KONCEPTUALNI OKVIR RAZVOJA TA JE RAZVOJ R F

KONCEPTUALNI OKVIR RAZVOJA

ŠTA JE RAZVOJ? R = F (t)

Razvoj je proces stalnog mijenjanja psihičkog sistema Promjene mogu biti kvantitativne i kvalitativne Kvantitativne promjene predstavljaju rast ili povećanje, bez bitnih promjena sistema (rast težine, visine, povećanje obima riječnika). Kvalitativne promjene su strukturalne ili funkcionalne promjene sistema, odnosno preratsanje jednog sistema u drugi. Kvalitativne promjene su skokovite.

Vrste razvojnih promjena po Aristotelu Nastajanje - pojava novih emocija, tipova socijalnog reagovanja, načina rješavanja problema, formi mišljenja Alternacija (smjenjivanje), preobražaj organskog ili psihičkog sistema - kretanje puženjem se preobražava u hod Nestajanje - nestajanje nekih refleksa tokom prve godine života

Promjene koje nisu razvojne promjene Repetitivne promjene Ciklične ili periodične promjene (pri smjeni godišnjih doba, cirkadijalni ritmovi) Ritmične promjene (rad srčanog mišića)

Odlike razvojnih promjena Kvalitativnost Kumulativnost Ireverzibilnost Progresivnost

Odlike razvojnih promjena Kvalitativnost - formiranje novog stupnja u razvoju i izgradnju nove strukture - nastanak istinske novine u ponašanju i svođenje starih na nove forme, nastajanje i prenošenje.

Odlike razvojnih promjena Kumulativnost - gomilanje, taloženje promjena, na temelju kojih dolazi do “skokova”, novih stupnjeva u razvoju

Odlike razvojnih promjena Ireverzibilnost - Razvojne promjene su uvijek trajne, nepovratne, sem u slučajevima patološkog propadanja psihičkog sistema

Odlike razvojnih promena Progresivnost - novi stupanj u razvoju omogućava više nivoe adaptacije

Razvoj je složeni proces zakonitog mijenjanja živog sistema, koji se ostvaruje u okviru stalne interakcije organizma sa sredinom

DVA MODELA OBJAŠNJENJA RAZVOJA Ø ORGANIZMIČKI (Biološki) Ø MEHANISTIČKI (Empiristički) - Rusoove ideje o prirodnom razvoju - Izdanak Lokovog empirizma - Izvori razvoja su unutrašnji, nasleđeni - Izvori razvoja su u spoljašnjoj sredini - Unaprijed definisan temeljan plan razvoja - Razvoj se primarno oblikuje pod dejstvom spoljašnje sredine - Diskontinuiran, kvalitativni proces - Kontinuirani kvantitativni proces (razvoj=učenje) - Dijete kao aktivan subjekt razvoja - Dijete kao pasivan primalac spoljašnjih uticaja O > S O < S

ORGANIZMIČKI MODEL 1. 2. 3. ISTRAŽIVAČKI PROBLEMI Zoopsihološka istraživanja (proučavanje psihologije životinja sa ciljem da se bolje razumije priroda čovjeka: Torndajk, Keler, Harlou) Rani razvoj Kriterijumi razlikovanja urođeno vs. Stečeno a. Rano javljanje b. Unverzalnost c. Konstantnost razvojnog reda Proučavanje specifičnih bioloških odlika čovjeka kao vrste (biologija razvoja)

ETOLOŠKI PRISTUP ETOLOGIJA (grč. ethos, običaj, ponašanje) Proučavanje ponašanja životinja i čovjeka u prirodnim uslovima; biologija ponašanja i razvoja ETOGRAM čovjeka (popis distinktivnih osobina ljudske vrste: BIOLOŠKA OPREMA ČOVJEKA) Fetilizacija Produženo Uspravan Jezik djetinjstvo hod

ORGANIZMIČKE TEORIJE Individualni razvoj i promjene unutar organizma • Gezelova teorija maturacije • Frojdova teorija psihoseksualnog razvoja • Pijažeova teorija saznajnog razvoja • Eriksonova teorija psihoseksualnog razvoja

Pijažeovo gledište genetička (razvojna) epistemiologija – kako se saznanje razvija? „kognitivizam“ činioci u psihologiji razvoja: - sazrijevanje - iskustvo: fizičko i logičko-matematičko - društveno prenpšenje (transmisija) - ekvilibrijum (uravnotežavanje)

Pijažeovo gledište Adaptacija (osnovna funkcija inteligencije) sastoji se iz dva komplementarna procesa: 1. Asimilacija - unošenje objekta saznanja u postojeće saznajne šeme, pri čemu objekt trpi promene, a saznajna šema se ne menja. 2. Akomodacija - mijenjanje postojećih saznajnih struktura kako bi se uskladile sa novim iskustvom

Pijažeovo gledište Stadijumi intelektualnog razvoja: 1. Senzomotorni stadijum (od 0 do 18 -24 mjeseci) 2. Preoperacioni stadijum (od 2 do 6, 7 godina) 3. Stadijum konkretnih operacija (od 6, 7 do 11, 12 godina 4. Stadijum formalnih operacija (započinje oko 11, 12 a ravnotežu dostiže oko 14, 15 godina)

Pijažeovo gledište Odlike stadijuma: - Stadijmi su integrisane cjeline - Između sukcesivnih stadijuma postoji hijerarhijski odnos - Redoslijed smjenjivanja stadijuma je nepromjenljiv - Postoje pomjeranja unutar istog stadija i duž cijele linije razvoja: horizontalna i vertikalna pomjeranja

Teorija psihosocijalnog razvoja - Nastavnik umjetnosti - - Trener Montesori metode Analizant Ane Frojd Primjena psihoanalize u vaspitanju i obrazovanju Integracija neopsihoanalize, socijalne psihologije, kulturne antropologije, književnosti, umetnosti Ego-psihologija. Unaprijed definisan temeljan plan razvoja Univerzalan proces razvoja

Teorija psihosocijalnog razvoja CJELOŽIVOTNI TOK RAZVOJA POJEDINCA Razvojna kriza kao šansa 1. Bazično povjerenje vs. nepovjerenje (prva godina) Da li je svijet oko mene dovoljno pouzdan? Vrlina: nada 2. Autonomija vs. osjećanje stida i sumnje (1 -3) Vrlina: volja Da li mi treba pomoć drgih? 3. Inicijativa vs. osjećanje krivice ( 3 -6) Vrlina: svrha i cilj Koliko sam moralan?

Teorija psihosocijalnog razvoja 4. Marljivost vs. osjećanje manje vrijednosti (6 -12) Vrlina: kompetencija Da li sam dobar u onome što radim? 5. Identitet vs. difuzija uloga (12 -18) Vrlina: vijernost Šta je moj cilj u životu? 6. Intimnost vs. osjećanje izolovanosti (18 -40) Vrlina: Ljubav Da li ću uraditi nešto korisno u životu?

Teorija psihosocijalnog razvoja 7. Plodotvornost vs. zaokupljenost sobom (40 -65) Vrlina: Briga Da li sam uradio nešto korisno u životu? 8. Integritet vs. osjećanje očaja (staro doba) Vrlina: mudrost

MEHANISTIČKI (EMPIRISTIČKI) MODEL ISTRAŽIVAČKI PROBLEMI 1. Ispitivanje psihologije životinja sa ciljem da se bolje upoznaju procesi učenja kod čovjeka 2. Proučavanje uticaja ranog negativnog iskustva na kasniji razvoj (posledice senzornog, emocionalnog i socijalnog lišavanje na razvoj) 3. Ex proučavanje uticaja sredinskih faktora razvoja (fizičkih, socijalnih i istorijskih)

Ekološki pristup EKOLOGIJA (grč. oikos-kuća) proučava interakcije ljudi i okruženja Brofenbrener: Različiti ekologija ljudskog razvoja tipovi okruženja izazivaju raznolike složajeve uloga, aktivnosti i odnosa kod djece

Ekologija razvoja EKOLOŠKI KONTEKST ü Mikrosistem: individua, majka, najbliža porodica ü Mezosistem: obdanište, škola, dnevni centar, vršnjaci, njihovi roditelji; interakcija između elemenata sistema ü Egzosistem: Dijelovi spoljašnje sredine koji indirektno utiču na dijete i ono na njih (zakonska i politička regulativa) ü Makrosistem: kultura, ideologija, društveni sistem vrijednosti i normi

Korjen mehnicističkog okvira – rani bihejviorizam, Džon Votson Osnovna jedinica ponašanja: S-R veza “Dajte mi tuce zdrave, dobro razvijene odojčadi u moj specifični svijet u kome ću ih odgajati, i ja vam garantujem da ću, po slučajnom izboru, uz posebnu obuku učiniti da svako od njih postane ono što ja odaberem-ljekar, advokat, trgovac, ali da, i prosjak ili lopov, bez obzira na njihove talente, sklonosti, interesovanja, sposobnosti i opredjeljenja ili rasnu pripadnost”

Teorije učenja KLASIČNO USLOVLJAVANJE Votson: slučaj Alberta Slučaj “malog Pitera”- Meri Džons

Teorije učenja INSTRUMENTALNO UČENJE (modelovanje ponašanja primjenom nagrade i kazne: Torndajk)

Teorije učenja UČENJE PO MODELU (Bandura, 1961) N= 36 dječaka i 36 djevojčica CA= 36 meseci Ex 1 grupa - posmatranje agresivnog modela (dvije podgrupe prema polu) Ex 2 grupa – posmatranje neagresivnog modela K grupa

Vigotskovo gledište Biološki i kulturni razvoj „Pošto se organski razvoj odvija u kulturnoj sredini, on se preobražava u istorijski uslovljen biološki proces. S druge strane, kulturni razvoj postaje specifičan i ni sa čim uporediv, pošto se odvija istovremeno sa organskim sazrijevanjem, jer se kao nosilac tog razvoja pojavljuje organizam djeteta koje raste, mijenja se i sazrijeva“ (Vigotski, 1972. )

Vigotskovo gledište Više mentalne, kulturne i specifično ljudske funkcije Interpsihičke Socijalno i intrapsihičke funkcije iskustvo