Srpska srednjevekovna monumentalna arhitektura Uvod Sloveni Srbi Nastanak

Srpska srednjevekovna monumentalna arhitektura Uvod: Sloveni, Srbi. . . Nastanak raške stilske grupe: Đurđevi stupovi Osobine spomenika raške stilske grupe na primeru Bogorodičine crkve u Studenici

Malo istorije: Sloveni, Srbi. . . • Sloveni se nasaljevaju na Balkanu krajem VI i početkom VII veka. Teritorije današnje Srbije, Makedonije i Crne Gore bile su tada pod vizantijskom vlašću. • Od IX do XII veka traju borbe oko formiranja i održanja novih država, kojima se Vizantija prvo protivi, pa onda prihvata pokušavajući da to stanovništvo iskoristi kao štit od novih najezda. • Srbi primaju hrišćanstvo tokom IX i X veka; • Tokom XII veka u Raškoj se formira srpska država, koja se učvršćuje pod velikim županom Stefanom Nemanjom i njegovim naslednicima. Teritorija: od Južne i Zapadne Morave do Zete i Zahumlja i Jadranske obale, središte u Raškoj;

Država u doba Stefana Nemanje i Stefana Nemanjića Teritorija: od Južne i Zapadne Morave do Zete i Zahumlja i Jadranske obale;

Srpska država i početak monumentalne gradnje u Raškoj • Tokom XII veka u Raškoj se formira srpska država, koja se učvršćuje pod velikim županom Stefanom Nemanjom i njegovim naslednicima; • Raška srpska država postiže političku samostalnost, a potom od Vizantije dobija i crkvenu (1219); • Tada počinje i prvo monumentalno građenje u Raškoj: zbog toga stilsku grupu spomenika sagrađenih u vreme Nemanje i njegovih prvih sledbenika zovemo Raška stilska grupa.

Srpska srednjovekovna umetnost kraja XII i početka XIII veka: Nastanak Raške stilske grupe spomenike Vladavina velikog župana Stefana Nemanje (1166 -1196, +1199): Djurdjevi stupovi kod Novog Pazara, Bogorodičina crkva u Studenici

Početak Nemanjine ktitorske delatnosti i rađanje raške arhitekture: Đurđevi stupovi kod Rasa, 1170 -71 • Stefan Nemanja započinje svoju ktitorsku delatnost obnavljanjem ranijih vizantijskih crkava i gradeći manje crkve po uzoru na vizantijske. • Potom podiže crkvu posvećenu Svetom Đorđu, Đurđeve Stupove (Đurđe= Đorđe, Stlp=stup= kula), u čijoj gradnji, zbog tada zategnutih odnosa sa Vizantijom, učestvuju zapadnjački majstori. • U Đurđevim stupovima vidimo većinu osnovnih osobina koje će biti karakteristične za rašku arhitekturu (jednobrodni naos, trodelni oltarski prostor, bočne prostore uz srednji travej). Uz zapadni travej su izgrađene dve kule (stupovi). Terminologija: naos, travej, vestibili

Ras, Đurđevi Stupovi, 1170/71, manastirski kompleks

Ras, Đurđevi Stupovi, 1170/71, Stefan Nemanja osnova i presek (stlp- kula na staroslovenskom) Jednobrodni naos, trodelni oltarski prostor, bočni prostori uz srednji travej (u ovom slučaju vestibili). Uz zapadni travej su izgrađene dve kule (stupovi).

Ras, Đurđevi Stupovi, 1170/71, ranije stanje

Ras, Đurđevi Stupovi, 1170/71, današnje stanje

U slikarstvu, nastalom oko 1175. a danas veoma oštećenom, vidi se uticaj vizantijskog slikarstva iz epohe Komnina. Ras, Đurđevi Stupovi, slikarstvo, oko 1175, pandantif

Setite se: vizantijsko slikarstvo drugog cvetnog perioda: posle ikonoboračke krize, samo najbitniji akteri, zlatna ili plava pozadina, potom (renesansa Komnina) pojava izraza emocija, prvo patnje, patos (Oplakivanje, Nerezi, Makedonija, Sv. Pantelejmon, 1164,

Renaissance des Comnènes: Ébauche de paysage, l’expression de sentiment plus humains (1164, Sv. Pantelejmon, Nerezi, Makedonija)

Studenica, manastirski kompleks, posle 1183 Osnovni oblik raške arhitekture (koji je do Raške došao preko predromaničke arhitekture iz primorja), pojavljuje se u arhitekturi Đurđevih Stupova a ustaljuje od građenja Studenice.

Studenica, manastirski kompleks, osnova

Raška škola: Studenica, Bogorodičina crkva, posle 1183 (XII vek), zadužbina velikog župana Stefana Nemanje Bogorodičina crkva u Studenici: pogled sa jugoistoka, južna fasada i poprečni presek

Osnova: Bogorodičina crkva u Studenici poseduje osnovne odlike raške arhitekture: jednobrodni naos, kupola nad srednjim travejem, uz koji su sagrađeni i bočni prostori, ovde vestibili, trodelni oltarski prostor, zapadni travej i pripratu. Studenica, Bogorodičina crkva, Stefan Nemanja posle 1183 (bez kasnije dozidane Radosavljeve priprate)

Spoljašnjost hramova raške stilske grupe na primeru Bogorodičine crkve u Studenici • • Površine fasade su ravne, oplaćene (=obložene) mermerom. Fasada je oživljene plitkim pilasterima, nema vodoravne podele. Kupola je na kockastom postolju, tambur obojen u crveno. Nad brodom je dvoslivni drveni krov pokrivenim olovom, zabatni zid nadvisuje krov. Krovni venac od slepih arkadica (uticaj romanike). .

Kupola, na tamburu obojenom u crveno, je na kockastoj osnovi. Trodelna apsida je spolja i iznutra polukružna. Prozori su dvodelni (bifore), osim na oltarskoj apsidi, gde je trodelni (trifora), ulazni portal na zapadnoj fasadi, romanička skulptura oko vrata i prozora. Bogorodičina crkva u Studenici, pogled sa jugoistoka

Portali i prozori su ukrašeni na romanički način: oko vrata i prozora su ornamentalni biljni i životinjski motivi, Bogorodica sa Hristom i dva anđela iznad portala, lavovi, grifoni druga čudovišta na konzolama. . . Studenica, Bogorodičina crkva, istočna fasada: trodelni oltarski prostor, trodelni prozor abside (trifora).

Studenica, Bogorodičina crkva, posle 1183, zapadni portal i istočna trifora: Romanička skulptura

Studenica, Bogorodičina crkva, posle 1183, istočna trifora: romanička plastika (u timpanonu lav i vasilisk)

Romanička plastika: Konzole, Studenica, Bogorodičina crkva, posle 1183

Bogorodičina crkva u Studenici je građena u vreme kada Veliki župan Stefan Nemanja ratuje sa Vizantijom, pa je graditelji sa Zapada, koji su u Rašku dolazili preko primorja, pa je Studenička Bogorodičina crkva najsličnija benediktinskoj crkvi Sv. Marije na Mljetu.

Najsličnija Bogorodičinoj crkvi u Studenici je crkva benediktinskog samostana na Mljetu, koja je takođe posvećena Bogorodici (crkva Sv. Marije).

Slikarstvo: monumentalni stil Studenica, Bogorodičina crkva, slikarstvo, 1208/9, oltar (zlatna pozadina): monumentalni stil

U slikarstvu raške škole nalazimo velike, monumentalne figure na zlatnoj ili plavoj pozadini. To je monumentalni stil. Studenica, Bogorodičina crkva, slikarstvo, 1208/9, oltar

Studenica, Bogorodičina crkva, slikarstvo: Monumentalni stil

Studenica, Bogorodičina crkva, slikarstvo: Monumentalni stil Raspeće, 1208/9, zapadni zid: velike, monumentalne figure na zlatnoj ili plavoj pozadini.

Studenica, Bogorodičina crkva, Detalj: Hristos, Raspeće, 1208/9

L’expression de sentiment plus humains, tel le pathos (souffrance), ébauche de paysage (Makedonija, Nerezi, Sv. Pantelejmon, 1164).

Studenica, Bogorodičina crkva, Detalj: Hristos, Raspeće, 1208/9

Studenica, Bogorodičina crkva, slikarstvo: Monumentalni stil Raspeće, 1208/9, zapadni zid

Studenica, Bogorodičina crkva, jugozapadni ugao hrama (1568. kopija freske iz 1208/9? ) ktitorski portret svetog Simeona Nemanje Nakon odlaska s prestola (1196) Nemanja je, sledeći primer svog najmlađeg sina Rastka, monaha Save, odlučio da se zamonaši. Kao monah dobio je ime Simeon i živeo neko vreme u Studenici. Iz Studenice otišao je na Svetu Goru da se sretne sa sinom Savom, sa kojim je podigao i oslikao nekoliko hramova, između ostalih i napušteni manastir Hilandar (osvećen 1198). Tu je Simeon (Nemanja) 13. februara 1199. umro i sahranjen. Sava je mošti sv. Simeona Nemanje iz Hilandara preneo u Studenicu 9. februara verovatno 1207.

Srpska srednjevekovna umetnost: Nastanak raške stilske grupe spomenika Izdvojite najbitnije. . .

Osnovne stilske osobine građevina Raške stilske grupe: osnova • Ovaj oblik je do Raške došao preko predromaničke arhitekture iz primorja, pojavljuje se u arhitekturi Đurđevih Stupova a ustaljuje se od građenja Studenice; • Oblik osnove: jednobrodni naos sa kupolom nad centralnim travejem, trodelni oltarski prostor (oltarska apsida spolja i unutra kružne osnove), bočni prostori (pevnice ili vestibili) uz srednji travej, priprata.

Spoljašnjost spomenika Raške stilske grupe na primeru Bogorodičine crkve u Studenici • Fasada je oplaćene mermerom, ukrašena u romaničkom duhu: površine fasade ravne, bez vodoravne podele, vertikalno oživljene plitkim pilasterima. • Krovni venac od slepih arkadica. • Prozori dvodelni (bifore), osim na oltarskoj apsidi, gde je trodelni (trifora), ulazni portal na zapadnoj fasadi, romanička skulptura oko vrata i prozora. • Kupola, na cilindričnom ili poligonalnom tamburu, je na kockastoj osnovi.

Slikarstvo raške stilske grupe: Monumentalni stil: velike, monumentalne figure na zlatnoj ili plavoj pozadini. Studenica, Bogorodičina crkva, Raspeće, 1208/9, zapadni zid