Pojava prvih civilizacija Pojam Pod pojmom civilizacije podrazumeva

Pojava prvih civilizacija

Pojam • Pod pojmom civilizacije, podrazumeva se složeno ljudsko društvo, čije su karakteristike: razvoj gradova (urbani razvoj); postojanje državnih institucija, razvijena privreda, kultura, umetnost, religija • Nastanak prvih civilizacija vezan je za pojavu prvih gradova, pronalazak pisma, začetaka nauke, i složenijih oblika umetnosti • Na nastanak civilizacija utiču klimatski uslovi, životna sredina, geografski uslovi • Povoljni klimatski i geografski uslovi podsticali su pojavu prvih civilizacija, i suprotno

Začeci • Prve civilizacije su nastale kao posledica razvoja čovečanstva u vreme neolita, koji počinje otprilike pre 8000 god. • Početak neolita je direktno vezan za poboljšanje klimatskih uslova na Zemlji (okončanje ledenog doba i umerenija klima) • Umesto skupljanja plodova i lova, kao i nomadskog načina života, ljudi postepeno prelaze na sedelački način života; počinju da se bave poljoprivredom i stvaraju prve veće naseobine • U neolitu su pripitomljene brojne domaće životinje (koze, ovce, svinje, goveda)

Stare civilizacije • Prve velike civilizacije nastale su u dolinama velikih reka; najpre na prostoru „plodnog polumeseca“; za ovaj prostor vezuju se pojave prvih pisama i otkriće točka • Plodni polumesec obuhvata prostor od doline Nila (Egipat), preko dolina Tigra i Eufrata (Mesopotamija, današnji Irak), sve do Persijske visoravni (današnji Iran) • Kroz ovaj region protiču četiri velike reke: Nil, Jordan, Tigar i Eufrat • Na prostoru Male Azije, oblast Anadolija nastaje Hetitsko carstvo • Na prostoru istočnog Sredozemlja (današnje države: Sirija, Liban, Izrael) nastale su države Feničana i Jevreja • Na Persijskoj (Iranskoj) visoravni nastalo je Persijsko carstvo • Ovaj prostor nazivamo i prostorom Bliskog istoka

Plodni polumesec Naziv plodni polumesec izumeo je američki arheolog Džejms Henri Brested

• Ove civilizacije nastale su u povoljnim klimatskim i geografskim uslovima • Blizina velikih reka obezbedjivala je dovoljno vode i plodno zemljište, sa povoljnim uslovima za bavljenje poljoprivredom • Egipatska civilizacija nastala je u dolini Nila, koji nastaje spajanjem Belog i Plavog Nila • Svake godine u julu, usled obilnih kiša, dešavale su se periodične poplave, iza kojih je ostajao plodni mulj • Periodične sezone suša i poplava su stvorile potrebu za irigacionim sistemom (sistema kanala, nasipa i brana), što je opet zahtevalo udruživanje većih zajednica ljudi

Stari Egipat

• Mesopotamija (na grčkom „medjurečje“) obuhvata prostor izmedju reka Tigar i Eufrat • Tigar i Eufrat izviru na prostoru Anadolije, a ulivaju se u Persijski zaliv • Mesopotamija se deli na Gornju Mesopotamiju (gornji tok Eufrata i Tigra) i Donju (gde se Eufrat i Tigar ulivaju u Persijski zaliv)

• Razlike u razvoju mesopotamske i egipatske civilizacije mogu se objasniti faktorima geografije i klime • Egipat geografski predstavlja jednu vrstu izolovane oaze, okruženu pustinjama, što ga je štitilo od upada sa strane • Zbog svoje geografske otvorenosti, prostor Mesopotamije bio je izložen napadima brojnih naroda, koji su dolazili iz pravca Iranske visoravni ili sa prostora Anadolije.

• Zapadni deo Starog Istoka čini veliko poluostrvo Mala Azija, čiji najveći deo zauzima Anadolijska visoravan • Na tom prostoru svoje gradove i države osnivali su brojni narodi: Hetiti, Lidjani, Frižani • Na zapadnoj obali Male Azije vremenom su se naselili Grci

• Zapadnu granicu Bliskog istoka čini Sredozemno more • Sredozemno more imalo je veliki uticaj na razvoj više civilizacija (Mala Azija, Fenikija, Palestina, Krit), do Grčke i Rima. • Okrenutost ka moru, razvoj pomorskog saobraćaja uticali su na razvoj trgovine, ali i razmenu kulturnih i civilizacijskih uticaja. • Evropskom obalom Sredozemnog mora dominiraju tri velika poluostrva: Balkansko, Apeninsko i Pirinejsko

Mediteran

Bliski istok

• Grčka civilizacija se razvila oko Egejskog mora, koje ima vrlo razudjene obale, pogodne za život, razvoj trgovine • Sa druge strane kontinentalni deo Grčke je zbog planinskog karaktera i nedostatka obradivog zemljišta nepogodan za razvoj poljoprivrede, što je uticalo na manji broj stanovnika, kao i na pojavu brojnih manjih nezavisnih gradova-država (polisa)

• Apeninsko poluostrvo je sa severa odvojeno Alpima i okruženo morem, što je omogućavalo političkom objedinjavanju ovog prostora pod upravom Rima. • Relativna blizina Srednje Evrope i dveju velikih reka (Dunav i Rajna), kao i centralni položaj na Sredozemlju omogućavali su rimska osvajanja • Rimljani su Sredozemlje zvali „mare nostrum“ (naše more)