upravljanja zalihama, tehnikama merenja rada, menadzmentom projektima, analaizama troskova I koristi 23

6. Operativni, informacioni, sistemski i situacioni menadžment • Informacioni menadžment - pribavljanje valjanih i pravovremenih informacija • Nacin registrovanja informacija kroz historiju je uticao na nacin pribavljanja, organizovanja I manipulisanja informacijama • ERP Sistemi

6. Operativni, informacioni, sistemski i situacioni menadžment Sistemski menadžment Organizacija je otvoreni sistem u interakciji sa okruženjem u stalnom procesu pretvaranja resursa u gotove proizvode. Okruženje – izvor resursa i feedback-a 25

6. Operativni, informacioni, sistemski i situacioni menadžment • Sistem – skup međusobno povezanih elemenata ili delova koji funkcionišu kao celina • Podsistemi – manji sistemi koji deluju unutar većeg sistema • Sinergija – pojava kada zajedno funkcionisanje dva ili vise podsistema proizvedy bolji efekat nego kada deluju izolovano 1+1>3 • Zatvoreni sistemi - mogu da se odrze I funkcionisu bez interakcije sa okruzenjem • Otvoreni sistemi – mogu da se odrze I funkcionisu iskljucivo nkroz interakciju sa svojim okruzenjem. • Situavcioni pristup – ne postoje univerzalno vazece teorije menadzmenta, vec da zavise od konkretnih situacija. Prilagodjavane promenama uslova u sistemima 26

Društvena odgovornost ü Proizvodi i Usluge (za kupce) ü Profit (za različite stakeholdere) ü Znanje (za sadašnju i buduće generacije) “Firmina Društvena Odgovornost“ je odgovornost firme da stvara i distribuira vrednosti u drustvu, na društveno i ekološki odgovoran način Uzimajući u obzir interese Stakeholdera: radeći na ü Zakonski, ü Etički i ü Dovrotvoran nacin Baziran na Odrzivom razvoju: vodeci racuna o ü Resursima, ü Zagadnjenju i ü Biodiversitetu

Istrorija Ljudskih Prava i Prava Radnika • General Assembly of UN (Dec. 10, 1948) – http: //www. unhchr. ch/udhr/ • International Labor Organization (1919) – http: //www. ilo. org/global/lang--en/index. htm – Declaration on Fundamental Principles & Rights at Work (June 1998) • United Nations Global Compact – http: //unglobalcompact. org/ 6/15/2021 Page 28/22

Glavni Instrumenti / Smernice sa Ljudska Prava (UN) International Bill of Human Rights Universal Declaration of Human Rights (UDHR), 1948 International Convent on Economic, Social and Cultural Rights (ICESR), 1966 Convention Against on Torture and Elimination Convention Other Cruel, of All Forms Inhumane or on Rights of of the Child, Degrading Discriminati Treatment 1989 on Against or Women, Punishment, 1966 1984 International Convent on Civil and Political Rights (ICCPR), 1966 Convent on Status of Refugees, 1966 International Convent on Elimination of All Forms of Racial Discriminati on, 1966

Univerzalna Deklaracija Ljudskih Prava Od Hammurabijevog zakonika do UDHR Neotudjiva, obavezna az svakog pojedinca ili organizaciju • Istorijski interes u Osnovan ljudska prava Buddhist, Christian, Confucian, Hindu, Muslim, Jewish. . Hammurabi Codes, Greek / Roman Philosophers St. T. Aquinas, B. Spinoza, W. Leibniz … Declaracija prava ljudi I gradjana (Fr) Bill of Rights (US) • Dva svetska rata kao katalizator • Eleanora Roosevelt Glavni kreator dokumenta prihvacenog na UN’s Generalnom zasedanju Dec. 10, 1948

Article 1. All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. Article 2. Everyone is entitled to all the rights and freedoms set forth in this Declaration, without distinction of any kind, such as race, color, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status. Furthermore, no distinction shall be made on the basis of the political, jurisdictional or international status of the country or territory to which a person belongs, whether it be independent, trust, nonself-governing or under any other limitation of sovereignty. Article 5. No one shall be subjected to torture or to cruel, inhuman or degrading treatment or punishment. Article 7. All are equal before the law and are entitled without any discrimination to equal protection of the law. All are entitled to equal protection against any discrimination in violation of this Declaration and against any incitement to such discrimination. Article 12. No one shall be subjected to arbitrary interference with his privacy, family, home or correspondence, nor to attacks upon his honor and reputation. Everyone has the right to the protection of the law against such interference or attacks. Article 19. Everyone has the right to freedom of opinion and expression; this right includes freedom to hold opinions without interference and to seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontiers. Article 23. (1) Everyone has the right to work, to free choice of employment, to just and favorable conditions of work and to protection against unemployment. (2) Everyone, without any discrimination, has the right to equal pay for equal work. (3) Everyone who works has the right to just and favorable remuneration ensuring for himself and his family an existence worthy of human dignity, and supplemented, if necessary, by other means of social protection. (4) Everyone has the right to form and to join trade unions for the protection of his interests. 6/15/2021 Page 31/22

Percepcija poštovanja ljudskih prava u raznim zemljama sveta The question was: How much respect is there for individual freedom and human rights nowadays in (country)? 6/15/2021 Page 32/22 The graph shows where respondents rated their country on the level of respect for individual freedom and human rights, by election study. In parentheses is the average rating reported by respondents in each election study - the lower the number in parentheses, the more perceived respect on average.

International Labor Organization (Medjunarodna Organizacija Rada) Istorijat ILO organizacija je osnovana 1919 godine, po završetku Provg Svetskog Rata, sa viziojom da trajni mir u svetu je moguće postici samo uz poštovanje prava radnika. ILO je postala prva specijalizovana organizacija Ujedinjenih nacija u 1946. Medjunarodni Standardi Rada ILO je globalna organizacija odgovorna za kreaciju i nadzor nad medjunaronim standardima u vezi sa radom i radnicima. U saradnji sa predstavnicima zemalja članica, ILO teži da obezbedi uslove u teoriji 6/15/2021 da se standardi poštuju i. Page 33/22 i u svakodnevnoj praksi.

Standardi po Temama http: //www. ilo. org/ilolex/english/subject. E. htm 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. Freedom of association, collective bargaining, and industrial relations Forced labor Elimination of child labor and protection of children and young persons Equality of opportunity and treatment Tripartite consultation Labor administration and inspection Employment policy and promotion Vocational guidance and training Employment security Wages Working time Occupational safety and health Social security Maternity protection Social policy Migrant workers Seafarers Fishermen Dockworkers Indigenous and tribal peoples Specific categories of workers Final Articles Conventions

Osnovni Principi i Prava na Radu (1998) Svi članovi. . imaju obavezu … da poštuju, šire i primenjuju … principe koji pokrivaju osnovna prava …: • Slobodu udruživanja i prihvatanje prava na Kolektivno dogovaranje • Eliminaciju svih formi prinudnog rada • Eliminaciju svih formi dečijeg rada • Eliminaciju svih formi diskriminacije http: //www. ilo. org/public/english/standards/relm/ilc 86/com-dtxt. htm Page 35/22

United Nations Global Compact (Globalni Dogovor) Strateška Inicijativa Ujedinjenih Nacija Glavni Ciljevi • Da uspostavi i promovise 10 principa u firmama u celom svetu • Da podržava šire ciljeve Ujedinjenih Nacija, uključujući i Millennium Development Goals (MDGs) 10 Principa Globalnog Dogovora su bazirani na: • • The Universal Declaration of Human Rights The ILO’s Declaration on Fundamental Principles & Rights at Work The Rio Declaration on Environment and Development The United Nations Convention Against Corruption 6/15/2021 Page 36/22

Savremene Definicije Etike … disciplina koja se bavi problemima dobrog i lošeg, ispravnog i neispravnog i problemima moralnih obaveza … … sistem moralnih principa, pravila i standarda ponašanja… … teorija ili sistem moralnih vrednosti, principi ponašanja važeći za pojedinca ili grupu… … filzofija dobra i zla … … samosvest o moralnim vrednostima … … skup moralnih pravila i primena istih… … lični izbor … … pravila ponašanja pojedinca ili grupa bazirana na stavovoma o tome šta je dobro a sta loše… … principi i vrednosti ponašanja u privatnom i javnom životu …

Zlatno Pravilo Etike i Princip Reciprociteta - tretiraj druge onako kako želis sam da tretirando- to Christianity: All things whatsoever ye would thatbudes men should you, do ye so to them; for this is the law and the prophets. (Matthew 7: 1) Confucianism: Do not do to others what you would not like yourself. Then there will be no resentment against you, either in the family or in the state. (Analects 12: 2) Buddhism: Hurt not others in ways that yourself would find hurtful. (Udana-Varga 5, 1) Hinduism: This is the sum of duty; do naught onto others what you would not have them do unto you. (Mahabharata 5, 1517) Islam: No one of you is a believer until he desires for his brother that which he desires for himself. (Sunnah) Judaism: What is hateful to you, do not do to your fellowman. This is the entire Law; all the rest is commentary. (Talmud, Shabbat 3 id) Taoism: Regard your neighbor’s gain as your gain, and your neighbor’s loss as your own loss. (Tai Shang Kan Yin P’ien) Zoroastrianism: That nature alone is good which refrains from

Etika u Firmama … pravila profesionalnog ponasanja uključujući aspekte odgovornosti i obaveza prema profesiji i široj zajednici … … pravila ponašanja definisana i prihvaćena od strane biznisa us cilju promocije odgovornosti i morala u svakodnevnoj praksi… … proces utvrdjivanja i poštovanja interesa stejkholdera uz vodjenje računa of moralnim vrednostima i principima… … skup nepisanih pravila ponašanja kojima se rukovode društvene organizacije i firme … 6/15/2021 Page 39/22

Etika Ukratko Dobro Ispravno Moralno Fer Pravedno Loše Neispravno Nemoralno Nefer Nepravedno STOP 6/15/2021 Page 40/22

Etičko Ponašanje Etičko ponašanje je ispravno, fer i pošteno ponašanje koje je rezultat slobodne volje pojedinca ili grupe, bez straha od sankcija ili drugh pritisaka. Takvo ponašanje je obično na ispitu kada: • Ne postoje jasna pravila ili sankcije • Postoje pravila, ali su pravila podložna subjektivnim interpretacijama • Postoje pravila ili sankcije, ali nema svedoka • Postoji kolektivna atmosfera ne-etickog ponašanja • Postoje pritisci okoline u cilju ne-etickog ponašanja • Postoje egzistencijalni pritisci na pojedinca ili grupu Etičko ponašanje ja bazirano na sopstvenom integritetu i respektu prema sebi i svojoj okolini.

Pun Koncenzus Krivično Pravo (obavezno) Gradjansko Pravo (obavezno) Religijsko Pravo (obavezno) Nema Koncenzusa Drustveni koncenzus o ispravnosti / pravdi Posledice Ponašanja (za pojedince, grupe, zajednicu) Kritične, Važne Beznačajne 6/15/2021 Druga Prava, Pravila (dobrovoljno) Pravno = Mora (postoje sankcije) Etički = Treba (ne postoje sankcije) Page 42/22 Etička Ograničenja (dobrovoljna)

Zakonski Obavezno Ponašanje us skladu sa zakonima ili propisanim pravilima je deo CSR-a koji predvidja da: • Svi aspekti poslovanja budu u potpunoj saglasnosti sa svim zakonima, pravilima i propisima koji se na takvo poslovanje mogu primeniti • Primenjujemo zakon i van poslovne organizacije, u kontaktu sa svim spoljnim stejkholderima • Izbor poslovnih partnera uzima u obzir njihov kodeks ponašanja i njihov odnos prema njihovim zakonskim obavezama.

Kljucni termini - 1 • Eticki Intenzitet – Koliko si ljudi zabrinuti povodom odredjenog etickog pitanja • Tezina posledica – Ukupna steta ili korist koji proizilase iz eticke odluke • Drustveni koncenzus – Saglasnost o tome da li je odredjeno ponasanje dobro ili lose • Verovatnoca efekta – Sansa da ce se nesto dogoditi I prouzrokovati stetu drugima

Kljucni termini - 2 • Vremenska dimenzija – Vreme izmedju odredjenog postupka I posledica koje taj postupak uzrokuje • Blizina efekta – Drustvena, psiholoska, kulturna ili fizicka distance izmedju donosioca odluke I onih na koje ta odluka utice • Koncentracija efekta – Ukupna steta ili korist koju odredjeni postupak donosi prosecnoj osobi • Prekonvencionalni nivo moralnog razvoja – Prvi nivo moralnog razvoja na kome ljudi donose odluke na osnovu sebicnih razloga • Konvencionalni nivo moralnog razvoja – Drugi nivo moralnog razvoja na kome ljudi donose odluke u skladu sa ocekivanjima drustva

Hvala na paznji