ONDOKUZ MAYIS NVERSTES LSANSST ETM ENSTTS HEMRELK EVDE

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK / EVDE HASTA BAKIMI HEMŞİRELİĞİ(DSPL) EBH 618 -Hemşirelik Kavramı Ve Öğeler Doç. Dr. Birsen ALTAY Derya KORKMAZ

Beden İmgesi EBH 618 -Hemşirelik Kavramı Ve Öğeler Hafta-5

İçerik • • • Beden kavramı Beden imgesinin özellikleri Beden İmgesinin değiştiği durumlar Beden imgenizi neler şekillendirir? Pozitif beden imgesi nedir? Negatif beden imgesi nedir? Olumsuz beden imgesi sağlığa etkisi Hemşirelik tanısı: Beden İmgesinde Rahatsızlık

Beden Kavramı • Kişinin kendi bedeninin görünümü, sınırları ve içsel yapısıyla ilgili algı ve bilgilerin tümünü kapsar.

Beden imgesi vücut şekli, duyusal süreçleri ve görünüşü, bireylerin kendi varlıklarını ve bunları yansıtmasını kapsamaktadır. Kısacası kişinin kendi bedenine dair algılamış olduğu şeylerin tümüne beden imgesi denebilir. Fiziksel olduğu kadar sosyal ve kültürel boyutları da görülür. Beden imgesi, kişinin bedenine dair algıladığı şeyleri, düşünceleri, inançları, duyguları, tutum ve davranışları kapsayan geniş bir kavramdır.

• Beden imgesi/imajı için deneyimin ya da duyuların varlığı zorunludur. Bunlar ise kültür tarafından oluşturulmaktadır. • Bireyin görünüşü, sosyal kabulünü ve statüsünü sağladığından, beden imgesi tüketim kültürü açısından temel bir araçtır. Bu nedenle o bireyin karakterini yansıtacak yada diğerlerince iyi olarak algılanacak şekilde olmalıdır. Bu ise güzellik ve iyilik hali ile ilgilidir. Bunun doğal sonucu olarak tüketim kültürü de bedenin yeniden yapılandırılmakta ve kozmetik ile güzelleştirilmektedir.

Beden İmgesinin Özellikleri • Beden imgesinin gelişmesinde bedenle ilgili eski ve yeni tüm algı, duygu ve tutumlar önemlidir. • Beden imgesi bireyin kendi algıları kadar başkalarının bakış açısından da etkilenir. • Beden imgesi, kimliğin bir parçasıdır. • Bireyin kendi beden imgesi ve bedenini algılaması başkalarının gördüklerinden farklı olabilir. • Beden imgesi genellikle bilinçli olarak düşünülmesine karşın aynı derecede bilinçdışı bir boyutu da vardır.

• Beden imgesi ile bedenin gerçek durumu arasında belli bir tutarlılık olması, kişinin bedeniyle barışık olması ve ondan memnun olması kişinin olumlu beden imgesine sahip olduğunu göstermektedir.

• İnsanların beden imgesi, hem onun ruh sağlığını etkileyen hem de ondan etkilenen bir kavramdır. • Kendi beden imgesi hakkında olumlu düşünen birey davranışlarında olumlu tutum gösterir.

• Olumlu beden imgesi, insanların ruh sağlığına olumlu katkıda bulunurken, çeşitli ruhsal sorunlar yaşayan kişinin kendi bedeniyle ilgili değerlendirmeleri çoğu zaman olumsuz olmaktadır.

• Beden imgesi, benlik saygısı ile yakından ilişkilidir; benlik saygısı düşük olan bireyler daha olumsuz beden imgesine sahiptirler.

• İnsanların kendi bedenleri ile ilgili değerlendirmeleri (beden imgeleri) gerçekte olanla uyum göstermeyebilir. • Örneğin vücut ağırlığı normal olan bir kişi kendisini şişman olarak algılayabilir ve zayıflamak için çeşitli girişimlerde bulunabilir.

• Beden imgesi açısından kadınlar ve erkekler karşılaştırıldığında genel olarak kadınların daha olumsuz bir beden imgesine sahip oldukları görülmektedir. • Bunun en önemli nedeni muhtemelen kadınlarda en çok aranan özelliğin güzellik ve çekicilik olmasından kaynaklanmaktır.

• Fiziksel olarak çekici olan kişilerin daha şansıl olduğunu gösteren bir takım kanıtlara dayanarak zaman içinde farklı kültürlerde fiziksel çekicilik değer verilen bir durum haline gelmiştir. • Televizyon, gazete veya magazin yoluyla sürekli mükemmel yüz ve vücutlar göz önüne serilmektedir. • Bu çevre içinde gelişen ergenlerin kafalarında kusursuz kadın ve erkek imajlar oluşmaktadır.

• Bu çarpık algı sağlıksız davranışlara yol açmaktadır. • Fiziksel çekicilik kişiye verilen önemi etkilediğinden beden imajıyla ilgili kaygılar artmaktadır.

Beden İmgesinin Değiştiği Durumlar • Fizyolojik değişiklikler; gençlik, yaşlılık dönemleri, hamilelik, doğum • Yavaş gelişen değişiklikler; obezite, artrit • Hızla gelişen değişiklikler; yaralanma, akut hastalık • Geçici değişiklikler; alçı, bandaj • Kalıcı değişiklikler; amputasyon, mastektomi.

Beden imgenizi neler s ekillendirir? • Beden imgemizin tamamını kendimiz şekillendirmeyiz. • Çevremizdeki, kültürümüzdeki insanlar etkili olmaktadırlar. • Medya • Aile ve akran etkisi • Erkek arkadaş ya da eş • Bedenimiz hakkında her zaman ailemizden ve arkadaşlarımızdan olumlu ve olumsuz mesajlar alırız. • Örneğin ailemiz fiziksel aktivitelere önem verdiğini bizimle paylaştıysa egzersize ve güçlü olmaya karşı ilgimiz gelişir. • Öte yandan ailemiz sürekli görünüşümüzü eleştirmişse olumsuz beden imgesi geliştirebiliriz.

Pozitif beden imgesi nedir? • Olumlu beden imgesine sahip insanlar fiziki yapılarını olduğu gibi kabul eden insanlardır. Bu insanlar ailelerinin, çevrelerindeki insanların onların fiziki görünümleri hakkındaki düşüncelerinin ne olduğu ile pek ilgilenmezler, medyadaki fizik imgelerine pek aldırış etmezler. • Olumlu beden imgesine sahip olmak için ince, uzun, ya da başka özel fiziksel görünüme sahip olmaya ihtiyacınız yoktur. • Olumlu beden imgesine sahipseniz dışardan nasıl göründüğünüzün bir önemi yoktur. Olumlu beden imgesine sahip olmak nasıl göründüğünüz hakkında olumlu duygulara sahip olmaktır.

Negatif beden imgesi nedir? • Kişi ailesi, sosyal çevresi ve medyadaki beden imgesi beklentilerine uygun fiziksel görünüme sahip olmadığı hissini geliştidiğinde kişide olumsuz beden imgesi gelişir. • Bir çok insan özellikle medyadaki ölçülerle karşılaştırdıklarında özellikle de güzellik ya da ünlülere benzeme konusunda bu duyguya kapılabilirler.

• Olumsuz imgeye sahip olanlar genellikle kendilerini olduklarından daha olumsuz olarak görürler. • Olumsuz beden imgesine sahip insanlar aynaya baktıklarında kendilerini ya da vücutlarının parçalarını olduğundan daha büyük ya da daha küçük ya da olumsuz anlamda olduklarından daha farklı görürler.

Olumsuz beden imgesi sağlığa etkisi • Uzun süreli olumsuz beden imgesi fiziksel ve psikolojik sağlığı etkiler. • Anksiyete, depresyon, düşük öz güven, utanma ve konsantrasyon güçlüğü gibi sorunlar oluşabilir. • Diğer insanlarla sosyal ilişkilerini etkiler. • Bedenlerini diğerleri görür korkusuyla sağlıklı aktiviteleri bırakırlar. • İştahsızlık, bulimia, gereğinden fazla egzersiz, aşırı yeme gibi ruhsal rahatsızlıklara sahip olurlar. • Olumsuz beden imgesi özellikle cinsel yaşantısı üzerinde olumsuz etkilere sahiptir.

Hemşirelik tanısı : Beden İmgesinde Rahatsızlık • Hasta öyküsü: On üç yaşında, sekizinci sınıf bir erkek hastadır. 2 yıl önce (6. sınıfın yarıyıl tatilinde) hastanın annesi evinde kan şekeri ölçümü yaparken M. A. ’nın da kan şekerine bakılmış ve yüksek bir değer çıkmıştır. M. A. ’nın annesi o zamanlarda vücut ağırlığının 75– 80 kilo kadar olduğunu ve okulda arkadaşları tarafından dalga geçildiğini ve bu durumu kafasına taktığını ifade etmiştir. M. A. ’nın kendi isteğiyle abur cubur ve şekeri tamamen bırakma ve egzersizler uygulama gibi girişimlerde bulunduğu öğrenilmiştir. Yaklaşık bir sene bu şekilde devam etmiş ve hasta 64 kilograma (kg) kadar düşmüştür.

• M. A. 7. sınıfta (Haziran 2017) ayağına sıcak çay dökülme ve derin bir yanık olayı yaşamıştır. Bu sebepten M. A. 15 gün boyunca ayağa kalkmadan yatmış ve o zaman içerisinde yediklerine dikkat edemediğini düşünerek kilo aldığını belirtmiştir. Annesinin de ona “M. göbüş büyüyor” demesini kafasında çok düşündüğünü buna üzüldüğünü bu sebeple tekrar yediklerine dikkat ettiğini ifade etmişti.

• Annesi ile yapılan görüşmede; annesi, oğlunun kendisine karşı bu yaz tatilinden itibaren mesafeli olduğunu belirtmiştir. Annesi Ağustos 2017’de hastanın kilosunun 64 kg olduğunu söylemiştir. M. A. ’nın annesi oğlunun okullar açıldıktan sonra halsizlik, isteksizlik, içine kapanıklık, yemek istememe, 2 kaşık yemek yiyip kalkma, okulda sadece yarım bardak süt içme, günlük sıvı ve besin alımını önemli derecede azaltma belirtileri olduğunu ifade etmiştir. Bu durum yaklaşık 1. 5 ay (hasta 48 kg) sürdükten sonra aile hastayı yaşadıkları ildeki bir hastanede çocuk sağlığı ve hastalıkları doktoruna götürmüştür.

• Annesi reçete edilen proton pompa inbitörü ilaçları hastanın sadece iki gün içip diğer günler içmeyip sakladığını unları çantasında, kalem kutusunda veya çöpte bulduğunu belirtmiştir. Hastaya içmeme sebebi sorulduğunda “midem düzelirse tekrar yemek yerim ve kilo alırım. ” düşüncesinden dolayı ilaçları sakladığını ifade etmiştir. • Tekrar aynı doktora götürdüğünde doktor, çocuk ve ergen psikiyatri bölümüne götürmeleri gerektiğini ve M. A’nın sorununun psikolojik olduğunu ifade etmiştir. Aile, bunun üzerine M. A. ’yı çocuk ve ergen psikiyatrisine getirmiştir. Hastanın kliniğe yatışı önerilmiştir. Yatış esnasında kilosu 47 kg (Beden Kitle İndeksi (BKİ)=18. 82 kg/m 2 ) olarak ölçülmüştür. Ön tanı olarak, “Anoreksiya Nervoza ve Major Depresyon” düşünülmüştür.

• Etiyolojik Faktörler: Anoreksiya Nervoza’ya sekonder benlik saygısında azalmaya bağlı • Beklenen Sonuç: M. A. ’nın görünümünü kabul ettiğine yönelik (kendine özen ve yeme örüntüleri) davranışlarda bulunduğu gözlenecek. • Hemşirelik Girişimleri • M. A. ’nın kendilik, beden imajı, beden ölçüsü/kilosu, yemek yeme, işlevleri ve fiziksel gereksinimler ile ilgili düşünce ve endişelerini ifade etmesine yardım edilir. • M. A. ’ya bedeni hakkında onaylayıcı ve gerçekçi düşünceleri nasıl sözelleştireceği öğretilir. • M. A. ’nın kendi ifadelerini oluşturmasını ve bunları gün boyu tekrar etmesi sağlanır.

• Akranları ve ailesi iletişim kurmaya (telefon, ziyaret) cesaretlendirilir. • M. A. ’nın zayıf olma, kilolu olma, mükemmel olma, görünüş gibi kavramları ve bu düşüncelerinin altında yatan stresörleri konuşmasına yardımcı olunur. • Değerlendirme: Planlanan girişimleri uygularken görüşmeye isteksiz geldiği gözlenmiştir. Bu durum karşısında görüşmeye başlarken hobilerinden, sevdiği bilgisayar oyunlarından ve okuduğu kitaplardan konuşulmuştur. Hemşire de M. A. ’nın yaşında iken aynı kitaptan zevk aldığını belirtmiş ve bu durum M. A. ’yı mutlu etmiştir. Daha sonra M. A. gün içerisinde “şişman değilim. ” şeklinde 5 kez cümle kurduğunu belirtmiştir. Yine gün içerisinde 3 kez aynaya baktığını ifade etmiştir. Kendine bakımının özenli ve dikkatli olduğu gözlenmiştir.

Kaynaklar • • Çunkuş N, Yiğitoğlu GT, (2019). Bir erkek anoreksiya nervoza olgusuna yönelik hemşirelik bakımı: Olgu sunumu. Psikiyatri hemşireliği dergisi. 10(1). 82 -87 Aktaş A, Aştı T, Bakanoğlu E, Celebioğlu M (2010), Bir Hemşirelik Yüksekokulu Öğrencilerinin Beden İmgesi Algısının Belirlenmesi, İ. U. F. N. Hem. Dergisi, Cilt 18 - Sayı 2: 63 -7. Doğan T, Sapmaz F, Totan T (2011), Beden İmgesi Baş Etme Stratejileri Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması Anadolu Psikiyatri Dergisi ; 12: 121 -129. Roberts A. ; Cash T. F. ; Feingold A. ; Johnson B. T. , Are. Black-White Differences in Females' Body Dissatisfaction. Decreasing? A Meta-Analytic. Review, Journal of. Consultingand. Clinical. Psychology, 2006, 74 (6), 1121– 1131. Perez M. ; Voelz Z. R. ; Pettit J. W. ; Joiner, T. E. The role ofacculturativestressand body dissatisfaction in predictingbulimicsymptomatologyacrossethnicgroups, International Journal of Eating. Disorders, 2002, 31, 442– 454. Schooler D. ; Lowry L. S. ; Biesen J. N. , Body Image among. Hispanics/Latinos, in “Encyclopedia of Body Image and. Human Appearance”, ed. T. Cash, Elsevier, 2012, pp. 108 -113. Trainer S. S. , Body Image, Health, and. Modernity: Women’s. Perspectivesand. Experiences in the United. Arab. Emirates, Asia-Pacific Journal of Public. Health, 2010, 22 (3 Suppl), 60 S– 67 S. Kawamura K. Y. , “Asian. American body images”, in”Body Image: A Handbook of Science, Practice, and. Prevention”, 2 nd edition, eds. Thomas F. Cash and. Linda. Smolak, Guilford. Press, New York, 2011, pp. 229– 236.

TEŞEKKÜR EDERİM. .