YALI SALII Prof Dr Didem EVC KRAZ Ar

YAŞLI SAĞLIĞI Prof. Dr. Didem EVCİ KİRAZ Arş. Gör. Dr. Özgür ÇETİN

Yaşlılığın Tanımı Yaşlılığın Sınıflandırılması Yaşlılıkla İlgili İstatistikler Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri Öğrenim Hedefleri Yaşlı Sağlığı Sorunlarının Çözümü DSÖ Yaşlı Dostu Şehirler

Yaşlılığın Tanımı • DSÖ yaşlılığı; – Çevresel etmenlere uyum sağlayabilme yeteneğinde azalma olarak tanımlamaktadır.

Yaşlılığın Sınıflandırılması-1 Dünya Sağlık Örgütü(DSÖ)’nün yaptığı sınıflandırmaya göre • 65 -74 yaş arası GENÇ YAŞLI • 75 -84 yaş arası YAŞLI/İLERİ • 85 yaş ve üstü ÇOK YAŞLI

Yaşlılığın Sınıflandırılması-2 Kronolojik yaşlılık Biyolojik yaşlılık Psikolojik yaşlılık Sosyal yaşlılık Ekonomik yaşlılık Kaynak: Sosyal Hizmetler Boyutuyla Yaşlılık ve Yaşlanma, Sakarya. edu. tr. Yrd. Doç. Dr. Cihan SELEK ÖZ

Kronolojik yaşlılık • Doğumdan itibaren geçen zaman esas alınarak yapılan yaşlılık tanımı Biyolojik yaşlılık • Anatomik ve fizyolojik değişikliklerin yaşanması Psikolojik yaşlılık • Duyu organları ve algılama süreçlerinde, hafıza, öğrenme, zeka gibi zihinsel fonksiyonlarda, kişilikte, güdüler ve dürtülerde görülen değişiklikler Yaşlılığın Sınıflandırılması-3 Sosyal yaşlılık • Kişinin toplumsal rol, statü ve beklentilerinin değişmesi Ekonomik yaşlılık • Emeklilik döneminin başlaması ile birlikte gelir azalması ve alışılmış toplumsal statünün giderek kaybolması

YAŞLI NÜFUS ARTMAKTA. .

Yaşlılıkla İlgili İstatistikler • Dünyada; Ø 1980’lerde 60 yaş üstü kişi sayısı 300 milyonlarda iken Ø 2017’de 962 milyon Ø 2050 yılında beklenen sayı ise; 2. 1 milyar

7 201 2 96 n yo mil

https: //www. un. org/en/sections/issues-depth/ageing/

GELECEKTE…. 2030 2025 1. 2 MİLYAR HER 4 KİŞİDEN 1İ 65 YAŞ ÜSTÜ 2040 1. 3 MİLYAR 2050 2, 1 MİLYAR 85 YAŞ ÜSTÜ BİREYLER 65 YAŞINDAKİLERDEN 6 KAT FAZLA

TÜRKİYE’DEKİ DURUM

YAŞ GRUBUNA GÖRE NÜFUS ORANI Kaynak: TÜİK, Genel Nüfus Sayımları, 1935 -1990, TÜİK, Nüfus Tahminleri, 2000 -2007, TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları, 2008 -2013, TÜİK, 2013 Nüfus Projeksiyonları, 2023 -2075

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-1 Toplum yaşlanması Çocuk ve genç nüfusun azalıp, erişkin ve yaşlı nüfusun artması Toplum yaşlandıkça, yaşlı nüfus sayısal ve oransal olarak artarken, toplumda ortanca yaş da artar Toplum yaşlanmasında rol oynayan birincil etmen doğurganlıktaki azalma

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-2 Yaşlı sayısı ve oranı Beklenen yaşam süresi Ortanca yaş Göstergeler Yaşlanma indeksi Potansiyel destek oranı

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-3 Yaşlı sayısı ve oranı • 65 yaş ve üzeri yaşlı nüfusun genel nüfus içindeki oranına göre toplumlar gruplandırılmakta – Genç toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %4’ünden az) – Olgun toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %4 -6. 9’u) – Yaşlı toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %7 -10’u) – Çok yaşlı toplum (65 yaş ve üzeri grup nüfusun %10’undan çok)

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-4 Beklenen yaşam süresi • Nüfusun genel sağlık durumunu ölçmek için kullanılan, sağlık ve toplum refahının en önemli göstergelerinden biri • Nüfus ve ölüm verileri kullanılarak, toplumda değişik yaş gruplarındaki ölüm olasılıkları üzerinden doğan bir bebeğin kaç yıl yaşayacağı hesaplanır.

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-5 Ortanca yaş • Bir toplumda yaşayan tüm bireyler en küçük yaştan en büyüğe sıralandıklarında tam ortada yer alan yaş ortanca yaştır. • Toplumu eşit sayıda ikiye bölen yaştır; nüfusun yarısı bu yaşın altında yarısı ise üzerindedir.

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-6 Yaşlanma indeksi 0 -14 yaş grubu 100 çocuk başına düşen 65 yaş ve üzeri yaşlı sayısını gösterir

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-7 Potansiyel destek oranı Bir toplumda yaşlı (65 yaş ve üzeri) başına kaç erişkin (15 -64) düştüğünü belirtir ve erişkin nüfusun yaşlı nüfusa bölünmesi ile hesaplanır UN World population aging

Toplum Yaşlanması Ve Göstergeleri-9 • TÜİK 2018 verilerine göre Türkiye’de; • 65+ = 7, 186, 204 %8. 8 • Ortanca yaş= 32 • Yaşlanma indeksi= %37. 5

Yaşlı Sağlığı • Verilen hizmetin etkinliği ve verimliliği açısından hizmet verilen ya da verilecek olan nüfusun özelliklerini ve yaşadığı sorunları bilmek gerekmekte • Yaşlılık dönemi özellikleri; – Fizyolojik; bazı organlarda gerileme, zihinsel etkinlikte gerileme, çevreye karşı artan duyarlılık, duyu organlarında zayıflama, güç azalması ve yetmezlik – Psikolojik; hislerin azalması, kendine güvenin azalması, yalnızlık korkusu, hastalık ve ölüm korkusu, ümitsizlik, çekingenlik – Sosyal ve ekonomik özellikler; rol ve statü değişikliği, otorite kaybı, aile ilişkilerinde sorun, başkalarının yardımına gereksinim duyma, tüketici olma, üretici ve faydalı olamama ve arkadaş/dost bulamama

YAŞLILIK BAĞIMLILIK DEĞİLDİR YAŞ AYRIMCILIĞI (AGEİSM) MALİYET KONTROLU YAPILMASINA VURGU YAPILMAKTA YAŞLILAR BAĞIMLI BİR GRUP YA DA TOPLUMA YÜK EKONOMİYE YAPTIKLARI KATKILAR GÖZ ARDI EDİLMEKTE GÖRÜLMEKTE

Yaşlı Sağlığı Sorunları-1 • Yaşlılık dönemi sorunları; – – – Psiko-sosyal sorunlar Sağlık sorunları Sosyal sorunlar Ekonomik sorunlar ve Bakım sorunları olarak öne çıkmaktadır

Yaşlı Sağlığı Sorunları-1 Psiko-sosyal sorunlar • • • Kuşak çatışması Rol ve statü değişimi Korkular Unutkanlık Uykusuzluk Boş zamanların değerlendirilmesidir.

Yaşlı Sağlığı Sorunları-2 Sağlık sorunları • • • Kas-iskelet sistemi hastalıkları(artritler, osteoporoz. . ) Kalp-damar sistemi hastalıkları(hipertansiyon. . . ) Endokrin Bozukluklar(DM. . ) Kanserler Nörolojik, ruhsal hastalıklar – Demans, depresyon – Görme-işitme kayıpları • KOAH

Yaşlı Sağlığı Sorunları-3 Sosyal sorunlar • • • Öğrenim düzeyi düşüklüğü Sosyal/sağlık güvencesizlik Yalnız yaşam Bağımlı yaşam İhmal/istismar

Yaşlı Sağlığı Sorunları-4 Ekonomik sorunlar • Gelirde azalma • İşsizlikte artma

Yaşlı Sağlığı Sorunları-5 Bakım Sorunları • En çok öne çıkan sorun; bakım sorunu • Türkiye’de TÜİK İstatistiklerle Yaşlılar, 2016 verilerine göre; – Toplam hane halklarının %5, 4’ünü – Tek kişilik hane halklarının ise %36’sını tek kişilik yaşlı hane halkları oluşturmakta – Yalnız yaşayan yaşlı nüfusun; • %23, 3'ü erkekler, %76, 7'si kadınlar

Ancak henüz dünya bu ideallerden çok uzakta

TİPİK YAŞLI İNSAN YOKTUR

Yaşlı Sağlığı Sorunlarının Çözümü-1 • Sağlığı geliştirici, koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici hizmetler bir arada düşünülmeli • Yaşlılıktaki sağlık sorunlarının çoğunun temelinde çevresel faktörler ve önlenebilir nedenler vardır. • Hastalıkların önlenmesi için sağlıklı yaşam biçimleri : • • • Yeterli dengeli beslenme Fizik egzersiz Sigara ve alkol kullanmama Stresten uzak durma Aşılama programları (Pnömokok, mevsimsel grip…)

Yaşlı Sağlığı Sorunlarının Çözümü-2 Kararlara yaşlının da katılması Sağlığın geliştirilmesi Tüm yaşlılara Sağlık güvencesi sağlanması Hastalıkların önlenmesi ve engelliliğin azaltılması • Yaşlının kendi evinde desteklenmesi • Özerklik ve saygınlığının korunmasını • Bağımsızlıklarının korunması • • • Üretkenliklerinin sürdürülmesi • Çevrenin yaşlılar için olumlu şekilde düzenlenmesi • Trafik düzeni ve ulaşımda kolaylıklar getirilmesi • Kişilerin fonksiyon kapasitelerini artıracak yardımcı aletler geliştirilmesi • Yaşlılara yönelik sosyal hizmetlerde kalitenin arttırılması

Yaşlı Sağlığı Sorunlarının Çözümü-3 Mevcut yaşlı nüfusa sağlık sistemlerinin entegrasyonu Uzun süreli bakım sistemlerinin geliştirilmesi Yaşlı dostu ortamlar yaratmak Ölçüm, izleme ve anlayışın geliştirilmesi

Türkiye’de Mevcut Durumda Yaşlılara Yönelik Sunulan Sosyal Yardım Ve Hizmetler • • • Sosyal Nakit Yardımlar Evde Bakım Yardımı Huzurevleri Yaşlı Yaşam Evleri Yaşlı Hizmet Merkezleri Engelli Bakım Hizmeti

TAZELENME ÜNİVERSİTELERİ • • Toplumda, başarılı ve sağlıklı yaşlanan insanların sayısını artırmak için alınması gereken önlemleri belirlemek amacıyla hayata geçirilmiş bir sosyal sorumluluk projesidir. Kayıt şartı 60 yaşını doldurmak. . . Mezuniyet şartı ise erkeklerin kazak örme, kadınların ise tamir işleri derslerinden geçmesi. . . Ağırlıklı dersler anatomi ve hukuk; bir de erken saatte zorunlu ders olarak yapılan sabah kültür fizik hareketi. http: //egazete. anadolu. edu. tr/kampus/39553/tazelenme-universitesi-buyuk-ilgi-goruyor

TAZELENME ÜNİVERSİTELERİ Türkiye’de şu anda 6 üniversite bünyesinde tazelenme üniversitesi bulunuyor. • Ege Üniversitesi • Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi • Akdeniz Üniversitesi • Nişantaşı Üniversitesi • Anadolu Üniversitesi • Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi

DSÖ Yaşlı Dostu Şehirler

DIŞ MEK NLAR VE BİNALAR BİLGİ EDİNME VE İLETİŞİM ULAŞIM DSÖ YAŞLI DOSTU ŞEHİRLER TOPLUMSAL YAŞAMA D HİL OLMA VE TOPLUMUN YAŞLIYA SAYGISI SOSYAL KATILIM VATANDAŞLIK GÖREVİNİ YERİNE GETİRME VE İŞGÜCÜNE KATILIM TOPLUM DESTEĞİ VE SAĞLIK HİZMETLERİ KONUT

TÜRKİYE’DE YAŞLI DOSTU ŞEHİRLER https: //extranet. who. int/agefriendlyw orld/search-network/? _sft_propertystatus=cities-andcommunities&_sft_countries=turkey

YAŞLI DOSTU ŞEHİRLER/22ÜLKE, 145 ŞEHİR

SONUÇ • Sosyoekonomik düzey ne olursa olsun halk sağlığı eylem planları • Toplum tabanlı sistemler • Eşitsizliklere yanıt • Yaş ayrımcılığına kökten çözüm • Bu eylemler Yatırım Kişi odaklı iyileştirmeler

• • • İleri Okuma • https: //www. un. org/en/development/desa/population/publicati ons/pdf/ageing/WPA 2017_Highlights. pdf https: //www. un. org/en/sections/issues-depth/ageing/ https: //extranet. who. int/agefriendlyworld/afp/ ‘’Yaşlanan Toplum’’ Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı-Ankara ‘’Yaşlı Sağlığı Modülleri’’ Şubat – 2011 Ankara Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi T. C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ‘’Türkiye’de Yaşlı Bakım Hizmetlerinin Proaktif Yönü Ve Mali Yükü Analizi Etüt Araştırması’’ T. C. Aile Ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kasım 2016

TEŞEKKÜRLER…