Trk Kltr Tarihi Do Dr smail Gven Trk

Türk Kültür Tarihi Doç. Dr. İsmail Güven

Türk Kültür Tarihi �Dil: �Kültürün dil’dir. En Önemli Öğelerinden biri de “ Dil; düşünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan öğeler ve kurallardan yararlanılarak başkalarına aktarılmasını sağlayan, çok yönlü, gelişmiş bir dizgedir”

Türk Kültür Tarihi � Dil; bilimsel, dinsel ya da felsefeye ilişkin her türlü düşüncenin taşıyıcısıdır. � Yaşanılan bir kültürün içeriğini ve niteliklerini kavrayabilmek için onun dil yönünden dayandığı anlamlar sistemini bilmek gerekir. � “ Dil, kültürün aynasıdır”

Türkçe’nin Diller İçindeki Yeri � Türkçe’nin yazılı belgeleri çok eskilere gitmemektedir. Göktürklerden önceki dönemde hiç birşey kalmamış gibidir. � Türkçe Ural-Altay Dilleri’nin Altay dil grubuna girmektedir. � Türk dilinin, İslamiyet’ten sonra en çok etkilendiği Arapça ve Farsça ile hiçbir akrabalığı bulunmamaktadır.

İslam Öncesi Dönem � Türkçe, Hunlar’dan beri Türklerin konuştuğu dildir. Ancak O dönemden günümüze Türkçe herhangi bir metin ulaşmadığı için, dilin başlangıçtaki özelliği ve sözvarlığı hakkında fazla bir şey söylenememektedir. � Tarih Yazıcılığı da bu anlamda zayıf kalmıştır.

İslam Öncesi Dönem �Göktürk’lere gelinceye kadar, Çin kaynaklarından alınan bilgiye göre, MÖ, 329 yılına ait 2 dizelik bir Türkçe şiir aktarılmaktadır. �En eski belge, 581 yılında Sogutça yazılmış olan Bugut yazısıdır. �Türk yazısıyla ve Türkçe olarak yazılmış yazıtlar ise, bu tarihten yüzyıl sornasında başlamaktadır.

İslam Öncesi Dönem �Orhon yazıtları, Türkçe’nin oldukça gelişmiş, zengin, işlek ve akıcı bir edebiyat dili düzeyine ulaştığını göstermektedir. Ancak, kelime dağarcığı henüz ayrıntıları ile incelenememiştir. �Uygurlar döneminde yabancı toplumlarla kültürel ilişkilerin artması, �Budizm, Maniheizm ve Hıristiyanlığın kabulü ile yabancı dillerin etkisine girdiğini görmekteyiz.

İslam öncesi (dil) � Bu dönemde değişik dinsel metinler Türkçe’ye aktarılmış ve Türkçenin kuralları çerçevesinde pek çok sözcük de türetilmiştir � Türkçe İslam Öncesi dönemde 3 alanda oldukça zengin sözcüklere sahiptir � Aile, � Tarım � Yönetim.

İslamiyet (Arapça ve Farsça’nın Baskısı) � Türkler 7. yy’da İslam kültür çevresine girmişlerdir. 2 Yabancı dil oldukça baskındır. � Arapça ve Farsça Bu iki Türkçe’yi baskısı altına almıştır.

İslamiyet (Arapça ve Farsça’nın Baskısı) � İslam Kültürünün uyulması gereken kurallara dönüşmesi, Kutsal kitap ve peygamber’in hadislerinin anlaşılması gerekliliği, � Ezan, hutbe vb. � Bilim adamları da Arapça’yı bilim dili haline getirmişlerdir.

İslam Öncesi � Türk Boylarının İslamiyet geçişle birlikte yer değiştirmeleri � Oğuzların, İran’a yerleşmeleri ve Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçuklu devletin kurmaları � Psikolojik etkenler (Yeni bir toplumsal çevre ya da ülkeye uyum sağlamak)

İslamiyeti Kabul Sonrası � Türkler için Türkçe � İbadet için Arapça � Sanat için Farsça’yı kabul etmişlerdir. � Bu dildeki kelimelerin bir kısmı da kurallarıyla birlikte Türkçe’ye geçmiştir. � Halk arasında Türkçe yaygın olarak kullanılmıştır.

İslamiyet’ten Sonra � Halk ile devlet adamları ve yazışma dili ayrı olmuştur. � En önemli Eserler � Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügat-it Türk (1072’de yazılmaya başlamış, 1074’de tamamlanmış ve Abbasi Halifesi el Muktedi’ye sunulmuştur.

İslamiyetten Sonra � Divanü Lügat-it Türk Araplara Türkçe öğretmek için hazırlanmış, ansiklopedik bir sözlüktür. Hazırlanış amaçlarından biri de Türkçe’nin zengin bir dil olduğunu göstermekti. � 1915 -917’de Kilisli Rifat Bilge tarafından 3 cilt halinde yayımlanmıştır. Paha biçilmez bir eserdir.

İslamiyet’ten Sonra � Ali Şir Nevai; Türkçe’nin öteki dillerden farklı yönlerini göstermek için Muhakemet’ül Lugatyen adlı eseri hazırlamıştır. � Karamanoğlu Mehmet Bey 13 Mayıs 1277’de Türkçe’yi resmi dil olarak Anadolu’da kullanmayı emrediyordu.

İslamiyet Sonrası � Bütün bunlarla birlikte, Selçuklu yönetiminde resmi dil ya da divan dili olarak egemen hale geçememiştir. Arapça ve Farçsa’ya dönülmüştür. � Kimi bilginler ve yazarların da Türkçe’yi dışladıkları bir gerçektir.

Türkçe’ye Geri Dönüş � Karamanoğlu Mehmet Bey’in çabaları Türkçe için oldukça önemli olmuştur. Beylikler döneminde Türkçe daha fazla tercih edilen dile dönüşmüştür. � Bu ortamda kurulan Osmanlı Beyliğinde, örgütlenme sonucu Türkçe’ye daha fazla yönelme söz konusudr.

Osmanlı Dönemi � Osmanlı döneminin kuruluşu ile birilte Türkçe geçerli bir dil olarak vurgulanmaya başlanmıştır. Mahkemelerde, sarayda ve divanda Türkçe konuşulmuştur. Divan-ı Humayun’da da Türkçe konuşulmuş, hükümler ve kanunnameler Türkçe yazılmıştır. Halk, bunları okuyup anlayabilmiştir.

Osmanlı Dönemi �Osmanlıca: Yazı Dili ve Konuşma Dili Ayrımı � 16. yüzyıla gelindiğinde Türkçe’ye yönelmenin azaldığı, Osmanlıca denen yapay ve karma bir yazı dili yaratılmıştır. �Ulusal Osmanlı’dan İmparator Osmanlı’ya geçiş, �Osmanlı Sultanlarının halife unvanını kullanmaları ve Arapça’ya öncelik vermeleri.

Osmanlı Dönemi �Arapça ibadet ve bilim dili olarak etkinliğini sürdürmüş, hilafet’in siyasal bir gücü olarak baskınlığını artırmıştır. �İslam kültürüne sarılma, sanat diili olarak yerleşmiş olan Farsça’ya yeniden etkinlik kazandırmıştır. �Safevi ve İran ile artan ilişkiler bu etkinlikte rol oynamıştır. İki dili bilmek, kültürlü sayılmanın ön koşulu haline gelmiştir.

Osmanlı Dönemi � Divan edebiyatı doğmuş, Farsça şiirler doldurmuştur. � Yazı dili ile konuşma dili yani aydınlarla devlet kurumlarında konuşulan Osmanlıca ile halkon konuştuğu Türkçe arasında farklılıklar ortaya çıkmıştır. � Medreseler ve her düzeyde eğitim kurumunda Arapça ön plana geçmiştir.

Osmanlı Dönemi �Lale Devri sonrasında başlayan batılılaşma ile batı dilleri egemen olmaya başlamıştır. �Osmanlı aydınları Arapça ve Fransızcayı yeğlemişler, Osmanlıca bilim dili haline gelememiştir. �Bunun yanısıra, Anadolu ve Osmanlı tebaasının konuştuğu, Rumca, Arnavutça ve Romence gibi dillerin de etkisiyle Osmanlıca iyice farklılaşmaya başlamıştır

Cumhuriyet Dönemi � Dilde sadeleşme � Eski dillerden kurtulmaya çalışma � Türk dilinin ulusal kültürün tamamlayıcı bir öğesi olarak alınması � Türkçe’yi çağdaş uygarlığın gereksinimlerini karşılayacak duruma getirmek için, Türk Dil Cemiyeti (12 Temmuz 1932)

Cumhuriyet Dönemi � 1936’da Türk Dil Kurumu olarak değiştirilmesi �Eski kelimelerin yerini yenilerinin alması �Türkçe’nin kurallarının belirlenmesi �Önemli eserlerin, Türkçe yazılması �Türk Dil Kurumu tarafından İmla Kılavuzu ve Sözlük hazırlanması � 1983’de Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunun Kurulması