Handelingsgericht werken HGW Recente ontwikkelingen HGW in Passend

Handelingsgericht werken (HGW) Recente ontwikkelingen HGW in Passend Onderwijs: wat, waarom en hoe? Voor Keender te Haaksbergen, met artikelen ter voorbereiding Maandag 30 januari 2017, 16. 00 – 19. 00 uur. Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, SWV Passend Onderwijs Unita 1

Doelen bijeenkomst n n n Update HGW: recente ontwikkelingen uitgangspunten: wat en waarom? + HGW/OGW, werkdruk en voorwaarden? Pas op de plaats/reflectie: wat doen wij al handelingsgericht en wat kan beter? Morgen ga ik … Werkvormen: interactieve theorie-overdracht en opdrachten tussendoor 2

Start-opdracht: activeren voorkennis 1. 2. “HGW & Passend Onderwijs”: wat betekent dat voor jou als leerkracht, intern begeleider, schoolleider, othopedagoog/psycholoog of bestuurder (1 woord) Heb je specifieke vraag voor deze bijeenkomst 3

Passend Onderwijs. Goed onderwijs voor alle leerlingen. Geen leerling buiten de boot of tussen wal en schip. 4

Externe ondersteuning +/- 5% (SWV) HGW & Passend Onderwijs Interne ondersteuning (10 – 15%): HGW individueel/leerlingbes preking Basisondersteuning (boot): goed onderwijs voor alle leerlingen (80 – 85%): HGW - cyclus groep 5

HGW: recente ontwikkelingen? HGW beoogt kwaliteit van onderwijs en begeleiding voor alle leerlingen te verbeteren. Het concretiseert passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat een team effectief kan omgaan met overeenkomsten en verschillen tussen leerlingen. Het is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals (leraren, IB, schoolleider en ondersteuners SWV) 7 uitgangspunten toepassen. Blijft in ontwikkeling n. a. v. praktijkervaringen & recent onderzoek Hattie en Mitchell

Uitgangspunten HGW: doelgerichter 1. 2. 3. 4. 5. 6. Doelgericht werken: doelen formuleren & evalueren Onderwijs/opvoedbehoeften: wat heeft leerling nodig om … (doel te behalen) Wisselwerking: afstemming behoeften zodat … Leraren & ouders doen ertoe: relatie leraar/leerling/ouders, onderwijsondersteunend gedrag ouders en behoeften: wat hebben zij nodig om …? Positieve kind, leerkracht en ouders benutten om … Samenwerken kind, leraar & ouders zodat …

De Kunst n Puzzelen (niet stapelen) n n n n Passend onderwijs en HGW Opbrengstgericht werken en HGW Ontwikkelingsperspectief en HGW Ouderbetrokkenheid en HGW. . . (HGW als kapstok) IB en directies, begeleiders staan model Veel doen we al, niets nieuws (bewuster) 8

Kracht van feedback (Hattie, 2013) Feed up (FU): Waar willen wij heen (doel): wat zien/horen/merken we dan? 1. Feedback (FB): hoe staan we ervoor? Hoe dichtbij doel zijn we al? 2. Feed forward (FF): wat is de volgende stap? hoe verder om nog dichterbij doel te komen; wat kan ik als leerkracht, IB of schoolleider doen zodat …? 2. 9

Leren van & met elkaar Balend leren Leren van missers Fouten = kansen om van te leren! Stralend leren Leren van succes ervaringen

HGW spiegel & effectieve feedback Uitgangspunt HGW: FEED UP Team denkt en doet mee! Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 1. Doelgericht werken 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten en ouders doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken in team, met elkaar, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 11

1. Doelgericht werken • • • Opbrengstgericht werken (OGW): wat zijn voor ons waardevolle opbrengsten? “Meten we wat we waarderen of waarderen we wat we meten? ” (Biesta, 2012) HGW in de basisondersteuning en OGW: • • • Brede of smalle omschrijving opbrengsten? Brede of smalle analyse opbrengsten? Breed = HGW: leerling, onderwijs en opvoeding

Doelgericht werken groep of leerling • • • Wat willen we bereiken met deze leerling, deze groep, deze leerkracht en deze ouders? SMARTI (korte snelle) doelen: wat zien en horen we dan? Effectieve feedback: zonder doelen geen evaluatie

2. Onderwijsbehoeften Handreiking voor alle leerlingen: deze leerling leert het best met/door/van/als …. = 1 zin Zoek de overeenkomsten! In deze groep hebben. . leerlingen een vergelijkbare handreiking Onderwijsbehoeften voor enkele leerlingen: wat heeft leerling nodig om doel te halen? Zijn deze leerlingen te clusteren (1 x 4 i. p. v. 4 x 1)

Eerst doel, dan pas hulpzinnen Instructie die … - Opdrachten/leeractiviteiten/leeromgeving die … - Feedback die … - Leerkracht die. . - Groepsgenoten die … - Ouders die … Zijn er nog andere leerlingen die ook … ? Dat wat goed is voor leerlingen met … is ook goed voor … IB, directie, bestuur, SWV: mogelijkheden & grenzen? Wat is basisondersteuning en wat is extra? - 15

Opdracht Feedback n Sara leest het woord BEER n De andere kinderen luisteren n Leerkracht Laila geeft Sara feedback n Wat valt je op in dit korte fragment? 16

Wie is welkom? n n Joost: heeft ADHD, is hyperactief, heeft ODD, gaat discussies aan, ruzies in pauzes, ouders zijn erg druk, komen zelden op besprekingen op school Joris: een energieke enthousiaste jongen, heeft behoefte aan autonomie, een leerkracht nodig die gedragsregels consistent hanteert, korte opdrachten, beweging tussendoor, toezicht pauze, ouders betrokken, werken beiden, hebben een herinnering nodig, dan komen ze op afspraken op school 17

3. Wat heeft leraar nodig om …? Van behoeften leerling/groep ondersteuningsbehoeften: wat heb jij nodig om passend onderwijs te kunnen (of willen) bieden? … kennis … … vaardigheden … … extra materiaal … … co – teacher …. … collega’s, IB, directie, bestuur, SWV … … ouders die … Ondersteuningsbehoeften verschillen 18

Opdracht pas op de plaats 1, 2, 3 Uitgangspunt HGW: FEED UP Team denkt en doet mee Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 1. Doelgericht werken 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten en ouders doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken in team, met elkaar, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 19

4. Afstemming & Wisselwerking n n n Dit kind, deze groep, leerkracht, school ouders (5 x): stimulerend en belemmerend? Leerlingen verschillen, groepen, leerkrachten, scholen en ouders ook! Praten over en observeren in de context

Casus Achmed, groep 7 n n n Leerkracht: zodra ik me omdraai, tikt zachtjes op tafel, nog nooit betrapt, weet zeker dat hij het is, kan geen instructie meer geven, gedragsstoornis, de maat is vol. . . Doel: per direct stoppen met tikken Hoe? Tegen hem zeggen dat …. 21

Opdracht n n Wat zou er aan de hand kunnen zijn? Wat zou u doen in dit geval? 22

In overleg/gesprek: 3 stappen Wat gaat goed en wat moet beter? (overzicht) 2. Analyse (inzicht): kind, onderwijs & opvoeding? Onderwijs +-? Wisselwerking & Doel afstemming? 3. Doelen en behoeften (uitzicht): kind, onderwijs & opvoeding? 1. KIND +-? Doel Opvoeding +-? Doel 23

5. Aandacht voor positieve Sterke kanten kind, leraar, groep, school & ouders (5 x): zoek ze, zie/hoor ze, benoem, noteer ze ergens en benut ze in aanpak (5 x) Waarom? n Realistischer beeld van kind, onderwijs, opvoeding n Hogere doelen n Verhoogt gevoel van competentie leerling, leerkracht en ouders motivatie neemt toe n Samenwerking verbetert enorm n Benutten in aanpak grotere kans van slagen

6. Samenwerken n n Leerkracht/IB/directie: onderwijsprofessionals, verantwoordelijk voor onderwijs Ouders: ervaringsdeskundigen, verantwoordelijk voor opvoeding Kinderen hebben effectieve oplossingen! Gezamenlijk belang: leerling van school = kind van ouders Denk met elkaar mee, maar ga niet op elkaars stoel zitten 25

Waarom ouderbetrokkenheid? n Ouderbetrokkenheid, omdat (Marzano; Hattie): n n n Hoger welbevinden, betere leerprestaties en minder gedragsproblemen kind op school Grotere tevredenheid ouders Leerkrachten meer plezier in hun werk Ouderbetrokkenheid is belangrijk kenmerk van succesvol onderwijs (in HGW een opbrengst) Communicatie is het sleutelwoord 26

Onderwijsondersteunend gedrag 1. Opvoedgedrag van ouders - Op tijd naar bed/op school, gezond eten, verzuim Beleid TV en computer, lezen, bibliotheek, musea Achter schoolbeleid staan, leerkracht ondersteunen, zelfde gedragsregels op school en thuis 2. Betrokkenheid bij school - - Belangstelling tonen, leervorderingen volgen, goed gedrag op school waarderen, inzet voor school waarderen, compliment Thuis extra oefenen, helpen met huiswerk en werkstuk Meedenken bij aanpak kind, kennis delen 3. Verwachtingen leren en gedrag: hoog maar realistisch 27

Aandachtspunten Communicatie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Gemeenschappelijk belang Eigen rollen school en ouders Doelen: wat streven we samen na? Zorgen en positieve aspecten Gedrag school kan anders zijn dan thuis Kinderen/leerlingen erbij betrekken Samen analyse maken Wat hebben kind en ouders nodig (behoeften) Route van school Goede afspraken 28

Waarom kindgesprek n n n Leerlingen hebben informatie die hun leerkracht en ouders niet hebben Hun oplossingen blinken uit in eenvoud Krijgen meer grip op gedrag/leren: motivatie voor ‘eigen’ doelen (0. 52, Hattie, 2013) Relatie leerkracht – leerling verbetert (0. 72) Zie leraar 24: HGW/kindgesprekken 29

Kind-plan: samen aan de slag Nu kan ik Ik ga al …. … Leerkracht helpt me door … Ouders helpen door … Vriendje (IB) helpt door … Straks kan ik … Evaluatie 30

7. Let op die formulieren! n n n Formulier is een middel, geen doel Doel groepsoverzicht (GO: leerlingen): zicht op groep (overeenkomsten en verschillen? ) Doel groepsplan (GP: leerkracht): grip op groep (wat ga ik de komende periode doen? ) n Formulieren als houvast/geheugensteun Voorkom herhaling en overschrijven n Geef ruimte: wat moet en wat mag? n

Sander Dekker, presentatie onderwijsverslag, over regeldruk en administratieve last (2015) Er ligt een taak bij de overheid om duidelijker te vertellen wat er nu precies gevraagd en verwacht wordt. Aan de andere kant vind ik dat er ook een belangrijke verantwoordelijkheid bij de leraren zelf ligt. Het slechtste argument om iets te doen, is omdat het móet. Dus ik zou alle leraren willen oproepen: als je het gevoel hebt dat je iets doet wat niet bijdraagt aan beter onderwijs of wat niet in het belang is van de leerlingen, stop er gewoon mee! Of ga in ieder geval daarover in discussie.

GO: wat moeten we weten om goed onderwijs te kunnen geven? Leerlingen Stimulerende factoren leerling, onderwijs, opvoeding Belemmerende factoren leerling, onderwijs, opvoeding Handreiking (1 zin): deze leerling leert het beste met/van/door/al s …. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 33

GP in Micky Mouse? Subgroep: leerlingen die meer instructie/oefening nodig hebben om doelen te halen Zeer intensief HELE Subgroep : leerlingen die minder instructie/oefeni ng en meer verrijking/verdie ping nodig hebben GROEP Basisaanbod: doelen en aanpak groep Zeer verdiept

Opdracht: pas op de plaats 4, 5, 6, 7 Uitgangspunt HGW: FEED UP Team denkt en doet mee Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 1. Doelgericht werken 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten en ouders doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken in team, met elkaar, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 35

36

Eindopdracht: wat neem je mee? n Morgen ga ik/gaan we …… n n n Waarom? Doel? Hoe? Met wie? Wat heb jij nodig? Wanneer evaluatie? 37

Doelen bijeenkomst n n Update HGW: recente ontwikkelingen uitgangspunten: wat en waarom? + HGW/OGW, werkdruk en voorwaarden? Pas op de plaats/reflectie: wat doen wij al handelingsgericht en wat kan beter? Morgen ga ik … 38

Meer weten? n Digitale HGW – BIB (via Gerie Oonk) n Voor psychologen/orthopedagogen: n Voor ouders: 39