DIETA DZIECKA A UKAD IMMUNOLOGICZNY 2 Ukad immunologiczny

DIETA DZIECKA A UKŁAD IMMUNOLOGICZNY 2

Układ immunologiczny u dzieci kształtuje się z wiekiem. Zanim organizm nabierze odporności w międzyczasie dziecko zapada na różne infekcje wirusowe czy też bakteryjne. Dzieci u których występują infekcje a towarzyszą im jeszcze inne choroby współistniejące czy też niepełnosprawności proces przechodzenia choroby jest dużo trudniejszy i dłuższy.

Niedobory składników diety stymulujących oraz zwalczających drobnoustroje, które powinny być dostarczane z pokarmem mogą wpłynąć na zwiększoną podatność na zakażenia, cięższy ich przebieg i występowanie powikłań, a nawet przejście choroby w proces przewlekły. Natomiast odpowiednia ich podaż wzmacnia procesy odpornościowe, zmniejszając tym samym częstość występowania infekcji

Wśród składników których podaż jest niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka a przy tym ich niektóre funkcje działają stymulująco na układ immunologiczny można wymienić: Witaminy A, C, E, D Składniki mineralne: Żelazo, Selen, Cynk Niezbędnie Nienasycone Kwasy Tłuszczowe Probiotyki Prebiotyki Synbiotyki

Witamina A –(Retinol) Ø Ø Ø Utrzymuje sprawność grasicy, w którym dochodzi miedzy innymi do dojrzewania limfocytów T. Wpływa na zwiększone wytwarzanie ciał odpornościowych krwi - białych krwinek: granulocytów i leukocytów Wpływa na liczbę skórnych komórek Langerhansa prezentujących antygen. Liczebności tych komórek niesie korzyści związane ze wzmocnieniem odporności na infekcje skórne oraz nasileniem odpowiedzi na szczepionki. Utrzymuje ciągłość błon śluzowych, nie dopuszczając do inwazji drobnoustrojów Wpływa również na syntezę lizozymu, działającego antybakteryjnie oraz reguluje wytwarzanie mucyny, która wykazuje działanie ochronne dla komórek wyścielających błony śluzowe

Witamina A (Retinol) Witamina A występuje w produktach zwierzęcych. W organizmie człowieka jest wytwarzana z prowitaminy Akarotenoidów, występujących w produktach roślinnych. Ø W karotenoidy obfitują owoce i warzywa o żółtej, pomarańczowej i zielonej barwie. Ø

Beta-karoten Część karotenoidów wykazuje aktywność witaminy A. Najważniejszy z nich jest beta - karoten ponieważ z niego organizm najłatwiej tworzy retinol. Zaliczany jest do naturalnych przeciwutleniaczy, chroni organizm przed toksycznym działaniem wolnych rodników, nadtlenków lipidowych i innych szkodliwych związków. W przypadku braku przeciwutleniaczy wolne rodniki i inne substancje toksyczne powodują szkody w jądrze komórki, w błonach komórkowych, w białkach prowadząc do przedwczesnego starzenia się a także różnych chorób w tym nowotworowych

Zawartość witaminy A(ekwiwalent retinolu) w 100 gr. produktu Produkt Ilość(µg) Mleko spożywcze 2% Śmietana 30% Śmietana 18% Ser edamski Ser twarogowy tłusty Żółtko jaja Masło Margaryna miękka 80% Wątroba wieprzowa Wątróbka drobiowa Makrela świeża Pstrąg świeży 25 249 150 269 83 886 814 750 13000 9304 100 89 Śledź marynowany Boćwina Dynia Jarmuż Koper Marchew Pietruszka nać Szczaw Szczypior Szpinak Papryka czerwona Morele 110 670 406 892 350 1656 902 641 567 707 528 254

Zawartość beta-karotenu w 100 gr. produktu Produkt Ilość(µg) Mleko spożywcze 2% Śmietana 30% Śmietana 18% Ser edamski Ser twarogowy tłusty Żółtko jaja Masło Wątroba cielęca Wątróbka drobiowa Śledź w sosie pomidorowym Kiszka pasztetowa Sałata 12 187 112 201 62 29 380 160 21 249 394 1153 Boćwina Dynia Jarmuż Koper Marchew Pietruszka nać Szczaw Szczypior Szpinak Papryka czerwona Morele Melon 4020 2974 5350 2100 9938 5410 3848 3400 4243 3165 1523 1100

Witamina E (tokoferol) Jej najważniejszą funkcją w ochronie organizmu jest działanie antyoksydacyjne. Ø Jest naturalnym, bardzo silnym przeciwutleniaczem, który jest obecny w błonach wszystkich komórek, w których efektywnie inaktywuje wolne rodniki których ilość zwiększa się zwłaszcza podczas trwania infekcji czy przeziębienia. Ø Niezbędna w procesie wzrostu komórek oraz utrzymania przepuszczalności błon komórkowych Ø Zapobiega przedwczesnemu rozpadowi czerwonych krwinek i uczestniczy w transporcie tlenu przez erytrocyty do wszystkich komórek.

Witamina E Przyswajanie witaminy E wspomaga obecność innych substancji: witaminy A C oraz z grupy B, manganu, selenu, fosforu. Normy na tokoferol ściśle łączą się ze spożyciem NNKT. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w pożywieniu inaktywują witaminę E przez jej utlenianie, a równocześnie witamina E chroni NNKT przed nadmiernym ich utlenianiem

Zawartość witaminy E w wybranych produktach 100 gr. produktu w Produkt Ilość(mg) Żółtko jaja Mleko 3, 2% Łosoś Śledź Makrela świeża Śledź w oleju sardynka w oleju Olej rzepakowy o zmniejszonej zawartości kwasu erukowego Olej słonecznikowy Oliwa z oliwek Płatki owsiane 2, 15 0, 10 2, 23 1, 07 1, 25 4, 70 2, 70 1, 80 1, 66 2, 00 1, 70 1, 30 1, 60 3, 16 3, 10 24, 00 38, 71 26, 00 27, 81 1, 30 26, 73 46, 71 11, 75 1, 80 Płatki owsiane Boćwina Kapusta włoska Jarmuż Brokuły Szczypior Pietruszka nać Papryka zielona Migdały Orzechy laskowe Pestki dyni Ziarna słonecznika Awokado

Witamina C (kwas askorbinowy) Kwas askorbinowy chroni tkanki przed uszkodzeniem działając antyoksydacyjnie na lipidy błon komórkowych oraz neutralizując reaktywne formy tlenu, wydostające się z komórek podczas fagocytozy Ø W dużym stężeniu występuje w leukocytach, gdzie jest szybko zużywana w czasie infekcji. Ø Ø Wykazuje działanie immunostymulacyjne.

Witamina C (kwas askorbinowy) Wzmaga aktywność krwinek białych. Pobudza ich migrację w miejsce reakcji zapalnej. Dodatkowo wpływa na syntezę niektórych przeciwciał Ø Bierze udział w syntezie hormonów kory nadnerczy. Ø Wpływa na syntezę prostaglandyn, Ø Wpływa na zwiększenie wytwarzania cytokin oraz znosi immunosupresyjne działanie histaminy Ø

Witamina C (kwas askorbinowy) Immunostymulacyjne działanie witaminy C zwiększa się przy równoczesnej podaży witaminy E Witamina C wspomaga wchłanianiu się żelaza. Witamina C jest składnikiem nietrwałym, jest wrażliwa na działanie tlenu, wysokich temperatur. Podczas niewłaściwego przechowywania, nieodpowiedniej obróbki wstępnej i cieplnej występują duże straty, zawartość jej zmniejsza się o połowę, a nawet o 80%

Zawartość witaminy C w wybranych produktach w 100 gr. produktu Produkt Ilość(mg) Wątroba wieprzowa Wątróbka drobiowa Papryka czerwona Papryka zielona Pietruszka nać Szczypior Koper Brukselka Brokuły Boćwina Bób Kalarepa Kapusta biała Kapusta czerwona Jarmuż 23, 0 144, 0 91, 0 177, 0 41, 0 31, 0 94, 0 83, 0 34, 0 32, 0 69, 0 64, 0 48, 0 120, 0 Pomidor Rzodkiewka Szczaw Szpinak Agrest Cytryna Grejfrut Kiwi Maliny Pomarańcza Porzeczki czarne Porzeczki czerwone Truskawki Dzika róża Acerolla 23, 0 20, 6 35, 0 67, 8 25, 9 50, 0 40, 0 59, 0 31, 4 49, 0 182, 0 45, 0 66, 0 426, 0

Witamina D Receptory witaminy D są umiejscowione niemal we wszystkich tkankach i komórkach układu immunologicznego, co znacząco wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Witamina D wpływa zarówno na odpowiedź nieswoistą, jak i swoistą. Wpływ witaminy D na odpowiedź wrodzoną polega na wzmacnianiu własności chemotaktycznych i fagocytarnych makrofagów oraz na wytwarzaniu peptydów antybakteryjnych. Na odpowiedź nabytą wpływa natomiast hamując dojrzewanie i różnicowanie komórek dendrycznych, regulując odpowiedź limfocytów T i zmniejszając produkcję Ig. G oraz Ig. M przez komórki plazmatyczne

Witamina D Niezbędna dla funkcjonowania układu kostnego, wzmaga resorpcje wapnia i fosforanów w jelitach, konieczna jest w procesach transportu wapnia. Wpływa na gospodarowanie fosforanami przez nerki, a wiec odgrywa istotną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu(wpływa na rozwój i mineralizacje tkanki kostnej). Zapotrzebowanie na witaminę D zależy od ilości wytwarzanej w skórze pod wpływem promieni słonecznych, od wieku, zawartości wapnia i fosforu w diecie oraz wzajemnej proporcji tych składników

Witamina D Niedobory witaminy D u dzieci i młodzieży są zjawiskiem bardzo powszechnym. Składa się na to wiele czynników, głównie brak ekspozycji na promienie słoneczne oraz niskie spożycie ryb i nabiału wśród dzieci. Obecne zalecenia żywieniowe wskazują na konieczność suplementacji tą witaminą.

Zawartość witaminy D w wybranych produktach w 100 gr. produktu Produkt Ilość(µg) Produkt Ilość(µ g) Mleko 2% Ser edamski pełnotłusty Śmietanka 30% Śmietana 18% Masło ekstra Jaja kurze całe Żółtko jaj Wątroba wieprzowa Łosoś świeży Makrela świeża Makrela wędzona 0, 02 0, 19 0, 22 0, 14 0, 76 1, 70 4, 50 1, 10 13, 00 5, 00 8, 40 Sardynka świeża Sardynka w pomidorach Śledź świeży Śledź w pomidorach Węgorz wędzony Tran Borowik Kurka Pieczarka Margaryna miękka 80% 11, 00 8, 00 19, 0 15, 48 36, 00 330, 0 7, 46 6, 15 1, 94 5, 00

Zalecenia dziennego spożycia witamin na poziomie RDA(zaleconego spożycia) i AL (wystarczającego spożycia) Grupa ludności (płeć, wiek) Witamina A (równoważnik retinolu µ/osobę) Witamina E Witamina (równoważnik C tokoferolu (mg/osobę) Witamina D (µ/osobę) AL mg/osobę) Dzieci 1 -3 3 -6 7 -9 400 450 500 6 6 7 40 50 50 5 5 5 Chłopcy 10 -12 13 -15 16 -18 600 900 10 10 10 50 75 75 5 Dziewczęta 10 -12 13 -15 16 -18 600 700 8 8 8 50 65 65 5 Mężczyźni ≥ 19 900 10 90 5 -15 Kobiety ≥ 19 700 8 75 5 -15

SELEN Selen jest silnym przeciwutleniaczem, dzięki czemu chroni organizm przed stresem oksydacyjnym, a ponadto zwiększa aktywność komórek układu immunologicznego. Jego niedobór może powodować Ø Osłabienie odpowiedzi immunologicznej organizmu na infekcję bakteryjną lub wirusową, Ø Obniżenie aktywności limfocytów T, makrofagów i komórek NK (Natural Killer – naturalni zabójcy), Ø Zaburzenia biosyntezy prostaglandyn i immunoglobulin, Ø Ograniczenie zdolności do odrzucenia przeszczepów oraz niszczenia komórek nowotworowych, wzrost agregacji płytek krwi

SELEN Może mieć wpływ na obniżenie ryzyka wystąpienia niektórych nowotworów Ø Podany przy zatruciu metalami ciężkimi tworzy z nimi nieaktywne nietoksyczne kompleksy. Ø Niektóre badania wskazują korzystny wpływ selenu na poprawę stanu odżywieniu białkowo- energetycznemu oraz stanu zdrowia w schorzeniach neurologicznych, Ø

SELEN Bogatym źródłem tego pierwiastka są produkty o dużej zawartości białka. Selen występuje w podrobach, owocach morza i rybach. Dobrym jego źródłem jest mleko i przetwory mleczne, a także orzechy, produkty zbożowe, suche nasiona roślin strączkowych.

Cynk Warunkuje prawidłową odpowiedź immunologiczną oraz zmniejsza ryzyko zapadalności na infekcje bakteryjne i wirusowe Ø Aktywuje wydzielany przez grasicę hormon tymulinę, który stymuluje produkcję limfocytów T Ø Skraca czas trwania przeziębienia nie dopuszczając do wiązania się drobnoustrojów na błonie śluzowej układu oddechowego. Ø Poprawia sprawność intelektualną, oddziałując na centralny układ nerwowy, zwiększa też odporność na stres Ø

CYNK Ze względu na przyrost nowych tkanek w dzieciństwie oraz proces dojrzewania płciowego, zapotrzebowanie dzieci na cynk jest wyższe niż u osób dorosłych. Głównym źródłem cynku jest mięso, mleko i jego przetwory, produkty zbożowe z pełnego przemiału, nasiona roślin strączkowych, jaja, orzechy laskowe i włoskie, kakao. W mniejszych ilościach występuje w warzywach i owocach

ŻELAZO Jest koniecznym składnikiem do transportu tlenu w organizmie. Jego ilość w organizmie człowieka o masie 70 kg wynosi 4 -5 g, z tego 60 -70 % znajduje się w hemoglobinie- barwniku krwi. Hemoglobina umożliwia transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek ciała. Jest niezbędna do prawidłowego przebiegu wszelkich procesów życiowych w organizmie Niedobór żelaza zwiększa ryzyko infekcji, zakażeń, a także obniża czynność bakteriobójczą. Żelazo jest istotnym komponentem enzymów niezbędnych do procesów utleniania oraz właściwej funkcjonalności komórek układu odpornościowego

ŻELAZO Ponad 80% żelaza organizm czerpie z rozpadu krwinek czerwonych, resztę z zapasów i produktów spożywczych. W produktach spożywczych znajduje się żelazo hemowe i trudniej przyswajalne niehemowe. Żelazo hemowe przyswajalne jest w 20% zaś niehemowe w 5%.

ŻELAZO Źródłem żelaza hemowego są produkty zwierzęce: wątroba, nerki, serce, ryby, drób. Żelaza niehemowego dostarczają: żółtka jaj, pełne ziarna zbóż, kasze gruboziarniste, otręby pszenne, warzywa zielone(szpinak, nać, szczaw, szczypior, boćwina, buraki, brukselka)suszone owoce i warzywa.

Normy dziennego spożycia składników mineralnych na osobę na poziomie RDA(zalecanego spożycia) Grupa ludności Żelazo (płeć wiek) (mg) Cynk (mg) Selen (µg) Dzieci 1 -3 3 -6 7 -9 7 10 10 3 5 5 20 30 30 Chłopcy 10 -12 13 -15 16 -18 10 12 12 8 11 11 40 55 55 Dziewczęta 10 -12 13 -15 16 -18 10(15) 15 15 8 9 9 40 55 55 Mężczyźni ≥ 19 10 11 55 Kobiety ≥ 19 18 -10 8 55

NNKT Dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego duże znaczenie ma ilość i jakość tłuszczy obecnych w codziennej diecie. Szczególne właściwości przypisuje się niezbędnym nienasyconym kwasom tłuszczowym (NNKT) szeregu n-3 oraz n-6. Są integralnymi składnikami tkanek oraz wchodzą w skład fosfolipidów budujących błony biologiczne. W wyniku rozpadu NNKT powstają biologicznie czynne związki tzw. eikozanoidy , pełniące rolę miejscowych hormonów o wielokierunkowym działaniu

NNKT Do NNKT należą: Ø kwas linolowy i jego pochodne Omega-6 (PUFA n-6) kwas arachidonowy kwas alfa-linolenowy i jego pochodne, Omega-3 (PUFA n-3) kwas eikozapentaenowy (EPA) kwas dokozaheksaenowy (DHA) Ø

NNKT Oddziaływanie NNKT polega głównie na: Modulowaniu odpowiedzi zapalnej, m. in. poprzez wpływ na syntezę mediatorów zapalenia, takich jak: cytokiny, aminy biogenne czy eikozanoidy. Produkty przemian kwasu arachidonowego należącego do rodziny n-6, mają działanie prozapalne, Produkty przemian kwasu eikozapentaenowego oraz dokozaheksaenowego - kwasów z rodziny n-3 wykazują działanie przeciwzapalne.

NNKT Dla uzyskania równowagi między działaniem prozapalnym kwasów Omega-6 a przeciwzapalnym kwasów Omega-3, niezwykle ważny jest stosunek tych kwasów i powinien wynosić 1: 5 (n-3 : n-6) Dzieci i młodzież spożywają znacznie więcej kwasów n-6 – w proporcji dochodzącej nawet do 1: 15. Tak duża ilość kwasów tłuszczowych Omega 6, utrudnia dostęp do organizmu kwasom Omega-3

NNKT Kwas linolowy występuje w nasionach roślin oleistych i olejach: słonecznikowym, kukurydzianym, sojowym, z pestek winogron. W organizmie kwas linolowy ulega przekształceniu do kwasu gamma-linolenowego, a następnie do kwasu arachidonowego. Kwas gamma-linolenowy występuje np. w oleju z wiesiołka, a kwas arachidonowy obecny jest w organizmach zwierząt rzeźnych. Kwas alfa-linolenowy występuje w znacznych ilościach w niektórych olejach roślinnych, np. : rzepakowym , sojowym , z zarodków pszenicy, lnianym Jego pochodne, kwasy eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy , występują przede wszystkim w tłuszczu ryb i ssaków morskich.

NNKT Odpowiednią ilość DHA w diecie dziecka można dostarczyć spożywając 2 razy w tygodniu tłuste ryby morskie, takie jak: śledź, szprot, łosoś. Najnowsze dane wykazują, że wczesne spożycie ryb sprzyja rozwojowi tolerancji immunologicznej i zmniejsza ryzyko rozwoju alergii

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki Probiotykami nazywa się żywe mikroorganizmy, które po spożyciu wywierają korzystny wpływ na organizm gospodarza przez poprawę równowagi mikroflory jelitowej. Prebiotyki-są to składniki pożywienia oporne na trawienie przez enzymy w przewodzie pokarmowym, selektywnie pobudzające rozwój i aktywność bakterii jelitowych o korzystnym działaniu na organizm Synbiotyki –zawierają w swojej cząsteczce zarówno probiotyk jak i prebiotyk. Stosowanie probiotyków w połączeniu z prebiotykami, czyli synbiotyków, wpływa na szybsze przywrócenie pożądanego składu flory jelitowej. do tej grupy zalicza się napoje owocowe zawierajace żywe kultury bakterii kwasu mlekowego

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki Mikroflora jelitowa wpływa na układ odpornościowy związany z błonami śluzowymi układu pokarmowego (GALT) Prawidłowa mikroflora jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego dziecka. Jej jakość zależy od równowagi pomiędzy gatunkami bakterii. Częste infekcje w okresie dzieciństwa, zmuszają do antybiotykoterapii, która powoduje wyjałowienie przewodu pokarmowego, dodatkowo osłabiając organizm dziecka, które staje się podatniejsze na kolejne infekcje

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki Mają podstawowe znaczenie w: rozwoju i dojrzewaniu GALT wpływając na liczebność i rozmieszczenie komórek odpornościowych oraz na odpowiedź immunologiczną. Ø konkurencji probiotycznych bakterii o składniki odżywcze oraz miejsca adhezyjne w błonie śluzowej jelita, ograniczając w ten sposób liczbę niepożądanych drobnoustrojów. Ø posiadają zdolność do wytwarzania bakteriocyn działających zabójczo, zarówno na bakterie, jak i wirusy. Ø w bezpośredni sposób wpływają na szczelność bariery jelitowej. Ø

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki Bardzo dobrym źródłem bakterii probiotycznych w diecie dziecka są mleczne napoje fermentowane: kefir, jogurt czy mleko acidofilne. Dodatkowym plusem tych produktów jest obecność niewielkich ilości laktozy. Laktoza podczas fermentacji mlekowej zostaje częściowo strawiona, dzięki czemu produkty te są również częściowo tolerowane przez dzieci z nietolerancją Kapusta kiszona, ogórki kiszone , zakwas buraczany, zakwas chlebowy

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki Prebiotyki – głównie oligosacharydy, z których największe znaczenie mają: fruktooligosacharydy oraz inulina. Ich działanie polega stymulowaniu wzrostu populacji mikroflory probiotycznej. Poprzez to wpływają na wzrost produkcji w jelicie grubym kwasów tłuszczowych, które są źródłem energii dla komórek nabłonka jelitowego oraz zakwaszają treść jelitową, dzięki czemu hamują namnażanie bakterii chorobotwórczych.

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki Źródłem fruktooligosacharydów są m. in. pomidory, cebula, czosnek, banany, jęczmień oraz pszenica Natomiast inulina występuje w cykorii, karczochach i mleczach. Produkty wzbogacane w prebiotyki, to m. in. napoje mleczne, sery twarogowe oraz napoje bezalkoholowe

Ciborowska H , Rudnicka A , , Dietetyka , Żywienie zdrowego i chorego człowieka” PZWL Warszawa 2015 Ø Kunachowicz H, Nadolna I, Iwanow K, Przygoda B, , Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw” PZWL Warszawa 2015, Ø Podstawy nauki o żywieniu człowieka. Przewodnik do ćwiczeń pod red. Roszkowskiego W, Wydawnictwo SGGW Warszawa 2005 Ø https: //imarmed. pl/102/462, odpornosc+immunolo giczna. html#ixzz 6 Ia. On 8 mh. H 01. 04. 20 Ø https: //www. researchgate. net/profile/Ewelina_Dyma rska/publication/ 01. 04. 20 Ø