16 10 2013 YORGUNLUK WEARINESS Orhan Peker 1960l

16. 10. 2013

YORGUNLUK WEARINESS Orhan Peker, 1960’lı yıllarda ısrarla yorgun atlar ve mandalar çizer, onları anatomik yapılarıyla örtüşen geniş leke alanlarının kesim noktalarına yerleştirerek yine iri lekeler olarak vurgular. Bu lekeler, aslında yakın geçmişin imgesel varoluşuna ilişkin çağrışımları tetiklemektedir. Kuvâyi Milliye atlarıdır bunlar, cepheye mühimmat taşıyan kağnıları çeken mandalardır. Süvarisiz atlar, kağnısız mandalar, güneşin yakıcı sıcağı altında hatları belirsiz, giderek genişleyen, tanınmayacak hâle gelmiş gölge varlıklara dönüşmüşlerdir. Zaman onlar için artık sona yaklaşmaktadır. Zafere, coşkuya, geçit törenlerine değil mezbahaya gideceklerdir. Kamusal bellekten bu kopuş, lekenin soluklaşıp ortadan kalkmasıyla tamamlanır. Akıp giden zamanın geride bıraktığı yalnızca kendi ruhu olan bu lekedir. Ruh ölünce leke uçar, imge silinir. Cumhuriyet yorulmuştur. In the 1960 s, Orhan Peker persistently painted worn-out horses and buffalos, emphasizing them as big spots by placing them at the intersections between big patches of paint, which line up with their anatomical frameworks. These spots actually trigger associations with images of the recent past. These are the horses of the National Forces, the buffaloes of the carts carrying ammunition to the front. Horses without cavalry and buffaloes without carts have turned into shadowcreatures with blurry outlines under the scorching sun, expanding, unrecognizable. Their time is about to be over. They are not headed for victories, jubilation, or parades; they are going to the slaughterhouse. This rupture with the collective memory is completed with the patch turning pale and disappearing. What time leaves behind is this patch that is the soul of time and nothing else. When the soul dies, the patch disappears, and the image is erased. The Republic is weary.

ORHAN PEKER Çayırda Atlar 1964 Tuval üzerine yağlıboya Ceyda-Ünal Göğüş Koleksiyonu Horses in the Meadow 1964 Oil on canvas Ceyda-Ünal Göğüş Collection

ORHAN PEKER At Arabası Tuval üzerine yağlıboya Halkbank Koleksiyonu Horse Cart Oil on canvas Halkbank Collection

ORHAN PEKER Mandalar 1960’ların başı Kağıt üzerine karışık teknik Esma Arcan Koleksiyonu Buffalos Early 1960 s Mixed media on paper Esma Arcan Collection

ORHAN PEKER Mandalar 1960 Tuval üzerine yağlıboya Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Koleksiyonu Buffalos 1960 Oil on canvas Central Bank of the Republic of Turkey Collection

ORHAN PEKER Mandalar Duralit üzerine yağlıboya Yapı Kredi Koleksiyonu Buffalos Oil on hardboard Yapı Kredi Collection

AR F: GECEKONDULU HAYAT THE PURGATORY : LIFE WITH SLUMS Kırsal kesimden 1950’lerde başlayan göç, 1960’larda kent mekânını gecekondu bölgeleriyle kuşatır. Gecekondu, ne köylü ne de kentlidir; geriye dönüşü olmayan, ama geleceği de belirsiz bir toplumsal hayatın kozasını temsil eder. Bu koza içindeki yaşam alanları adeta birbiri üzerine yığılmıştır. Cumhuriyet imgesi köy hümanizminden koparak bu yeni hayatın kozasına yerleşir. Üst üste yığılan gecekondular, günümüzde inşa edilmiş Babil Kulesi’ni andırırlar. Modern resim bu yığılmayı görsel dile, minyatür sanatındaki tekniğini kullanarak dönüştürür. Gerçekten Bedri Rahmi Eyüboğlu, Turan Erol, Nuri İyem ve Oya Zaim Katoğlu’nun resimlerinde geleneksel teknikle çalışan nakkaşın tarzını görmek mümkündür. Gecekonduların topografik konumuyla Matrakçı Nasuh’un mekân istifi arasında yakın bir paralellik vardır. The migration from rural areas began in the 1950 s , and by the 1960 s, the cities became surrounded with slum areas. The slum is neither rural nor urban; it represents the cocoon of a social life from which there is no return, but whose future is also uncertain. The life-spaces within this cocoon seem like stacked up on each other. The image of the Republic severs itself from rural humanism to settle down in the cocoon of this new life. The slums rising on top of each other remind one of the Tower of Babel. Modern painting converts this conglomeration into a visual language by using the composition technique of miniatures. It is in fact possible to see in the paintings of Bedri Rahmi Eyüboğlu, Turan Erol, Nuri İyem, and Oya Zaim Katoğlu the style of a nakkaş working with the classical technique. There exists a parallel between the topographic placement of the slums and Matrakçı Nasuh’s spatial composition.

TURAN EROL Altındağ’dan 1976 Tuval üzerine yağlıboya Türkiye İş Bankası Koleksiyonu From Altındağ 1976 Oil on canvas Turkey İş Bank Collection

NURİ İYEM Gecekondular 1976 Sunta üzerine yağlıboya Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Koleksiyonu Slums 1976 Oil on fiberboard Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Collection

OYA ZAİM KATOĞLU Gecekondular 1976 -1980 Tuval üzerine yağlıboya Lüset-Mustafa Taviloğlu Koleksiyonu Slums 1976 -1980 Oil on canvas Lüset-Mustafa Taviloğlu Collection

BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU Kondu 1964 Duralit üzerine akrilik Dr. Safder Tarim Koleksiyonu Slum 1964 Acrylic on hardboard Dr. Safder Tarim Collection

NEDİM GÜNSÜR Gecekondu Yıkımı 1970 Tuval üzerine yağlıboya Ayşe-Mahmut Özgener Koleksiyonu Slum Demolition 1970 Oil on canvas Ayşe-Mahmut Özgener Collection

MEHMET GÜLERYÜZ Ümitliyim 2008 Tuval üzerine yağlıboya Sanatçı Koleksiyonu I Have Hope 2008 Oil on canvas Artist’s Collection

BİR KENT MİTOLOGYASI CUMHURİYET İMGELERİ İÇİN IMAGES OF THE REPUBLIC FOR AN URBAN MYTHOLOGY Cumhuriyet’in düşü kent uygarlığıdır; ancak bu tasarımın yücelttiği imge, sağlam bir zemin arayışındadır, henüz taşlar yerli yerine oturmamıştır. Mekânlar, insanlar, olaylar birbiri içine geçerek toplumsal ve kültürel sarmallar meydana getirmekte, bir süre sonra bu karmaşa, içine nüfuz edilmesi güç kaotik tabakalara dönüşmektedir. “Köylü Cumhuriyet” in imgesi Orhan Peker’le kapanır ve Devrim Erbil’in İstanbul dizisinde fizyonomik gerçekçilik olarak yeniden inşa edilir. Batı kökenli harita-gravür tekniğiyle, Doğu kökenli minyatür tekniği bu dizide bir üslub soyutlaması olarak belirir. Yüksel Arslan’ın Kapital’in Güncelleştirilmesi’nde kentin belirleyici boyutlarından sermayenin uluslararası gücü vurgulanırken, Nuri İyem ve Bedri Baykam’da kent sermayesinin baskı altına aldığı sınıfların başkaldırısı görülür. The dream of the Republic is urban civilization; image lauded by this design, however, still looks for solid ground, the chips have still not fallen into place. Locations, people, and events are intertwinedto form social and cultural spirals, and after a while , this turmoil turns into chaotic layers that are hard to penetrate. The image of the “Peasant Republic” closes with Orhan Peker, to be rebuilt as physiognomic realism in Devrim Erbil’s İstanbul series. The mapping-engraving technique of the West and the miniature craftmanship of the East emerge in this series as an abstraction of style. In An Attempt at Updating the Capital, Yüksel Arslan emphasizes the international power of capital as one of the determining factors of the city, while with Nuri İyem and Bedri Baykam, this turns into the upheaval of the classes oppressed by urban capital.

DEVRİM ERBİL İstanbul Tarihi Yarımada 1969 Tuval üzerine yağlıboya Fuat-Murat Şahinler Koleksiyonu İstanbul Historic Peninsula 1969 Oil on canvas Fuat-Murat Şahinler Collection

YÜKSEL ARSLAN Kapitalin Güncelleştirilmesi, Artür 188 1978 Kağıt üzerine karışık teknik Özel Koleksiyon An Attempt at Updating the Capital, Arture 188 1978 Mixed media on paper Private Collection

NURİ İYEM İsimsiz 1978 Tuval üzerine yağlıboya Müjde-Bülent Tanla Koleksiyonu Untitled 1978 Oil on canvas Müjde-Bülent Tanla Collection

NURİ İYEM Gecekondular Önünde 1970’ler Duralit üzerine yağlıboya Mefra Arkın Koleksiyonu In Front of Slums 1970 s Oil on hardboard Mefra Arkın Collection

BEDRİ BAYKAM Resmi Gazete’de Bir Kanun 1997 Tuval üzerine fotopentür Faik Genç Koleksiyonu Legislation in the Official Gazette 1997 Photopainting on canvas Faik Genç Collection

BURHAN UYGUR Kadınlar Koğuşunda Özel Televizyon Gecesi 1980 Kağıt üzerine pastel boya Lüset-Mustafa Taviloğlu Koleksiyonu Special TV Night at Women ‘s Ward 1980 Crayon on paper Lüset-Mustafa Taviloğlu Collection Saatli Kompozisyon 1980 Karton üzerine yağlıboya Lüset-Mustafa Taviloğlu Koleksiyonu Composition with Clock 1980 Oil on cardboard Lüset-Mustafa Taviloğlu Collection

KOMET İsimsiz 1978 Tuval üzerine yağlıboya Lüset-Mustafa Taviloğlu Koleksiyonu Untitled 1978 Oil on canvas Lüset-Mustafa Taviloğlu Collection

MODERNİZM ESKİ KARIŞTIRIYOR DEFTERLERİ Geçmişin yeniden yorumlanması sorunu, Cumhuriyet modernizminin başlıca düşünsel çabalarından biridir. Modernizmin kendisiyle uyumlu bir geçmiş kurgulama anlayışı bu noktada farklı algılama ve yorumlama açılarını da devreye sokar. Cihat Burak’ın tarihsel zemin üzerinde yaptığı bilinçaltı yorumu, geçmişe ait kültürel tabakalar üzerinde girişilmiş bir arkeolojik çabadır. Her tabaka diğerini belirler ya da varlığını ortadan kaldırır. Böylece Burak’ın yorumladığı geçmiş, durağan değil, dünle bugün arasındaki yüksek sesli bir tartışmaya dönüşür. Yüksel Arslan’ın geçmiş zaman sembolizmi üzerinden gerçekleştirdiği ikonografik yorumlaması, Erol Akyavaş’ın kaligrafik düzenlemeleri ve Adnan Çoker’in daireküre sembolizmini temel alan grafik soyutlamaları, farklı açılardan yapılmış imge denemeleri arasındadır. MODERNISM RAKES UP THE PAST The problem of re-interpreting the past has constituted one of the main intellectual struggles of the modernism of the Republic. At this point, the desireof modernism to construct a past that is in harmony with itself brings out different angles of perception and interpretation. Cihat Burak’s interpretation of the subconscious built upon a historical ground is an archaeological endeavor concerning the cultural layers of the past. Each layer determines the next or annihilates it. Thus, the past as interpreted by Cihat Burak is not static at all and turns into a highly vocal debate between the past and the present. Yüksel Arslan’s iconographic interpretation based on the symbolism of the past; Erol Akyavaş’s calligraphic compositions; and Adnan Çoker’s graphic abstractions based on the symbolism of circles and spheres are among the various forays into the image.

CİHAT BURAK Ahmediye yahut Birinci Ahmed’in Rüyası 1983 Tuval üzerine yağlıboya Besi Cecan Koleksiyonu Ahmediye or Ahmed I’s Dream 1983 Oil on canvas Besi Cecan Collection

YÜKSEL ARSLAN “Autoartures” IV- Çocukluk, Artür 333 1984 Kağıt üzerine karışık teknik Besi Cecan Koleksiyonu “Autoartures” IV- Childhood, Arture 333 1984 Mixed media on paper Besi Cecan Collection

YÜKSEL ARSLAN Etkiler – İslam Sanatları, Artür 210, 211, 213, 214, 215 1980 Kağıt üzerine karışık teknik Besi Cecan Koleksiyonu Influences – Islamic Arts, Arture 210, 211, 213, 214, 215 1980 Mixed media on paper Besi Cecan Collection

EROL AKYAVAŞ Hem Batın, Hem Zahir 1993 Dijital baskı, 12/45 Vera-Semih Gülzari Koleksiyonu Both Inward and Evident 1993 Digital print, 12/45 Vera-Semih Gülzari Collection Mana Gerek, Dava Gerekmez 1993 Dijital baskı, 3/45 Özel Koleksiyon Meaning is Required, Not Cause 1993 Digital print, 3/45 Private Collection

YÜKSEL ARSLAN İnsan 83, Artür 442 1993 Kağıt üzerine karışık teknik Besi Cecan Koleksiyonu Human 83, Arture 442 1993 Mixed media on paper Besi Cecan Collection

ADNAN ÇOKER Çemberli II 2004 Tuval üzerine akrilik Şükrü Bozluolçay Koleksiyonu Ringed II 2004 Acrylic on canvas Şükrü Bozluolçay Collection

Tasarım/Design Nesrin Kefeli © Fotoğraflar/Photos Nesrin Kefeli Fotoğraflar Pera Müzesi’nden çekilmiştir. Photos has been taken from Pera Museum Müzik/Music Pera`nın Şarkıları - Songs Of Pera (2014) – Keklik Gibi