Zakad Metodyki Nauczania Ruchu Uniwersytet Medyczny Rekreacja ruchowa

Zakład Metodyki Nauczania Ruchu Uniwersytet Medyczny Rekreacja ruchowa osób niepełnosprawnych

Nie ma „kaleki” - jest człowiek

Celem rekreacji ruchowej jest przywrócenie lub poprawienie fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu osoby niepełnosprawnej.

Głównym motywem rekreacji ruchowej jest osiągnięcie poprawy samopoczucia psychicznego i pokonywanie długotrwałego wpływu urazu lub przewlekłej choroby oraz przywracanie niezbędnych funkcji psychospołecznych i organicznych, a także wyposażanie osób niepełnosprawnych w umiejętności niezbędne do niezależnego życia w społeczeństwie i kreatywnego spędzania wolnego czasu.

Cechy rekreacji osób niepełnosprawnych • powinna być zgodna z indywidualnym programem rehabilitacji • powinna być bezpieczna • powinna być powszechna, dostosowana do wielu rodzajów schorzeń i powinna obejmować możliwości funkcjonalne niepełnosprawnych

Dane statystyczne dotyczące osób niepełnosprawnych mają charakter przybliżony, a rozbieżności w ocenach są spowodowane • różnicami w zasadach kwalifikowania konkretnych przypadków niepełnosprawności • brakiem wiarygodnych źródeł informacji.

Na całym świecie niepełnosprawnością dotkniętych jest od 600 do 900 mln osób (10 -15% populacji)

Jedna na sześć osób w wieku produkcyjnym to osoba niepełnosprawna (15, 7%). Przy takim założeniu • największym odsetkiem osób niepełnosprawnych cechuje się Finlandia (32, 2%) Wielka Brytania (27, 2%) Holandia (25, 4%). • najmniej osób niepełnosprawnych mieszka w Rumunii (5, 8%) Włoszech (6, 6%).

Populacja osób niepełnosprawnych w Unii Europejskiej – dane szacunkowe Rozmiar populacji około 45 mln (osoby w wieku produkcyjnym – od 16 do 64 lat) w 25 krajach europejskich % populacji 15, 7% 45 -90 mln osób w Europie z co najmniej jednym rodzajem niepełnosprawności 10 -20% 50 mln osób w poszerzonej UE (bez Rumunii i Bułgarii) ok. 11% 69 -92 mln osób w UE 15 -20% 60 -80 mln osób z ograniczoną mobilnością w Europie 13 -17% 92 -115 mln osób w poszerzonej UE 20 -25% Źródło: OSSATE 2012

Populacja osób niepełnosprawnych w Unii Europejskiej – struktura (grupa wiekowa 16 -64) dane szacunkowe – nie zawsze sumują się do 100%. Rodzaje niepełnosprawności (%) Kraj ruchowa narządów zmysłu wzroku słuchu mowy intelektualna ukryte* Austria 49, 80 3, 30 2, 51 5, 20 0, 70 38, 30 Belgia 42, 80 4, 80 1, 50 7, 30 0, 70 42, 90 Czechy 36, 00 6, 20 1, 20 4, 00 0, 40 52, 10 Dania 44, 90 2, 10 1, 80 9, 01 0, 41 41, 70 Francja 38, 70 9, 70 2, 60 9, 10 0, 50 39, 40 Grecja 22, 70 5, 20 0, 99 0, 41 0, 60 61, 20 Hiszpania 39, 10 3, 50 1, 70 15, 30 0, 50 39, 90 Holandia 45, 50 2, 00 1, 90 10, 10 0, 50 36, 10 Norwegia 48, 10 3, 70 3, 39 10, 50 0, 30 22, 30 Rumunia 22, 50 2, 90 1, 00 10, 30 0, 90 62, 40 Węgry 31, 00 1, 80 1, 00 13, 70 0, 40 51, 50 Wielka Brytania 31, 90 1, 70 2, 40 8, 40 1, 00 54, 60 Włochy 38, 40 3, 50 1, 70 10, 30 0, 70 45, 20 Źródło: OSSATE 2012 *np. choroby narządów wewnętrznych, epilepsja, cukrzyca etc.

Osoby niepełnosprawne w Polsce to 4, 45 mln (11, 2% ogółu populacji) Źródło: GUS, Badanie stanu zdrowia ludności 2011

Rekreacja ruchowa i turystyka spełnia ważną rolę terapeutyczną, stwarzając osobom niepełnosprawnym szansę na: • • • akceptację kalectwa, poprawię ogólnego stanu zdrowia, zwiększoną sprawność i wydolność fizyczną, przyśpieszenie powrotu do normalnego i aktywnego życia, przygotowanie niepełnosprawnego do wykonywania codziennych czynności życiowych (samodzielność, samoobsługa, radzenie sobie z codziennymi obowiązkami), • lepsze perspektywy pracy w zmienionych warunkach, a tym samym możliwość zaspokojenia ambicji zawodowych,

• zmniejszenie poczucia bezradności i zagubienia, • łatwość poruszania się pokonując wszystkie bariery, • większą odporność psychiczną i fizyczną, • poprawę samopoczucia, • rozładowanie stresów i frustracji, • uniknięcie samotności, bezczynności i bezradności, • udział w życiu społecznym – integracja • atrakcyjny wypoczynek, relaks, rozrywkę.

Podział poszczególnych schorzeń na grupy i klasy sportowe GRUPA I Inwalidzi narządu wzroku Klasa B 1, B 2, B 3 GRUPA II Inwalidzi narządu słuchu GRUPA III Inwalidzi z amputacjami kończyn Klasy: obowiązuje podział anatomiczny A 1 – obustronna amputacja uda, A 2 – jednostronna amputacja uda, A 3 obustronna amputacja podudzia, A 4 – jednostronna amputacja podudzia, A 5 obustronna amputacja ramienia, A 6 jednostronna amputacja ramienia, A 7 obustronna amputacja przedramienia, A 8 jednostronna amputacja przedramienia, A 9 – amputacja jednej kończyny dolnej i jednej górnej całkowita lub częściowa, A 10 – amputacja uda i podudzia

GRUPA IV Paraplegia • inwalidzi z porażeniami i niedowładami kończyn po urazowym uszkodzeniu rdzenia kręgowego, • inwalidzi z porażeniami i niedowładami kończyn po różnego rodzaju schorzeniach rdzenia kręgowego np: choroba Heinego Medina rozszczep kręgosłupa stwardnienie rozsiane itd. Klasy 1 A, 1 B i 1 C dotyczą uszkodzeń rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym. Klasy 1 – 4 dotyczą uszkodzeń rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym. Klasa 5 dotyczy uszkodzeń rdzenia kręgowego w odcinku lędźwiowym. Klasa 6 dotyczy uszkodzeń rdzenia kręgowego w odcinku krzyżowym.

GRUPA V Inne uszkodzenia narządu ruchu Klasa L 1 uszkodzenie jednej kończyny górnej o minimum 20 pkt Klasa L 2 uszkodzenie jednej kończyny dolnej o minimum 10 pkt Klasa L 3 uszkodzenie jednej kończyny dolnej o minimum 20 pkt Klasa L 4 uszkodzenie kończyny górnej (o minimum 30 pkt) i dolnej (o minimum 20 pkt), Klasa L 5 skrócenie kd powyżej 5 cm, Klasa L 6 skoliozy 3 i 4 stopnia,

GRUPA VI Porażenia mózgowe • inwalidzi z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn w następstwie urazów mózgowo czaszkowych, • inwalidzi z porażeniami i niedowładami spastycznymi kończyn po różnego rodzaju schorzeniach ośrodkowego układu nerwowego: mózgowe porażenie dziecięce, udary mózgowe, choroba Parkinsona, Klasy Klasa Klasa C 1 i C 2 quadriplegie (porażenia czterech kończyn), C 3 triplegia (porażenia trzech kończyn), C 4 paraplegia (porażenie kończyn dolnych), C 5 diplegia, C 6 spastyczność czterech kończyn, C 7 hemiplegia (niedowład jednej połowy ciała), C 8 minimalny niedowład kończyn dolnych,

Strategie włączania niepełnosprawnych do rekreacji ruchowej powinny uwzględniać następujące elementy: • staranne przygotowanie osób niepełnosprawnych w zakresie wiedzy, postaw i umiejętności do uczestnictwa w rekreacji; • stopniowe i staranne przygotowanie środowiska do zaakceptowania uczestnictwa osób niepełnosprawnych w rekreacji; • profesjonalne kierowanie; • eliminowanie wszelkich środowiskowych barier i odpowiedni dobór zajęć pozwalających na ukierunkowanie aktywności rekreacyjnej;

W teorii i organizacji rekreacji wyróżnia się 3 formy działalności: • rekreacja dla niepełnosprawnych (segregacja), • z niepełnosprawnymi (integracja), • organizowana przez niepełnosprawnych.

Aby ludzie niepełnosprawni mogli uprawiać rekreację ruchową należy: • zapewnić kadrę instruktorską, • udostępnić sprzęt rekreacyjny i sportowy dostosowany do rodzaju inwalidztwa, • przygotować i udostępnić bazę rekreacyjno sportową, • odpowiednio dostosować protezy, • uczestników przygotować pod względem wydolności, sprawności i psychicznie, • dbać o to, aby przez udział w rekreacji uprawiający ją odzyskali wiarę w swoje możliwości uczestniczenia w życiu ludzi pełnosprawnych, • zabiegać o to, aby środowisko nie stwarzało barier dla pełnego uczestnictwa w rekreacji ruchowej i sporcie.

Cele stawiane przed rekreacją ruchową i sportem ludzi niepełnosprawnych: • • • Cel biologiczny Cel anatomiczno-fizjologiczny • • Cel leczniczy Cel higieniczno-zdrowotny Cel wychowawczo-psychologiczny • Cel hedonistyczny • Cel społeczny

Zasady prowadzenia działalności rekreacyjnej i turystycznej z osobami niepełnosprawnymi • Forma, dyscyplina rekreacyjna i turystyczna musi być właściwie dobrana do rodzaju niesprawności, do charakteru dysfunkcji, być zgodna z wytyczonym programem rehabilitacji. Jej wybór powinien nastąpić już w ośrodku rehabilitacji. Należy przy tym uwzględnić, poza możliwościami funkcjonalnymi osoby niepełnosprawnej, jej zainteresowania, osobowość, możliwości finansowe, miejsce zamieszkania (miasto, wieś) oraz potrzeby wynikające z celów rehabilitacji. • Uprawianie rekreacji i turystyki nie może stwarzać zagrożenia zdrowia uprawiającym ją ludziom i otoczeniu.

• Uprawianie rekreacji, sportu i turystyki kwalifikowanej ma pozwolić odzyskać wiarę w swoje możliwości psychofizyczne. • Działalność rekreacyjno turystyczna (pokonywanie przestrzeni) powinna być połączona z krajoznawstwem, czyli poznawaniem otoczenia, regionu, kraju. • Środowisko nie powinno stwarzać barier psychicznych, utrudniających uprawianie rekreacji i turystyki przez osoby niepełnosprawne, lecz pomagać w przezwyciężaniu kompleksów, lęków i zahamowań ograniczających dostęp do nich. • Uprawianie rekreacji i turystyki zmierzać powinno do uzyskania wzrostu sił fizycznych i odporności psychicznej na trudy i przeciwności oraz hartu przeciw bodźcom pogodowym.

• Rekreacja i turystyka powinny być czynnikiem psychoprofilaktyki i psychoterapii, a nie dodatkowym stresem. • Rekreacja i turystyka mogą przygotować uczestników pod względem wydolnościowym, sprawnościowym i psychicznym do podejmowania działalności w wybranej dyscyplinie. • Należy indywidualizować formy działalności rekreacyjno turystycznej osób niepełnosprawnych i dążyć do doskonalenia metodyki prowadzenia imprez i wycieczek z poszczególnymi grupami inwalidów. • Dążyć do powszechności uprawiania rekreacji i turystyki przez ludzi niepełnosprawnych. • W rekreacji i turystyce ludzi niepełnosprawnych należy odpowiednio dawkować obciążenia wysiłkowe.

Bariery ograniczające udział osób niepełnosprawnych w rekreacji ruchowej, turystyce i sporcie • Urbanistyczne występujące na ulicach miasta. poza budynkami. • Architektoniczne występujące w obiektach sportowych i terenach odwiedzanych przez niepełnosprawnych. • Komunikacyjne polegające na utrudnieniach w podróży do miejsc działalności rekreacyjnej, turystyczne i sportowej oraz na braku środków transportu dla inwalidów z dysfunkcją narządu ruchu.

• Społeczne wyrażające stosunek społeczeństwa dla kalectwa. Polegają na unikaniu kalek w obawie przed tym, że każdy człowiek może stać się inwalidą. W przezwyciężeniu tej postawy pomóc mogą środki masowego przekazu oraz organizowanie wspólnych wycieczek, imprez rekreacyjnych i pobytów turystycznych. Odmianą tej postawy jest izolowanie się osób obarczonych kalectwem od otoczenia osób pełnosprawnych, lęk przed nieznanym. • Brak sprzętu rekreacyjnego i sportowego, niedostosowania seryjnie produkowanego sprzętu do potrzeb ludzi niepełnosprawnych. Tę barierę pokonać można przez grupowe działania w sekcjach i klubach, gdzie istnieje możliwość dofinansowania zakupu sprzętu i jego adaptacji.

• Wysokich kosztów uczestnictwa w różnych formach uprawiania rekreacji i sportu przy niskim stanie dochodów środowiska ludzi niepełnosprawnych. Bariera finansowa utrudnia dostęp ludzi niepełnosprawnych do niektórych form uprawiania rekreacji i turystyki, zwiększa bowiem wydatki na przejazd do obiektów rekreacyjnych i turystycznych oraz przystosowanie sprzętu. Działalność w różnych organizacjach społecznych umożliwia zmniejszenie kosztów uczestnictwa w rekreacji, turystyce i sporcie. • Niedostatecznej informacji o potrzebach rekreacyjnych i turystycznych ludzi niepełnosprawnych oraz możliwości ich zaspokojenia.

Główne bariery uczestnictwa Ekonomiczne Ograniczenia funkcjonowania Społeczne postawy wobec niepełnosprawnych Brak swobody wyboru Architektoniczne i urbanistyczne

Rekreacja ruchowa i turystyka a osoby z dysfunkcją narządu ruchu

Wpływ aktywności fizycznej 1. W aspekcie zdrowia fizycznego: • pomaga w osiągnięciu jak największej sprawności ogólnej i specjalnej, • pomaga w samodzielnej lokomocji w warunkach domowych i środowiskowych (chód, bieg, jazda na wózku), • wzmacnia układ ruchu (kompensuje niedowłady i ubytki), • kształtuje cechy motoryczne, • ułatwia pokonywanie przeszkód terenowych, • adaptuje do wymogów życia codziennego, • rozwija ekonomiczną pracę mięśni podczas wykonywania czynności ruchowych, • kształtuje umiejętność posługiwania się sprzętem ortopedycznym, • kształtuje prawidłową reakcję na bodźce, • tworzy nawyki higieniczno zdrowotne.

2. W aspekcie zdrowia psychicznego: • • obniża poczucie lęku i depresji, zwiększa odporność na negatywne reakcje otoczenia, wprowadza stan równowagi emocjonalnej, poprawia samopoczucie, korzystnie wpływa na samoocenę, zaspokaja potrzeby i aspiracje, rozbudza zamiłowanie do ruchu, wyrabiaja poczucie celowości ruchu.

3. W aspekcie zdrowia społecznego: • wdraża do współżycia i działania w grupie, • rozwija potrzebę kontaktów towarzyskich oraz chęć poznawania nowych ludzi i sytuacji, • kształtuje odwagę, samodzielność, zdyscyplinowanie i wytrwałość, • podnosić wiarę we własne siły, • uczy oceny własnych możliwości, • uczy zasad bezpieczeństwa, • uczy kultury zachowania w miejscach publicznych.

FORMY AKTYWNOŚCI REKREACYJNEJ DOSTĘPNE OSOBOM NIEPEŁNOSPRAWNYM, PORUSZAJĄCYM SIĘ NA WÓZKU INWALIDZKIM Formami prawie całkowicie dostępnymi ludziom niepełnosprawnym, pod warunkiem braku barier architektonicznych, są: • • • zabawy i gry sportowo rekreacyjne, koszykówka, siatkówka, ringo, krykiet, golf, hokej na trawie, tenis ziemny, tenis stołowy, badminton, pływanie, żeglarstwo, kajakarstwo.

Formami niedostępnymi osobom niepełnosprawnym są te: w których udział kończyn dolnych jest na tyle duży, że wyklucza możliwość ich zastosowania u ludzi po urazach rdzenia kręgowego, z przepukliną oponowo rdzeniową, czy obustronną amputacją kończyn dolnych na poziomie uda.

Aby ludzie z dysfunkcją aparatu ruchu mogli brać udział w turystyce konieczne jest w ramach różnych zajęć, np. : wychowania fizycznego, indywidualnego usprawniania czy innych zajęć pozalekcyjnych wspierać proces przygotowawczy poprzez:

• prowadzenie ćwiczeń siły. wytrzymałości, • wyrabianie sprawności ogólnej i specjalnej, ułatwiającej pokonywanie przeszkód terenowych, schodów; korzystanie ze środków lokomocji, • kształtowanie umiejętności posługiwania się sprzętem ortopedycznym i turystycznym, • naukę pływania i jazdy na rowerze, łącznie z wyrobieniem karty rowej i pływackiej, • wdrożenie teoretycznych zasad uprawiania turystyki i zwrócenie uwagi na ochronę przyrody i zabytków,

Aby umożliwić tej grupie niepełnosprawnych udział w takich formach, jak: narciarstwo, saneczkarstwo, łyżwiarstwo, hokej, jazda na rowerze wprowadza się specjalistyczny sprzęt zastępujący protezy czy wózek inwalidzki. W przypadku biegów, spacerów, zajęć tanecznych formy odpowiadają podobnym czynnościom ruchowym, lecz wykonywane są na wózku inwalidzkim, np. jazda na wózku na dystans, taniec na wózkach.

Grupa aktywnej rehabilitacji Celem wszystkich działań tej organizacji jest nauczenie niepełnosprawnych życia z inwalidztwem: • poruszanie się na wózku w sposób jak najbardziej efektywny, • ćwiczenia układu ruchowego wzmocnienie objętych niedowładem grup mięśniowych, • wyrobienie jak najkorzystniejsze kompensacje ruchowe i czynnościowe w życiu codziennym,

Są to przede wszystkim obozy, na których instruktorami są osoby niepełnosprawne po cyklu szkoleniowym i które zdobyły już pewne doświadczenie w poruszaniu się na wózku i codziennej obsłudze. Codziennie na obozie odbywają się trzy półtoragodzinne cykle rehabilitacyjne oparte na specjalnie dobranych dyscyplinach sportowych:

• technika jazdy na wózku – poruszanie się, pokonywanie barier architektonicznych i terenowych, przesiadanie się z wózka na. . . i z. . . na wózek, wchodzenie na wózek po upadku, • pływanie nauka samodzielnego wchodzenia do basenu i wychodzenia z niego, nauka pływania, korzystania z urządzeń sanitarnych, samodzielnego ubierania się, • trening kondycyjno siłowy, • gry i zabawy ruchowe – przede wszystkim tenis, tenis stołowy, łucznictwo.

Rekreacja ruchowa i turystyka a osoby z upośledzeniem umysłowym

1. W aspekcie zdrowia fizycznego: · wpływa na prawidłowy rozwój fizyczny (korygowanie nieprawidłowości rozwojowych, kształtowanie prawidłowej postawy), · rozwija ekonomiczną pracę mięśni podczas wykonywania czynności ruchowych, · wpływa na wyrównanie braków motorycznych, · wzmacnia zdolności organizmu do adaptacji w zmiennych warunkach środowiska zewnętrznego (hartowanie), · kształtuje prawidłową reakcję na bodźce, · kształtuje koordynację wzrokowo ruchową,

• • kształtuje czucie kinestetyczne, kształtuje poczucie równowagi, wzmacnia układ ruchu, doskonali proste umiejętności stosowane (np. : chód, bieg, rzuty, skoki), • przeciwdziała jednostronnej lateralizacji (istnienie wyraźnej przewaga jednej strony ciała nad drugą), • tworzy nawyki higieniczno zdrowotne.

2. W aspekcie zdrowia psychicznego: • • rozbudza zamiłowania do różnych form aktywności ruchowej, rozwija pamięć ruchową, rozwija orientację w czasie i przestrzeni, kształtuje poczucie tempa i rytmu ruchu, wyrabia poczucie celowości ruchu, uaktywnia procesy poznawcze, rozwija koncentrację, pamięć i spostrzegawczość, rozbudza uczucie radości, zadowolenia, satysfakcji z działania, • rozwija świadomość własnego ciała.

3. W aspekcie zdrowia społecznego: • rozwija umiejętność współżycia w grupie, • wdraża do aktywności społecznie akceptowanej, • kształtuje cechy charakteru: punktualność, obowiązkowość, sumienność, zdyscyplinowanie, koleżeńskość, wytrwałość, odwagę, • uczy przestrzegania norm społecznych, • uczy zasad bezpieczeństwa, • wpaja zasady poszanowania mienia społecznego.

Ruch poprzez rekreację ruchową i turystykę nadaje nowy sens życiu niepełnosprawnych umysłowo, szczególnie oligofreników. Budzi bowiem ich wiarę w swoje możliwości, wpływa pozytywnie na rozwój psychiczny i duchowy, wzmacnia więzi interpersonalne. Udział natomiast w zawodach typu „Olimpiady Specjalne” zapewnia im pełną możliwość wyzwolenia swojej aktywności i spontanicznej radości bez względu na wszystkie istniejące granice.

Osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim Upośledzenie umysłowe to niższy niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego (IQ 69– 55), któremu towarzyszy istotne ograniczenie w funkcjonowaniu przystosowawczym. Najpoważniejsze odchylenia u niepełnosprawnych intelektualnie występują w zakresie spostrzegania, myślenia, pamięci, uwagi, orientacji i uczenia się. Charakteryzują się oni zmniejszoną zdolnością rozumowania, szczególnie operowania pojęciami abstrakcyjnymi. Trudności sprawia im szczególnie porównywanie, gdyż niełatwo dostrzegają różnice i podobieństwa przedmiotów czy zjawisk.

Osoby głębiej upośledzone umysłowo Osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym (IQ 54 40) i znacznym (IQ 39 25) zdolne są tylko do myślenia konkretno obrazowego, gdyż pojęcia abstrakcyjne są dla nich niezrozumiałe. Często występuje u nich niedokształcenie mowy i szczególnie wtedy posługują się ubogim zasobem słów. Nie rozumieją wielu słów symbolizujących przedmioty i złożone, skomplikowane zjawiska. W zachowaniu swoim najczęściej kierują się popędami, łatwo ulegają namowom i sugestiom innych. Zdolność uczenia się jest u tych ludzi bardzo ograniczona, toteż wymagają indywidualnej pracy, specjalnych metod nauczania i wielkiej cierpliwości ze strony nauczyciela. Jednak są w stanie pojąć i przyswoić sobie podstawowe umiejętności życia codziennego, samoobsługi, czy prostej pracy, a nawet opanować wiele form ruchowych. poczynając od prostych ćwiczeń kształtujących, kończąc na elementach technicznych gier zespołowych.

Osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim Wśród całej populacji ludzi z niedorozwojem umysłowym około 1, 5 2% to osoby głęboko upośledzone o ilorazie inteligencji IQ 0 24. Możliwości intelektualne tej grupy ludzi są niewielkie i pozostają na poziomie inteligencji sensoryczno motorycznej. Silnie ograniczona zdolność wykształcania odruchów warunkowych powoduje, iż z trudem przyswajają sobie nowe umiejętności, a sam proces uczenia jest powolny i żmudny, czasami nie dający żadnych efektów. Bardzo uboga mimika twarzy, trudności w opanowaniu mowy artykułowanej (często nie mówią wcale), ciężka, niezgrabna sylwetka, nierzadko brak ruchów lokomocyjnych wyróżniają tę grupę spośród lżej upośledzonych. Większość z tych ludzi niezdolna jest do samodzielnego życia i wymaga stałej opieki rodziny lub personelu w zakładzie zamkniętym.

Rekreacja ruchowa i turystyka a osoby niewidome i niedowidzące

1. W aspekcie zdrowia fizycznego: • kształtuje prawidłową postawę ciała – zapobiega lub likwiduje wady postawy, • wzmacnia układ ruchu, • wyrabia ekonomikę i estetykę ruchów, • oddziałuje na kompensację utraconej części wzroku przez wzmożone czynności pozostałych zmysłów, zwiększając zdolność różnicowania, zwłaszcza w obrębie słuchu i dotyku, • wpływa na wyrównanie braków motorycznych, • rozwija małą motorykę zwłaszcza ręki, • doskonali pamięć mięśniowo kinetyczną, • kształtuje chód • tworzy nawyki higieniczno zdrowotne.

2. W aspekcie zdrowia psychicznego: • likwiduje trwałe napięcie psychiczne, które występuje z powodu braku doznań optycznych, • likwiduje nadpobudliwość psychoruchową, objawiającą się tikami funkcjonalnymi (np. kiwanie głową, kołysanie się), • obniża poczucie lęku i depresji, • rozwija orientację w czasie i przestrzeni, • kształtuje zdolność kojarzenia i wyobraźnię, • wyrabia poczucie rytmu i plastyki ruchowej.

3. W aspekcie zdrowia społecznego: • rozwija umiejętność współdziałania w grupie, • kształtuje odwagę, samodzielność, zdyscyplinowanie i wytrwałość, • podnosi wiarę we własne siły, • uczy zasad bezpieczeństwa.

Uczestnik imprezy rekreacyjnej, w zależności od stopnia upośledzenia wzroku oraz rodzaju dyscypliny, bierze w niej udział wraz z przewodnikiem, który powinien pomagać niewidomemu w przejściu, przejeździe lub przepłynięciu szlaku lub trasy. Również powinien świadczyć pomoc i współdziałać w innych czynnościach związanych z wypoczynkiem, posiłkiem itp. Ścisłe przestrzeganie tej zasady pomoże organizatorom imprez rekreacyjnych dla inwalidów wzroku na opracowanie ciekawych i atrakcyjnych programów tych imprez.

Wędrówki piesze nizinne Jest to najbardziej dostępna i popularna dla inwalidów wzroku dyscyplina rekreacji. Powinna być wzbogacona o ćwiczenia orientacji w terenie, o możliwość poznawania przyrody i obiektów krajoznawczych. Niewidomy wędrując z przewodnikiem po szlakach nizinnych nie musi stosować żadnego specjalnego "systemu" porozumiewania się. Marsze odbywają się w sposób tradycyjny, niewidomy idzie z boku, trzymając przewodnika nieco powyżej łokcia w taki sposób, aby zgięta w łokciu ręka, którą niewidomy trzyma przewodnika, tworzyła kąt prosty.

Rekreacja piesza górska Obok kondycji i dobrego obuwia, dla zapewnienia inwalidzie wzroku swobodnej wędrówki górskimi ścieżkami niezbędny jest przewodnik, który zechce i potrafi współdziałać z inwalidą wzroku w pokonywaniu trudności piętrzących się na szlakach górskich. Sposób współdziałania niewidomego z przewodnikiem w bezpiecznym przechodzeniu trudnych odcinków trasy jest w zasadzie sprawą indywidualną. Każdy niewidomy powinien wypracować sobie własny sposób bezpiecznego wędrowania z przewodnikiem.

Przewodnik powinien informować niewidomego o znajdujących się na ścieżce kamieniach lub korzeniach. Funkcjonują nawet specyficzne określenia: "mały bocian" mała przeszkoda, "duży bocian" duża przeszkoda. Słowo bocian jest zachętą do ostrożnego stawiania nóg, podobnie jak czyni to ten ptak. Przy różnego rodzaju progach w dół czy w górę, przewodnik po pokonaniu przeszkody pomaga niewidomemu w jej sforsowaniu, podając rękę.

Przy ostrych lub długich podejściach tempo pokonywania trasy zależy od możliwości fizycznych niewidomego. Przewodnik powinien informować 'niewidomego, jak długi odcinek podejścia pozostał jeszcze do sforsowania. Przy podejściach, zejściach i na wąskich ścieżkach niewidomy powinien otrzymać informacje o drzewach, krzakach i gałęziach, które spotyka wchodząc w światło ścieżki i które stanowić będą przeszkodę szczególnie dokuczliwą, jeżeli znajdują się na wysokości głowy.

Rekreacja kajakowa Przewodnik niewidomego płynie z tyłu i steruje kajakiem. Stosowanie tej zasady pozwala niewidomemu na dyktowanie tępa wiosłowania. To przewodnik, który widzi wiosło poprzednika, może dostosować się. O wiele lepiej jest również słyszalna komenda podawana z tyłu w razie konieczności szybkiego skontrowania wiosłem itp.

Kolarstwo tandemowe Na tandemach nie jeżdżą wyłącznie niewidomi, ale wyłącznie na tandemach niewidomi mogą jeździć rowerem. Stopień trudności opanowania techniki jazdy zależy od kilku czynników. Po pierwsze od jakości sprzętu, od umiejętności jazdy przewodnika i wreszcie od tego w jakim stopniu niewidomy opanuje zasady współpracy z przewodnikiem w czasie jazdy i pokona lęk przed szybkością i ruchem ulicznym. Niewidomy zawsze siedzi z tyłu.

Rekreacja narciarska Jest to inne prowadzenie niż pieszo na szlaku górskim, w kajaku czy na rowerze. Biegnący na nartach niewidomy nie ma w czasie biegu bezpośredniej styczności ze swoim przewodnikiem. Dla bezpieczeństwa można stosować ubezpieczenie w postaci linki długości około 4 metrów, przypiętej do pasa przewodnika i niewidomego. Informacje o trasie przewodnik podaje albo gwizdkiem, albo przy pomocy łączności radiotelefonem. Współpraca ta wymaga z jednej strony wzajemnego zgrania się, aż drugiej odpowiedniej sprawności fizycznej i znajomości podstawowych technik po ruszania się na nartach.