AKTYWIZUJCE METODY NAUCZANIA INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA NA PRZEDMIOTACH

AKTYWIZUJĄCE METODY NAUCZANIA. INDYWIDUALIZACJA PROCESU NAUCZANIA NA PRZEDMIOTACH ZAWODOWYCH Joanna Grygiel Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli Zachodniopomorskiego Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6, 71 -699 Szczecin www. sekretariatodn@zcemip. edu. pl tel. (91) 428 -29 -44 1

Cele szkolenia: 1. przekonanie o wartości stosowania aktywizujących metod nauczania w kształceniu zawodowym 2. rozwój umiejętności stosowania metod aktywizujących uczniów w procesie kształcenia zawodowego 3. rozwój umiejętności świadomego kierowania indywidualnym i zespołowym uczeniem się uczniów Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 2

W procesie kształcenia współzachodzą dwa procesy: üpo stronie ucznia – uczenie się, üpo stronie nauczyciela – nauczanie. UCZENIE SIĘ To proces prowadzący do pewnych zmian, względnie trwałych, w sposobie myślenia, odczuwania i działania ucznia. NAUCZANIE To wzajemne oddziaływanie między nauczycielem a uczącym się – za które nauczyciel jest odpowiedzialny – w celu spowodowania oczekiwanych zmian zachowań ucznia. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 3

Definicja metody nauczania Przez metodę nauczania będziemy rozumieć „systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów kształcenia, inaczej mówiąc, jest to wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów" (Okoń, 1992, s. 121) Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 4

Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 5

Drzewko decyzyjne Mapa pojęciowa Dydaktyczna Metaplan Burza mózgów Dywanik pomysłów Konferencyjna …… Okrągłego stołu Punktowana Dyskusja Debata Śnieżna kula Brzęczące grupy Metaplan Panelowa Związana w wykładem Wielokrotna Mutacje A i B Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 6

Metody aktywne czy aktywizujące? Metodą nauczania nazywamy sposób działania wykładowcy, nauczyciela lub instruktora, za pomocą którego, opierając się na świadomości i aktywności uczniów, umożliwiamy im przyswajanie wiedzy i opanowanie umiejętności, a przez pracę przygotowujemy do przyszłych czynności zawodowych, kształtujemy zainteresowania, poglądy na świat i zainteresowania. Gdy mowa jest o uczeniu się, czyli tej części procesu, która dzieje się po stronie ucznia (osoby uczącej się) metody mogą być aktywne i bierne, zależnie od tego, jaką postawę przyjmie uczeń w trakcie procesu uczenia się – aktywną czy bierną. Trudno natomiast sobie wyobrazić, aby osoba nauczająca mogła nie być aktywna. Metody aktywizujące są sposobami postępowania dydaktycznego, które stwarzają warunki do zaangażowanego i aktywnego udziału słuchacza w zajęciach lekcyjnych. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 7

Metody aktywizujące Metody aktywne Metody aktywizujące Uczeń Nauczyciel ważne są wcześniejsze doświadczenia uczniów, uświadomienie uczniom tych doświadczeń i emocji jakie im towarzyszą. Najważniejsza w metodach aktywnych i aktywizujących jest jednak postawa nauczyciela, który musi stworzyć odpowiednią atmosferę w grupie. Bardzo ważną cechą jest jego autentyczność, musi on potrafić ujawnić własne emocje i uczucia, z zachowaniem empatii. Zajęcia prowadzone w atmosferze akceptacji uczą uczniów dyskusji i współpracy Ponadto w metodach aktywizujących proces nauczania i proces wychowania traktowane są łącznie. Główny nacisk położony jest na ucznia, który ma być stroną aktywną, umiejącą samodzielnie radzić sobie z nowymi problemami, potrafiącą korzystać z wiedzy potrzebnej do ich rozwiązywania. Metody te sprzyjają rozwojowi umiejętności i sprawności w sferze intelektualnej, emocjonalnej, społecznej i moralnej. W metodach aktywnych ważne są wcześniejsze doświadczenia uczniów, uświadomienie uczniom tych doświadczeń i emocji jakie im towarzyszą. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 8

Cel stosowania metod aktywizujących Metody aktywizujące pozwalają nie tylko rozbudzić w uczniu zainteresowanie przedmiotem czy sprawdzić jego wiedzę. Główna zaleta tych metod polega na doskonaleniu umiejętności przydatnych nie tylko podczas lekcji, ale również w codziennym życiu , np. umiejętności wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów w związki przyczynowo skutkowe, umiejętności właściwego zachowania się w nowej sytuacji, komunikatywności, dyskutowania, kreatywności. Metody aktywizujące zwiększają skuteczność nauczania, sprawiają, że zajęcia stają się bardziej atrakcyjne dla ucznia, zwiększają jego zainteresowanie przedmiotem. Wyzwalają ciekawość i większe zaangażowanie uczniów. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 9

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH AKTYWIZUJĄCYCH METOD NAUCZANIA Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 10

Metody praktyczne Za pomocą metod praktycznych kształtuje się i rozwija umiejętności, nawyki i sprawności o charakterze praktycznym. Wiedza i umiejętności zdobyte podczas działania są znacznie trwalsze od wiedzy i umiejętności przyswojonych innymi metodami. Klasyfikacja praktycznych metod nauczania: • Pokaz: z objaśnieniem (wyjaśnieniem) z instruktażem /pokaz sposobów pracy procesów produkcyjnych • Instruktaż • Ćwiczenia: przedmiotowe laboratoryjne produkcyjne (wytwórcze) • Metoda projektów • Metoda przewodniego tekstu • Realizacja zadań wytwórczych Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 11

Metoda projektów To metoda nauczania, w której uczniowie realizują „duże„ przedsięwzięcie (obszerniejsze od zadania domowego) w oparciu o przyjęte wcześniej założenia. Projekty mają za zadanie rozwijać samodzielność, uczyć zbierania danych, dobierania i korzystania ze źródeł, prezentowania wyników. Projekty wykonuje się najczęściej grupowo. Jest to praca długoterminowa. Metoda projektów (etapy) − Wyjaśnienie uczącym się istoty metody − Wybór odpowiedniej wielkości partii materiału, która powinna być zrealizowana głównie metodą projektów − Wprowadzenie do tematu z sugestią problemów (zadań) do rozwiązania − Sformułowanie tematów poszczególnych projektów i ustalenie zakresu ich realizacji − Realizacja projektów − Konsultacje, w wyniku których dokonuje się weryfikacji sposobów wykonania oraz treści projektów − Prezentacja projektów − Ocena projektów dokonana przez nauczyciela lub zespół przez niego powołany Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 12

Pokaz z objaśnieniem • Metoda nauczania praktycznego, polegająca na demonstracji czynności, ich kolejności i prawidłowości wykonania, w przypadku czynności złożonych pokaz kolejnych faz tych czynności. Przedmiotem pokazu mogą być także maszyny i urządzenia, ich budowa i zasada działania, poszczególne zespoły, podzespoły i części, narzędzia, tablice, wykresy itd. • Towarzyszący pokazowi komentarz słowny ma charakter objaśnienia (wyjaśnienia). Wynika z tego, że objaśnienie wskazuje na „sens” i „znaczenie”, wyjaśnia pewne relacje i związki, ukazuje strukturę. Oznacza to, że metoda pokazu z objaśnieniem może być stosowana raczej w po czątkowej fazie zajęć o charakterze praktycznym. Pokaz z instruktażem komentarz słowny wspierający pokaz, jest swego rodzaju werbalną instrukcją, w skrócie zwaną instruktażem. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 13

Metoda przewodniego tekstu Praca przebiega w sześciu fazach, tworzących zamknięty cykl: I. informacje uczniowie zapoznają się ze szczegółowym schematem, odpowiadają na tak zwane „pytania prowadzące”, przygotowane przez nauczyciela. II. planowanie polega na przemyśleniu i przygotowaniu procesu realizacji zadania praktycznego, otrzymują „pytania prowadzące” i wypełniają przygotowany przez nauczyciela formularz. III. ustalenie pracy polega na dokładnym omówieniu z nauczycielem planu działania. IV. realizacja w fazie tej uczniowie samodzielnie wykonują zadanie produkcyjne. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem pracy V. sprawdzenie (kontrola jakości) dokonują jej sami uczniowie podczas przebiegu procesu technologicznego VI. analiza uczniowie pod kierunkiem nauczyciela analizują przebieg całego procesu technologicznego pod kątem polepszenia jakości wyprodukowanego wyrobu. Metoda wykorzystywana jest szczególnie w praktycznym nauczaniu zawodu i w wykonywaniu ćwiczeń laboratoryjnych. Jest odmianą nauczania problemowego. Uczeń lub grupa uczniów ma dostęp do wszystkich danych oraz informacji potrzebnych do wykonania zadania. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 14

Ćwiczenia produkcyjne Faza l • Czynności organizacyjno przygotowawcze • Instruktaż wstępny Faza 2 • Rozdanie zadań szkoleniowo produkcyjnych • Instruktaż bieżący Faza 3 • Odbiór i ocena prac (zadań) szkoleniowo produkcyjnych • Instruktaż końcowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 15

Kiedy użyć jakiej metody? Jeśli chcemy, by uczestnicy. . Użyj technik: Poznali się nawzajem Zaangażowali się w pracę grupy Dzielili się swobodnie pomysłami i doświadczeniami. . tworzenia grupy: Łamanie lodów Praca w małych grupach Dyskusja Poznali nowe fakty (wiadomości) Uzyskali ogólny pogląd na jakieś zagadnienie lub problem Poznali logiczny punkt widzenia. . . prezentacyjnych: Wykład Dyskusja panelowa Film Odczyt Rozwijali umiejętności Wdrażali to, czego się nauczyli Zdobyli nowe doświadczenia. . . działania: Praktyki Ćwiczenia Symulacje Odgrywanie ról Tworzyli nowe pomysły (rozwiązania) Odnieśli je do własnego doświadczenia lub sytuacji Zaakceptowali kontrowersyjną ideę wkładu uczestników: Dyskusje grupowe Małe grupy Badanie indywidualnych przypadków Odgrywanie ról Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 16

Jak zapamiętujemy ? Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 17

Metody aktywizujące Odpowiednio stosowane metody aktywizujące pozwalają uczniom: üpogłębiać zainteresowanie wspólną sprawą üprzyswoić bez trudu nową wiedzę ürozwinąć własne pomysły i idee ükomunikować się üdyskutować i spierać się na różne tematy üpodjąć działania na rzecz własnej szkoły ü rozwijają myślenie, dają okazję do rozmów, wymiany doświadczeń, ü gwarantują dużą trwałość wiedzy zdobytej w sposób aktywny, ü integrują grupę w czasie wspólnej pracy, zabawy, ü rozwijają uczniów intelektualnie i emocjonalnie, ü uczą sztuki komunikowania się w grupie i świadomego uczestnictwa w życiu społecznym, ü kształtują postawę nauczyciela na potrzeby ucznia, ü są szansą na wyrwanie się z szarej szkolnej codzienności, ü mają szczególnie dużą wartość podczas zajęć z uczniami mniej zdolnymi, ü sprzyjają zainteresowaniu uczniów tematem, ü służą integracji wiedzy z różnych przedmiotów. Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 18

Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 19

Dziękuję Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli przy Zachodniopomorskim Centrum Edukacji Morskiej i Politechnicznej w Szczecinie, ul Hoża 6 20