JAVNE FINANSIJSKO PRAVO Doc dr Milutin Ateljevi milutin

JAVNE FINANSIJSKO PRAVO Doc. dr Milutin Ateljević milutin. ateljevic@gmail. com 1

JAVNE FINANSIJSKO PRAVO V sedmica Tema: 1. Budžetski sistem Bosne i Hercegovine 2

BUDŽETSKI SISTEM BOSNE I HERCEGOVINE • Tri nivoa budžetskog sistema Bi. H: – BUDŽETSKI SISTEM FBIH (Zakon o bužetima u FBi. H ‐ uređuje planiranje, izradu, donošenje i izvršavanje budžeta Federacije Bi. H, budžeta kantona, gradova opština) – BUDŽETSKI SISTEM REPUBLIKE SRPSKE (Zakon o budžetskom sistemu Republike Srpske – utvrđuje pripremu, planiranje, način izrade, donošenje i izvršenje budžeta Republike Srpske, budžeta opština, gradova i fondova. . ) – BUDŽETSKI SISTEM BčD ( Zakon o budžetu Brčko Distrihta –propisuju se planiranje, izrada, donošenje i izvršavanje budžeta Brčko distrihta Bi. H i finansijskih planova vanbudžetskih fondova 3

SADRŽAJ BUDŽETA FEDERACIJE Bi. H Budžet se sastoji od: • opšteg • posebnog dijela i • kapitalnog budžeta. – Opšti dio Budžeta čini Račun prihoda i rashoda, Račun kapitalnih primitaka i izdataka i Račun finansiranja. – Poseban dio Budžeta sastoji se od plana rashoda i izdataka budžetskih korisnika, iskazanih po vrstama, raspoređenih u tekuće izdatke i kapitalne investicije. – Kapitalni budžet čine izdvajanja za kapitalne investicije po godinama i izvorima finansiranja. 4

SADRŽAJ RAČUNA PRIHODA I RASHODA P r i h o d a • poreznih prihoda, • neporeznih prihoda ‐ prihoda od poduzetništva i imovine, ‐ prihoda od taksi i naknada, ‐ novčanih kazni, ‐ prihoda od imovine, ‐ prihoda od pružanja javnih usluga, prihoda od vlastitih djelatnosti ‐ korisnika budžeta i vlastitih prihoda, ‐ primljenih transfera i donacija i ‐ ostali prihodi. 5

SADRŽAJ RAČUNA PRIHODA I RASHODA R a s h o d a ‐ plate i naknade troškova zaposlenih, ‐ doprinosi poslodavca i drugi doprinosi, ‐ izdaci za materijal, sitni inventar i usluge, ‐ tekući transferi i drugi tekući rashodi, ‐ kapitalni transferi i ‐ izdaci za kamate. 6

ODGOVORNOST BUDŽETSKIH KORISNIKA • Budžetski korisnici odgovorni su za potpunu i blagovremenu naplatu svih prihoda i primitaka iz svoje nadležnosti, za njihovu uplatu u budžet i za izvršavanje svih rashoda i izdataka u skladu sa namjenama. • Budžetski korisnik provodi sve zakonom propisane radnje radi naplate potraživanja na osnovu ugovora ili bilo kojeg drugog potraživanja na osnovu javnih prihoda. • Budžetski korisnici odgovorni su za zakonito, namjensko, efikasno i ekonomično raspolaganje budžetskim sredstvima. 7

IZVRŠAVANJE BUDŽETA PO PRIORITETIMA • Budžet se izvršava po sljedećim prioritetima: – otplate kamata i otplate vanjskog i unutrašnjeg duga Federacije – transfer za boračke invalidnine, druga boračka davanja i invalidnine za neratne invalide i civilne žrtve rata, – plate i naknade troškova svih zaposlenih, – transfer za poljoprivredu i razvojne projekte, – transfer za raseljene i izbjegle osobe, – tekući transferi kantonima i nižim nivoima vlasti, javnim preduzećima i kapitalne investicije, – ostalo. 8

BUDŽETSKI SISTEM RS • Budžetski sistem Republike Srpske čine budžet Republike, budžeti opština i gradova i budžeti – finansijski planovi fondova (OOSO) • Budžetska sredstva u jednoj fiskalnoj godini čine budžetski prihodi i primici za nefinansijsku imovinu, primici od finansijske imovine i zaduživanja tekuće fiskalne godine, neutrošena namjenska sredstva budžetskih grantova i transfera iz ranijih perioda i suficit raspoređen odlukom nadležnog organa. 9

BUDŽETSKI SISTEM RS Prihodi budžeta RS su: • dio prihoda od indirektnog poreza uplaćen u budžet Republike Srpske sa Jedinstvenog računa Uprave za indirektno oporezivanje • porez na dobit, • porez na dohodak: • porezi na upotrebu, držanje i nošenje dobara: • takse: • novčane kazne, izuzev kazni utvrđenih aktima grada, odnosno opštine • prihodi od nezakonito stečene imovine i imovinske koristi, • prihodi od grantova • prihodi koje budžetski korisnici ostvare vršenjem redovne i dopunske djelatnosti u skladu sa zakonom, u procentu utvrđenom zakonom kojim se uređuje izvršenje budžeta i • ostali prihodi budžeta Republike. 10

BUDŽETSKI SISTEM RS Prihodi budžeta opština i gradova su: • porez na imovinu, odnosno nepokretnosti, • novčane kazne izrečene u prekršajnim postupcima za prekršaje utvrđene aktima gradova, odnosno opština, • opštinske administrativne takse, • komunalne takse, • posebne vodne naknade − naknade za zaštitu od voda, • opštinske naknade za korištenje prirodnih i drugih dobara od opšteg interesa, • porez na dobitke od igara na sreću, • boravišne takse, • ostali prihodi, 11

BUDŽETSKI SISTEM RS Prihodi finansijskih planova fondova su: • doprinosi, • transferi iz budžeta, • grantovi i • ostali prihodi. 12

PORESKI I NEPORESKI PRIHODI BUDŽETA RS Prihodi od indirektnih poreza • Iz prihoda od indirektnih poreza, koji se u budžet Republike Srpske uplaćuju sa Jedinstvenog računa Uprave za indirektno oporezivanje, direktno se vrši izdvajanje dijela za servisiranje spoljnog duga Republike Srpske, dok se preostali dio sredstava raspoređuje između budžeta Republike Srpske (72%), budžeta opština i gradova (24%) i JP "Putevi Republike Srpske" (4%). • Prihod od indirektnih poreza u budžetu Republike Srpske (bez spoljnog duga) procjenjen je u iznosu od 841, 2 miliona KM u 2016. godini, odnosno u iznosu od 1. 112, 1 miliona KM sa spoljnim dugom. • Projekcija prihoda po osnovu indirektnih poreza bez spoljnog duga iznosi 830, 4 miliiona KM u 2017. godini ili 1. 181, 3 miliona KM sa spoljnim dugom. U 2018. godini projekcija prihoda od indirektnih poreza koji pripadaju budžetu Republike bez spoljnog duga je 870, 1 miliona KM, odnosno 1. 245, 3 miliona KM sa spoljnim dugom. 13

Prihodi od direktnih poreza Porez na dobit • Projekcija prihoda po osnovu poreza na dobit u 2016. godini iznosi 139, 6 miliona KM, u 2017. godini 144, 0 miliona KM, a u 2018. godini 149, 4 miliona KM. Rast prihoda po osnovu poreza na dobit, u posmatranom periodu, je usklađen sa očekivanim privrednim rastom. Porez na dohodak. • Na osnovu Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske, prihod po osnovu poreza na lična primanja i poreza na prihode od samostalne djelatnosti dijele se između budžeta Republike i budžeta opština (gradova) u srazmjeri 75: 25 • Izmjenama Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske iz juna 2014. godine, propisano je da se raspodjela prihoda od poreza na dohodak od samostalne djelatnosti i poreza na lična primanja između budžeta Republike i budžeta područja od posebne brige Republike Srpske, koja su kao takva određena Zakonom o Fondu solidarnosti za obnovu Republike Srpske, vrši u srazmjeri 50: 50. Projekcije prihoda od poreza na dohodak su usklađene sa projekcijom rasta plata u Republici Srpskoj i planom rasta zaposlenosti. Projekcija prihoda po osnovu poreza na dohodak u 2016. godini iznosi 177, 8 miliona KM, u 2017. godini 181, 8 miliona KM, a u 2018. godini 186, 9 miliona KM. 14

PRIHODI OD INDIREKTNIH POREZA • U skladu sa Zakonom o budžetskom sistemu Republike Srpske, iz prihoda od indirektnih poreza, koji se u budžet Republike Srpske uplaćuju sa Jedinstvenog računa Uprave za indirektno oporezivanje, direktno se izdvajaju sredstava za servisiranje spoljnog duga Republike Srpske, dok budžetima opština i gradova pripada 24% preostalog dijela sredstava. • U skladu sa projekcijom prihoda od indirektnih poreza na nivou Bi. H za period 2016‐ 2018. i Zakonom o budžetskom sistemu Republike Srpske, procjenjuje se da će prihodi opština i gradova po osnovu indirektnih poreza u 2016. godini iznositi oko 280, 4 miliona KM, u 2017. oko 276, 8 miliona KM i u 2018. godini oko 290 miliona KM. I pored procjenjenog rasta prihoda od indirektnih poreza na nivou Republike Srpske za 4, 5%, povećanje iznosa za spoljni dug Republike Srpske u 2017. godini za 29, 5% u odnosu na 2016. godinu ima za posljedicu pad prihoda od indirektnih poreza koji pripada budžetima opština i gradova za 1, 3% ili 3, 6 miliona KM. 15

PRIHODI OD DIREKTNIH POREZA Porez na dohodak. • Na osnovu Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske, budžetima opština (gradova) pripada 25% prihoda od poreza na lična primanja i prihoda od poreza na prihode od samostalne djelatnosti. Izmjenama Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske iz juna 2014. godine, propisano je da se raspodjela prihoda od poreza na dohodak od samostalne djelatnosti i poreza na lična primanja između budžeta Republike i budžeta područja od posebne brige Republike Srpske, koja su kao takva određena Zakonom o Fondu solidarnosti za obnovu Republike Srpske, vrši u srazmjeri 50: 50. • Prema projekciji, prihod od poreza na dohodak koji pripada budžetima opština (gradova) iznosi 53, 8 miliona KM u 2016. godini. Očekivani iznos prihoda od poreza na dohodak u 2017. godini je 55, 0 miliona KM, odnosno 56, 5 miliona KM u 2018. godini. Navedene projekcije usklađene su sa projekcijom rasta plata u Republici Srpskoj i planom rasta zaposlenosti. 16

PORESKE POLITIKE I UPRAVLJANJE POREZIMA Porez na dobit • Kada je u pitanju oporezivanje dobiti pravnih lica (privrednih društava) u periodu za koji se donosi DOB (dokument okvirnog budžeta), planirano je donošenje novog Zakona o porezu na dobit koji bi, u odnosu na postojeći sadržavao norme kojima se jasnije definiše status povezanih lica, preciznije uređuje oporezivanje transakcija između povezanih lica (oblast tzv. transfernih cijena), zatim preciznije definisaše tretman rezervisanja za plasmane banaka (opšte i posebne rezerve), odnosno osiguravajućih društava (tehničke i matematičke rezerve), preciznije uređuje način alokacije zajedničkih (indirektnih) troškova kompanije (privrednog društva) na poslovne jedinice, usklađuje način oporezivanja nerezidenata (porez po odbitku) sa rješenjima koja postoje u okruženju. 17

Porez na dohodak • U periodu za koji se donosi DOB (dokument okvirnog budžeta), planirana je izmjena zakonske regulative u oblasti oporezivanja dohotka fizičkih lica, sa ciljem smanjenja poreskog opterećenja prvenstveno ukidanjem oporezivanja prihoda od udjela u kapitalu pravnih lica, zatim preciznijim definisanjem i određivanjem poreskih olakšica, podsticanjem ulaganja u premije životnog osiguranja u vidu nove poreske olakšice, razdvajanjem oporezivanja ličnih primanja (primanja iz radnog odnosa) od drugih vidova primanja koji se imaju smatrati ostalim dohotkom (dohodak iz različitih ugovornih odnosa, prihodi od članstva u upravnim, nadzornim odborima, odborima za reviziju, prihodi od poslaničkih i odborničkih funkcija, i sl. ) 18

BUDŽETSKI SISTEM BRČKO DISTRIHTA • Budžet donosi Skupština Distrikta za budžetsku godinu koja odgovara kalendarskoj godini i to najkasnije trideset dana prije početka godine na koju se odnosi, koji obuhvata i budžet kapitalnih potreba. • Uz budžet donosi se i Zakon o izvršenju budžeta, kojim se uređuje struktura prihoda i primanja, te rashoda i izdataka budžeta i njegovo izvršavanje, prioriteti plaćanja, obim zaduživanja i garancije, upravljanje javnim dugom, finansijskom i nefinansijskom imovinom, prava i obaveze budžetskih korisnika, ovlašćenja Vlade i Direkcije u izvršavanju budžeta za tekuću godinu, kazne za neispunjenje obaveza, kao i druga pitanja u izvršavanju budžeta. • Budžet se sastoji od opšteg i posebnog dijela i plana razvojnih programa. • Opšti dio budžeta čine račun prihoda i rashoda i račun finansiranja. • Posebni dio budžeta sastoji se od plana rashoda i izdataka budžetskih korisnika raspoređenih u tekuće i razvojne programe za tekuću budžetsku godinu. • Plan razvojnih programa čine planovi razvojnih programa budžetskih korisnika. 19

RAČUN PRIHODA I RASHODA Račun prihoda i rashoda budžeta Distrikta sastoji se od • prihoda i • rashoda. Prihodi se sastoje od: • poreza koji su utvrđeni zakonom; • neporeskih prihoda kao što su prihodi od preduzetništva i imovine; • administrativnih i sudskih naknada, taksi i novčanih kazni; • prihoda ostvarenim od obavljanja osnovne djelatnosti ostalih poslova budžetskih korisnika na tržištu po posebnim propisima; • ostalih zakonom utvrđenih prihoda. 20

RAČUN PRIHODA I RASHODA Rashodi se sastoje od: • • • tekućih izdataka, plata i naknada za zaposlene; izdataka za materijal i usluge; tekućih transfera i plaćanja kamata; subvencija, pomoći i naknada; kapitalnih transfera; datih zajmova i učešća u osnivačkom kapitalu. 21

IZRADA BUDŽETA • Upravljanje budžetom i izrada budžeta zasnivaju se na dokumentu okvirnog budžeta koji obuhvata najmanje fiskalnu godinu i dvije naredne fiskalne godine. • Osnove za izradu budžeta Distrikta zasnivaju se na procjeni privrednog razvoja, razvoja socijalnog sektora, makroekonomskih indikatora i prognozi prihoda i rashoda za godine koje su obuhvaćene dokumentom okvirnog budžeta. • Trogodišnje planiranje budžeta je obaveza za sve budžetske korisnike i vanbudžetske fondove. • Najkasnije do 31. januara tekuće godine Direkcija je dužna da dostavi budžetskim korisnicima budžetske instrukcije za pripremu Dokumenta okvirnog budžeta i budžetski kalendar za budžetsku godinu. 22

PORESKI SISTEM Bi. H • Osnovna karakteristika poreskog sistema Bosne i Hercegovine jeste njegova zasnovanost na propisima koji se donose na različitim nivoima odlučivanja, i to: • na nivou Države Bosne i Hercegovine; • na nivou entiteta - Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske; • na nivou Distrikta Brčko; • na nivou Kantona u okviru Federacije Bosne i Hercegovine; • na nivou opština-grada u Federaciji i Republici Srpskoj. 23

PORESKI SISTEM Bi. H • Na nivou Bosne i Hercegovine pikupljaju iskuljučivo indirektni porezi, čija se naplata akumulira na jedinstven račun a potom, srazmjerno, raspoređuje na entitete. • U nadležnosti Uprave za indirektno oporezivanje su PDV, akcize, i naplata carine, putarine • Svi ostali porezi, takse, naknade se prikupljaju, zakonski definišu na nivou entiteta, Republike Srpske, Federacije Bi. H te Distrikta Brčko. 24

PORESKI SISTEM Bi. H Posljedica reforme finansijskog i poreskog sistema Bi. H, jeste uspostavljenje Uprave za indirektno oporezivanje i uvođenje poreza na dodatu vrijednost (PDV) jedinstvena stopa od 17%. 25

EKONOMSKI I FISKALNI PROGRAM BIH 2012. – 2014. • Slijedeći zahtjev Evropske komisije iz 2011. godine, nadležne institucije u Bi. H pripremile su Ekonomski i fiskalni program Bi. H 2012. – 2014. • Ovaj program se dostavlja Evropskoj komisiji. • Ekonomsko‐fiskalni program smatra se pripremom za Predpristupni ekonomski program(PEP), koji je obavezan dokument za zemlje kandidate za članstvo u EU, a posebno • Kao priprema za revidiranu Lisabonsku strategiju i za Program konvergencije po učlanjivanju. 26

PROGRAMSKO BUDŽETIRANJE • ZNAČI: U većoj mjeri stavljanje budžetskih rashoda u funkciju usvojenih strateških ciljeva (aprop. se vežu za projekat‐ zdravstvo, obrazovanje, uprava i lokalna sam. . . ) • CILJ: Poboljšanje usluga koje pruža javni sektor • PRAKSA: Većina razvijenih država koristi ovaj model 27

VRSTE JAVNIH PRIHODA I PRIMANJA -PO GRUPAMA • • • Javni prihodi i primanja džave Porezi ‐ koji se mogu uvesti (isključivo) zakonom Takse ‐ kao izvor javnih prihoda Naknade ‐ za korišćenje dobara od opšteg interesa Doprinosi obaveznog socijalnog osiguranja Ostali javni prihodi i sopstveni prihodi 28

FINANSIRANJE ORGANIZACIJA OBAVEZNOG SOCIJALNOG OSIGURANJA-DOPRINOSI • Zakon o doprinosima RS – uređuje se sistem obaveznih doprinosa za finansiranje penzijskog i invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja, osiguranja od nezaposlenosti i dječije zaštite u RS. 29

FINANSIRANJE ORGANIZACIJA OBAVEZNOG SOCIJALNOG OSIGURANJA-DOPRINOSI Stope doprinosa u RS: • • za penzijsko i invalidsko osiguranje 18, 5%, za zdravstveno osiguranje 12%, za osiguranje od nezaposlenosti 1% и za dječiju zaštitu 1, 5%. 30

REVIZIJA JAVNOG SEKTORA • • • Pravila Lim. deklar. 1977. (nezav. rev. metode, kvalifik. izvešt. rev. međ. org) Etički kodeksi: IFAC‐najvaž. međun. stand. ‐ očuv. jav. interesa Kodeks INTOSAI ‐ važi za revizora kao pojedinca (poštenje) Kancelarija za reviziju institucija Bi. H Zakon o reviziji Bi. H 31

ELEMENTI BUDŽETSKOG SISTEMA SRBIJE IZ 2009. GODINE • Podsistemi: Budžet Republike; Lokalna samouprava (pokrajine, gradovi i opštine); Finansijski planovi OOSO; • Ciljevi: Fiskalna održivost; Alokaciona efikasnost; Operativna efikasnost; • Principi: Efikasn, javnost, uravnotež, tačnost, • Jedinstvo budžetske klasifikacije; • Budžet donosi Narodna skupština lokalne samouprave a Finansijski plan OOSO nadležni organ uz saglasnost Narodne skupštine Srbije 32

HVALA NA PAŽNJI ! Doc. dr Milutin Ateljević milutin. ateljevic@gmail. com milatelj@ikomline. net 33