AKUT GASTROENTERT DYARE SHAL ve DYET TEDAVS Prof

AKUT GASTROENTERİT (DİYARE – İSHAL) ve DİYET TEDAVİSİ Prof. Dr. Nurcan YABANCI

İSHAL (Diyare) Bağırsak; üPeristaltik hareketlerin artması, üEmilimin azalması üSekresyonun artması Dışkı miktarının artması Günlük dışkı sayısının artması Dışkı kıvamının bozulması, yumuşak, sıvı görünüm

İSHAL Günde 3 kez veya daha fazla sulu, kötü kokulu dışkılamadır Dışkılamanın kıvamı bozuk değilse; - Yenidoğan döneminde günde 3 -5 kez - Geçiş döneminde (3 -15 gün) 5 -6 kez - Bundan sonraki dönemde ilk yaşın sonuna kadar 2 -3 kez olması NORMALDİR. Anne sütü alanlarda ilk günlerde 6 -7 kez dışkılama NORMAL (mekonyum atılmı)

Türkiye’de İshal Görülme Durumu 2004 2008* 2013 TNSA İshal Prevelansı Kırsal %36 %24. 7 ? Kentsel %26 %22. 8 ? * Son 2 haftada %23 ishal (Eylül-Aralık 2008) İshale bağlı ölümlerin toplam çocuk ölümlerine oranı: 0 -1 yaş için %24 1 -5 yaş için %14 2004 Sağlık Bakanlığı

Akut ishalden ölümün en önemli nedeni Su ve Elektrolit kaybı DEHİDRATASYON

Akut Gastroenterit Nedenleri • Beslenme hataları (ek besinlere erken veya geç başlama, hiperosmolor süt formülleri, aşırı beslenme, sindirim enzimlerinin yetersizliği, PEM) • Metabolik hastalıklar • Uzun süre antibiyotik kullanımı • Besin zehirlenmeleri • Ağır metal zehirlenmeleri • Neoplastik hastalıklar (lenfoma) • Psikolojik stres • Enfeksiyonlar (enteral ve parenteral enfeksiyonlar)

Süre 2 -7 gün 14 günden uzun 21 günden uzun Akut Dirençli Kronik ( MALABSORBSİYON )

PERSİSTAN (DİRENÇLİ) İSHAL Tanım: Akut olarak başlayan ve 14 günden fazla süren ishaller Sıklıkla persistan ve kronik ishal birbirleri yerine kullanılmaktadır

Persistan İshal Göstergeleri • • • Bir yaşın altında İlk 24 saatte ˃ 6 dışkılama Dışkıda kan ve lökosit: Bu da barsak dokusu harabiyeti+ Halsizlik, ateş, kusma, dehidratasyon Steatore Redüktan madde (+) Monosakkarit intoleransı Laktoz intoleransı Malnütrisyon İmmün yetmezlik Daha önceden geçirilmiş enfeksiyonlar İnek sütü ile beslenme

AKUT İSHAL • İnflamatuar barsak hastalıkları • Sindirim enzim yetersizliği • Genel immünite eksikliği >20 gün KRONİK İSHAL (Malabsorbsiyon)

KRONİK İSHAL NEDENLERİ 1 - Enfeksiyöz Nedenler (tedavisi zor, teşhisin iyi yapılabilmesi için en az 3 kez arkaya dışlı incelenmelidir) . Amebiazis. Giardiazis. E. Coli, Salmonella veya Yersinia İshali (Persistan veya rekürren olabilir) 2 - Enfeksiyöz Olmayan Nedenler. Ülseratif Kolit, Chron Hastalığı. Laktaz Eksikliği. Besin Alerjileri. Metabolik/Malabsorpsiyon Hastalıkları (Kistik fibrozis, çölyak, disakkaridaz eksikliği)

AKUT İSHALLER Toddler Diyare (Ek besinlere başlanması ile oluşan ishaller) • 6 -20 aylar arasında katı besinlere başlandığı dönemde ortaya çıkar • Dışkı miktarında artış ve kıvam değişikliği • Seçilen besinlerin fazla verilmesi (meyve/sebze suları, pürelerinin fazla verilmesi) gibi nedenlerle oluşur. Beslenme öyküsü, ek besine başlama ÖNEMLİ

SÜTTEN KESİLME Yağ ve posa alımındaki değişim Fazla meyve-sebze suyu/püresi Patates (+), ıspanak, semizotu (-) İntestinal geçiş zamanının azalması Gastrik boşalma zamanının azalması TEKRARLAYAN DİYARE Normal Büyüme Sağlık iyi Öneriler Büyüme Eğrisinde Yavaşlama Doktor Diyetisyen

ENFEKSİYONA BAĞLI İSHALLER 1 -Enteral Enfeksiyonlar Sindirim sistemine yerleşen patojenler (viral, bakteriyel, paraziter) nedeniyle gelişir 2 -Parenteral Enfeksiyonlar (GIS dışındaki enf. ) Enteral dışı enfeksiyonlara bağlı olarak oluşan ishallerdir Enfeksiyon odağı sindirim sistemi değildir (ÜSYE, İYE, menenjit, septisemi vb)

ENFEKSİYONA BAĞLI İSHAL NEDENLERİ • Kişisel ve çevresel hijyen koşullarına uyulmaması • Dengesiz beslenme (ilk yaşta yüksek CHO alımı ile artan bağırsak fermantasyonu ve sulu dışkılamada artış, PEM) • İshali olan çocuğa su ve sulu besilerin ishali artırır endişesi ile verilmemesi • Klinik olarak bağırsakların dinlendirilmesi gibi yanlış bir düşünceyle, damardan sıvı tedavisi uygulanması • İshalde AST tedavisi yerine, antibiyotik ve antidiaretik!!! ilaçların kullanılması İshalin uzamasına, ağırlaşması ve buna bağlı komplikasyonların atmasına neden olur

Gastroenterite Neden Olan Mikroorganizmalar 1. Salgıladıkları toksinler 2. Sahip oldukları hastalık yapıcı özellikleri ile İNCE BARSAK • Enterotoksin salgılayarak • Barsak kıvrımlarında hasara neden olarak İSHAL İNCE/KALIN BARSAK Mukozada iltihabi reaksiyon oluşturarak

Akut Gastroenterit Nedenleri VİRÜSLER (en zor) BAKTERİLER PROTOZOONLAR Rotavirus Shigella Giardia intestinalis Norwalk virus Salmonella Entamoeba histolytica Enterik adenovırus Campylobacter jejuni Cryptosporidium parvum Astrovirus Escherichia coli Clostridium perfringes * Staphylocuccus aureus Vibrio cholerae * Sığır, tavuk eti, şiddetli karın ağrısı, ishal, basınçlı tencerede pişirme

Bakteriyel Gastroenteritin Oluşumundaki Mekanizmalar 1 - Enterotoksin yapımı Vibrio cholera, E. coli, Coliformlar Staphylococcus aureus Clostridium perfringens 2 - Enterosit hasarı 3 - Mukazo invasyonu (Enteroinvaziv-barsak mukozasına yerleşip üreyen mo) E. coli, Salmonella, Shigella, Coliformlar Yersinia enterocolitica Camphylobacter

Bakteri/Toksin İB epitelinde ülserasyon Mukoza içi enfeksiyon (inflamasyon) Prostoglandin sentezinde artış Adenil siklaz enziminde artış Bağırsak lümenine su ve tuz sekresyonu artar Na, Cl, K, iyonları emiliminde azalma Sekretuvar/Sulu ishal

Mukoza invasyonu yapan bakteriler İnce barsak Epitel hücreleri Kalın barsak Epitel hücreleri Çoğalan bakteriler İltihabi reaksiyon Ülserasyon Kanama Hücre harabiyeti İSHAL

VİRAL ENTERİTLER ROTAVİRUS ADENOVİRUS (respiratuvar sis) NORWALK VİRUSÜ (besinle barsaklara geçer) Entorosit hasarı Villus atrofisi Emilim bozulur İntraluminal sekresyon artar Enzim yapımı bozulur. Laktaz azalır. Sindirilemeyen laktoz osmotik aktif bir madde olarak algılanır Su atımı artar

ROTAVİRÜS § <2 yaş çocukların %50’sinde gelişen diyarenin temel nedenidir. § Kış aylarında görülen diyarenin çoğundan sorumludur. § İnce barsak/kolon boyunca yayılarak; villus hasarı, sekonder disakkaridaz yetersizliği ve lamina propriada inflamasyon oluşturur. § Kusma 3 -4 gün, diyare 7 -10 gün boyunca devam edebilir. § Dehidratasyon gözlenebilir.

İSHALDE BASİT AYIRICI TANI Test Enterit Kolit Sekretuvar İshal Görünüm Sulu Mukuslu kanlı Çok sulu Koku Asidik Pürülan/İrinli Az Miktar Fazla/Normal Fazla p. H 5. 0 -7. 5 7. 0 -7. 5 Redüktan madde (-)/ (+) (-) Gizli kan (-) (+) (-) Dışkıda lökosit Yok/Az Bol Yok Etken Virüs Giardia İnvaziv*girişimsel, Enterotoksik bakteri mo’nın girip yerleşmesi bakteri, Amip

AKUT İSHALDE VÜCUTTA OLUŞAN DEĞİŞİKLİKLER Su ve elektrolit kaybı Bulantı, kusma İştahsızlık, Ateş, enfeksiyon, Malnütrisyon Kayıpların karşılanamaması İshal (sulu dıskı) DEHİDRATASYON ÖLÜM

DEHİDRATASYON (su ve elektrolit kaybı) • • • Kusma Yeterince sıvı alınmaması Vücut suyunun bağırsak boşluğuna geçmesi Su geri emiliminin bozulması ve atılması İshal (su, Na, K, Cl kaybı) DEHİDRATASYON

FEKAL SU KAYBI Normalde 10 m. L/kg/gün İshalde 50 -60 m. L/kg/gün İshalle atılan su, hücre içi ve dışı sıvılar olduğu için, bu açık normal beslenme ile kapatılamaz. Damar içi basıncı dengede tutacak şekilde, sıvı elektrolit sağlayan ORS –AST verilmeli.

Kaybedilen sıvı ve elektrolit miktarına göre DEHİDRATASYONUN SINIFLAMASI Görülme Oranı (%) 1. HİPOTONİK (hiponatremik) Su kaybı, elektrolit kaybından az 10 2. HİPERTONİK (hipernatremik) Su kaybı, elektrolit kaybından çok 20 3. İZOTONİK (izonatremik) Su kaybı, elektrolit kaybı aynı oranda 70 Na için tuz eklemesi, K için elma, şeftali, muz ekleme Böbrek hastalığı varsa, düşünmeli

DEHİDRATASYON DERECELERİ Dehidratasyon ağırlık kaybı % 2. 5 – 5 % 6 -9 >% 9 Hafif Dehidratasyon Orta Dehidratasyon Ağır Dehidratasyon

Dehidratasyonun Dereceleri ve Sınıflandırılması Hafif Orta Ağır Susamış, uyanık, huzursuz Susamış, huzursuz, laterjik Uykulu, güçsüz, soğuk terli, bazen komada Nabız Normal Hızlı ve zayıf, bazen duyulmaz Solunum Normal Derin, bazen hızlı Derin ve hızlı Turgor* Normal Hafif azalmış Çok azalmış Fontanel Normal Çökük Çok çökük Gözler Normal Çökük Çok çökük Gözyaşı Var Yok Nemli Kuru Çok kuru İdrar Normal Azalmış, koyu Çok azalmış ve an Dışkı <4 kez/gün 4 -10 kez/gün >10 kez/gün Yok Var veya yok Var ve sık %2. 5 -5 %6 -9 >%9 Dehidratasyon yok A PLANI En az 2 tanesi varsa, Orta Dehidratasyon B PLANI En az 2 tanesi varsa, Ağır Dehidratasyon C PLANI Genel durum Mukozalar Kusma Ağırlık kaybı Sonuç

Turgor tonus azalmış • Dehidratasyon derecesi arttıkça, gözyaşı, idrar

Dehidratasyonun Komplikasyonları Metabolik Asidozis Metabolik Alkolozis Hipopotasemi

Metabolik Asidosiz Ø Dışkı ile HCO 3 kaybı fazladır, serum düzeyi düşer. Ø Barsak bakterileri, emilmemiş organik maddeleri fermente ederek asitlere çevirir, HCO 3 kaybına karşın dışkı p. H’sı asit Ø Derin ve hızlı (kussmaul) solunum nedeniyle CO 2 atılamaz, vücutta H+ vücut sıvılarındaki miktarı artar, atım azalır. Ø H+ iyonları + CO 2 Karbonik asit (H 2 CO 3) Ø Açlık ve dehitrasyon nedeniyle katabolizma ürünü olan asitler artar ve ketozis görülür.

Metabolik Alkolozis Ø Aşırı kusma nedeniyle H+ kaybı oluşur. Ø Ekstrasellüer sıvı hacminde azalma ve HCO 3 artma gözlenir. Ø HCO 3’ın tübüler reabsorbsiyonunda artma oluşur. Ø Tedavi hataları (oral ve parenteral yolla fazla HCO 3 verilmesi) Ø Gaitayla Cl-kaybı Ø H+yerine HCO 3 iyonu dolaşıma girer ve p. H alkaliye kayar

Hipopotasemi Ø K+ kaybı arttığında, hücre içi K+ dışarı çıkar, hücre içindeki H+ artar. Ø Bu değişiklikler böbrek tübülüs epitelinde olduğunda lümene salgılanan her bir H+ karşılık aynı yerde oluşan HCO 3 dolaşıma girer. Bu olay hipopotasemide alkolozu ağırlaştırır.

Besin öğeleri emilimi bozulur v ORS tedavisi üzerinde durulmadan antibiyotik başlanması v İnce bağırsak mukozasındaki villuslarda değişiklik olması v Bağırsak pasajının hızlanması v Bu nedenle enzimlerin fonksiyon ve salınımlarının azalması. . nedenleriyle bozulur.

İSHALDE BESİN ÖĞELERİ KAYIPLARI Sindirim ve emilim bozukluğu nedeniyle; • Yağ kaybı %10 ↑ (normalde %2 -5) • Protein % 2 ↑ (normalde %1 -2) • CHO kaybı % 10 ↑ ( normalde %10↓) • Ciddi kayıp toplam %22 • Yağda eriyen vitamin kayıpları (A. D, E, K)

YAĞLAR • Yağ emilimi bozulur. • Pankereatik lipaz ve safra tuzlarından birinin yetersizliğinde yağ emilimi % 20 azalır. • Yağ atımı (steatore)ile birlikte yağda eriyen vitaminlerin atımı artar. • Sindirimde: Pankreatik lipaz eksikliği (hızlı, geçiş yetersiz sindirim) ve safra yetersizliği veya yokluğu (safra yolları atrezisi, tıkanma sarılıkları) • Emilimde: İnce barsak kısalığı veya geçiş zamanındaki kısalma ve ince bağırsak lenfatiklerinin tıkanması (lenfosarkoma, hodkin, tüberküloz) ishal nedenlerindendir.

PROTEİNLER • Emilimleri yağ ve CHO göre daha az etkilenir. • Hızlı atıma bağlı negatif azot dengesi gelişebilir. KARBONHİDRATLAR • Emilimleri daha çok etkilenir. • Kalın bağırsakta bakteriler tarafından parçalanarak küçük moleküllü asitlere (laktik asit, asetik asit) ayrışırlar. • Laktik asit, asetik asit ozmotik aktif maddelerdir ve lümene su çekerek, kalın bağırsak mukozasını şiddetle uyararak sulu-asit reaksiyonlu dışkıya neden olurlar. • En çok laktoz ve sükroz emilim bozuklukları görülür.

İSHAL TEDAVİSİ 1. Dehidratasyon önlenmesi (Tedavi Planı A) 2. Dehidratasyon gelişmiş ise sıvı tedavisi ile düzeltilmesi (Tedavi Planı B, C) 3. İshal süresince beslemeye devam edilmesi 4. Enfeksiyonun tedavi edilmesi 5. Antibiyotik/diğer ilaçların kullanılmaması

TEDAVİ Hastanın • Yaşı (Tedavide yaşa göre ağırlık önemli) • Dehidratasyon derecesi • Verilecek ORS miktarı (1 yaşa kadar tuz • • önerilmese de durum değerlendirilmeli) PEM derecesi Enzim yetersizliği Beslenme öyküsü Gastroentirete uygun besin seçimi

ORAL REHİDRATASYON SIVISI (ORS) Tanım: İshalli çocuklarda su kaybından kaynaklanan öldürücü etkilerine karşı koymak için gereken sıvı, elektrolit ve glikozu sağlayan karışımdır. WHO İshalli Hastalıklar programı UNİCEF tarafından yaygınlaştırılan ORS ile ishale bağlı dehidratasyonların %90 -95’inin düzeltilebilmektedir.

Oral Rehidratasyon Sıvısı (ORS) Sodyum klorür Sodyum bikarbonat Potasyum klorür Glikoz Miktar 3. 5 g 2. 5 g 1. 5 g 20 g Ölçü 1 TK silme 1/2 TK ↓ 4 TK ORS karşımı, 1 L kaynamış ve soğutulmuş suda eritilerek verilir 1986’dan beri İshalli Hastalıkların Kontrolü Ulusal Programı

ORS ÇEŞİTLERİ Sitratlı ORS • Asidoz üzerine HCO 3 kadar etkili • Dışkı miktarını azaltıyor • Glikozlu ORS’ye göre daha dayanıklı Pirinçli ORS • 20 g glikoz yerine 30 -50 g pirinç unu • Dışkılama sıklığını ve miktarını azaltır • Oligopeptitler ve aa’ler (glisin), Na ve su emilimini artırır. • >4 aylık çocuklara, öyküsünde p. unu varsa verilir. her öğün verilmez, en fazla 1 -2 öğün/gün

EVDE HAZIRLANAN BASİT ŞEKER TUZ KARIŞIMI • • • 1 L kaynatılmış ılıtılmış su (çay? ) 1 çay kaşığı karbonat (yemeklik) 1 çay kaşığı tuz 8 tatlı kaşığı şeker (40 g) Diyabetikse hazır ORS tercih ediliri • Limon, sükrozu ayrıştırarak emilimi kolaylaştırır, böylece mo üremesini azaltır, şeker geç emilirse mo üremesi artar, fakat limon asiditeyi yükseltir.

ORS TEDAVİSİ İlk 4 -6 saat ORS miktarı (m. L/kg) q Hafif Dehidratasyon 50 -80 q Orta Dehidratasyon 80 -100 q Ağır Dehidratasyon 100 -150

İshalli çocuğa ORS verilerek; • İştahsızlık, bulantı, kusma azalır. • Emme başlar, anne sütünün azalması önlenir. • Mide ve asit salgısı artarak bakterilerin çoğalması önlenir. • Gİ enzim aktivitelerinin azalması önlenir. • Villus epiteli rejenasyonu hızlanır. • Peristaltik hareketlerin normale dönmesi sağlanır. • İshal süresi kısalır ve beslenme yetersizliği önlenir.

Dehidratasyon Tedavi Planı Tedavi planı A: Hafif dehidratasyon tedavisi Tedavi planı B: Orta dehidratasyon tedavisi Tedavi planı C: Ağır dehidratasyon tedavisi

Hafif Dehidratasyon (sıvı kaybının önlenmesi) ORS TEDAVİSİ (ilk 4 -6 saat) A Tedavi Planı q 50 -80 ml/kg ORS q ORS+bol su ve uygun sıvı besinler q (Anne sütü, kaynamış su, ayran, taze meyve suyu) q Her dışkılamadan sonra; <2 yaş 50 -100 ml ORS >2 yaş 200 ml ORS q Az ve sık besleme (kusmayı önlemek için) q Katı besinlere geçtiyse; yoğurtlu çorba, haşlanmış patates, haşlama et, yoğurt, elma ve havuç püresi q Klinik bulgu gelişirse, 24 saat içinde sağlık kuruluşu

Tedavi Planı A Dışkılama sayısı günde 8 -10 kez ve daha fazla ise ve Dehidratasyon belirtilerinden bir kaçı varsa Tedavi Planı B veya C

Orta Dehidratasyon–B Tedavi Planı • • 80 -100 m. L/kg/4 -6 saat ORS Dehidratasyon düzeldiyse A Tedavisi Planı Düzelmediyse 20 m. L/kg/saat ORS Oral alım iyi değil ve sıvı kaybı devam ediyorsa nazogastrik ORS veya İntravenöz sıvı tedavisi

Ağır Dehidratasyon-C Tedavi Planı • Dolaşım ve solunum bozulmuştur. • Acil müdahale edilmezse ölüm tehlikesi yüksektir. • 100 -150 m. L/kg ORS • İntravenöz sıvı tedavisi (20/m. L/kg/saat ORS) • Klinik tablo düzeldiyse, ağızdan sıvı alabilecek duruma geldiğinde Tedavi Planı B • Oral alım düzeldiyse ORS+uygun besin

İshal’de Beslenme Tedavisi • İshal tedavisinde ağızdan sıvı tedavisi ve beslenmenin devam ettirilmesi önemlidir. • Aşırı kusma, bilinç kaybı yoksa hasta mutlaka beslenmelidir. • İshal sırasında DOĞRU BESLENME, komplikasyonları azaltır (malnütrisyon, ateş). • İshal sırasında çocuğun yaşına ve öyküsüne uygun doğru besinler seçilerek, bol sıvı verilmelidir. • Beslenme ile; GIS enzimlerinin salınımı artar. Mukoza epitel hücreleri yenilenir. Mide-bağırsak boşalma zamanı uzar.

GASTROENTERİTTE KULLANILABİLECEK BESİNLER • • Anne sütü varsa devam Yoğurt, ayran (küçük yaş grubunda tuza dikkat) Haşlanmış yağsız et, tavuk Tahıllardan; pirinç, ekmek Patates püresi Yoğurtlu çorba, az şekerli muhallebi Pektin içeriği yüksek meyve ve sebzeler (Elma, şeftali, muz, kızılcık, havuç püresi) • Az şekerli muhallebi (%2. 5) Yağ, şeker, posa içeriği düşük besinler Gasrtoenterit tepsisi: Haş. patates, Haş, yumurta, Haş. beyaz et, yağsız p. Pilavı, yoğurt, açık çay, meyve suyu)

ANNE SÜTÜ • Antienfektif bileşenleri ile ishale karşı koruyucudur. • Osmolaritesi düşüktür ve laktoz içermesine rağmen iyi tolere edilir. • Emilimi ishal sırasında bozulmaz. • İçerdiği büyüme faktörleri mukoza onarımını hızlandırır. İshalde en iyi besin ANNE SÜTÜ’dür

Anne sütünde ishale karşı koruyucu etmenler • • • İmmunoglobülinler (Ig. A, Ig. G, Ig. M) Canlı lökositler (makrofajlar, bazı lenfositler) Lizozim Laktoferrin Antistafilokok etmeni (süt yağında) Komplemanlar (C 3 ve C 4) Glikoproteinler (N-asetilnöraminik asitler) Büyüme faktörleri (Laktobasillus bifidus için) Laktoperoksidaz

MAMALAR • İshal kronikleşmiş ise; inek sütü ve bebek mamaları tolere edilmeyebilir. • İnek sütünün hiperallerjenik özelliği nedeniyle ishal uzayınca; mukozada ağır değişiklikler oluşturarak protein intoleransı gelişebilir. • Laktoz intoleransı geliştiyse, laktozsuz veya soya bazlı mamalar kullanılmalıdır. Humana HN, HN 25 (Laktozu azaltılmış) Almiron (Laktozu azaltılmış) Nutrilon LF (Laktozsuz) AL 110 (Laktozsuz)

ŞEKER • Fazla şeker osmolariteyi artırarak; bağırsaklarda fermentatif patojen bakterilerin çoğalmasına neden olur. • Şeker miktarı >%2. 5 olmamalıdır. Glikoz tercih edilebilir, %5’i geçmemelidir. Pekmez (+) PİRİNÇ Glisin (aa villus tamirini hızlandırır) ve nişasta su tutucudur, dışkı sayısını azaltmaktadır. • Osmotik yükü az olduğu için ishalin süresini kısaltır. • Pirincin yoğurtla karıştırılarak verilmesi, protein miktarını artırır.

PATATES • Nişasta içeriği nedeniyle su tutucu özelliği vardır. • Yoğurtla karıştırılarak verilebilir, protein içeriği artırılmış olur. YOĞURT • Fermantasyon ile sütteki laktozun %20’si laktik aside dönüşür, laktozun miktarı azalır. • Laktik asit ile p. H: 3. 7 -4. 3’e çıkar, bakterisidal etki artar. • Laktobasillus bulgaricus’un bağırsak mukozasını koruyucu işlevi vardır. • Yoğurdun ayran şeklinde verilmesi su gereksinimini de karşılamaktadır.

PEKTİN • Pektin; bazı meyvelerin hücre duvarlarında bulunan polisakkarittir. • Pektin; galakto-üranik asidin metillenmiş ve kalsiyum ile kompleks yapmış şeklidir. • Barsak hareketlerini azaltır, su tutucu özelliği vardır. • İshalde pektin içeriği yüksek, posa içeriği az, şeftali ve elma gibi meyveler tercih edilir. Pektin en çok koruk, kızılcık ve ayvada bulunur. BESİNLER İLAÇ DEĞİL, YAVAŞ ETKİ GÖSTERİR

İSHALDEN KORUNMAK İÇİN; • • İlk 6 ay sadece anne sütü Ek besinlere zamanında ve uygun miktarda başlamak İçme ve kullanma sularının temizliği (kaynatılmış) Yiyecek hazırlamadan önce, tuvalete girdikten sonra, çocuk bezi değiştirildikten sonra el yıkanma (su ve sabun ile) Sebze ve meyvelerin bol su ile yıkanması Yiyeceklerin taze hazırlanması, açıkta-sıcakta bırakılması, sinekler ve haşerelerden korunması Biberon, bardak gibi yiyecek kapları ve araçların temizliği Aşıların zamanında ve düzenli yapılması