UVOD U MENADMENT Prof dr Slobodan S upljanin

UVOD U MENADŽMENT Prof. dr Slobodan S. Župljanin TEMA : PLANIRANJE KAO FUNKCIJA MENADŽMENTA Banja Luka, 19. 03. 2020. godine.

UVOD U MENADŽMENT CILJ TEME : • Da se studenti upoznaju sa osnovnim karakteristikama planiranja menadžmenta • Da se studenti nauče razlikovati planiranje od ostalih funkcija menadžmenta • Da studenti nauče razlikovati planiranje od upravljanja • Da studenti steknu osnovna znanja o pojmu korporacijsko planiranje • Da se studenti osposobe da stečena znanja primijene u praksi

UVOD U MENADŽMENT STRUKTURA TEME I UVOD II GLAVNI DIO PLANIRANJE – OSNOVE PLANIRANJA CILJEVI PLANIRANJA STRATEGIJE PLANOVI – POJAM I ZNAČAJ III ZAKLJUČNA RAZMATRANJA

UVOD U MENADŽMENT METOD RADA 1. Usmeno izlaganje uz video prezentaciju 2. Upućivanje na primjere iz prakse 3. Interaktivno učešće studenata u toku izlaganja 4. Pitanja, odgovori i diskusija na kraju predavanja 5. Podjela prezentovanog materijala i upućivanje na relevantnu literaturu

UVOD U MENADŽMENT PLANIRANJE Ø OSNOVE PLANIRANJA 1. Ø PLANIRANJE – POJAM, ZNAČAJ, CILJEVI Planiranje podrazumjeva: - Funkciju menadžmenta - Proces - Naučnu disciplinu

UVOD U MENADŽMENT Ø Ø 1. 1. PLANIRANJE KAO FUNKCIJA MENADŽMENTA Planiranje je prva od funkcija koju menadžeri vrše. Obavljanje svih ostalih funkcija uslovljeno je rezultatima planiranja. Ciljevi planiranja su : - Usmjeravanje organizacije - Redukovanje neizvjesnosti - Minimiziranje neplaniranih i nekorisnih aktivnosti - Definisanje standarda koji se koriste za kontrolisanje

UVOD U MENADŽMENT 1. 2. PLANIRANJE KAO PROCES Ø Planiranje je proces izvršenja aktivnosti koje su neophodne za donošenje planskih odluka. Ø Odluke koje se donose: ciljevi, strategije i planovi o usmejravanju organizacije. Ø Planiranje: kontinuiran proces kojim se funkcionisanje organizacije usmjerava u skladu sa dinamikom i karakterom postojećih i budućih zahteva njenog okruženja. 1. 3. PLANIRANJE KAO NAUČNA DISCIPLINA Ø Skup naučno verifikovanih principa, postupaka i pravila o efektivnom i efikasnom planiranju

UVOD U MENADŽMENT 2. PROCES PLANIRANJA 2. 1. PROCES PLANIRANJA –POJAM , ZNAČAJ, SVRHA Ø Svrha procesa planiranja je donošenje sledećih odluka o : - Ciljevima; - Strategiji; - Planovima;

UVOD U MENADŽMENT 3. CILJEVI 3. 1. POJAM I ZNAČAJ CILJEVA Ø Ciljevi organizacije – stanje ili situacije kojima one teže; Ø Oni su orjentir za funkcionisanje organizacije u cjelini kao i svakog člana pojedinačno; Ø Rezultati koje organizacija ostvaruje su jedna od pretpostavki realizacije ciljeva;

UVOD U MENADŽMENT 3. 2. Ø VRSTE CILJEVA Ciljevi se dijele na: 1. Prema nivou organizacije na: korporativne ciljeve, ciljeve poslovnih jedinica, ciljeve poslovnih funkcija; 2. Prema značaju na: strategijske, taktičke, operativne; 3. Prema vremenskoj dimenziji na: dugoročne, srednjoročne, kratkoročne;

UVOD U MENADŽMENT 1. Prema prioritetu realizacije na: opstanak, razvoj organizacije; 2. Prema mogućnosti kvantifikacije na: kvantitativne ( opipljive ), kvalitativne; 3. Prema nosiocima u organizaciji na: organizacijske, grupne, pojedinačne; Ø Između svih ciljeva postoji međusobna zavisnost, ali i određeni hijerarhijski odnos – prioriteti;

UVOD U MENADŽMENT 3. 3. KARAKTERISTIKE CILJEVA Ø Ciljevi imaju sledeće karakteristike : 1. 2. 3. 4. 5. Izazovnost – da djeluju motivaciono na menadžere i zaposlene; Ostvarljivost – realni i ostvarljivi u prostoru i vremenu; Specifičnost i mjerljivost – jasni, mjerljivi i razumljivi za menadžere i zaposlene; Vremenska definisanost – utvrđeno kada rezultati treba da budu dostignuti; Relevantnost – važnost ciljeva utvrđuje manadžerski okvir odgovornosti.

UVOD U MENADŽMENT 3. 4. MENADŽMENT PREMA CILJEVIMA (MBO – Management by Objectives) 3. 4. 1. Menadžment prema ciljevima – pojam, karakteristike Ø Koncept koji promoviše da ponašanje menadžera treba da je zasnovano na ciljevima koji su sporazumno utvrđeni od strane nadređenih i podređenih. 1. 2. 3. Njegovi autori pažnju posvjećuju : Vrstama, značaju i međusobnoj usklađenosti ciljeva; Mehanizmu utvrđivanja ciljeva; Praćenju i realizaciji ciljeva;

UVOD U MENADŽMENT 3. 4. 1. 1 VRSTE, ZNAČAJ I MEĐUSOBNA USKLAĐENOST CILJEVA Ø Sve organizacije su ciljnog karaktera. Ø MBO koncept ističe značaj ciljeva organizacije kao cjeline, njenih departmana i pojedinačnih ciljeva; Ø Potreba što višeg stepena međusobne usklađenosti svih ciljeva organizacije; Ø Prilikom definisanja ciljeva utvrditi pokazatelje koji će biti osnov za praćenje i analizu realizacije ciljeva i doprinosa menadžera.

UVOD U MENADŽMENT 3. 4. 1. 2. MEHANIZAM UTVRĐIVANJA CILJEVA Ø Ideja o sporazumnom utvrđivanju ciljeva na svim nivoima, kao najefikasniji mahanizam. 3. 4. 1. 3. PRAĆENJE I ANALIZA REALIZACIJE CILJEVA Ø Kontrolisanje realizacije ciljeva je aktivnost svakog menadžera i sastoji se od: 1. Održavanje sastanaka nadređenih i podređenih menadžera u toku realizacije i na kraju; 2. Samokontrola menadžera na svim organizacionim nivoima.

UVOD U MENADŽMENT 3. 4. 2. PREDNOST I NEDOSTACI MENADŽMENTA PREMA CILJEVIMA Ø Menadžment prema ciljevima svoje dobre i loše osobine. Prednosti - Identifikovanje mjerljivih ciljeva čak i onda kada bi to bilo prenebregnuto; - Povećanje motivacije za ostvarivanje ciljeva; - Kvalitetnije formulisani ciljevi jer učestvuju pojedinci na bazi samokontrole i pomoći. Nedostaci - Kratkoročni karakter definisanih ciljeva; - Mogućnost preduzimanja jednostranih akcija bez obzira na posljedice po šire cjeline; - Nedovoljna sveobuhvatnost u odnosu na poslovanje kao cjelinu.

UVOD U MENADŽMENT 4. STRATEGIJE 4. 1. STRATEGIJA – POJAM , ZNAČAJ, KARAKTERISTIKE Strategija – planske odluke kojima se determinišu osnovni pravci i načini ostvarivanja akcija u realizaciji ciljeva i misije organizacije. Ø Izrada strategije je izuzetno složen i odgovoran posao menadžera, jer izabrana strategija opredjeljuje i sudbinu organizacije.

UVOD U MENADŽMENT Ø U izradi strategije menadžeri moraju da : 1. Izvrše kritičku analizu polazeći od svrhe i zadataka organizacije, pravca u kojem ona ide, okruženja, i budućih aktivnosti kojima se teži; 2. Izvrše SWOT analizu; 3. Izvrše analizu poslovnog portfolija organizacije; 4. Izvrše analizu kompetitivnosti organizacije u pripadajućoj industrijskoj grani.

UVOD U MENADŽMENT Ø Da bi bila prihvatljiva strategija mora da ima relevantne karakteristike i ispunjava sledeće kriterijume : 1. Odgovara eksternoj sredini; 2. Obuhvata i podržava konkurentske prednosti; 3. Konzistentna je sa drugim strategijama u organizaciji; 4. Fleksibilna za posao i organizaciju; 5. Prilagođena misiji i dugoročnim ciljevima organizacije; 6. Izvodljiva u organizaciji;

UVOD U MENADŽMENT Ø 4. 2. VRSTE STRATEGIJA Ø Prema nivou organizacije strategije se dijele na : 1. 2. 3. Korporativne Poslovne Funkcionalne

UVOD U MENADŽMENT Ø 1. 2. 3. 4. Ø 4. 2. 1. KORPORATIVNE STRATEGIJE Korporativne strategije su: Strategija koncentracije – kada se ciljevi organizacije realizuju obavljanjem jedne vrste poslovanja. Strategija redukcije i preorjentacije – prilagođavanje organizacije u cilju njenog opstanka. Primenjiva je samo u kriznim situacijama. Strategija rasta – skup strategija za uspešno ostvarivanje razvojnih ciljeva korporacije. Najpoznatije su: strategija spajanja i pripajanja, razvoja tržišta i dr. Kombinovane strategije – miks navedenih ili nekih drugih specifičnih strategija. Korporativne strategije se još nazivaju i opšte ili generalne.

UVOD U MENADŽMENT 4. 2. 2. POSLOVNE STRATEGIJE Ø Ø Ø 1. 2. 3. Definišu se na nižim nivoima korporacije. Moraju biti konzistentne sa korporativnim strategijama Najpoznatije poslovne strategije su Porterove generičke strategije: Strategija vođstva u troškovima – ostvarenje nižih troškova u odnosu na konkurente bez smanjivanja kvaliteta; Strategija diferenciranja – ostvarenje natprosječnog profita putem konkurentske prednosti na osnovu jedinstvenosti u nečemu (npr. : imidž brenda, novi dizajn, inovativnost, itd. ) Strategija usredsređenosti (fokusiranja) – ostvarenje natprosječnog prinosa na uložena sredstva fokusiranjem na diferenciranje ili cijenu troškova, ili istovremeno fokusiranje na oba faktora.

UVOD U MENADŽMENT Ø 4. 2. 3. FUNKCIONALNA STRATEGIJA Može se diferencirati na: 1. Ekonomsku funkcionalnu strategiju – fokusira se na: - Marketing; Finansije; Operacije; Ljudske resurse; Informacioni sistem; Istraživanje tržišta;

UVOD U MENADŽMENT 2. Menadžment funkcionalne strategije – fokusiraju se na : v Menadžment funkcije (u širem smislu): - Planiranje; - Organizovanje; - Vođenje; - Kontrole; - Odlučivanje; - Komuniciranja; - Predstavljanja; - Integrisanja;

UVOD U MENADŽMENT 5. PLANOVI 5. 1. PLANOVI –POJAM I ZNAČAJ Ø Pod planovima se podrazumjevaju odluke kojima se definišu specifične akcije za realizaciju ciljeva organizacije. Ø Njima se: - Preciziraju akcije za realizaciju ciljeva; Određuju nosioci akcije; Locira mjesto akcija; Propisuju način izvršenja akcija; Determinišu rokovi; Definišu resursi koji će biti korišćeni.

UVOD U MENADŽMENT 5. 2. VRSTE I KARAKTERISTIKE PLANOVA Ø Najpoznatija je Higinsova podjela planova : 1. 2. 3. Prema kompleksnosti na: kompleksne i jednostavne; Prema obuhvatnosti na: sveobuhvatne i planove jedne oblasti; Prema značaju na: planove najvećeg značaja i planove minornog značaja; Prema ulozi u ostvarivanju ciljeva organizacije na: strategijske i operativne planove; Prema mogućnosti kvantifikacije na: kvantitativne i kvalitativne. 4. 5.

UVOD U MENADŽMENT 6. 7. 8. 9. Prema povjerljivosti na: povjerljive i javne planove; Prema formi u kojoj su sačinjene na: pisane i nepisane planove; Prema formalizaciji na: formalne i neformalne; Prema složenosti implementacija na: one koji se lako i na one koji se teško implementiraju; 10. Prema prirodi procesa planiranja na: kreativne i racionalne; 11. Prema fleksibilnosti na: fleksibilne i ne fleksibilne.

UVOD U MENADŽMENT Ø Svaki plan treba da je : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Funkcionalan Sveobuhvatan Razumljiv učesnicima u planiranju Dobro terminiran Stabilan i fleksibilan Usaglašen sa planovima drugih organizacionih jedinica Optimiziran Da je utvrđen na principima “samokontrolisanja” Da je podržan od učesnika koji učestvuju u procesu njegove primjene.

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. TRAJNI PLANOVI ZA JEDNOKRATNU UPOTREBU Ø Planovi sa aspekta repetitivnosti akcija kojim se ostvaruju ciljevi organizacije dijele se na: 1. Trajne planove; 2. Planove za jednokratnu upotrebu;

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. 1. TRAJNI PLANOVI Ø Trajni planovi su fokusirani na definisanje akcija koje se permanentno obavaljaju u situacijama koje se ponavljaju. Ø To su: 1. Politike; 2. Procedure; 3. Pravila;

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. 1. POLITIKE Ø Ø Politike su trajni planovi koji su fokusirani na usmjeravanje akcija u repetitivnim uslovima. Politika: - Ustanovljava prihvaćeni pravac akcije kojim će se upravljati poslovanjem organizacije; Izražava filozofiju, principe, svrhu i vrijednosti organizacije; Predstavlja deklaraciju o namjerama, obavezama i odgovornostima organizacije; Predstavlja bazičan stav o principima i pravilima koje je postavio menadžment.

UVOD U MENADŽMENT Ø 1. Politike se mogu podijeliti: Prema nivou organizacione strukture na: - 2. Generalnu politiku; Politike dijelova organizacije (poslovnih jedinica) Prema poslovima ili funkcijama na: - Politiku nabavke; Politiku proizvodnje; Finansijsku politiku; Politiku ljudskih resursa; Politiku prodaje; Politiku razvoja;

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. 1. 2. Procedure Ø Procedure su planovi kojima se definišu koraci koji se obavljaju u toku određenog posla; Ø Njima se utvrđuje jednobrazno ponašanje svih aktera u izvršavanju istovrsnih poslova; Ø Ova vrsta trajnih planova je u praksi poznata pod nazivom standardne operativne procedure (SOP).

UVOD U MENADŽMENT Ø Ø 5. 3. 1. 3. PRAVILA Pravilima se propisuje kako da se specifične aktivnosti obave u konkretnoj situaciji. Postoje propisana ili „pisana pravila“ i „nepisana pravila“. Ø 5. 3. 2. Planovi za jednokratnu upotrebu Fokusirani su na definisanje akcija koje se obavljaju samo jednom ili nekoliko puta u situacijama koje se ne ponavljaju često. Ø 1. 2. 3. Tu spadaju: Program; Projekt; Budžet;

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. 2. 1. PROGRAM Ø Program – planska odluka zasnovana na ciljevima, politikama i strategijama organizacije; Ø Program sadrži : a) b) c) d) e) zadatke koje treba izvršiti; nosioce obavljanja zadataka; resurse; rezultate koje treba ostvariti; rokove izvršenja;

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. 2. 2. PROJEKT Ø Projekt je planska odluka koja sadrži odrednice i elemente za preduzimanje akcije u rješavanju određenog (posebnog) problema. Ø Projekti se kreiraju u svrhu rješavanja određenog složenog problema koji se povremeno javljaju u toku poslovanja organizacije. Ø Svaki projekt predstavlja složen poduhvat i zbog toga je promovisan koncept pod nazivom Upravljanje projektom (Project Management).

UVOD U MENADŽMENT 5. 3. 2. 3. BUDŽET Ø Budžeti su jednokratni planovi koji sadrže načine alociranja finansijskih resursa i izvore njihovog obezbjeđivanja; Ø Budžeti se često donose kao dio ostalih planova pogotovo programa i projekata; Ø Mogu se koristiti i u kontrolne svrhe;

UVOD U MENADŽMENT ZAKLJUČNA RAZMATRANJA 1. Planiranje ima posebnu ulogu u procesu donošenja odluka; 2. Predstavlja polaznu i osnovnu funkciju menadžmenta; 3. Planiranje je funkcija menadžmenta, proces i naučna disciplina; 4. Rezultat planiranja su: ciljevi, strategije i planovi; 5. Bez planiranja nema ni ostalih funkcija menadžmenta; 6. Bez planiranja nema strategija; 7. Planiranje je putokaz u rastu i razvoju kompanija; 8. Najznačajniji trajni planovi su: Politike, Procedure i Pravila; 9. Najznačajniji jednokratni planovi su: Program, Projekt, Budžet. 10. Menadžeri moraju posvećivati podjednaku pažnju i trajnim i jednokratnim planovima, obzirom da i jedni i drugi utiču na efektivnost i efikasnost poslovanja organizacije.

UVOD U MENADŽMENT HVALA NA PAŽNJI !