Rysunek dziecka w modszym wieku szkolnym a aktualny

Rysunek dziecka w młodszym wieku szkolnym, a aktualny poziom rozwoju. „. . . rysunki dziecka są bardziej objawem ich rozwoju umysłowego niż estetycznego (. . . ) Małe dziecko bowiem rysuje przede wszystkim to, co wie, a nie to co widzi. ” B. Hornowski

Zmiana, jaką jest dla dziecka rozpoczęcie nauki w szkole i zakończenie okresu beztroskiej zabawy, jest bardzo ważnym momentem w życiu. Wraz z pierwszym dzwonkiem zaczyna się czas systematycznej nauki, a co za tym idzie - zmienia się wcześniej znany tryb życia i środowisko. Środowisko to staje się bardziej złożone, rozpoczyna się proces nawiązywania coraz bliższych kontaktów z innymi ludźmi. Duży wpływ ma również nauka i stosunek dziecka do związanych z nią obowiązków. W tym czasie intensywnie rozwijają się procesy poznawcze takie jak: spostrzeżenia, pamięć, wyobrażenia, uwaga, myślenie. Doskonali się zdolność do koncentracji uwagi. Dziecko bardziej świadomie obserwuje otaczające go zjawiska, co widać również w jego rysunkach. Dziecko gromadzi więc coraz więcej spostrzeżeń wskutek planowej i systematycznej obserwacji przedmiotów i zjawisk, a nie tylko na zasadzie przypadkowości. Spostrzeżenia stają się trwalsze, dokładniejsze i skuteczniejsze.

Wiek 7 -10 lat to tak zwany wiek pamięci, gdyż rozwija się pamięć natychmiastowa i odroczona, mimowolna, dowolna. Równocześnie w związku z rozwojem mowy i innych procesów psychicznych rozwija się myślenie, dziecko zaczyna dostrzegać związki przyczynowo - skutkowe. W twórczości plastycznej wypowiedź dziecka zmienia się i w zależności od wieku przybiera pewne schematy. Należy uwzględnić oczywiście indywidualne różnice, które spowodowane są nierównomiernym rozwojem psychicznym, uzdolnieniami oraz oddziaływaniem środowiska. W wyróżnionych dalej okresach rysunku główny nacisk położony będzie na młodszy wiek szkolny, czyli na okres schematu: fazę schematu uproszczonego i wzbogaconego.

OKRESY I FAZY W TWÓRCZOŚCI PLASTYCZNEJ DZIECKA S. Szuman Okres bazgrot (1, 5 – 3 lat) Jest to czas pierwszych prób graficznych. w wieku trzech lat dziecko rysuje koło, potem słońce i promienie. Rysowanie kółek jest tak jakby „koroną tego okresu, wieńczącą długotrwałe wysiłki. ”. bazgrota dziecka pierwsze motywy – słońce, praca dziecka 3 - letniego Okres schematu - ideoplastyka Faza głowonogów i głowotułowi (3– 5 lat) Pierwsze spostrzeżenia części ciała. głowonóg 3, 5 rocznego dziecka głowotułów, oś centralna

Faza schematu uproszczonego (od 5 do 7 lat) W tej fazie kształt rysunków dzieci ma charakter geometryczny, oznacza to, że dziecko upraszcza sobie obraz rzeczywistości. Takie upraszczanie jest konieczne ze względu na środki rysunkowe, jakie dziecko w tym wieku posiada. Ponieważ przedmioty w rzeczywistości zawierają zbyt wiele szczegółów, dziecko redukuje je, wybierając te elementy, które są dla niego najważniejsze. „Kraina marzeń” 6 – letniego dziecka

Dziecko w tym okresie nie ma wyobrażenia przestrzennego, rysując np. stół, przedstawia go z kilku stron na raz. Dziecko kończąc pięć lat stara się przedstawić to, co wie, a nie tylko to, co widzi. Dlatego też pies ukazany z profilu posiada dwoje oczu, czyli tak jakbyśmy widzieli go z przodu. Dziecko wie, że do patrzenia potrzebnych jest piesku dwoje oczu, tak więc je rysuje, nie zważając na normy perspektywy. Dziecko stosuje tu tzw. kompozycję topograficzną – z lotu ptaka - rysując ulicę, drzewa rysuje prostopadle, zdarza się, że „do góry nogami. ” W tym stadium dziecko odkrywa także związek między kolorem a przedmiotem, np. słońce jest żółte, dach czerwony, trawa zielona, dziecko obdarza określoną barwą rzecz, nadal występuje zanik proporcji. przekształcenie

W tej fazie stopniowo znikają już „głowotułowia”, a pojawiają się postacie rozbudowane o liczne szczegóły. Dzieci przedstawiają różne zjawiska i rzeczy w sposób schematyczny, symbolicznie ujmują i hierarchizują szczegóły rysunków, np. dzieci poprzez wielkość lub wzrost danej postaci wartościują ją i pokazują swój stosunek emocjonalny. Rodzice na tym rysunku zdecydowanie są najwyżsi, co oznacza, że są dla dziecka najważniejsi. Uproszczenie można zauważyć w schowanych dłoniach u wszystkich postaci – być może środki rysunkowe jakie dziecko posiada, nie pozwalają na satysfakcjonujący rysunek dłoni i palców.

Faza schematów wzbogaconych (od 7 do 12 lat) Ta faza to wciąż doskonalenie się schematu. Rozwój schematu polega na stopniowym wzbogacaniu rysunków w coraz to nowe szczegóły. Narysowane przedmioty zaczynają być coraz bardziej podobne do rzeczywistych. Charakterystyczną cechą tego okresu jest żywy kontur. Doskonali się tu proporcja, coraz mniej jest deformacji, choć do dziesiątego roku życia dysproporcja jeszcze występuje w stosunku do głowy i reszty ciała. Rzecz, którą dziecko uważa za ważne, wyróżnia się teraz nagromadzeniem szczegółów. Jest to także sposób na zapełnienie kompozycji. Wartość danego przedmiotu wyraża także w barwie. Dodać również trzeba, że można zauważyć zróżnicowanie tematyczne uwarunkowane płcią autorów. Tak np. dziewczynki częściej rysują lalki, księżniczki, rośliny, a chłopcy pojazdy, różne sporty i wojsko. mocny kontur, praca 7 – letniego uzdolnionego chłopca

Młodszy wiek szkolny jest okresem, w którym dzieci tworzą pod wpływem emocji i jest ona traktowana jako jedna z form żywiołowej zabawy. Z wiekiem mali twórcy wnikliwiej obserwują otaczający je świat, przeprowadzają bardziej skomplikowane operacje myślowe, porównują, przewidują, planują. Twórczość tego okresu jest projekcją wewnętrznego świata, oczekiwań oraz przekazem otaczającej rzeczywistości dostrzeganej w sposób subiektywny. Przez swoje prace dzieci mówią o uczuciach, wzruszeniach, radościach, smutkach, pragnieniach i zainteresowaniach, ustosunkowują się do otaczającego ich świata. Komunikują "coś" o tym świecie i o samych sobie. Także w czasie działalności rozwijają się różne receptory (wzrok, dotyk ).

W tej fazie można dostrzec początki fizjoplastyki – dziecko zaczyna rysować bazując także na doznaniach wzrokowych. Dziecko siedmioletnie potrafi skupić swoją uwagę na jednym przedmiocie od pięciu do siedmiu minut. W ten sposób buduje ono wewnętrzny model – pamięciowo – wyobrażeniowy. W wieku dziesięciu lat można mówić już o obserwacji dziecka nad przedmiotami czy zjawiskami. Jego rysunki stają się coraz bardziej obiektywne, ponieważ jego spostrzegawczość coraz bardziej się doskonali. Okres typu poschematycznego (fizjoplastyka) Faza realizmu wrażeniowego (od 12 do 13 roku) dzieci podejmują próby naśladowania natury. Faza realizmu intelektualnego (od 13 do 15 roku) występuje trójwymiarowe ujmowanie formy, zatracanie indywidualnej świeżości i kryzys w rozwoju twórczości plastycznej (dziecko widząc, że jego wytwory różnią się od tego co widzi, często czuje rozczarowanie, przez co porzuca próby rysowania –na tym okresie zazwyczaj kończą się chęci do rysowania u wielu osób). 16 lat

Należy pamiętać, że rozwój twórczości plastycznej nie przebiega w sposób jednakowy. Każde dziecko ma indywidualną drogę rozwoju. Większość posiada łatwość tworzenia, oraz naturalną ciekawość świata. Nie wszystkie jednak mają takie upodobania. Jedne lepiej rysują, inne czują kolor, jeszcze inne lubią modelować. Niektóre skłaniają się ku ekspresji opartej na doświadczeniach wizualnych, pozostałe bazują w większym stopniu na przeżyciach wewnętrznych W obrazach ujawnia się charakter dziecka, jego siła witalna, zamiłowania. Cała ta twórczość mieści się w ramach specyficznego dziecięcego świata wyobrażeń odmiennego od wyobrażeń dorosłych.

Obowiązkiem dorosłych jest organizowanie sprzyjających warunków do działalności plastycznej tak, aby dzieci mogły pracować, odczuwając pełną satysfakcję z dobrze wykonanego zadania i jednocześnie radość z tworzenia. Nie należy pouczać dziecka i krytykować jego wytworów. Dziecko samo przejdzie wszystkie stadia, od rysunków dość naiwnych do lepszych i dojrzalszych. Dziecko jest w tej kwestii bardzo „czułe”, dlatego należy zachować dużą ostrożność w ocenianiu pracy dziecka. Powinniśmy dać dziecku świadomość, że mamy poważny stosunek dla jego wysiłków oraz ich pochwalenie. Pouczając jak rysować zniechęcimy i zniszczymy „wizję” rysunku dziecka. Nie należy więc stawiać uwag typu: „ Co to za bazgroły? „To nie tak wygląda. ”

Ciekawostka Podczas badań nad twórczością plastyczną dzieci, prowadzono eksperymenty, określające poziom intelektu dzieci z różnymi defektami psychofizycznymi. Eksperymenty te prowadzono głównie w oparciu o test „Narysuj człowieka” (F. Goodenough). Badania wykazały kilka różnic między rysunkami dzieci zdrowych i upośledzonych umysłowo. Dzieci te mają problemy z właściwymi proporcjami, zapominają o szczegółach, często rysują niedorzeczności. Co ciekawe dzieci zdrowe zazwyczaj rysują człowieka od przodu, w odróżnieniu od dzieci z defektem umysłowym, które częściej rysują człowieka z profilu. Zaobserwowano także, że mimo zniekształceń, dzieci upośledzone rysują większą liczbę szczegółów w rysunku człowieka w stosunku do dzieci zdrowych.

Bibliografia: • Róża Popek, Anna Ntorff, Krystyna Wasiluk: Zajęcia plastyczne w placówkach wychowania pozaszkolnego. , Warszawa 1988 • S. Popek, Analiza psychologiczna twórczości plastycznej dzieci i młodzieży, Warszawa 1978 • S. Szuman, Sztuka dziecka, Warszawa 1990 • A. Trojanowska, Dziecko i plastyka, Warszawa 1983 • J. Cybulska – Piskorek, Twórczość plastyczna dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1976 • J. Uszyńska – Jarmoc, Twórcza aktywność dziecka Przygotowała: Wiler Katarzyna